WPC 2_B Na Z3|omanTimes RomanTimes Roman Bold\  PCXP"m^2CRddCCCdq2C28dddddddddd88qqqYzoCNzoozzC8C^dCYdYdYCdd88d8ddddCN8ddddY`(`lC2CC!CCCCCCCCCCd8YYYYYYzYzYzYzYC8C8C8C8ddddddddddYdddddodYYYYYYYdzYzYzYzYddddddddC8C8C8C8Ndz8z8z8z8z8ddddddCCCoNoNoNoNz8z8z8dddddddzYzYzYdz8dCoNz8dddddNF2[dCYddddd7>d<d<$YYdCCddooCY,PX;NXXXXX17X5X5 NNX;;XXbb;N5ddaa~1d::aaa~~~dkkGd0~W,Iykk~~~~NkktWaaa~~~πovakIlWlNlWk\;:ayaX\rWaabaikNlNzf\ayyoNk::affyonk~oooooooooooooooooooNNNNNNNkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk::::::::::::aaaaaaaffffffffffffyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyl;zz7oC2o\  PCXPz1b;,Eb\  PCP1f;, jf4  p(ACz@N: qp\  PCPbv1bNbEv;XXbXbN>,_X;XXXXXX5:X5X51XXX;;XXbb;X5eeaa~1e::aaa~~~ekkGe0~W,Iykk~~~~NkktWaaa~~~πovakIlWlNlWk\;:ayab\rWaabaikNlNzf\ayyoNk::affyonk~oooooooooooooooooooNNNNNNNkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk::::::::::::aaaaaaaffffffffffffyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyl;z"m^,;bXX;;;Xe,;,1XXXXXXXXXX;;eeeXvvlEXvlbvv;1;gX;XbNbN;Xb1;b1bXbbNE;bXXXNF'F\;,;;;;;;;;;;;;b1XXXXXNvNvNvNvNE1E1E1E1bXXXXbbbbXXbXXXXlbXXXNNNNbvNvNvNvNXXXXXXbbE1E1E1E1Xbv1v1v1v1v1bbbbXXNNNbEbEbEbEv;v;v;bbbbbbXvNvNvNbv1bNbEv;XXbXbN>,_X;XXXXXX5:X5X51XXX;;XXbb;X5eeaa~1e::aaa~~~ekkGe0~W,Iykk~~~~NkktWaaa~~~πovakIlWlNlWk\;:ayab\rWaabaikNlNzf\ayyoNk::affyonk~oooooooooooooooooooNNNNNNNkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk::::::::::::aaaaaaaffffffffffffyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyl;z"m^:N_uu¶NNNu:N:AuuuuuuuuuuAAhרN[ϨܨNANmuNhuhuhNuuAAuAuuuuN[Auuuuhp/p~N:NN'NNNNNNNNNNuAhhhhhϜhhhhhNANANANAuuuuuuuuuuhuuuuuuhhhhhhhuhhhhuuuuuuuuNANANANA[uAAAAAuuuuuuϨNNN[[[[AAAuuuuuuܨuhhhuAuN[AuuuuuNR:juNhuuuuu@HuFuF*hhuNNuuNhFфA'MM捍]@s:`捍fsϨ`sfszNMuzsffzfMMfffffffMMMMMMMMMMMMN2Zhhh(z7oC2o\  PCXPz1b;,Eb\  PCP1f;, jf4  p(ACz@N: qp\  PCP@N: "_p4  p(AC4 /a;,{"a*f9 xCXDLRTveir dkar fyrir r%Wuritun.$^  SP3Spss1ur (e=2,30 n=0,90) f/r%Wuritun.o ? DSK1Dlkaskilgreining fyrir r%Wuritun.0X` hp x (#%'0*,.8135@8:m2!h*apMcSP1Spss1ur (v=2,22 h=2,22) f/r%Wuritun.   TABASetur inn tab f. h. j. dalk ;G@LIN1Setur l1nuh%W og l1nubil f/r%WuritunrHAU1Haus fyrir r%Wuritun.uritun.uhaus."^ ^4 PC'    ?  3'3'Standard6&6&Standard/&U("Von `*@ X` hp x (#%'0*,.8135@8:m2#x! jZ" j" e.#X(T1X)ttir Yrj punkta fyrir r%Wuritun.  ddAP APAP EFN1Setur inn merkingu fyrir efnisyfirlit (Col 1). JEFN2Setur inn merkingu fyrir efnisyfirlit (Col 2). LUPHSHnikun i vinstri upphafsstodu   2* A# %'p(HAULUppsetn.  landscape listum E 6&6&Standard(1.h) - HP LJ IIIISKJALAP.PRS&6&6StandardHaus fyrir ferWareikning     USKL rD yx dddy   AnnaW yx Gdddy   Alls: yx dddy T yx dddy   ____________________________ ritun yfirmanns HLINEHline}I! ybdddyVIKLVikulina yx dddy  yx dddy   2L,nG*a*+a+FFmFeedF?st blaWs1Wuskil]  TABTab i haus og faetur X8 MLINmjo lina} yb dddyHJFNH%gri j?fnun. ` "N2T.~,\.-e-e-SNTLStaf- og t?luliWaskilgreining (1. a. 1.).X T I. A. 1. a.(1)(a) i) a) 1. a. a. 1. 1.(a) i) a)TXSTRXankastrik."HNK1Hnikar upp um 0.1c.  HNK3Hnikar upp um 0.3c.  r 2X0n.l.|`/|/NBLSSetur nUja blaWs1Wu.s  TABRSetur inn INNDRTT+MARREL.5 X  LETCOUR  @Velur courier letur$KY x_  @CY CU10Courier 10pt Line Draw$ d  @R  23|0|11b3CU8Courier 8pt Line Draw$a P  @  CU12Courier 12pt Line Draw$, Xx  @r  \ HAUFREHaus fyrir ferWareikninga} 6&6&StandardHaus #2 fyrir skjalaritun.6&6&Standard*@   X` hp x (#%'0*,.8135@8:%^@&p{@'X@TT01T?flutexti fyrir t?flu meW einum dlki.$`X` hp x (#%'0*,.8135@8:bP?s_Q/LIAWalliWur.</I3InnstiliWur.sem ritarar setja inn).=J  `   @ h"(1)؃/KAKafli.> n -/BRkv%Wi.? $ v a, Ã  2cU@bRAxfRBbRC#@S/KGKaflagreinarnCmer.@ z -GLEIGleitt letur.A ddd dd /GNGreinarnCmer.f greinarnCmeri.B x -FORSForseti gj?rir kunnugt.CJ p4 PC%  ddnd F dJ4 PC'm ORSETI  p4 PC% 0 dJ4 PC'm SLANDS Z   b4 PC' gj?rirXkunnugt: p4 PC%  ndnd  dJ4 PC'm  p4 PC%  dJ4 PC'm  b4 PC' 2c[DiUExUFvVGpX/UFUndirfyrirs?gn.D #2 a,ÃX(T2X)ttir Yrj punkta fyrir skjalaritun.E ddUP UPUP TT07T?flutexti fyrir t?flu meW sj? dlkum.F֔X` hp x (#%'0*,.8135@8:TELJStillir teljara 1 broti (fyrir 10.6 pt).X.     NEFNStillir nefnara 1 broti (fyrir 10.6 pt).YMl=      ! SP5Spss1ur (v=3,60 h=3,60) f/skjalar (s)rprent)Zz  SP6Spss1ur (e=1.40 n=4.60) f/skjalar (s)rprent)[0C } 2Z\(؄]^_DSK3Dlkaskilgreining fyrir skjalaritu (s)rprentun).\ X` hp x (#%'0*,.8135@8:6&StandardSKJALDB.PRSo\ *  ?   X` hp x (#%'0*,.8135@8:_K6&StandardSKJALDB.PRSo\ *    } X` hp x (#%'0*,.8135@8:,\XEXXXXXX17X5X5&bbX;;XXXX;b5wwaa~1w::aaa~~~wkkGw0~W,Iykk~~~~NkktWaaa~~~πovakIlWlNlWk\;:ayaX\rWaabaikNlNzf\ayyoNk::affyonk~oooooooooooooooooooNNNNNNNkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk::::::::::::aaaaaaaffffffffffffyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyl;z .SiLET2  b4 PCE  c*BHAU2  6&6&StandardRAEDURIT.PRSo46&>6&StandardRAEDURIT.PRSo4հ  ?   X` hp x (#%'0*,.8135@8:gmundur J;nasson, Steingr1mur J. SigfCsson, Svavar Gestsson. B/GN4$1. gr.Bx /GNۃ ++ Orka fallvatna landsins er eign 1slenska r1kisins sem eitt hefur heimild til nUtingar hennar, sbr. Y; 2. gr. B/GN4$2. gr.Bx /GNۃ ++ Xrtt fyrir kv%Wi 1. gr. skulu ;skertar heimildir Yeirra sem Yegar hafa virkjaW fallv?tn til orkuframleiWslu samkv%mt gildandi l?gum. X haldast heimildir r)tthafa til virkjunar fallvatna sem h)r segir:  I. A. 1. a.(1)(a) i) a) a. 1. 1. 1. 1.(a) i) a) 9/I1 @+ a.ۃT til raforkuframleiWslu allt aW 200 kw.,Ʒ  9/I1 @+ b.ۃT Yeirra aWila sem Yegar hafa hafiW virkjunarframkv%mdir,Ʒ  9/I1 @+ c.ۃT Yeirra aWila sem virkjaW hafa fallv?tn til orkuframleiWslu innan 10 ra fr gildist?ku laga Yessara; tefjist framkv%mdir viW sl1ka virkjun af ;viWrWanlegum st%Wum lengist frestur Yessi sem Yeirri t?f nemur.Ʒ B/GN4$3. gr.} Bx /GNۃ ++ Til Yess aW reisa og reka vatnsaflsvirkjun, sem er st%rri en 200 kw., Yarf leyfi rWherra. ++ NC veitir rWherra leyfi skv. 1. mgr. Yessarar greinar og skal Y l1ta svo  aW YaW ni einnig til vatnsmiWlana sem nauWsynlegar eru vegna virkjunar. B/GN4$4. gr.% Bx /GNۃ ++ Gera skal skipulags%tlun sem lUsi fyrirhuguWum framkv%mdum. Wur en veitt er leyfi skv. 3. gr. skal skipulags%tlunin hafa hlotiW samYykki sveitarstj;rnar Yar sem YaW  viW, svo og skipulagsstj;rnar r1kisins, sbr. 4. gr. laga nr. 19/1964, aW fenginni ums?gn NttCruverndarrWs, sbr. l?g nr. 47/1971. Ef um er aW r%Wa vatnsaflsvirkjun meW uppsett afl meira en 10 megav?tt eWa vatnsmiWlun Yar sem meira en 5 ferk1l;metrar fara undir vatn getur skipulagsstj;rn krafist Yess aW fram fari umhverfismat  kostnaW framkv%mdaraWila Wur en skipulags%tlun er samYykkt. B/GN4$5. gr.Bx /GNۃ ++ Leyfi skv. 3. gr. m binda Yeim skilyrWum sem nauWsynleg eru til Yess aW tryggja almannahagsmuni, m.a. um uppgr%Wslu lands 1 staW gr;Wurlendis sem fer undir uppist?Wul;n eWa vegna gr;Wurspjalla sem leiWir af virkjunarframkv%mdum. X$(g%g%// B/GN4$6. gr.;Bx /GNۃ ++ NC er veitt leyfi til aW reisa og reka vatnsaflsvirkjun og getur rWherra Y heimilaW leyfishafa aW taka eignarnmi nauWsynleg landsv%Wi undir virkjunarmannvirki, Yar meW taliW land undir vatnsmiWlanir, spennist?Wvar og orkutaugar, enn fremur mannvirki er standa kunna 1 vegi fyrir virkjunarframkv%mdum, r)tt til orkuframleiWslu allt aW 200 kw., sbr. a-liW 2. gr., og annaW sem nauWsynlegt er til framkv%mdar virkjunar og starfr%kslu hennar. ++ Um eignarnmiW skal fara eftir l?gum um framkv%md eignarnms. B/GN4$7. gr.7Bx /GNۃ ++  eftir orWunum ?til aW vinna Cr Yv1 orku  1 1. mgr. 49. gr. vatnalaga, nr. 15/1923, kemur: allt aW 200 kw. B/GN4$8. gr.(Bx /GNۃ ++ Um nUtingu orku og vatns fallvatna skulu aW ?Wru leyti gilda kv%Wi vatnalaga, nr. 15/1923, eftir Yv1 sem viW . B/GN4$9. gr.!Bx /GNۃ ++ Brot gegn l?gum Yessum varWa sektum nema h%rri refsingu varWi samkv%mt ?Wrum l?gum. Ml Ct af brotum gegn l?gum Yessum s%ta meWferW opinberra mla. B/GN$10. gr.XBx /GNۃ ++ L?g Yessi ?Wlast Yegar gildi. Q!AGLEI ggd GreinargerW.AGLEI dgg ۃ ++ Frumvarp um sama efni var flutt  107., 108., 116. 117. og 118. l?ggjafarYingi, en varW Y ekki Ctr%tt. ++ Flutningsmenn till?gunnar telja aW vel komi til lita aW breyta viWmiWunum varWandi st%rW Yeirra virkjana sem heimildir Yarf fyrir, sbr. 2. og 3. gr., en 1 frumvarpinu er miWaW viW gildandi kv%Wi orkulaga. M%tti athuga Yetta s)rstaklega viW endurskoWun Yeirra laga. ++ AW mati flutningsmanna er brUnt aW l?gfesta kv%Wi frumvarpsins Ct fr almennum sj;narmiWum, en einnig vegna breyttrar r)ttarst?Wu erlendra r1kisborgara h)r  landi aW gerWum samningi um Evr;pskt efnahagssv%Wi. FrumvarpiW var upphaflega afrakstur af starfi nefndar sem skipuW var af iWnaWarrWuneytinu 1 apr1l 1979 til aW semja ?till?gu aW frumvarpi til laga um aW virkjunarr)ttur fallvatna verWi Yj;Wareign . Stefnum?rkun um Yetta efni var tekin inn 1 samstarfsyfirlUsingu r1kisstj;rnar :lafs J;hannessonar 1. september 1978 sem studd var af AlYUWubandalagi, AlYUWuflokki og Frams;knarflokki. ttu fulltrCar fr Yessum flokkum s%ti 1 nefndinni samt s)rfr%Wingum. Nefndin skilaWi liti meW br)fi dagsettu 22. september 1981 og fylgir YaW h)r  eftir sem s)rstakt fylgiskjal. Xar segir m.a.: ++ ?Nefndin varW ekki sammla um afgreiWslu mlsins. Meiri hluti nefndarinnar, rni Reynisson, Bragi Sigurj;nsson, GuWmundur VigfCsson og Jakob Bj?rnsson, leggur til aW l?gfestar verWi almennar reglur um eignarr)tt  orku fallvatna landsins og nUtingu hennar  Yann veg sem rakiW er 1 meWfylgjandi dr?gum aW ?frumvarpi til laga um orku fallvatna og nUtingu hennar .  z$(g%g%// ++ Og nokkru s1War segir 1 sama br)fi: ++ ?Minni hluti nefndarinnar, Pll P)tursson, sem vegna anna gat ekki setiW nema nokkra af fundum nefndarinnar Y;tt hann fylgdist aW ?Wru leyti meW st?rfum hennar, lUsti sig 1 grundvallaratriWum ;sammla liti meiri hlutans. Hann skilar s)rliti sem einnig fylgir br)fi Yessu Yar sem hann gerir grein fyrir viWhorfum s1num, en hann leggur ekki fram s)rstaka frumvarpstill?gu.  ++ Nefndarlit minni hlutans, Pls P)turssonar alYingismanns, og l?gfr%Wilegt lit, er Yv1 fylgdi, er birt sem fylgiskjal meW Yessu frumvarpi, en lit meiri hlutans fylgir h)r  eftir 1 heild sem greinargerW meW frumvarpi Yessu sem nefndin samdi, svo og athugasemdir viW einstakar greinar. ++ Flutningsmenn taka undir Y stefnu aW sem mest af nttCruauWlindum landsins beri aW lUsa sameign Yj;Warinnar, Yar  meWal r)ttinn til virkjunar fallvatna, Y; meW Yeim takm?rkunum sem fram koma 1 2. gr. frumvarpsins. Xv1 er ml Yetta nC flutt  AlYingi til aW lta reyna  hvort ekki s) vilji til aW l?gfesta kv%Wi frumvarpsins, e.t.v. meW einhverjum breytingum  einst?kum kv%Wum Yess 1 meWferW Yingsins. ++ H)r fara  eftir athugasemdir Y%r sem meiri hluti nefndarinnar l)t fylgja meW frumvarpsdr?gunum 1 liti s1nu: ++ ?MeW br)fi dags. 9. apr1l 1979 skipaWi iWnaWarrWherra nefnd til Yess aW semja till?gu aW frumvarpi til laga um aW virkjunarr)ttur fallvatna verWi Yj;Wareign. 0 nefndina voru skipaWir: Jakob Bj?rnsson orkumlastj;ri, formaWur, rni Reynisson framkv%mdastj;ri, Bj?rn X. GuWmundsson pr;fessor, Bragi Sigurj;nsson alYingismaWur, GuWmundur VigfCsson deildarstj;ri og Pll P)tursson alYingismaWur. 0 skipunarbr)fi er kveWiW  um aW G1sli Einarsson, fulltrCi 1 iWnaWarrWuneytinu, starfi meW nefndinni. 0 febrCar 1981 t;k P)tur Thorsteinsson, l?gfr%Wingur 1 iWnaWarrWuneytinu, viW st?rfum hans. Ritari nefndarinnar var Pll HafstaW, fulltrCi hj Orkustofnun. Xegar Bragi Sigurj;nsson t;k s%ti 1 r1kisstj;rn haustiW 1979 f;l hann SigY;ri J;hannessyni verkfr%Wingi aW gegna st?rfum fyrir sig meWan hann s%ti 1 r1kisstj;rn. 0 byrjun jCn1 1981 h%tti Bj?rn X. GuWmundsson formlegum st?rfum 1 nefndinni aW eigin ;sk. ++ Nefndin h)lt 18 fundi og lauk hCn st?rfum 21. september 1981. SkoWaWi hCn fj?lda gagna er varWa virkjunarr)ttindi fallvatna og leitaWi lits hj s)rfr%Wingum. Nefndin var ekki sammla um afgreiWslu mlsins og skilaWi Pll P)tursson alYingismaWur s)rliti. ++ MeW frumvarpi Yessu er lagt til aW l?gfestar verWi almennar reglur um eignarr)tt aW orku fallvatna landsins og nUtingu hennar. Er kveWiW  um aW orka fallvatna s) eign r1kisins sem eitt hafi heimild til nUtingar hennar. Fr Yeirri meginreglu eru Y; gerWar undantekningar sem snCa aW virkjunarr)ttindum og koma fram 1 2. gr. frumvarpsins. Meginundantekningin kveWur  um aW r)ttur landeiganda haldist til virkjunar allt aW 200 kw. Xeir sem Yegar hafa nUtt heimildir s1nar til virkjunar  fallvatni halda Yeim r)tti aW sjlfs?gWu, svo og Yeir sem hafiW hafa framkv%mdir viW sl1kt verk. Loks er Yeim sem virkjunarheimildir hafa veittur 10 ra aWl?gunarfrestur til Yess aW nUta s)r Y%r heimildir. ++ 0 frumvarpinu er enn fremur kveWiW  um aW rWherra geti veitt leyfi til Yess aW virkja fallv?tn meW Yeim skilyrWum sem nauWsynleg Yykja, m.a. um uppgr%Wslu lands 1 staW gr;Wurspjalla sem leiWir af virkjunarframkv%mdum. Wur en virkjunarleyfi er veitt skal leita umsagnar NttCruverndarrWs. ++ 0 vatnal?gum, nr. 15/1923, er kveWiW  um vissar nUtingarheimildir landeigenda  virkjunarr)ttindum, svo og annarra sem heimildir  Yeim hafa tekiW. Xar segir 1 2. gr.: ?Landareign hverri fylgir r)ttur til umrWa og hagnUtingar Yv1 vatni, straumvatni eWa st?Wuvatni, sem  henni er,  Yann htt, sem l?g Yessi heimila.  Og 1 1. mgr. 49. gr. segz$(g%g%//Ԯ   оir: ?Eiganda landareignar, sem vatnsr)ttindi fylgja, svo og ?Wrum, sem heimildir hafa  Yeim tekiW, er r)tt aW nota YaW vatn, sem um hana rennur, til aW vinna Cr Yv1 orku, enda s) enginn fyrir YaW sviptur Yv1 vatni, sem hann Yarf aW nota samkv%mt III. og IV. kafla, n) neinum bakaWir ;h%filegir ?rWugleikar um sl1ka notkun, n) vatni, er nota Yarf meW Yeim h%tti, spillt fyrir neinum, svo aW til verulegra ;Y%ginda horfi.  ++ Forsaga vatnalaganna er 1 st;rum drttum sC aW 1 byrjun aldarinnar voru sett l?g nr. 55/1907, um takm?rkun  eignar- og umrWar)tti  fossum  0slandi og eignarnm  Yeim o.fl. riW 1917 samYykkti AlYingi Yingslyktunartill?gu um skipan nefndar til aW fjalla um setningu heildarl?ggjafar um nUtingu vatns h)r  landi. Nefndist sC nefnd fossanefnd og skipuWu hana Bjarni J;nsson fr Vogi, GuWmundur Bj?rnsson, GuWmundur Eggerz, J;n Xorlksson og Sveinn :lafsson. VarW greiningur 1 nefndinni um hversu v1Wt%kur r)ttur til nUtingar  vatnsr)ttindum %tti aW fylgja landareign. Meiri hluti (Bjarni J;nsson fr Vogi, GuWmundur Bj?rnsson og J;n Xorlksson) taldi aW vatnsr)ttindi %ttu aW meginstefnu til aW vera 1 eigu r1kisins, Yar meW talin virkjunarr)ttindi aW mestu leyti, en vissar hagnUtingarheimildir %ttu aW fylgja landareign. Minni hlutinn taldi hins vegar aW r)ttur til hagnUtingar  vatni %tti alfariW aW fylgja landareignum. ++ Frumvarp, sem byggWi  meirihlutaliti fossanefndar, nWi ekki fram aW ganga. NiWurstaWan varW sC aW sj;narmiW b%Wi meiri og minni hlutans voru sameinuW 1 einu frumvarpi meW Yeim rangri sem aW ofan greinir, Y.e. aW vissar nUtingarheimildir eru taldar upp 1 vatnal?gum varWandi virkjunarr)ttindi. X%r voru Y; hWar verulegum takm?rkunum, m.a. aW leyfi rWherra Yurfti til aW virkja flest?ll vatnsf?ll, Y.e. sem voru meira en 500 eWlishest?fl (368 eWlisk1l;v?tt eWa 3,22 gwst.  ri af nttCrulegri orku). Xessar heimildir voru s1Wan verulega takmarkaWar meW raforkul?gum, nr. 12/1946, Yar sem kveWiW var  um aW r1kinu einu v%ri heimilt aW reisa og reka raforkuver sem eru st%rri en 100 hest?fl (74 kw.). kv%Wi Yessi voru rUmkuW meW nCverandi orkul?gum, nr. 58/1967, Yar sem einkar)tti r1kisins til Yess aW reisa og reka raforkuver var afl)tt, en leyfi rWherra Yarf til sl1kra framkv%mda ef virkjun er st%rri en 200 kw. Samkv%mt Yessu er gerWur greinarmunur  st%rW fallvatna annars vegar (samkv%mt vatnal?gum) og st%rW raforkuvers hins vegar (samkv%mt orkul?gum). Xar sem 49. gr. vatnalaga hefur ekki veriW numin Cr gildi Yarf enn leyfi rWherra til Yess aW virkja ?ll fallv?tn sem hafa meira afl en 500 eWlishest?fl. ++ MargY%ttar st%Wur leiddu til Yess aW AlYingi samYykkti riW 1923 aW virkjunarr)ttur skyldi fylgja landareign. Ein st%Wan var eflaust sC aW NorWmenn settu samb%rilega l?ggj?f 14. desember 1917. S1Wan hafa Noregur og 0sland haft nokkra s)rst?Wu 1 heiminum hvaW Yetta efni varWar. Einar Arn;rsson pr;fessor skilaWi langri og 1tarlegri greinargerW um vatnsr)ttindi  0slandi Yar sem hann rakti helstu lagakv%Wi er snertu Yau ml fr upphafi byggWar. NiWurstaWa hans var aW landareign fylgdu ekki virkjunarr)ttindi utan tiltekinna Yr?ngra nUtingarheimilda. ByggWi meiri hluti fossanefndar  Yeirri niWurst?Wu. Tmsir aWrir t?ldu hins vegar till?gu meiri hlutans vega aW kv%Wi stj;rnarskrrinnar um friWhelgi eignarr)ttar. Varla hefur YaW Y; haft mikil hrif  niWurst?Wu AlYingis Yar sem greinargerW Einars Arn;rssonar pr;fessors virWist taka af allan vafa um aW svo var ekki. Ein mikilv%gasta st%Wan fyrir niWurst?Wu Yingsins var e.t.v. sC aW AlYingi taldi aW meW Yv1 aW lta virkjunarr)ttindi fylgja landareign mundi YaW hvetja einstaklinga til Yess aW virkja fallv?tn landsins Yj;Winni 1 hag en lta ekki Y skyldu hv1la  r1kinu. Fr Yessum t1mum hafa orWiW miklar breytingar og forsendur nC allt aWrar en Y. Xr;unin hefur orWiW sC aW virkjun fallvatna hefur falliW 1 hlut opinberra aWila, r1kis og sveitarf)laga. MiWar frumvarp Yetta aW Yv1 aW auWvelda opinberum aWilum aW Yj;na almannahag  mikilv%gu sviWi orkumla meW Yv1 aW virkja fallv?tn til raforkuframleiWslu n Yess aW skerWa r)ttm%t r)ttindi einstaklinga.E%X)$&$&//Ԍ   ++ Samkv%mt framans?gWu hafa nUtingarheimildir  virkjunarr)ttindum fallvatna fylgt landareignum, sem Yau liggja , fr rinu 1923 er vatnal?gin voru sett. MeW frumvarpi Yessu takmarkast Y; virkjunarr)ttindi viW 200 kw. sem samsvarar Yeirri orku sem n%gir til heimilis- og bCsYarfa. RWherra er heimilt aW rWstafa Yv1 sem umfram er b;talaust, Y; Yannig aW allt annaW tj;n sem leiWir af virkjunarframkv%mdum verWi b%tt. ++ SC spurning hlUtur aW vakna h)r hvort sl1k tilh?gun brj;ti 1 bga viW 72. gr. (Wur 67. gr.) stj;rnarskrrinnar um eignarnm. 0 l?gum h)r og 1 ?Wrum l?ndum meW samb%rilegt stj;rnkerfi hefur alltaf veriW taliW aW vissar takmarkanir  eignarr)ttindum einstaklinga v%ru heimilar n Yess aW um eignarnm s) aW r%Wa. Vitna m 1 Yessu sambandi til :lafs Lrussonar pr;fessors (Eignar)ttur, bls. 34! 1 35) sem hefur haft mikil hrif  1slenska l?ggj?f: ?Af Yv1 EX(T2 ggUP . . .!QEX(T2! UPgg  er lj;st, aW Yeim [kv%Wum 67. gr. (nC 72. gr.) stjskr.] var %tlaW aW veita eignarr)ttinum v1Wt%ka vernd EX(T2 ggUP . . .!SEX(T2! UPgg  En h)r hlUtur einnig annaW sj;narmiW aW koma til lita, YaW aW tryggja almannahagsmuni gegn hagsmunum einstaklinganna. Einstrengingsleg vernd einkahagsmuna getur orWiW Yj;Wf)laginu fj?tur um f;t og heft eWlilega Yr;un Yess meW Umsum h%tti. Xarf Yar  meWalvegi aW halda, er samr%mi svo sem f?ng eru  Yessi tv? sj;narmiW, tryggi r)tt einstaklinganna n Yess aW hefta athafnafrelsi Yj;Wf)lagsins um sk?r fram. Heimildin til eignarnms er Yar ekki n%gileg. B;taskyldan, er Yv1 fylgir, myndi oftlega tlma Umsum nauWsynlegum framkv%mdum. NiWurstaWan hefur Yv1 orWiW sC, aW taliW er, aW l?ggjafarvaldiW hafi r)tt til aW setja almennar reglur um eignarr)ttindi manna, er geti haft aW geyma Umiss konar takmarkanir  Yeim, framar Yv1 sem kv%Wi stjskr. 72. gr. heimila, og verWi eigendurnir aW Yola Y%r takmarkanir b;talaust. En m?rkin milli Yessara almennu takmarkana annars vegar og Yeirra takmarkana, sem varWa b;tum, hins vegar, eru engan veginn skUr.  ++ Xar sem skUrar reglur hafa ekki m;tast um m?rkin milli eignarnms og annarra eignartakmarkana Yegar Umsum hefWbundnum skerWingum sleppir, svo sem neyWarr)tti, skattlagningu, friWunarl?ggj?f o.fl., hefur veriW reynt aW orWa Umsar leiWbeiningarreglur um Yessi m?rk. Um Yetta segir :lafur Lrusson (Eignar)ttur, bls. 35): ?EX(T2 ggUP . . .!ZEX(T2! UPgg  aW takm?rkunin s) almenn, taki til allra eigna af tilteknu tagi, telja flestir aW rWi Yv1, hvort hCn er heimil n b;ta, og jafnframt hitt, aW st%Wurnar til Yess aW hCn er gerW s)u almenns eWlis . ++ Telja verWur aW sC eignartakm?rkun, sem felst 1 frumvarpi Yessu, s) almenn Yar sem hCn n%r til allra virkjunarheimilda s?mu tegundar, b%Wi Yar sem nC er taliW hagkv%mt aW virkja og annars staWar, og aW st%Wurnar til takm?rkunarinnar s)u almenns eWlis, Y.e. aW auWvelda orku?flun 1 almannaYgu. Hins vegar verWur aW hafa 1 huga aW framangreind v1siregla ein sker ekki Cr um YaW hvort eignartakm?rkun s) heimil n b;ta. L1ta verWur  fleiri atriWi og vega Yau s1Wan og meta 1 heild, t.d. verWur aW skoWa hvort eWlileg nUting eignar er skert, hversu umfangsmikil eWa Yungb%r skerWingin er, hvort aWilaskipti aW eignarheimildum eiga s)r staW o.s.frv. Almennt s)W verWur aW styWjast viW vissan jafnr)ttis- og r)ttl%tism%likvarWa. G%ta verWur Yess aW kv%Wi stj;rnarskrrinnar um friWhelgi eignarr)ttar er gamalt aW stofni til, eWa fr 18. ?ld, og tekur miW af ?Wrum Yj;Wf)lagsaWst%Wum. M?rk eignarnms og almennra takmarkana  eignarr)tti og beitingu hans eru Yv1 breytileg eftir Yj;Wf)lagshttum og aWst%Wum, t.d. ef styrjaldarh%tta eWa str1Wsstand er fyrir hendi. MeW ?ll framangreind atriWi 1 huga verWur aW telja aW kv%Wi Yessa frumvarps brj;ti ekki 1 bga viW kv%Wi 72. gr. stj;rnarskrrinnar. ++ Eins og Wur segir n%r frumvarpiW ekki til virkjunar allt aW 200 kw. Til samanburWar m geta Yess aW meWalbUli nota aWeins um 10 kw. eWa Yar undir. Einkarafst?Wvar  landinu munu flestallar vera undir 100 kw. aW st%rW. 0 flestum tilvikum er hagkv%mara aWz$(g%g%// kaupa orku fr rafveitum en aW notast viW einkarafst?W. Almenningsrafveitur munu nC n til yfir 95% bUla  landinu og minnkar s fj?ldi st?Wugt sem ekki nUtur Yess aW geta keypt raforku fr Yeim. ++ FrumvarpiW n%r heldur ekki til virkjaWra fallvatna n) til fallvatna Yar sem virkjunarframkv%mdir eru hafnar. Eru Yetta samb%rilegar undantekningar og gerWar voru viW setningu raforkulaga, nr. 12/1946, Yegar kveWiW var  um einkar)tt r1kisins aW virkjun fallvatna yfir 100 kw. ++ AW auki er 1 frumvarpinu mikilv%g undantekning fr virkjunarheimildum r1kisins, en YaW eru heimildir Yeirra aWila sem virkja fallv?tn til orkuframleiWslu innan 10 ra fr gildist?ku laganna. Xykir sanngjarnt aW Yeir sem hafa hug  sl1kum framkv%mdum viW setningu laganna haldi Yeim r)ttindum. Einnig Yykir eWlilegt aW veita ?Wrum Yennan aWl?gunarfrest til Yess aW nUta Yessi r)ttindi. Er Yetta 1 samr%mi viW YaW sj;narmiW aW taka miW af nUtingarm?guleikum eigna, sbr. YaW sem Wur var nefnt 1 sambandi viW mat  m?rkum eignarnms og almennum eignartakm?rkum. Tefjist framkv%mdir er gert rW fyrir aW fresturinn lengist sem t?finni nemur. ++  undanf?rnum rum og ratugum hafa aWrar Yj;Wir leitast viW aW n yfirrWum yfir nttCruauWlindum s1num. Af fj?lda d%ma er aW taka, t.d. settu NorWmenn l?g nr. 21 4. ma1 1973 Yar sem r)ttur til ol1u undir norsku landsv%Wi og Yess hluta landgrunns sem hW er einkaeignarr)tti er lUstur eign r1kisins n b;ta til landeigenda. Danir settu l?g nr. 181 8. ma1 1950 Yar sem kveWiW var  um aW ?ll hrefni neWan jarWar, sem ekki h?fWu veriW nUtt af einkaaWilum, tilheyrWu r1kinu n b;ta til landeigenda. L?g Yessi hafa veriW tClkuW svo aW Yau ni einnig til jarWhita. NUsjlendingar settu l?g riW 1953 (The Geothermal Energy Act) Yar sem jarWhiti var lUstur almannaeign n b;ta til landeigenda, nema Yar sem hann var beinl1nis nUttur af landeigendum eWa bCendum. Fleiri d%mi m%tti nefna Yar sem gengiW er lengra en h)r er gert 1 Yv1 aW takmarka eignarrW landeigenda. ++ R)tt Yykir aW minnast h)r  skoWanir sem fram hafa komiW h)rlendis um r)tt r1kisins til Yess aW lUsa meW l?ggj?f yfir eignarr)tti s1num  jarWhita fyrir neWan visst dUpi, n b;ta til landeigenda, en Yar er aW finna vissa hliWst%Wu viW virkjunarr)ttindi. ++ 0 vatnal?gum, nr. 15/1923, segir aW landeigandi megi hagnUta s)r hveri og laugar  landareign sinni meW Yeim takm?rkunum sem l?gin tilgreina. Samb%rileg kv%Wi voru sett 1 l?g nr. 98/1940, um eignar- og notkunarr)tt jarWhita, og s1War 1 orkul?g, nr. 58/1967. riW 1956 var lagt fyrir AlYingi frumvarp til laga um jarWhita Yar sem kveWiW var  um r)tt r1kisins til umrWa og hagnUtingar jarWhita sem liggur dUpra eWa er s;ttur dUpra en 100 metra undir yfirborW jarWar. Fylgdi Yv1 1tarleg greinargerW um eignar- og umrWar)tt  jarWhita eftir :laf J;hannesson, pr;fessor 1 stj;rnskipunarr)tti. Segir Yar m.a.: ?Eins og l?gum er httaW nC, verWur r)ttur landeiganda til jarWhitans ekki takmarkaWur viW tiltekiW dUpi, t.d. kveWna metrat?lu, heldur verWur aW meta YaW 1 hverju falli, ef  reynir, meW hliWsj;n af r)ttm%tri Y?rf landeiganda, almannahagsmunum og vandkv%Wum Yeim, sem  Yv1 eru aW skipta jarWhita, sem djCpt liggur,  milli fleiri eigenda. SC aWalregla, er aW framan greinir, er 1 samr%mi viW YaW, sem gildir um vatnsr)ttindi og nmur)ttindi aW 1slenzkum l?gum.  ++ NiWurstaWa :lafs er ?EX(T2 ggUP . . .!vEX(T2! UPgg  aW eWlilegt er aW draga m?rk milli Yess jarWhita, sem til landareignar heyrir [Y.e. til heimila og bCsYarfa], og Yess jarWhita, sem er eftir eWli s1nu eins konar almenningseign EX(T2 ggUP . . .!9xEX(T2! UPgg  Xv1 verWur ekki neitaW, aW YaW er sanngj?rn regla og 1 samr%mi viW eWli mls, aW s)rst?k nttCruauW%fi, sem enginn einstakur hefur tt Ytt 1 aW skapa, s)u sameign Yj;Warinnar allrar. z$(g%g%//Ԍ++ Telur hann aW l?ggj?f, er kveWi  um aW eignar- og umrWar)ttur r1kisins yfir jarWhita fyrir neWan visst dUpi, n b;ta til landeiganda, brj;ti ekki 1 bga viW eignarr)ttarvernd stj;rnarskrrinnar. X;tt nUting jarWhita og fallvatna til orkuframleiWslu s) um margt ;l1k eru viss meginsj;narmiW varWandi eignarr)tt  Yeim samb%rileg, svo sem Yau sem fram koma h)r aW framan. Athugasemdir viW einstakar greinar frumvarpsins.ă B/GN#Um 1. gr.d|Bx /GNۃ ++ MeW Yessari grein er lagt til aW l?gfestur verWi eignarr)ttur r1kisins aW orku fallvatna og nUtingu hennar. X; eru vissar nUtingarheimildir annarra aWila heimilaWar, sbr. 2. gr. B/GN#Um 2. gr.}Bx /GNۃ ++ 0 Yessari grein koma fram vissar takmarkanir  eignarumrWum r1kisins yfir virkjunarr)ttindum fallvatna. Fyrst er Yess aW geta aW Yeir sem Yegar hafa nUtt heimildir s1nar til virkjunar  fallv?tnum halda aW sjlfs?gWu Yeim r)ttindum. AW auki eru gerWar Yrjr takmarkanir  eignarrWum r1kisins: ++ 0 fyrsta lagi er gert rW fyrir aW h)r eftir sem hingaW til fylgi landareignum r)ttur til nUtingar vatnsafls til raforkuframleiWslu vegna heimilis- og bCsYarfa. M?rkin eru miWuW viW 200 kw. sem samsvarar Yv1 afli sem nC m virkja leyfislaust, sbr. gildandi orkul?g. ++ 0 ?Wru lagi halda Yeir sem hafiW hafa virkjunarframkv%mdir r)ttindum til nUtingar Yeirri orku sem Yeir hafa %tlaW s)r aW virkja. ++ 0 YriWja lagi er umrWam?nnum virkjunarr)ttinda veittur viss frestur, 10 r fr gildist?ku laganna, til Yess aW nUta Yau r)ttindi sem Yeir hafa. Gert er rW fyrir aW Yessi frestur geti 1 sumum tilfellum lengst fram yfir 10 r ef h%gt var aW ljCka virkjunarframkv%mdunum fyrir Yann t1ma, en Y%r h?fWu dregist af ;viWrWanlegum st%Wum. Lengist Y fresturinn sem t?finni hefur numiW. MeW ?;viWrWanlegum st%Wum  er h)r tt viW ?force majeure , Y.e. nttCruhamfarir, str1W, verkf?ll o.s.frv. B/GN#Um 3. gr.̄Bx /GNۃ ++ Gert er rW fyrir aW rWherra veiti leyfi fyrir st%rri virkjunum en 200 kw. meW Yeim skilyrWum sem hann telur eWlilegt aW setja, sbr. 5. gr. Um veitingu sl1kra leyfa gilda til uppfyllingar kv%Wi vatnalaga, sbr. 8. gr. TekiW er fram aW leyfi samkv%mt Yessari grein geri s)rstakt leyfi ;Yarft fyrir vatnsmiWlanir vegna virkjunar, en kveWiW er  um sl1k leyfi 1 vatnal?gum. ++ Grein Yessari er ekki %tlaW aW breyta kv%Wi orkulaga, nr. 58/1967, um leyfi AlYingis fyrir st%rri virkjanir en 2.000 kw. B/GN#Um 4. gr.Bx /GNۃ ++ MeW Yessum kv%Wum er reynt aW tryggja aW sem fyllstar upplUsingar liggi fyrir um umhverfis- og nttCruverndarml viW kv?rWun um leyfisveitingu til byggingar virkjunar, svo og aW krefjast megi umhverfismats viW tilteknar aWst%Wur. X er 1 greininni v1saW til kv%Wa skipulagslaga. OrWalagiW ?Yar sem YaW  viW  er sett vegna ;vissu sem r1kir um m?rk sveitarf)laga  miWhlendinu og  YaW b%Wi viW um m?rk Yeirra innbyrWis og m?rk utan l?gsagnar tiltekins sveitarf)lags, Y.e. gagnvart afr)ttum og almenningum. #(g%g%// B/GN#Um 5. gr.*Bx /GNۃ ++ H)r er lagt til aW leyfi skv. 3. gr. megi binda nauWsynlegum skilyrWum, m.a. um uppgr%Wslu lands 1 staW gr;Wurlendis sem fer undir uppist?Wul;n eWa vegna gr;Wurspjalla sem leiWir af virkjunarframkv%mdum. B/GN#Um 6. gr.Bx /GNۃ ++ kv%Wi Yetta kveWur  um aW landeigendur og aWrir r)tthafar eigi r)tt  b;tum vegna tj;ns er Yeir verWa fyrir vegna virkjunarframkv%mda og aWgerWa sem Yeim eru samfara, t.d. jarWrasks, ;Y%ginda o.fl. AW sjlfs?gWu geta aWilar eftir atvikum samiW um uppgr%Wslu lands vegna gr;Wurspjalla. X er kveWiW  um aW Yeir eigi r)tt  b;tum fyrir virkjunarr)ttindi, allt aW 200 kw., sbr. a-liW 2. gr. Ef eignarnm fer fram skal YaW fara eftir l?gum um framkv%md eignarnms, nr. 11/1973. B/GN#Um 7. gr.Bx /GNۃ ++ H)r er l?gW til breyting sem nauWsynleg er  vatnal?gum, nr. 15/1923, og leiWir af frumvarpi Yessu. 1. mgr. 49. gr. vatnalaga hlj;War svo: ++ ?Eiganda landareignar, sem vatnsr)ttindi fylgja, svo og ?Wrum, sem heimildir hafa  Yeim tekiW, er r)tt aW nota YaW vatn, sem um hana rennur, til aW vinna Cr Yv1 orku, enda s) enginn fyrir YaW sviptur Yv1 vatni, sem hann Yarf aW nota samkv%mt III. og IV. kafla, n) neinum bakaWir ;h%filegir ?rWugleikar um sl1ka notkun, n) vatni, er nota Yarf meW Yeim h%tti, spillt fyrir neinum, svo aW til verulegra ;Y%ginda horfi.  ++ Ekki eru lagWar til aWrar breytingar  vatnal?gum eWa orkul?gum. B/GN#Um 8. gr.iBx /GNۃ ++ Grein Yessi felur 1 s)r aW kv%Wi vatnalaga skulu aW ?Wru leyti en h)r er kveWiW  um gilda um nUtingu orku og vatns fallvatna. M s)rstaklega benda  1 Yessu sambandi 49. gr., VI. kafla, XIV. kafla og 140., 143. og 144. gr. laganna. ++ 0 49. gr. er fjallaW um r)tt landeiganda til aW virkja  landi s1nu og annarra sem viW Yeim heimildum hafa tekiW. Hefur Yetta kv%Wi YUWingu fyrir virkjanir allt aW 200 kw. ++ 0 VI. kafla vatnalaga er fjallaW um vatnsmiWlanir. ++ 0 XIV. kafla laganna eru almenn kv%Wi um vatnsvirki. Xar segir m.a. 1 1. liW 133. gr. aW Wur en byrjaW er aW gera mannvirki eWa vinna ?nnur verk, sem breytingum valda  vatnsborWi, straumstefnu eWa straummagni o.s.frv., skuli tilkynna YaW rWherra. ++ 0 143. og 144. gr. laganna er fjallaW um meWferW vatnamla. 0 c-liW 144. gr. segir m.a. aW Wur en kv?rWun er tekin um mlefni Yau, er kveWiW er  um 1 1. liW 133. gr., skuli leita lits Yeirra manna er kv?rWun kann aW varWa o.s.frv. ++ 0 140. gr. vatnalaga er fjallaW um mat b;ta fyrir eignarnumin r)ttindi, en kv%Wi um YaW efni er ekki aW finna 1 l?gum um framkv%md eignarnms. B/GN#Um 9. gr.Bx /GNۃ ++ Greinin Yarfnast ekki skUringar. B/GN`"Um 10. gr.=Bx /GNۃ ++ Greinin Yarfnast ekki skUringar. "(g%g%// Fylgiskjal I.  y?$ddd y l^  # NEFNDARLIT UM VIRKJUNARR(TT FALLVATNA ă Fylgiskjal II.   y? ddd y b^  Q LIT MINNI HLUTA VIRKJUNARR(TTINDANEFNDAR FALLVATNA ă Repr; 1 Gut bls. 10!14 (bls. 9!13 1 Yskj. 18  117. l?ggjafarYingi).