WPCҨ 2 ZB Thorshamar 3h Lausaskjolo\  PCXP 6& LET2Smtt (Times Roman 10,6 pt).'#b4 PCP#HAU2Haus #1 fyrir skjalaritun.{ 6&>  ?   +l2 #P#  #o\  PCXP#  2x%txHAU3Haus #2 fyrir skjalaritun.Z  1996!97. ! 1066 r fr stofnun AlYingis. 121. l?ggjafarYing. ! . ml. LET6Venjulegt 4 (Times Roman 14,0 pt).''#p4 PCP##p4 PCP#FEGRFegrar Yingskjal. gg  GLEIGleitt letur.  d d 2   ^ TH02T?fluhaus fyrir t?flu meW tveim dlkum.  #dJ4 P CP# .,,. yx dddy  ^ #dJ4 P CP# .,,. TAFST?flustrik ([15.92c; 0.03c; 100%]). yxdddy % TT02T?flutexti fyrir t?flu meW tveim dlkum. L 3 L 3UPPSUppskrif. 2l <  ,HAU5Haus fyrir dagskrgerW. 3#^4 PCP# ?  } & HAU4Haus fyrir skjalaritun (s)rprentun). { 6&>    } j * #P#  #o\  PCXP#  DSK6Dlkaskrgr. f. skjalar. (st;rir t?luliWir) qJy  LET3Venjulegt 1 (Times Roman 11,2 pt)''#h4 PCP##h4 PCP#2@,DhphLET4Venjulegt 2 (Times Roman 12,0 pt).''#o4 PC&P##o4 PC&P#DSK3Dlkaskilgreining fyrir skjalaritu (s)rprentun). j * SP6Spss1ur (e=1.40 n=4.60) f/skjalar (s)rprent)!" } SP5Spss1ur (v=3,60 h=3,60) f/skjalar (s)rprent)#$  2rx^|NEFNStillir nefnara 1 broti (fyrir 10.6 pt).%&      ! TELJStillir teljara 1 broti (fyrir 10.6 pt).' (   NIVSNiWurskrif.)*DS2Xr1r dlkar fyrir skjalaritun.+,}x}x2'   $DS1Tveir dlkar fyrir skjalaritun.-. X XTH09T?fluhaus fyrir t?flu meW n1u dlkum.v/ 0 #dJ4 PCP# .,,. yx dddy  ^ m t |t |#dJ4 PCP#m t | .,,. TH08T?fluhaus fyrir t?flu meW tta dlkum.1 2 #dJ4 P CP# .,,. yx dddy  ^  Q,c#dJ4 P!CP# Q,c .,,. TH07T?fluhaus fyrir t?flu meW sj? dlkum.3 4 #dJ4 P"CP# .,,. yx dddy  ^ P#dJ4 P#CP#P .,,. 23E'V*g-x0TH06T?fluhaus fyrir t?flu meW sex dlkum.5 6 #dJ4 P$CP# .,,. yx dddy  ^ |AS#dJ4 P%CP#|AS .,,. TH05T?fluhaus fyrir t?flu meW fimm dlkum.7 8 #dJ4 P&CP# .,,. yx dddy  ^ h #dJ4 P'CP#h  .,,. TH04T?fluhaus fyrir t?flu meW fj;rum dlkum9 : #dJ4 P(CP# .,,. yx dddy  ^ h #dJ4 P)CP#h  .,,. TH10T?fluhaus fyrir t?flu meW t1u dlkum.; < #dJ4 P*CP# .,,. yx dddy  ^ m t |#dJ4 P+CP#m t | .,,. 2;3 5!7"9TT10T?flutexti fyrir t?flu meW t1u dlkum.=>Li   ( 33333 Li   ( 33333TT09T?flutexti fyrir t?flu meW n1u dlkum. ?@Lq   ( 33330 Lq   ( 33330TT08T?flutexti fyrir t?flu meW tta dlkum.!ABL L( 3333 L L( 3333TT06T?flutexti fyrir t?flu meW sex dlkum."CDL Qc( 333 L Qc( 3332 E#;$=%?& CTT05T?flutexti fyrir t?flu meW fimm dlkum.#EFL T 330 L T 330TT04T?flutexti fyrir t?flu meW fj;rum dlku$GHLlT 33 LlT 33TH03T?fluhaus fyrir t?flu meW Yrem dlkum.%I J #dJ4 P,CP# .,,. yx dddy  ^ h #dJ4 P-CP#h  .,,. TT07T?flutexti fyrir t?flu meW sj? dlkum.&KLL )\( 3330 L )\( 33302H'x>E(iE)F*bGX(T2X)ttir Yrj punkta fyrir skjalaritun.'MN UP UP /UFUndirfyrirs?gn.( OP aa)ÃFORSForseti gj?rir kunnugt.)QR:#p4 P.CP# nd F#dJ4 P/CP#ORSETI #p4 P0CP#0#dJ4 P1CP#SLANDS #b4 P2CP#gj?rirkunnugt:#p4 P3CP# nd /GNGreinarnCmer.* STa*2 J+bJH,sH-bI.I/KGKaflagreinarnCmer.+ UVa*/BRkv%Wi., W X aa) Ã  /KAKafli.- YZa*/I3InnstiliWur..G[\` `  @hh#؃2 L/XRJ0XJ1K2{K/LIAWalliWur./]^/ULUndirliWur.0_`/I2UndirliWur.15ab` ` @ ؃/I1AWalliWur.2#cd@؃2N3hhTLET7St;rt (Times Roman 16,0 pt).;'uv'#4 P:CP##4 P;CP#LET1Sm%rra (Times Roman 9,0 pt).<'wx'#S4 P<CP##S4 P=CP#SP4Spss1ur (e=1,40 n=6,40) f/skjalaritun.=yz  SP2Spss1ur (v=2,30 h=4,90) f/skjalaritun.>{| ? 2X?|U@,"VA,NWBXzXLET8St%rra (Times Roman 18,0 pt).?'}~'#"4 P>CRP##"4 P?CRP#DSK5Dlkask.gr. fyrir skjalaritun (t?ludlkar).@*l2"DSK4Dlksk.gr. fyrir skjalaritun (YCs. kr.).A"MLSSetur "[ ml]" utan um mlsnCmer.B2`CpYDtYEv[F^LIN2Setur l1nuh%W og l1nubil f/skjalaritun.CTT01T?flutexti fyrir t?flu meW einum dlki.DL 0 L 0TH01T?fluhaus fyrir t?flu meW einum dlki.E #dJ4 P@CP# .,,. yx dddy  ^ #dJ4 PACP# .,,. TT03T?flutexti fyrir t?flu meW Yrem dlkum.FLT 30 LT 302RdGb`H7aITcJcBLOK:rofablokkGHAUFREHaus fyrir ferWareikningaH 6&Plus/IINT/IINTX   ] |CU12Courier 12pt Line DrawI'#Xx  @B X@#CU8Courier 8pt Line DrawJ'#P  @C @#2GfKdLeMleNYeCU10Courier 10pt Line DrawK'#d  @D @#LETCOURVelur courier leturL'#x_  @EC@#TABRSetur inn INNDRTT+MARREL.M NBLSSetur nUja blaWs1Wu.N 2hOeyfPefQ\CgRgHNK3Hnikar upp um 0.3c.O  r HNK1Hnikar upp um 0.1c.P  XSTRXankastrik.Q"SNTLStaf- og t?luliWaskilgreining (1. a. 1.).R 1. a. a. 1. 1.(a) i) a)2jSahTiUaiVYPjHJFNH%gri j?fnun.S `""HMLINmjo linaT}yb dddyTABTab i haus og faeturU FFF?st blaWs1WuskilV 2%qWbjX=lYmZsoVIKLVikulinaW  yx dddy  yx dddy HLINEHlineX}ybdddyUSKLYH yx dddy AnnaW yx Gdddy Alls: yx dddy  yx dddy ____________________________ ritun yfirmanns HAULUppsetn.  landscape listumZ &6Plus/IINT/IINTX    ? 2s[eWq\jq]j&r^xrUPHSHnikun i vinstri upphafsstodu[   EFN2Setur inn merkingu fyrir efnisyfirlit (Col 2).\ EFN1Setur inn merkingu fyrir efnisyfirlit (Col 1).] X(T1X)ttir Yrj punkta fyrir r%Wuritun.^ AP AP 2v_:s`puaa0vbhvHAU1Haus fyrir r%Wuritun._.#^4 PFCP#   ?  6&Plus/IINT/IINTX >mLIN1Setur l1nuh%W og l1nubil f/r%Wuritun`TABASetur inn tab f. h. j. dalka @SP1Spss1ur (v=2,22 h=2,22) f/r%Wuritun.b  2c,+wdhWxehx0o/'yDSK1Dlkaskilgreining fyrir r%Wuritun.c>mSP3Spss1ur (e=2,30 n=0,90) f/r%Wuritun.d ? DLRTveir dkar fyrir r%Wuritun.e  Ыo\  PCXP'\  `Times RomanXb4 PCP14 `*Times New Roman (TT)b4 PCP14 `*Times New Roman (TT)Po\  PCXP'\  `Times RomanXPb4 PCP14 `*Times New Roman (TT)p4 PCP24 `*Times New Roman (TT)p4 PCP24 `*Times New Roman (TT)p4 P CP24 `*Times New Roman (TT)b4 P CP14 `*Times New Roman (TT)dJ4 P CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P CP.4 `*Times New Roman (TT)b4 PCP14 `*Times New Roman (TT)dJ4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b4 PCP14 `*Times New Roman (TT)dJ4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b4 PCP14 `*Times New Roman (TT)dJ4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b4 PCP14 `*Times New Roman (TT)dJ4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b4 PCP14 `*Times New Roman (TT)^4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)Po\  PCXP'\  `Times RomanXh4 PCP34 `*Times New Roman (TT)h4 PCP34 `*Times New Roman (TT)o4 PC&P34 `*Times New Roman (TT)&o4 PC&P34 `*Times New Roman (TT)&dJ4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P!CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P"CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P#CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P$CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P%CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P&CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P'CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P(CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P)CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P*CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P+CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P,CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P-CP.4 `*Times New Roman (TT)p4 P.CP24 `*Times New Roman (TT)dJ4 P/CP.4 `*Times New Roman (TT)p4 P0CP24 `*Times New Roman (TT)dJ4 P1CP.4 `*Times New Roman (TT)b4 P2CP14 `*Times New Roman (TT)p4 P3CP24 `*Times New Roman (TT)dJ4 P4CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 P5CP.4 `*Times New Roman (TT)o\  P6CXP'\  `Times RomanXo\  P7CXP'\  `Times RomanX94 P8CFP34`F94 P9CFP34`F4 P:CP14`4 P;CP14`S4 P<CP.4 `*Times New Roman (TT)S4 P=CP.4 `*Times New Roman (TT)"4 P>CRP14`R"4 P?CRP14`RdJ4 P@CP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 PACP.4 `*Times New Roman (TT)Xx  @B X@<  9`("Courier New (TT)XP  @C @<  9`("Courier New (TT)d  @D @<  9`("Courier New (TT)x_  @EC@G  9`("Courier New (TT)^4 PFCP.4 `*Times New Roman (TT)2ȨШ3|o"IS""IS" LET2 #b4 PCP# HAU2  6&>  ? ?   +l2 #P#  #b4 PCP#   HAU3 1996!97. ! 1066 r fr stofnun AlYingis. 121. l?ggjafarYing. ! 521HAU3. ml. LET6#p4 P CP#  872. Tillaga til Yingslyktunar LET6#b4 P CP#ۃ  FEGR  gg    q um b%tta r)ttarst?Wu barna samkv%mt barnasttmla SameinuWu Yj;Wanna.  Flm.: Rannveig GuWmundsd;ttir, Svanfr1Wur J;nasd;ttir, J;n Baldvin Hannibalsson, >ssur Skarph)Winsson. AlYingi lyktar aW fela d;msmlarWherra aW skipa nefnd til aW gera Cttekt  l?gum sem varWa r)ttarst?Wu barna meW YaW aW markmiWi aW uppfylla skilyrWi barnasttmla SameinuWu Yj;Wanna sem staWfestur hefur veriW af hlfu 0slands. X skuli nefndin gera Cttekt  framkv%md laga sem snCa aW b?rnum 1 sama tilgangi. Einnig skal meta hvort r)tt v%ri aW l?gleiWa sttmlann 1 heild sinni eins og gert var meW mannr)ttindasttmla Evr;pu. Nefndin skal m.a. skipuW fulltrCa Barnaverndarstofu, umboWsmanni barna, fulltrCa fr Barnaheillum og fulltrCa fr Mannr)ttindaskrifstofu 0slands. Nefndin skal skila till?gum um Crb%tur fyrir 1. desember 1997. GLEI d GreinargerW.GLEI gg ۃ T1mab%rt er aW fjalla um barnasttmlann 1 heild sinni, um forsendur hans, hrif hans  1slenska l?ggj?f fr gildist?ku hans, meta hvort setja Yurfi l?g, breyta l?gum eWa b%ta r)ttarframkv%md svo aW r)ttindi barna sem viWurkennd eru 1 sttmlanum verWi tryggW 1 1slenskum r)tti. Samningurinn sem t;k gildi 20. n;vember 1989 ?WlaWist gildi er 0sland varWar 27. n;vember 1992. StuWningur viW barnafj?lskyldur  0slandi er minni en almennt gerist 1 nl%gum l?ndum sem viW miWum okkur oft viW og ekki hefur veriW m?rkuW nein opinber stefna 1 fj?lskyldumlum. Margir telja aW fj?lskyldan hafi setiW  hakanum 1 1slensku samf)lagi. Laun h)r  landi eru lg og kostnaWur viW hCsn%Wis?flun er mikill. Fyrstu bCskaparrin fara oft 1 ?flun hCsn%Wis og krefst YaW langs vinnut1ma beggja foreldra. Foreldrar eru Yv1 oft langdv?lum fr heimilinu meWan b?rnin eru enn ung. G%sluCrr%Wi sk;labarna eru ekki viWunandi svo aW h;pur barna  aldrinum 6!16 ra bUr viW skert ?ryggi Yar sem m?rg Yeirra sj um sig sjlf meWan foreldrar vinna langan vinnudag. XaW hefur komiW fram 1 umfj?llun slfr%Winga og uppeldisfr%Winga aW 1slensk b?rn nj;ti almennt minni verndar og handleiWslu fullorWinna en t1Wkast  NorWurl?ndunum. Flj;tlega eftir undirritun samningsins af hlfu 0slands var hafist handa viW aW laga 1slenskan r)tt aW kv%Wum barnasttmlans og voru gerWar Umsar r)ttarb%tur 1 Yv1 sambandi. 0 VI. kafla stj;rnarskrrinnar var l?gfest kv%Wi Yar sem segir aW b?rnum skuli 1 l?gum tryggW vernd og um?nnun. MeW l?gum nr. 58/1992, um vernd barna og ungmenna, fluttist yfirstj;rn barnaverndarmla Cr h?ndum menntamlarWuneytis til f)lagsmlarWuneytis, starfshttum barnaverndarrWs var breytt og l?gfestar voru reglur um starfsh%tti og mlsmeWferW barnaverndarnefnda. ViW Crlausn barnaverndarmla var l?gfestur r)ttur barna til aW tj sig um mliW, skylt er aW veita barni Yessa heimild og Yegar s)rstaklega stendur  er heimilt aW skipa barni eWa ungmenni s)rstakan talsmann. riW 1995 var l?gunum breytt og sett  laggirnar Barnaverndarstofa, sem annast daglega stj;rn barnaverndarmla. Hlutverk hennar er aW veita barnaverndarnefndum leiWbeiningar og rWgj?f, hafa eftirlit meW st?rfum Yeirra, hafa eftirlit meW ?Wrum stofnunum fyrir b?rn, hafa umsj;n meW vistun barna o.fl. Barnal?g, nr. 20/1992, voru endurb%tt Yar sem afnumin voru hugt?kin skilgetiW barn og ;skilgetiW, kveWiW var  um sameiginlega forsj og l?gfest heimild til aW skipa barni talsmann viW Crlausn forsjrmls  kostnaW hins opinbera. NU grunnsk;lal?g voru sett riW 1991 og meW breytingu  Yeim l?gum, meW l?gum nr. 66/1995, hefur rekstur grunnsk;la veriW f%rWur yfir til sveitarf)laganna. riW 1994 var stofnaW emb%tti umboWsmanns barna. 0 byrjun rs 1996 brust athugasemdir barnar)ttarnefndar SameinuWu Yj;Wanna Yar sem lUst var yfir n%gju meW Umsa Y%tti en gerWar alvarlegar athugasemdir viW aWra Y%tti framkv%mda. Flutningsmenn telja aW enn Y skorti  aW 1slenskur r)ttur uppfylli kv%Wi barnasttmlans og aW langt s) 1 land meW aW lagaframkv%md s) 1 samr%mi viW anda sttmlans, Y.e. aW barn og ungmenni innan 18 ra aldurs nj;ti Yeirrar verndar sem sttmlanum er %tlaW aW veita en ?Wlist smm saman st?Wu fullorWinna meW tilheyrandi byrgW og skyldum. Xv1 telja flutningsmenn aW sC vinna sem m%lt er fyrir um 1 Yingslyktunartill?gu Yessari s) nauWsynleg. Xessi greinargerW er m.a. byggW  athugasemdum barnar)ttarnefndar SameinuWu Yj;Wanna og samtakanna Barnaheilla. Nefndin sem lagt er til aW verWi skipuW skal m.a. skoWa eftirtalin l?g og framkv%md Yeirra Yar sem vafi leikur  aW r)ttindi barns s)u tryggW 1 samr%mi viW kv%Wi barnasttmlans: 0 5. mgr. 34. gr. barnalaga, nr. 20/1992, er kveWiW  um heimild til aW skipa barni talsmann til aW g%ta hagsmuna Yess viW Crlausn forsjrmls ef s)rst?k Y?rf er  Yv1. Heimildinni hefur sjaldan veriW beitt Yrtt fyrir m?rg erfiW ml af Yessu tagi. Flutningsmenn telja aW h)r eigi aW vera skylda aW skipa talsmann en ekki heimild. 0 s?mu l?gum er barni tryggWur r)ttur til umgengni viW foreldri sem fer ekki meW forsj Yess. Xrtt fyrir kv%Wi 1 l?gunum sem m%lir fyrir um heimild til aW beita sektum Yegar forsjrforeldri tlmar hinu foreldrinu umgengni viW barniW eru tilvikin allt of m?rg sem barni er meinuW umgengni viW bWa foreldra s1na. Xessi ml eru oft mj?g erfiW barninu Yv1 1 m?rgum tilvikum leiWa reiWi og ;uppgerWar tilfinningar milli foreldra til Yess aW hagsmunir Yess eru fyrir borW bornir. FlutningsmaWur telur aW talsmaWur sem barninu er skipaWur geti sem millig?ngumaWur g%tt hagsmuna Yess mun betur en sektarkv%Wi 38. gr. sem hefur 1 reynd reynst mttlaust. Xegar staWan er sC aW forsjrlaust foreldri sinnir ekki umgengnisskyldu sinni er ekkert Crr%Wi fyrir hendi sem tryggir r)tt barnsins til umgengni viW YaW. Vel m%tti hugsa s)r aW talsmaWur sem hefur aWeins YaW hlutverk aW g%ta hagsmuna barnsins t%kist aW koma  sambandi milli foreldris og barns Yegar foreldrar eru ;f%rir um aW standa v?rW um hagsmuni Yess sjlfir. Heimilt er aW skilja barn fr foreldrum s1num Yegar velferW Yess verWur ekki tryggW meW ?Wru m;ti. 0 8. kafla laga nr. 58/1992, um vernd barna og ungmenna, er m%lt fyrir um mlsmeWferW viW forsjrsviptingu og gert rW fyrir aW barnaverndarnefndir fari meW sl1kt vald. Samkv%mt l?gunum er hlutverk barnaverndarnefnda 1 mlum Yessum margY%tt. X%r eiga aW hafa eftirlit meW aWbCnaWi barna, taka  m;ti bendingum um sl%man aWbCnaW barna, sj um skrningu barna 1 h%ttuh;pa, kanna ml Yegar r?kstuddur grunur liggur fyrir um vanr%kslu eWa vanh%fni foreldra, gera %tlanir um meWferW mla og CrskurWa um forr%Wissviptingu foreldra Yegar YaW  viW. BrskurWum barnaverndarnefndar er s1Wan h%gt aW skj;ta til barnaverndarrWs til fullnaWarCrskurWar. FullnaWarkv?rWun er tekin  stj;rnsUslustigi og barnaverndarnefnd fer b%Wi meW ranns;knarvald og CrskurWarvald. H)r er um alvarleg inngrip 1 einkahagi manna aW r%Wa og hagsmunirnir eru mj?g r1kir Yv1 Yarf aW vanda vel til mlsmeWferWar, t1mab%rt er orWiW aW mlsmeWferWin verWi endurskoWuW og f%rW 1 betra horf, s)rstaklega hvaW varWar frumCrskurWarvald 1 barnaverndarmlum.  0 l?gum um 1slenskan r1kisborgarar)tt, nr. 100 fr 1952, sbr. l?g nr. 49/1982, er b?rnum mismunaW eftir Yv1 hort Yau eru f%dd 1 hj;nabandi eWa utan, en 1 2. gr. sttmlans er lagt bann viW allri mismunun og 1trekaW aW ?ll b?rn eigi sama r)tt. 0 l?gunum ?Wlast barn sem f%Wist utan hj;nabands  0slandi og  m;Wur sem er erlendur Yegn en 1slenskan f?Wur ekki 1slenskt r1kisfang, en barn sem eins er statt meW f%r 1slenskt r1kisfang ef m;Wirin er 1slenskur r1kisborgari og faWirinn erlendur Yegn. StaWan g%ti h%glega orWiW sC aW barn sem f%Wist  0slandi,  1slenskan f?Wur og m;Wur sem er erlendur Yegn yrWi r1kisfangslaust ef m;Wirin er Yegn r1kis sem byggir r1kisfangsr)tt  staWarreglunni. 0 7. gr. barnasttmlans er kv%Wi um aW barn eigi r)tt til aW ?Wlast r1kisfang fr f%Wingu. Samkv%mt almennum hegningarl?gum, nr. 19/1940, er heimilt aW svipta 15 ra ungmenni frelsi meW fangelsun eWa varWhaldi. 0 37. gr. barnasttmlans er fjallaW um r)ttindi frelsissviptra barna og ungmenna. Xar er m%lt fyrir um mannCWlega meWferW og aW tekiW skuli tillit til Yarfa einstaklinga  Yeim aldri sem um r%Wir. Einkum er l?gW hersla  aW barni sem svipt er frelsi s1nu skuli haldiW aWskildu fr fullorWnum, nema ef YaW er taliW Yv1 fyrir bestu aW gera YaW ekki. 0 1slenskum l?gum er hins vegar ekkert kv%Wi sem verndar b?rn gegn Yv1 aW verWa vistuW meW s1brotam?nnum sem g%tu haft afar ;heppileg hrif  Yroska svo ungra fanga. Xv1 %tti aW tryggja meW l?gum aW ungum f?ngum skuli haldiW aWskildum fr eldri f?ngum. 0slendingar l?gWu fram s)rstaka yfirlUsingu varWandi Yennan Ytt, en telja m aW ;breytt fyrirkomulag s) sl1kt brot  mannr)ttindum barna aW ekki verWi viW unaW. 0 39. gr. sttmlans er m%lt fyrir um aW b?rn sem hafa orWiW f;rnarl?mb ofbeldis og misnotkunar skuli eiga r)tt  l1kamlegri og andlegri um?nnun og f)lagslegri endurh%fingu. 0 svari f)lagsmlarWherra viW fyrirspurn um stuWning r1kis og sveitarf)laga viW b?rn sem misnotuW hafa veriW kynferWislega kom fram aW b?rnum sem orWiW hafa fyrir kynferWislegu ofbeldi er ekki tryggWur stuWningur og meWferW af hlfu opinberra aWila. Engin h;pmeWferW stendur Yessum b?rnum til boWa en fallameWferW og langt1mameWferW eru sjaldan skipulagWar af barnaverndarnefndum, enda eru lagaskyldur  Yv1 sviWi ;lj;sar.   0slandi verWa b?rn sjlfrWa viW 16 ra aldur. XaW er mat flutningsmanna aW meW Yv1 aW miWa sjlfr%Wi viW Yau aldursm?rk s) veriW aW brj;ta gegn 1. gr. sttmlans Yar sem fram kemur aW b?rn eru allt f;lk 1 heiminum yngra en 18 ra. MarkmiW greinarinnar er aW tryggja aW b?rn og ungmenni nj;ti verndar jafnt foreldra sem samf)lagsins alls til 18 ra aldurs og Yeim verWi tryggWur s r)ttur sem sttmlinn m%lir fyrir um. ViW 18 ra aldurinn ?Wlist b?rnin r)ttinn til aW rWa s)r alfariW sjlf og s)u Y jafnframt tilbCin til aW axla Y byrgW sem frelsinu fylgir. H)r  landi bCa um 80!90% ungmenna  aldrinum 1618 ra 1 foreldrahCsum. St;r hluti Yeirra er 1 nmi og Yv1 hWur foreldrum s1num um framf%rslu auk Yess sem atvinnuleysi meWal ungmenna hefur rUrt m?guleika Yeirra til aW standa  eigin f;tum og hugsanlega Utt undir frekari nmskr?fur. H%kkun  sjlfr%Wisaldri felur 1 s)r framlengingu  forsjrskyldu foreldra, tryggir Yannig r)ttarst?Wu barna  aldrinum 16!18 ra og gerir foreldrum auk Yess kleift aW beita agavaldi Yegar YaW er barni fyrir bestu MeW barnasttmlanum er b?rnum veittur r)ttur til aW lta 1 lj;s skoWun s1na um ?ll ml sem snerta Y sjlfa. Tryggja Yarf betur en nC er formlegan vettvang fyrir nemendur grunnsk;lanna til aW lta 1 lj;s skoWun s1na  mlefnum innan sk;lans, mlefnum sem snerta Yau sjlf. XaW hlUtur aW samr%mast hlutverki sk;lans aW veita nemendum mlfrelsi og till?gur)tt Yegar mlefni sem varWa nemendur almennt eru tekin til meWferWar. MeW Yv1 er breytt 1 anda kv%Wa 12., 13. og 14. gr. barnasttmlans og b?rnin Yjlfast 1 Yv1 aW taka afst?Wu til mla sem snCa aW Yeim sjlfum. Xrtt fyrir bann viW allri mismunun barna er b?rnum af erlendum uppruna ekki tryggW s?mu r)ttindi og 1slenskum b?rnum. Innflytjendab?rn eiga hvorki tunguml n) menningararf sameiginlegt meW innf%ddum b?rnum, Y; er ekki til l?gbundin heimild til aW nj;ta eigin menningar eWa tungumls. XaW er eWlilegt og r)tt aW tryggja b?rnum fl;ttamanna, sem ;ska eftir p;lit1sku h%li, vernd og mannCWlega aWstoW. Reyndar er YaW svo aW l?ggj?f sem snUr aW Ctlendingum  0slandi er 1 molum. Xau atriWi sem h)r hafa veriW nefnd eru aWeins d%mi. Hlutverk nefndarinnar verWur aW gera Cttekt  r)ttarst?Wu barna  0slandi almennt og v%ri m.a. vert aW skoWa hvort kv%Wi sttmlans um trCfrelsi barna s) haldiW, hvort brottrekstur barna Cr grunnsk;lum og vinnufyrirkomulag barna og ungmenna  0slandi s) 1 samr%mi viW anda sttmlans. Spyrja m%tti hvort sC kynning sem barnasttmlinn hefur fengiW s) fulln%gjandi, hvort ekki v%ri r)tt aW barnasttmlinn v%ri kennsluefni 1 grunnsk;lum og framhaldssk;lum sem liWur 1 nmskeiWi um mannr)ttindi, hvort ekki v%ri r)tt aW YUWa sttmlann  tunguml sem innflytjendab?rn skilja og dreifa til Yeirra o.s.frv. Hefur veriW leitaW til frjlsra f)lagasamtaka eins og Barnaheilla meW samvinnu viW kynningu  barnasttmlanum? Samt?kin Barnaheill hafa lUst yfir vilja til samvinnu viW stj;rnv?ld og innan samtakanna hefur safnast fyrir s)rYekking  mlefninu sem vert v%ri aW nUta. X Yyrfti aW skoWa mismunandi st?Wu barna sem eiga undir h?gg aW s%kja, b?rn einst%Wra foreldra, b?rn tekjul1tilla foreldra, f?tluW b?rn o.s.frv. Lj;st er aW tekjul1tiW f;lk hefur ekki rW  aW veita b?rnum s1num Y menntun sem 1 boWi er utan sk;la, svo sem t;nlist, dans o.fl. Tekjul1tiW f;lk hefur ekki efni  aW greiWa fyrir g%slu sem sk;larnir bj;Wa nC fyrir b?rn utan sk;lat1ma og Yv1 gengur st;r h;pur barna sjlfala hluta Cr degi meWan foreldrar eru 1 vinnu. ViW flutning mlefna fatlaWra til sveitarf)lagana er %skilegt aW komiW verWi  stofnun jafnr)ttismla fatlaWra til aW koma 1 veg fyrir aW f?tluWum b?rnum verWi mismunaW eftir bCsetu. Yfirv?ld h)r veita miklu minna fjrmagn til barnaverndarmla en annars staWar  NorWurl?ndum Yrtt fyrir aW 0slendingar eigi hlutfallslega fleiri b?rn ef miWaW er viW s?mu l?nd. MeW fullgildingu barnasttmlans skuldbinda 1slensk yfirv?ld sig til aW tryggja 1slenskum b?rnum ?ll Yau r)ttindi sem Yeim eru tryggW 1 sttmlanum. Eins og fram hefur komiW hafa veriW stigin kveWin skref 1 tt til r)ttarb;tar. XaW skal Y; tekiW fram aW samkv%mt 1slenskum r)tti f alYj;Wlegir samningar ekki sjlfkrafa lagagildi aW landsr)tti Y;tt Yeir hafi veriW fullgiltir, heldur eru Yeir skuldbindandi aW Yj;Warr)tti. Sttmlinn hefur ekki veriW l?gfestur  0slandi og Yv1 er ekki h%gt aW beita honum beint fyrir 1slenskum d;mst;lum. Samkv%mt almennum l?gskUringarsj;narmiWum verWa 1slensk l?g skUrW meW hliWsj;n af alYj;Wal?gum en 1slensk l?g ganga vallt fyrir alYj;Wal?gum s)u Yau ;samrUmanleg. XaW er Yv1 mikilv%gt aW l?gleiWa sttmlann 1 heild sinni og gera meW Yv1 r)ttindum barna h)r  landi h%rra undir h?fWi en nC. Fylgiskjal I.  y;dddy ^  UpplUsingar Cr b%klingnum Social tryghed i de nordiske lande. Omfang, udgifter og finansiering 1994. NOSOSKO, Nordisk SocialStatistisk Komit), 3:1996.  SamanburWur milli NorWurlandanna  Ctgj?ldum til f)lags og heilbrigWismla sem renna til fj?lskyldna og barna rin 1993 og 1994. P (Pr;senta 0!14 ra af heildar1bCafj?lda.) TH02#dJ4 P CP# .,,. yx dddy  ^ Land11993'91994  TAFS  yxdddy %  TT02L 3 Danm?rk.B317,1B;17,5 Finnland.B319,1B;19,1 0sland.B324,8B;24,6 Noregur.B319,3B;19,5 Sv1Yj;W.B318,7B;18,9 TT02  TAFS  yxdddy % TH02#b4 PCP#+l2  .,,.   Btgj?ld til f)lags og heilbrigWismla  NorWurl?ndum rin 1993 og 1994 (hlutfall af vergri Yj;WarframleiWslu). TH02#dJ4 PCP# .,,. yx dddy  ^ Land11993'91994  TAFS  yxdddy %  TT02L 3 Danm?rk.B332,9B;33,6 Finnland.B336,4B;35,8 0sland.B318,9B;18,7 Noregur.B329,1B;28,2 Sv1Yj;W.B340,4B;40,4 UPPS* UPPS TT02  TAFS  yxdddy %  UPPS * UPPSTala fr rinu 1993TH02#b4 PCP#+l2  .,,. .  Btgj?ld til f)lags og heilbrigWismla  NorWurl?ndum sem renna til fj?lskyldna og barna 1 jafnvirWisgildum  1bCa rin 1993 og 1994. TH02#dJ4 PCP# .,,. yx dddy  ^ Land (upph%Wir 1 norskum kr;num)11993'91994  TAFS  yxdddy %  TT02L 3 Danm?rk.B[17.298Bk:7.388 Finnland.B[16.366Bk:7.450 0sland.B[13.965Bk:4.321 Noregur.B[17.198Bk:7.795 Sv1Yj;W.B[18.906BC:8.906 UPPS* UPPS UPPS UPPS TT02ۃ  TAFS  yxdddy %  UPPS * UPPSTala fr rinu 1993TH02#b4 PCP#+l2  .,,. . Btgj?ld til dagvistarmla (leiksk;lar, sk;ladagheimili og dagm%Wrag%sla) x  1 jafnvirWisgildum  1bCa rin 1993 og 1994. ă TH02#dJ4 PCP# .,,. yx dddy  ^ Land (upph%Wir 1 norskum kr;num)11993'91994  TAFS  yxdddy %  TT02L 3 Danm?rk.B[12.758Bk:2.858 Finnland.B[11.580Bk:1.569 0sland.B[11.008Bk:1.127 Noregur.B[11.250Bk:1.956 Sv1Yj;W.B[13.142BC:3.142 UPPS* UPPS TT02ۃ  TAFS  yxdddy %  UPPS * UPPSTala fr rinu 1993TH02#b4 PCP#+l2  .,,. . 8 Btgj?ld til barnaverndarmla (hluti af Ctgj?ldum til f)lags og heilbrigWismla) 1 jafnvirWisgildum  1bCa rin 1993 og 1994. ă TH02#dJ4 PCP# .,,. yx dddy  ^ Land (upph%Wir 1 norskum kr;num)11993'91994  TAFS  yxdddy %  TT02L 3 Danm?rk.B[11.079Bk:1.112 Finnland.B2171B;168 0sland.B2142B;193 Noregur.B2647B;823 Sv1Yj;W.B2550B:550 UPPS* UPPS TT02ۃ  TAFS  yxdddy %  UPPS * UPPSTala fr rinu 1993.TH02#b4 PCP#+l2  .,,.  Fylgiskjal II.  yHdddy ^  Barnaheill.  $  (5 sClurit mynduW 2 s1Wa.) Fylgiskjal III.  y5;dddy ^  h  B?rn ! stj;rnv?ld ! barnafj?lskyldur. ă (Br t1mariti Barnaheilla, 1990, 1. tbl. 1. rg.) @ Um aWbCnaW barna og ungs barnaf;lks  0slandi. Valdar ranns;knaniWurst?Wur. Baldur Kristjnsson er barnaslfr%Wingur aW mennt. Hann CtskrifaWist fr Gautaborgarhsk;la riW 1982.  runum 1983!1986 vann hann sem sk;laslfr%Wingur  SuWurnesjum. Fr Yv1 um miWbik rs 1985 og fram  Yennan dag hefur Baldur starfaW sem fulltrCi 0slands 1 samnorr%nni ranns;kn, sem nefnist BASUN-ranns;knin, en hCn er nC  lokastigi. ?BASUN  er skammst?fun  ?Barn%ska og samf)lagsumbreytingar  NorWurl?ndum . 0 Yessari ranns;kn var nokkrum tugum fimm ra barna 1 hverju NorWurlandanna um sig fylgt 1 gegnum einn virkan dag, auk Yess sem 1tarleg viWt?l voru h?fW viW foreldra og f;strur  dagvistarstofnunum barnanna. Ranns;knarniWurst?Wur munu liggja fyrir innan rs og verWa gefnar Ct  s%nsku fyrir NorWurl?nd og  ensku fyrir alYj;WamarkaW. Fyrir r)ttu ri s1Wan r)Wst Baldur 1 s1na eigin k?nnun, sem er nokkurs konar framhald af BASUN-ranns;kninni, og f)kk hann styrk til Yess fr V1sindarWi 0slands. K?nnunina nefnir Baldur ?B?rn 1 borg og b% ! K?nnun  daglegum h?gum 4 og 5 ra barna  0slandi . K?nnunin byggir  sv?rum 430 foreldra barna sem f%dd eru riW 1984 og sem bCa  h?fuWborgarsv%Winu og 1 kaupst?Wum v1Wa um land. MarkmiW k?nnunarinnar er aW gefa YverskurWarmynd af daglegum h?gum og aWbCnaWi barna  Yessum aldri og viWhorfum foreldra sem snerta uppeldi og aWbCnaW. SamhliWa Yv1 sem Baldur hefur unniW aW ranns;kn sinni hefur hann veriW 1 hlfu starfi sem slfr%Wingur viW Barnadeild Heilsuverndarst?Wvar Reykjav1kur.  s1Wasta hausti t;k Baldur saman skUrslu fyrir menntamlarWuneytiW sem nefnist ?Dagvistun barna  forsk;laaldri og l1fskj?r foreldra . SkUrslan er unnin upp Cr svonefndri ?L1fskjarak?nnun  sem F)lagsv1sindastofnun gekkst fyrir riW 1988. 0 skUrslunni er g%slutilh?gun barna fram aW sk;laaldri gerW 1tarleg skil, auk Yess sem l1fskj?r ungra barnafj?lskyldna eru borin saman viW aWrar fj?lskyldur og f;lk sem aW ?llu j?fnu er bCiW aW koma s)r vel fyrir 1 hCsn%Wi og 1 Yj;Wf)laginu almennt. 0 erindi s1nu mun Baldur styWjast viW Umsar niWurst?Wur Cr fyrrnefndum g?gnum, og Y einkum Cr sinni eigin ranns;kn. Er YaW 1 fyrsta skipti sem hCn er kynnt aW einhverju marki. Sennilega hafa aldrei jafnm?rg b?rn  0slandi haft YaW jafngott og nC " 1 efnislegu tilliti. Aldrei Wur hafa b?rn bCiW viW jafnrCman kost. Aldrei Wur hafa b?rn haft jafnm?rg t%kif%ri til hvers kyns afYreyingar og l1fsY%ginda. Xrtt fyrir alla Yessa ytri velferW gerast Y%r raddir % hv%rari aW verulega skorti  aWbCnaW barna 1 ?Wru tilliti, nefnilega andlegu eWa uppeldislegu tilliti. Sagt er aW 1slensk b?rn s)u afskipt; aW Yau gangi sjlfala, og Yeir sem lengst ganga fullyrWa aW 1slenskt Yj;Wf)lag s) fjandsamlegt b?rnum. T?kum Yrjr v1sbendingar sem allar benda til Yess aW ekki s) allt meW felldu 1 uppeldisskilyrWum barna: Sk;laf;lk talar um vaxandi ;r;leika barna, sem f%rist neWar og neWar 1 bekkjardeildirnar. MeWal sk;laslfr%Winga og f)lagsrWgjafa er r%tt um vaxandi lag og erfiWari ml en Wur; aW Yeim mlum fj?lgi st?Wugt Yar sem of seint s) aW gr1pa inn 1. Ofbeldi meWal unglinga hefur st;rlega aukist. ,  I. B?rn 1 sjlfsbjargarYj;Wf)lagi. ăEf marka m BASUN-ranns;knina er lj;st aW 1slensk b?rn nj;ta almennt minni leiWsagnar og verndar fullorWinna en t1Wkast annars staWar  NorWurl?ndum. H)r virWast viW lUWi ;venjusterkar v%ntingar til barna, strax fr unga aldri, um aW standa  eigin f;tum og bjarga s)r sjlf. Af Yessum st%Wum eru 1slensk b?rn berandi oft  ferli ein og ;varin 1 daglegu umhverfi s1nu. Xannig eru slys  b?rnum ;v1Wa ef nokkurs staWar algengari en h)r  landi.  Yetta s)rstaklega viW um slys sem hafa 1 f?r meW s)r meiri httar verka. XaW er einkennileg Yvers?gn aW  sama t1ma og svo mikil h%tta virWist steWja aW 1slenskum b?rnum hreykjum viW okkur af Yv1 aW langl1fi s) n%stum hvergi eins mikiW og h)r  landi. XaW segir mikiW um hve djCpst%War v%ntingar til barna um sjlfsbj?rg eru 1 1slenskri Yj;Wmenningu aW 1 staW Yess aW bregWast viW t1Wum slysum meW b%ttri vernd og handleiWslu fullorWinna er gengist fyrir nmskeiWum fyrir b?rn 1 sjlfshjlp og 1 aW g%ta annarra barna. Ekki alls fyrir l?ngu var t.d. haldiW sj;nvarpsnmskeiW fyrir b?rn sem eru ein heima  meWan foreldrarnir eru Ctivinnandi. FariW var 1 einfalda matargerW og Umislegt annaW hagnUtt. 0 einum Y%ttinum var fjallaW um hvaW b?rn g%tu gert til aW losna viW ;kunnuga menn sem kynnu aW leita inng?ngu. X; aW vitaskuld hafi Yessi viWleitni veriW vel meint endurspeglar hCn ;trClegan skilningsskort  tilfinningum barna og Y?rfum Yeirra fyrir ?ryggi og nl%gW fullorWinna. Til marks um YaW m nefna aW m?rg b?rn sem fram aW Yessu h?fWu unaW s)r fremur hyggjulaus heima, ;vitandi um Y%r h%ttur sem kynnu aW steWja aW, urWu nC hr%dd fyrir alv?ru. M)r er til efs aW foreldrar geri s)r almennt n;gu vel grein fyrir hvernig b?rnum Yeirra l1Wur viW YaW aW vera skilin eftir ein heima. Xannig heyrWi )g nUlega um dreng sem viW getum kallaW Svein. Sveinn kvaddi foreldra s1na  hverjum morgni, aW Yv1 er virtist glaWur 1 bragWi, en um leiW og Yeir voru farnir hlj;p hann skelfdur beint undir rCmiW sitt. Xar l hann Yar til hann tti aW fara 1 sk;lann um hdegisbiliW. Foreldrarnir vissu ekkert, en svo f;r aW halla undan f%ti 1 sk;lanum. Sveinn var sendur til sk;laslfr%Wingsins og smm saman kom hiW sanna 1 lj;s. Sem betur fer tti Sveinn Yrtt fyrir allt skilningsr1ka foreldra sem voru reiWubCnir aW breyta h?gum s1num svo hann Yurfti ekki aW vera einn heima lengur. Hverjum manni %tti aW vera lj;st aW ekki YUWir aW innr%ta b?rnum aW vera sterk og standa  eigin f;tum. Eina raunh%fa leiWin er aW skapa b?rnum Yannig skilyrWi aW Yau Yurfi ekki, nauWug viljug, aW vera ein og ;varin. Kr?fur um sjlfsbj?rg eru oft gerWar mj?g snemma  %vi 1slenskra barna. Eftirfarandi d%mi eru fengin aW lni Cr BASUN-ranns;kninni og sUna kr?fur sem gerWar eru til fimm ra barna  h?fuWborgarsv%Winu. N?fnum barnanna hefur veriW breytt. Ari, fimm ra, er meW reglulegu millibili skilinn eftir einn heima milli klukkan 5 og 7  kv?ldin meWan pabbi er aW vinna og mamma 1 sk;la. AWspurWur hvaW Ari geri  meWan hann er einn heima segja foreldrarnir aW Ari s) vanur aW horfa  sj;nvarpiW annaWhvort einn eWa meW vinkonu sinni. Ef Ara leiWist eWa ef hann verWur hr%ddur m hann banka upp  hj ngr?nnunum.  leiksk;la >nnu er nokkuW um aW elstu b?rnin fari ein s1ns liWs Cr og 1 leiksk;lann, Y; alls ekki s) YaW vel s)W af starfsstClkunum. X%r segjast hafa orWiW aW lta undan YrUstingi foreldra, en aW s?gn einnar f;strunnar g%tir almennt vaxandi YrUstings fr foreldrum um aW b?rnin fi aW fara og koma ein. Eitt sinn Yegar pabbi >nnu kemur aW n 1 hana  leiksk;lann tekur hCn  rs. HCn hleypur Ct  ffarna g?tu sem er r)tt viW leiksk;lann. 0 s?mu andr kemur st;r b1ll  nokkurri ferW. Anna lendir undir b1lnum og dregst meW honum nokkurn sp?l. XaW gekk kraftaverki n%st aW Anna komst ;meidd fr Yessu %vintUri.Stuttu s1War var haldinn foreldrafundur  leiksk;lanum Yar sem framangreint atvik bar  g;ma. Xeir sem fyrst t;ku til mls t?ldu ekki r)tt aW lta b?rnin fara ein  milli Yegar sUnt var hvaW g%ti gerst. Brtt varW Y; lj;st aW Yeir foreldrar sem voru Yessarar skoWunar voru 1 minni hluta. NiWurstaWan varW Yv1 sC aW b?rnin skyldu fram f aW fara ein s1ns liWs  milli, og var YaW r?kstutt meW Yv1 aW Yau Yyrftu aW l%ra  h%tturnar 1 umhverfinu Wur en Yau byrjuWu 1 sex ra deild. Foreldrar MagnCsar, sem einnig er fimm ra, segja m)r aW hann s%ki fast  aW fara einn samt litlu systur til og fr dagheimilinu, sem Yau eru b%Wi . Foreldrarnir eru greinilega stoltir af dugnaWi sonarins, en Yeir geta Yess jafnframt aW erfitt s) aW hafa hemil  Yessari sjlfsbjargarviWleitni, Y;tt Yau vildu, Yv1 aW  dagheimili MagnCsar metist jafnaldrar hans um YaW hver fi aW fara oftast einn heim. (g tti s1Wan samtal viW MagnCs sjlfan, Yar sem )g baW hann m.a. um aW segja m)r fr ferWum s1num heim fr dagheimilinu. Fyrst var hann stoltur  svip, en smm saman f%rWist harka yfir andlitiW. Hann f;r aW lUsa af kafa Yeim st?Wum  leiWinni heim, Yar sem alls kyns ;vinir g%tu setiW fyrir honum og rWist  hann og litlu systur. Og Yar sem viW vorum inni 1 herberginu gerWist hann nC illur sUndum og t;k nokkur vel Ctf%rW karatesp?rk svona r)tt til aW undirstrika aW Yau systkinin v%ru sUnd veiWi en ekki gefin. Xar sem MagnCs r)Wi auglj;slega ekki viW aW greina  milli vina og ;vina kaus hann aW hafa vaWiW fyrir neWan sig og l1ta  alla 1 kringum sig sem m?gulega ;vini. Xessi sUnishorn Cr daglegu l1fi gefa nokkra innsUn 1 f)lagsm;tun margra 1slenskra barna; Y%r kr?fur sem gerWar eru til Yeirra og meW hvaWa h%tti Yau samsama sig aW kr?fum hinna fullorWnu, jafnvel Y; aW 1 raun og veru s) Yeim um megn aW standa undir Yeim. V%ntingar eins og h)r hafa veriW nefndar marka vitaskuld djCp spor 1 pers;nuleika barna, en spurningin er hvort Yeir eiginleikar sem meW Yessum h%tti eru laWaWir fram s)u ekki of dUru verWi keyptir og hvort eitthvaW annaW 1 pers;nuleika Yeirra lti ekki undan 1 staWinn? HvaW skyldi t.d. verWa um MagnCs? Skyldu ofbeldishneigWir unglingar nCt1mans hafa aW geyma djCpt inni 1 slarfylgsnum s1num l1tinn, hr%ddan MagnCs sem vill verWa fyrri til atl?gu? Hvernig %tli Yessi ;tryggu b?rn muni Yegar fram l1Wa stundir sjlf geta aliW upp trygg b?rn? 0 Yessum miklu kr?fum til barna um aW geta bjargaW s)r sjlf l1kt og um fullorWna v%ri aW r%Wa felst mttugur boWskapur til Yeirra um harWa l1fsbarttu. M.a. meW Yessum h%tti er viW haldiW Yeim viWhorfum 1 Yj;Wf)laginu aW vinnuYr%lkun s) dyggW og langur vinnut1mi eftirs;knarverWur. AW Yessi boWskapur berst skilv1slega til barna s)st m.a. af Yv1 aW vinna barna og unglinga virWist almennt f%rast 1 v?xt h)r  landi.  II. Breytt samf)lag en ;breyttar kr?fur til barna. ă XaW Yarf ekki aW fara um YaW m?rgum orWum aW 1 h?rWu borgarsamf)lagi eins og er  suWvesturhorni landsins eru kr?fur til barna af framangreindu tagi furWuleg t1maskekkja og  skj?n viW Yj;Wf)lagsaWst%Wur aW ?Wru leyti. Hvernig m YaW vera aW sl1k t1maskekkja skuli haldast viW lUWi og magnast ef eitthvaW er? (g %tla aW reyna aW svara Yessari spurningu Yv1 aW m1nu mati er ;gerningur aW vinda ofan af Yessari Yr;un ?Wruv1si en aW st%Wurnar s)u vandlega greindar. En eins og fram mun koma eru st%Wurnar margslungnar og samverkandi: Fyrst er aW telja aW  stuttum t1ma hafa g1furlegar breytingar orWiW  nnast allri samf)lagsgerWinni, og Yv1 fer fjarri aW enn sji fyrir endann  Yeim. ViWhorf almennings til barna hafa ekki nW aW fylgja Yessum hr?Wu breytingum eftir. Breytingarnar snerta ekki s1Wur fj?lskylduna og uppvaxtarskilyrWi barna en ?nnur sviW Yj;Wl1fsins. Til marks um hve hraWar og gagngerar Yessar breytingar hafa veriW nefni )g h)r tv? d%mi:  aWeins 25 rum hefur atvinnuYtttaka m%Wra 5!15 ra barna aukist Cr 12,8% 1 81% en YaW samsvarar rCmlega 600% aukningu. Fyrir 30 rum Yegar m?rg okkar sem h)r erum vorum sjlf b?rn ttum viW aW meWaltali YrjC systkini en 1 dag eiga b?rn aW jafnaWi aWeins eitt systkini. XaW er umhugsunarefni aW  sama t1ma og atvinnuYtttaka m%Wra hefur sexfaldast hefur dregiW Cr kennslu barna  grunnsk;lastigi. E.t.v. er Yetta skUrari v1sbending en nokkur ?nnur um aW aWhlynningu barna hafi hrakaW  undanf?rnum ratugum. 0 ?Wru lagi hafa Y%r samf)lagshr%ringar sem h)r hafa gengiW yfir skapaW nUjar og skarpar andst%Wur 1 1slenskri menningu milli dreifbUlis og Y)ttbUlis, sem gera m.a. YaW aW verkum aW tala m um tvenns konar barn%sku 1 1slensku Yj;Wf)lagi. Xeirri skoWun til stuWnings fylgja h)r tv%r lUsingar foreldra Cr k?nnuninni ?B?rn 1 borg og b%  sem sUna 1 meginatriWum hvaW viW er tt. Fj?lskylda 1 Reykjav1k skrifar: ?Borgarsamf)lag eins og Reykjav1k er afskaplega fj?lskyldufjandsamlegt. Hin mikla umferW sem er 1 Reykjav1k skapast aW hluta vegna l)legs skipulags 1 dagvistar- og sk;lamlum og hvaW varWar aWra Yj;nustu viW b?rn. M%Wur og foreldrar eru  Y?num meW b?rnin s1n Cr og 1 p?ssun, og Cr og 1 sk;la, og t;mstundarCnturinn er nC kap1tuli Ct af fyrir sig.  Einst%W m;Wir Cti  landi skrifar: ?BarniW bUr 1 CtjaWri sjvarYorps. Fimm m1nCtna gangur er b%Wi niWur 1 fj?ru og jafnlangt til n%sta sveitab%jar. Langamma og langafi bCa 1 n%sta hCsi. BarniW hefur stundaW hestamennsku fr Yv1 hann gat setiW uppr)ttur 1 hnakknum. Allt Yetta tel )g hafa g;W hrif  barniW mitt, b%Wi l1kamlega og andlega.  Xar sem uppeldisskilyrWi barna og viWmiWanir foreldra eru svo ;l1kar hlUtur YaW aW skapa miskl1W 1 Yj;Wf)laginu um 1 hverju eWa hvort yfirleitt einhverju s) b;tavant 1 aWbCnaWi barna. XaW sem Yyrfti aW laga 1 aWbCnaWi barna  h?fuWborgarsv%Winu eWa 1 Y)ttbUli Yarf Yv1 alls ekki aW vera YaW sama og 1 minni b%jum eWa dreifbUli. XriWja st%Wan er Yessi: Vegna fmennis landsmanna og vegna Yess hve stutt er s1Wan Y)ttbUlismyndun h;fst h)r  landi eiga ?dreifbUlisviWhorf , ef svo m aW orWi komast, jafnt til barna og l1fsins almennt enn sterk 1t?k meW Yj;Winni. XaW f;lk sem flutt hefur Cr sjvarYorpum eWa sveitum og sest aW  m?linni hefur tekiW meW s)r viWhorf til barna um aW Yau skuli vera matvinnungar eWa a.m.k. f%r um aW bjarga s)r sjlf 1 daglegu umhverfi s1nu. Til sveita og b%ja eru Y%r aWst%Wur sem sk;pu Yessi viWhorf aW einhverju leyti enn viW lUWi, og Yv1 ekki allsendis Ctiloka aW Yau b?rn sem Yar alast upp st%list af sl1kum v%ntingum. >Wru mli gegnir hins vegar 1 ;pers;nulegu borgarsamf)lagi. Xar eru sl1kar kr?fur ekki l1klegar til aW skapa heilsteypta einstaklinga sem eru sjlfum s)r og ?Wrum til n%gju. 0 fj;rWa lagi er aW nefna aW vegna mikillar frj;semi framan af ?ldinni er mj?g htt hlutfall landsmanna  l1fi sem ;lst upp viW allt ?nnur skilyrWi en ungt barnaf;lk bUr viW 1 dag. Xessi eldri kynsl;W, sem jafnframt  marga fulltrCa meWal rWamanna, s%kir s1n viWmiW um fj?lskyldul1f og uppeldisskilyrWi barna til eigin uppvaxtar- eWa foreldrara og  Yv1 erfitt meW aW lifa sig inn 1 Y%r aWst%Wur sem nCt1minn bUr barnaf;lki. Xannig hefur skapast allbreitt bil  milli foreldrakynsl;Wa, og yngri kynsl;Win  erfitt meW aW f heyrn rWamanna um hvernig hCn kysi aW haga aWbCnaWi barna sinna. 0 fimmta lagi skal nefna aW YaW r1kir djCpst%Wur p;lit1skur greiningur um mlefni barna og fj?lskyldna. Menn sj almennt fyrir s)r aW b%tt aWhlynning barna muni kosta peninga, hverjar svo sem umb%turnar yrWu.  t1mum niWurskurWar 1 r1kisCtgj?ldum Yykir m?gum sem YaW s) p;lit1skt byrgWarleysi og jafnvel ;Yj;Whollusta aW f%ra eitthvaW sl1kt 1 tal sem YUddi aukna skattheimtu. Wur en sl1k r?k eru tekin mj?g alvarlega er r)tt aW fram komi aW hiW opinbera kostar hvergi  NorWurl?ndum jafnlitlu til dagvistunar og h)r  landi, og er Y tillit tekiW til h?fWat?lu. riW 1987 greiddu 1slenskir foreldrar 32% af rekstrarkostnaWi dagvistarheimila, danskir og norskir um 22%, finnskir 16% en s%nskir 10%. Auk Yess er hiW 1slenska dagvistarform " leiksk;larnir " aW jafnaWi miklu ;dUrara 1 rekstri en r1kjandi form  NorWurl?ndum " dagheimilin. Allar framangreindar aWst%Wur og reyndar Umsar aWrar sem meW einum eWa ?Wrum h%tti m rekja til sn?ggra samf)lagsbreytinga leggjast  eitt um aW skapa v1Wt%kan og Yv1 miWur allt of oft hatramman skoWanagreining um hvernig haga skuli aWbCnaWi barna, og hvaW leggja skuli herslu  1 uppbyggingu samf)lagsins. Svo virWist sem aWbCnaWur barna og l1fsh%ttir barnafj?lskyldna komi svo viW kviku margra landsmanna aW eWlileg skoWanaskipti virWast ekki geta fariW fram. Xess eru jafnvel d%mi aW Yeim sem vilja tj sig um dagvistarml s) meinaWur aWgangur aW fj?lmiWli. Xeir sem  annaW borW komast 1 gegn eiga svo  h%ttu aW verWa fyrir pers;nulegu sk1tkasti. Konur eru konum verstar 1 Yessu sambandi. XaW er reyndar einkennilegt hve karlmenn lta Yessi ml l1tiW til s1n taka. Svo virWist sem Yeir l1ti  aWbCnaW barna sem alfariW ml kvenna. Kannski er Yar einmitt komin meginskUringin  Yv1 hve seint gengur 1 aWbCnaWarmlum barna?   III. AtvinnuYtttaka m%Wra 1 nCt1W og framt1W. ă S greiningur sem h)r hefur veriW t1undaWur snUst aW verulegu leyti um dagvistarml og Ctivinnu m%Wra, sem hvort tveggja hangir  s?mu spUtunni. Margir, og Y s)rstaklega af eldri kynsl;Winni, sj Yann m?guleika helstan aW m%Wur snCi aftur inn  heimilin l1kt og var  Yeirra %skurum og Yegar Yeir voru sjlfir aW ala upp s1n b?rn. T;nninn 1 Yessari umr%Wu er oft Yannig aW markvisst virWist aliW  sektarkennd Ctivinnandi m%Wra. L1tt virWist stoWa aW benda  aW nCt1maheimilishald Yarfnast tveggja fyrirvinna og n%stum aldrei heyrist minnst  Y sjlfs?gWu staWreynd aW Yj;Wf)lagiW og vinnumarkaWurinn Yarfnast vinnuframlags kvenna. XaW n%gir aW skoWa atvinnuauglUsingar dagblaWanna til aW sannf%rast um YaW. HvaW yrWi t.d. um sjCkraYj;nustu ef konur %ttu bara aW hugsa um b?rn og bC, hvaW yrWi um menntakerfiW, fiskvinnsluna, bankastofnanir? Og svo m%tti lengi telja. Ef marka m sv?r foreldra 1 k?nnuninni ?B?rn 1 borg og b%  nUtur sC hugmynd aW m%Wur forsk;labarna hverfi aftur inn  heimilin l1tillar hylli meWal Yeirra sjlfra. Xannig vilja ungu foreldrarnir 1 rCmum 80% tilvika aW m%Wurnar stundi fasta vinnu utan heimilis, og ef bara eru taldar meW fj?lskyldur Yar sem m%Wurnar hafa lokiW nmi umfram stCdentspr;f Y h%kkar talan 1 96%. :skir foreldra um atvinnuYttt?ku m%Wra m svo bera saman viW raunverulega atvinnuYttt?ku Yeirra, en hCn er um 70%. XaW er Yv1 alveg lj;st aW eftirspurn m%Wra eftir atvinnu mun magnast  n%stu rum, sem aftur mun hafa 1 f?r meW s)r aW 1 framt1Winni verWur s1fellt brUnna aW tryggja b?rnum g;Wa aWhlynningu 1 sk;lum og  dagvistarheimilum. AtvinnuYtttaka m%Wra mun vaxa af Yeirri st%Wu einnig aW s1fellt fleiri konur leggja Ct 1 nm 1 Yeim tilgangi aW tryggja s)r aWgang aW st?rfum  vinnumarkaWinum. Er svo komiW aW Yrefalt fleiri ungar m%Wur en feWur hafa lokiW stCdentspr;fi. Auk Yess hafa m%Wurnar vinninginn hvaW varWar hvers kyns framhaldsnm. Ef marka m reynslu ngrannaYj;Wanna og Y staWreynd aW enn hefur um YriWjungur m%Wra enga menntun umfram skyldunm, er ?ruggt aW Yessi Yr;un er r)tt aW byrja h)r  landi. Samkv%mt k?nnuninni ?B?rn 1 borg og b%  hafa ungar m%Wur  h?fuWborgarsv%Winu almennt lokiW mun lengra nmi en m%Wur Cti  landi. Til marks um YaW er aW  h?fuWborgarsv%Winu hafa rCm 30% lokiW stCdentspr;fi eWa lengra nmi, en 1 b%jum Cti  landi er hlutfalliW aWeins 10%. Einnig kemur einkar skUrt fram aW menntun m%Wra og atvinnuYtttaka fer aW mj?g miklu leyti saman. Xv1 lengri sem menntun Yeirra er Yeim mun l1klegri eru Y%r til aW vinna Cti og aW sama skapi vex starfshlutfall Yeirra. Xannig eru n%stum 90% m%Wra meW s)rfr%Wings- eWa hsk;lamenntun Ctivinnandi og Y%r vinna aW jafnaWi 36 klukkustundir  viku. En af m%Wrum sem lokiW hafa skyldunmi eing?ngu vinna aWeins t%p 60% utan heimilis og vinnuvika Yeirra er 27 klukkustundir aW jafnaWi. Xar sem Yeim m%Wrum fj?lgar s1fellt sem afla s)r starfs- eWa s)rfr%Wingsmenntunar sem sUnt er aW muni leiWa til almennari atvinnuYttt?ku og lengri vinnut1ma Yeirra, er lj;st aW 1 ninni framt1W Yarf aW auka framboW  heilsdags dagvistarrUmi og opna YaW ?Wrum en einst%Wum foreldrum og forgangsh;pum, Y.e. ef YaW er  annaW borW vilji stj;rnvalda aW koma til m;ts viW foreldra og samf)lagsYr;unina.   IV. Vinnut1mi feWra og fjarvistir fr heimilinu. ă :v1Wa, ef nokkurs staWar  byggWu b;li, er vinnudagur karlmanna jafnlangur og h)r  landi. Mest allra vinna Y; feWur forsk;labarna eWa um 60 klukkustundir  viku aW jafnaWi. Vinnut1mi skiptist Y; mj?g misjafnt innan Yess h;ps. Langlengstan vinnut1ma hafa ungir feWur 1 sjvarYorpum, enda er mj?g htt hlutfall Yeirra sj;menn. Oft eru Yeir fjarverandi fr heimilum s1num svo d?gum og jafnvel vikum skiptir, en taka s)r svo nokkurra daga fr1  milli tCra.  hinn b;ginn er vinnuvika ungra feWra  h?fuWborgarsv%Winu talsvert styttri og Y s)rstaklega hj langsk;lagengnum s)rfr%Wingum, en Yeir vinna aW jafnaWi 50 klukkustundir  viku. Xegar  heildina er litiW eru Yv1 fjarvistir ungra feWra fr b?rnum s1num mj?g langar og langt umfram YaW sem Yeir telja sjlfir %skilegt. XaW er undarlegt aW 1 allri umr%Wunni um Ctivinnu m%Wra skuli aldrei minnst  ;h;flega vinnu feWranna, sem hvorki getur veriW Yroskandi fyrir Y sjlfa, saml1f fj?lskyldunnar eWa b?rnin. XaW %tti aW teljast sjlfsagWur r)ttur barna aW f aW eiga samvistir viW feWur s1num eins og m%Wur. F?Wurfyrirmynd auWveldar b?rnum leitina aW eigin sjlfsmynd, og  YaW jafnt viW um stClkur sem drengi.  s1Wustu rum hefur Yr;unin veriW 1 Y tt aW b%gja feWrum fr fj?lskyldum s1num og b?rnum. Xv1 veldur m.a. vaxandi launamunur kynjanna, reglur um samnUtingu pers;nuafslttar og s1Wast en ekki s1st einstrengingsleg og hskaleg umr%Wa um sifjaspell, Yar sem feWur eru almennt gerWir tortryggilegir sem uppalendur. (  V. :skir foreldra um vinnut1ma. ă 0 framangreindri k?nnun voru foreldrar spurWir hve mikla launavinnu Yeir teldu %skilega meW tilliti til Yarfa barna sinna. Eins og Wur r)Wust sv?rin mj?g af menntun foreldra, en YaW athyglisverWa var aW munstriW var ?fugt milli kynjanna: Xv1 lengri menntun sem m%Wurnar h?fWu Yeim mun meira vildu Y%r vinna,  meWan hiW gagnst%Wa tti viW um feWurna. Almennt gildir aW foreldrar vilja vinna minna en Yeir gera. Einu gildir hvar menn bCa, hver menntunin er eWa hvert kyniW er. M%Wur meW grunnsk;lapr;f eWa minna kj;sa aW jafnaWi aW vinna um 16 klukkustundir  viku en langsk;lagengnar m%Wur 25 klukkustundir. HvaW feWurna hr%rir, vilja ;fagl%rWir vinna aW jafnaWi 41 klukkustund  viku en langsk;lagengnir 35 klukkustundir. Br sv?rum foreldra m lesa Yrenns konar ;skir um samspil vinnut1ma hj;na: 0 fyrsta lagi ;skir um aW m;Wir stundi hlfa launavinnu en faWir fulla vinnu eWa 40 klukkustundir  viku. Xegar  heildina er litiW  Yetta munstur mestu fylgi aW fagna meWal foreldra. 0 ?Wru lagi ;skir um aW m;Wir s) alfariW heimavinnandi en faWir vinni 40 klukkustundir  viku. :skir af Yessu tagi eru mest berandi Yar sem m;Wir eWa bWir foreldrar hafa litla eWa enga sk;lag?ngu umfram grunnsk;la. 0 YriWja lagi ;skir um tilt?lulega jafnan vinnut1ma hj;na eWa  bilinu 25!35 klukkustundir  viku. :skir af Yessu tagi eru allalgengar hj langsk;lagengnum foreldrum. Dagvistun barna og atvinnuYtttaka foreldra, beggja eWa hvors um sig, eru mlaflokkar sem vart verWa aWskildir. Eftirfarandi athugasemd einna foreldra Cr framangreindri k?nnun segir allt sem segja Yarf um Yessi tengsl og Y valkosti sem margir foreldrar standa frammi fyrir: ?HefWum viW gott dagvistartilboW fyrir b%Wi b?rnin fyndist okkur eWlilegur vinnudagur vera sex t1mar fyrir okkur b%Wi. H?fum viW aftur  m;ti ekkert eWa l)legt dagvistartilboW vildum viW geta unniW hlfan daginn hvort, fj;ra t1ma  dag, og skiptast  aW vera meW b?rnum okkar. Xetta YUWir aW launamismunur verWur aW minnka.   VI. 1. Dagvistun barna 1 nCt1W og framt1W. ă V1kjum nC aW dagvistun og g%slutilh?gun barna. Ef marka m fj?ldamargar athugasemdir Cr k?nnuninni ?B?rn 1 borg og b%  hv1la dagvistarmlin Yyngra  forerldrum forsk;labarna en flestir aWrir mlaflokkar aW svo miklu leyti sem h%gt er aW aWskilja einstaka Y%tti 1 aWst%Wum f;lks. Margir foreldrar lta Yung orW falla um Yessi ml. Reyndar virWast foreldrar forsk;labarna ekki vera einir  bti 1 Yv1 sambandi Yv1 samkv%mt nUlegri skoWanak?nnun F)lagsv1sindastofnunar telja 60% landsmanna aW Crb;ta s) Y?rf 1 dagvistarmlum (Stefn :lafsson, 1989). Af sv?rum foreldra aW d%ma beinist ;n%gja Yeirra fyrst og fremst aW ;fulln%gjandi og einh%fu framboWi dagvistunar. Foreldrum 1 sambCW sv1Wur aW f enga fyrirgreiWslu fr hinu opinbera fyrr en 1 allra fyrsta lagi Yegar b?rnin eru orWin tveggja ra. Xarfnist Yeir dagvistunar fyrir Yann t1ma verWa Yeir aW greiWa fyrir hana ;heyrilegar upph%Wir, eWa allt aW 40.000 kr.  mnuWi hj dagm;Wur ef Yeir Yurfa  fullri g%slu aW halda. Xv1 er gjarnan haldiW  lofti af rWam?nnum aW svo og svo margar dagvistarstofnanir hafi veriW teknar 1 notkun Yetta eWa hitt kj?rt1mabiliW, en minna er talaW um Y staWreynd aW biWlistar halda engu aW s1Wur fram aW lengjast. S)rstaklega alvarlegt virWist standiW vera 1 uppbyggingu heilsdags vistana og 1 Reykjav1k a.m.k. virWist sem menn hyggist alfariW lta dagm%Wur taka kCfinn af Yeirri miklu eftirspurnaraukningu, sem orWiW hefur eftir dagheimilisvistun  s1Wustu rum. Xv1 fer fjarri aW Yessi Yr;un s) foreldrum aW skapi Yv1 samkv%mt k?nnuninni ?B?rn 1 borg og b%  telur aWeins 1% foreldra 4!5 ra barna dagm%Wur %skilegasta dagvistarkostinn.  VI. 2 Dagvistun  0slandi og  NorWurl?ndunum. ăHvergi annars staWar  NorWurl?ndum er uppbygging dagvistarkerfisins jafneinh%f og h)r  landi og val Yorra foreldra jafneinskorWaW viW hlfa dagvistun. X; aW menn tali digurbarkalega um afrek s1n  sviWi dagvistarmla Y sUna t?lur aW stj;rnv?ld h)r  landi lta mun minna f) renna til Yessa mlaflokks en annars staWar  NorWurl?ndum og Yegar litiW er yfir 9. ratuginn hefur framboW dagvistunar alls staWar aukist meira en h)r  landi. XaW er Yv1 ekki aW ;fyrirsynju aW foreldrar forsk;labarna %tlist til st%rri afreka af stj;rnv?ldum 1 dagvistarmlum. \  VI. 3 ViWhorf foreldra til dagvistunar. ă 0 k?nnuninni ?B?rn 1 borg og b%  kemur skUrt fram aW foreldrar eru almennt mj?g jkv%Wir til dagvistunar og yfir 90% %skja hennar 1 einhverri mynd. Eins og aW l1kum l%tur Y falla ;skir foreldra um tegund og lengd dagvistunar mj?g vel saman viW ;skir Yeirra um vinnut1ma. Foreldrar voru enn fremur spurWir hvers konar g%slutilh?gun Yeir teldu aW hentaWi Y?rfum barnsins best. Flestir nefndu leiksk;lana, Y;tt nokkuW f%ri YaW eftir menntun foreldra, og Y s)rstaklega m%Wranna. N%stflestir nefndu dagheimili en f%rri aW barniW v%ri alfariW heima, eWa einhverja aWra g%slutilh?gun. Eftir Yv1 sem menntun foreldra eykst fj?lgar Yeim jafnt og Y)tt sem telja dagheimili %skilegasta kostinn fyrir barniW. Xannig telja rCm 30% m%Wra meW s)rfr%Wingsmenntun aW dagheimili henti Y?rfum barns best. Xegar sv?r foreldra viW framangreindri spurningu eru tClkuW er nauWsynlegt aW hafa hugfast aW foreldrar miWa sv?rin viW Yarfir barnsins. Sv?rin segja Yv1 ekkert um raunverulegar Yarfir fj?lskyldunnar eWa aWst%Wur hennar og Yar af leiWandi eru sv?rin ekki m%likvarWi  raunverulega eftirspurn foreldra eftir dagvistun. Hins vegar gefa sv?rin skUrt til kynna aW ef foreldrar g%tu alfariW hagaW g%slunni 1 samr%mi viW meintar Yarfir barna sinna Y kysu flestir Yeirra dagvistun hluta Cr degi. En hugsj;nir og raunveruleiki fara Yv1 miWur sjaldnast saman. Algengasta st%Wan sem foreldrar tilgreina fyrir dagvistun er aW bWir foreldrar Yurfa eWa vilja vinna Cti. >nnur mj?g algeng st%Wa sem er tilnefnd er aW barniW Yarfnist ?rvandi umhverfis og f)lagsskapar annarra barna. Mikill meiri hluti foreldra eru n%gWir meW g%slutilh?gun barna sinna. S1st n%gWir eru Y; Yeir foreldrar sem enga dagvistun hafa. Xegar foreldrar eru beWnir um aW tilgreina st%Wur Yess aW Yeir eru n%gWir, Y nefna Yeir oftast g;Wan aWbCnaW  dagvistarheimilum, gott starfsf;lk og skipulag. Einnig nefna mj?g margir aW b?rnin s)u n%gW og Yv1 s)u Yeir sjlfir n%gWir. XaW sem foreldrar setja helst Ct  er aW Yj;nusta leiksk;lanna s) skorin viW n?gl hvaW varWar opnunart1ma, heitar mlt1Wir, fj?lda barna  st?Wugildi svo aW eitthvaW s) nefnt. Enn fremur er nokkuW um aW foreldrum finnist dagvistun of dUr, of l1tiW um menntaW starfsf;lk og ;st?Wugleika starfsf;lks. En YaW sem foreldrar finna dagvistun helst til forttu er aW hCn skerWir tengsl barnsins viW fj?lskyldu s1na.  VI. 4 B?rn 1 tv1vistun. ă Einn m%likvarWi  hve fulln%gjandi dagvistarframboWiW er, er hve mikiW er um aW b?rn s)u 1 tveimur eWa fleiri tegundum dagvista einn og sama daginn. Samkv%mt fyrrgreindri k?nnun var Yannig statt fyrir 15% barna. HlutfalliW h%kkaWi 1 17% ef aWeins voru talin meW Yau b?rn sem voru 1 dagvistun. Talsvert er meira um tv1vistun barna 1 b%jum Cti  landi en  h?fuWborgarsv%Winu. Xannig l%tur n%rri aW fj;rWungur barna Cti  landi s)u reglulega  fleiri en einum staW 1 dagvistun. XaW sem einkennir fj?lskylduaWst%Wur Yeirra barna sem eru 1 tvenns konar dagvistun er aW yfirleitt vinna m%Wur Yeirra mj?g mikiW eWa aW jafnaWi 35 klukkustundir  viku. Hins vegar virWist atvinnuYtttaka feWra Yessara barna 1 engu frbrugWin Yv1 sem almennt gerist meWal feWra. J  VII. 1 Stj;rnv?ld og aWbCnaWur barna. ă Xar sem svo miklar v%ntingar virWast gerWar til stj;rnvalda um Crb%tur 1 aWbCnaWi barna hlUtur aW vera brUnt fyrir stj;rnmlamenn og almenning aW leita svara viW eftirfarandi spurningum: Hvert  hlutverk stj;rnvalda aW vera gagnvart b?rnum og barnafj?lskyldum? EWa kannski ?llu heldur, hversu mikil ef nokkur eiga afskipti stj;rnvalda aW vera af mlefnum barna? Svo virWist sem djCpst%Wur og lamandi greiningur r1ki um grundvallarsj;narmiW 1 Yessum efnum, og  YaW jafnt viW innan sem utan stj;rnkerfisins. Enn virWist langt 1 land aW viW getum r%tt Yessar spurningar af fullri einl%gni og v1WsUni.  meWan ekki er komiW aW kjarna mlsins er heldur ekki von  Crb;tum 1 mlefnum barna og barnafj?lskyldna, sem nj;ta hylli allra foreldra. M1n pers;nulega skoWun er sC aW stj;rnv?ldum beri aW lta mlefni barna og barnafj?lskyldna til s1n taka  mun fleiri sviWum en nC er raunin. Vafalaust er r)tt aW gefa markaWs?flunum frjlsan tauminn  m?rgum sviWum Yj;Wl1fsins en )g tel st;rvarasamt aW lta aWbCnaW barna og ungs barnaf;lks rWast um of af Yeim. SlagorW eins og ?miWstUring , ?forsjrhyggja  og ?st;rabr;Wursamf)lag  sl aWeins ryki 1 augun  f;lki Yegar veriW er aW r%Wa um aWbCnaW barna, Y;tt Yau kunni aW eiga viW Yegar r%tt er um atvinnu- og efnahagsml.   VII. 2 Eftirlit stj;rnvalda meW l1fskj?rum barnaf;lks. ă AnnaW atriWi sem knUr  um aW stj;rnv?ld hugi s)rstaklega aW b?rnum og ungu barnaf;lki eru Y%r miklu og hr?Wu samf)lagsbreytingar sem h)r hafa orWiW. ViW sl1kt Yj;Wf)lagsumr;t hlUtur alltaf aW vera h%tta  aW sumir Yj;Wf)lagsh;par skari ;t%pilega eld aW sinni k?ku  kostnaW annarra, sem Y verWa undir 1 l1fskj?rum. AWstaWa barna og ungs barnaf;lks er s)rstaklega viWkv%m 1 Yessu sambandi. Xau eru auglj;s h%ttuh;pur Yar sem Yau eiga s)r 1 samf)laginu fa raddsterka mlsvara sem vaka yfir hagsmunum Yeirra. Af Yessari st%Wu ber nauWsyn til aW stj;rnv?ld hafi haldg;Wa Yekkingu  l1fsskilyrWum fj?lskyldna og barna. AWeins meW Yeim h%tti er h%gt aW tryggja aW aWbCnaWur barna s) 1 jafnv%gi viW Y%r samf)lagsaWst%Wur sem eru r1kjandi hverju sinni. Xv1 fer fjarri aW stj;rnv?ld hafi skilgreint hlutverk sitt gagnvart b?rnum  Yann htt sem h)r er m%lst til. Til skamms t1ma hefur ekki veriW einn staf aW finna 1 opinberum g?gnum eWa skUrslum um l1fskj?r barnaf;lks miWaW viW aWra Yj;Wf)lagsh;pa, ekkert um hCsn%Wisml Yeirra, efnahag, vinnut1ma eWa annaW sem skiptir mli um l1fskj?r f;lks. Opinberir aWilar hafa vart nokkuW frumkv%Wi haft um kannanir af Yessu tagi. Meira aW segja hefur komiW fyrir aW stj;rnv?ld hafi beinl1nis lagst gegn formum um kannanir  aWbCnaWi barna  Yeirri forsendu aW sl1krar vitneskju v%ri ekki Y?rf. MeW tilkomu l1fskjara- og Yj;Wmlakannana F)lagsv1sindastofnunar virWast upplUsingamlin Y; vera aW f%rast 1 betra horf, en Y kemur 1 lj;s annar annmarki: Stj;rnv?ld virWast ekki kunna aW f%ra s)r 1 nyt Yau g?gn sem Yau f 1 hendur, jafnvel Y; svo aW Yau biWji um Yau. >Wruv1si er t.d. ekki h%gt aW tClka Yann seinagang sem veriW hefur 1 kringum skUrsluna um dagvistun forsk;labarna og l1fskj?r foreldra n) heldur Y djCpu Y?gn sem hefur umlukiW hana. XaW er mikiW umhugsunarefni Yv1 hvarvetna annars staWar  NorWurl?ndum Yar sem skUrslur svipaWs efnis hafa komiW Ct hafa Y%r hrundiW af staW l1flegum umr%Wum um st?Wu barna og ungs barnaf;lks jafnt innan sem utan Yingsala.   VII. 3 L1fskj?r barnaf;lks og stj;rnv?ld. ă Undanfarinn ratug hefur veriW rekin stefna 1 vaxtamlum h)r  landi sem hefur komiW mj?g illa viW fj?lda ungra barnafj?lskyldna vegna Yeirra miklu skuldbindinga sem Y%r hafa orWiW aW leggja Ct 1 viW stofnun fj?lskyldu. Fyrir um 5!6 rum nam greiWslubyrWi Yeirra sem voru aW kaupa s1na fyrstu 1bCW  bilinu 60!75% af samanl?gWum tekjum heimilisins. Stj;rnv?ld hafa brugWist b%Wi seint og illa viW Yessum mikla vanda og ekki verWur s)W aW Y%r Crb%tur sem gerWar hafa veriW hafi beinst aW Yv1 aW r)tta hlut ungs barnaf;lks s)rstaklega. Reyndar man )g ekki eftir aW YaW hafi nokkurn t1ma boriW  g;ma 1 umr%Wunni aW YaW f;lk sem helst %tti um srt aW binda v%ri ungt f;lk meW l1til b?rn og YaWan af s1Wur hefur veriW r%tt um afleiWingarnar af miklum kostnaWi viW stofnun fj?lskyldu fyrir aWbCnaW barna. Svo virWist sem efnahagur ungs barnaf;lks s) feimnisml 1 Yj;Wf)laginu sem m?rgum s) beinl1nis illa viW aW r%Wa. Margt bendir til aW kj?r ungs f;lks eWa f;lks sem nUlega hefur stofnaW til fj?lskyldu og barneigna s)u berandi miklu verri en annarra 1 Yj;Wf)laginu. Xar koma fyrst og fremst til mikil Ctgj?ld samfara hCsn%Wis?flun, en einnig vegna dagvistunar. 0 sjlfu s)r er kjaramunur milli kynsl;Wa 1 einhverjum m%li eWlilegur, Y;tt YaW hlj;ti %t1W aW vera litaml hve mikill munur s) r)ttl%tanlegur. Flestir %ttu aW geta tekiW undir YaW sj;narmiW aW tryggja Yurfi ungu barnaf;lki viss lgmarksl1fskj?r svo b?rn Yurfi ekki aW l1Wa neyW vegna vanefna. Xv1 miWur tel )g aW YaW gerist 1 allt of m?rgum tilvikum, og aW margir foreldrar hafi einfaldlega ekki bolmagn til aW sj b?rnum s1num fyrir Yeim aWbCnaWi sem Yeir helst kysu og telja b?rnum s1num s%mandi. L1tum  nokkrar staWreyndir um efnahag foreldra forsk;labarna: Samkv%mt l1fskjarak?nnun F)lagsv1sindastofnunar fr 1988 lenti YriWja hver fj?lskylda forsk;labarna 1 alvarlegum fjrhagserfiWleikum vegna hCsn%Wis?flunar  Yv1 ri sem k?nnunin f;r fram. HlutfalliW var n%stum tv?falt l%gra hj ?Wrum fj?lskyldum. Samkv%mt s?mu k?nnun voru fj?lskyldutekjur foreldra forsk;labarna um YaW bil 15% l%gri en annarra fj?lskyldna. Samkv%mt k?nnuninni ?B?rn 1 borg og b%  renna 33% fj?lskyldutekna ungs barnaf;lks fyrir skatt til hCsn%Wiskaupa og dagvistunar. L?k kj?r foreldra forsk;labarna koma vitaskuld  Umsan htt fram 1 fj?lskyldul1fi Yessa unga f;lks og samskiptum Yess viW b?rnin. Wur hefur veriW minnst  ;h;flega langan vinnut1ma feWranna. ViW YaW m b%ta aW samkv%mt L1fskjarak?nnun t;ku liWlega fimm af hverjum t1u feWrum forsk;labarna s)r annaWhvort ekkert sumarfr1 eWa stunduWu aWra launavinnu 1 fr1i s1nu. MeWal feWra eldri barna gerWist sl1kt 1 Yremur tilvikum af t1u. Ef aW l1kum l%tur kemur aWgerWaleysi stj;rnvalda og Yekkingarskortur  mlefnum barna harWast niWur  ynsta barnaf;lkinu; Y.e. Yeim sem tilt?lulega nUlega hafa stofnaW til fj?lskyldu og barneigna. Ef fr er skiliW barnaf;lk 1 framhaldsnmi Y hefur Yetta unga f;lk s1Wur aWgang aW niWurgreiddri dagvistun en aWrir foreldrar,  sama t1ma og hCsn%WiskostnaWur Yeirra er miklu meiri en Yekkist hj ?Wrum. XaW Yarf Yv1 engan aW undra aW YaW er einmitt Yetta unga f;lk sem nC stendur 1 st;rfelldum bCferlaflutningum Umist fr landsbyggWinni  m?lina eWa Cr landi 1 leit aW vinsamlegra umhverfi fyrir fj?lskyldur og b?rn. Og enginn segir neitt!  VII. 4 Eru launYegasamt?kin 1 feluleik? ă XaW er hreint meW ;l1kindum hvaW launYegasamt?k  borW viW AS0, BSRB og BHMR beita s)r l1tiW 1 Ygu barna og ungs barnaf;lks, Yar sem Yetta f;lk er einmitt mj?g fj?lmennt 1 ?llum Yessum samt?kum. Annars staWar  NorWurl?ndum hafa hliWst%W samt?k um langt skeiW tekiW virkan Ytt 1 barttunni fyrir b%ttum l1fskj?rum barna og barnaf;lks. S rangur sem Yar hefur nWst 1 dagvistarmlum er mikiW launYegasamt?kunum aW Yakka og 1 Sv1Yj;W hafa Yau fengiW Yv1 orkaW aW smbarnaforeldrar hafa sveigjanlegri vinnut1ma en aWrir  vinnumarkaWinum. SvipuW l?ggj?f er 1 undirbCningi 1 Danm?rku. Og af hverju YrUsta kennarasamt?kin ekki  stj;rnv?ld um Crb%tur 1 aWbCnaWi barna?  rum Wur l)tu Yau Yessi ml kr?ftuglega til s1n taka.  VIII. Foreldrum gefiW orWiW. ă H)r aW framan hefur veriW fariW h?rWum orWum um afskiptaleysi stj;rnvalda og mlsmetandi aWila af mlefnum barna. En hvaW segja foreldrar forsk;labarna sjlfir? Foreldrar sem Ytt t;ku 1 k?nnuninni ?B?rn 1 borg og b%  voru spurWir eftirfarandi spurningar: ?TeljiW YiW, Yegar  heildina er litiW, aW stj;rnv?ld styWji vel eWa illa viW bakiW  foreldrum meW forsk;lab?rn?  SkilaboW foreldra til stj;rnvalda voru afdrttarlaus: Yr1r af hverjum t1u foreldrum sv?ruWu spurningunni  Y leiW aW stj;rnv?ld styddu mj?g illa viW bakiW  foreldrum forsk;labarna, en fj;rir af hverjum t1u frekar illa. Samtals eru Yv1 fj;rir af hverjum t1u foreldrum 4!5 ra barna  Yeim sv%Wum sem k?nnunin nWi til ;n%gWir meW stuWning stj;rnvalda. Hlutlaus eru 23% foreldra, en aWeins 7% kvWust n%gW meW stuWning stj;rnvalda. XaW gefur v1sbendingar um 1 hverju ;n%gja foreldra felst aW mikill, markt%kur munur er  afst?Wu foreldra eftir bCsetu, menntun og efnahag. Foreldrar  h?fuWborgarsv%Winu eru aW jafnaWi ;n%gWari en Yeir sem bCa utan Yess; langsk;lagengnir ;n%gWari en Yeir sem litla sk;lag?ngu hafa; og Yeir efnaminni ;n%gWari en Yeir sem tilt?lulega g;Wan efnahag hafa. 0 fj?ldam?rgum athugasemdum foreldra meW listanum kemur einnig fram aW ;n%gja margra beinist aW dagvistarmlunum s)rstaklega. XaW er viW h%fi aW ljCka Yessu erindi meW Yv1 aW leyfa nokkrum foreldrum 4!5 ra barna aW tj sig um YaW sem Yeim liggur Yyngst  hjarta 1 sambandi viW fj?lskyldul1fiW og aWbCnaW barna: ?S1fellt er klifaW  Yv1 aW fj?lskyldan s) ?hornsteinn  Yj;Wf)lagsins, alla vega Yegar stj;rnmlamenn tala, en 1 raun er YaW ekki beint fUsilegt aW ala upp b?rnin s1n 1 barnfjandsamlegu Yj;Wf)lagi. XaW er eitthvaW aW Yegar f;lk dregur aW eignast barn nr. 2. Einnig er YaW ;%skilegt aW eyWa bestu rum %vinnar 1 streW vegna hCsn%Wiskaupa. XaW %tti aW vera auWveldara aW geta s)W fyrir fj?lskyldu n Yess aW vinna allan s;larhringinn.  ?Helst vildum viW aW barniW g%ti veriW  einum staW, aW leiksk;larnir byWu t.d. upp  6!7 t1ma vistun eWa aW gift f;lk hefWi einnig aWgang aW dagheimilum.  ?Foreldrar %ttu aW hafa meira val. Ef Yeir kj;sa aW vera heima %ttu Yeir aW f laun fyrir YaW. Xeir %ttu aW geta valiW um Y dagvistun sem Yeim hentar  hverjum t1ma og geta treyst Yv1 aW hCn s) g;W!  ?0 sumar missir barniW dagheimilisplssiW (bCiW aW vera 1 YrjC r). X mun hagur fj?lskyldunnar versna. :v1st er hvaW barninu stendur Y til boWa. BarniW  enga f)laga utan dagheimilis og engir jafnaldrar bCa 1 hverfinu. Enginn barnask;li er 1 hverfinu heldur.  ?Fyrst ekki er unnt aW verja meiri t1ma meW b?rnum s1num Yyrfti fjrhagur aW vera l)ttari, Y; ekki v%ri nema til aW l)tta hyggjum og gefa meiri kraft til aW sinna Yessum dUrm%ta farmi. Geta t.d. leyft s)r aW borWa sunnudagssteikina saman.  ?Xj;Wf)lagiW %tti aW vera Yannig aW bara annaW foreldriW Yyrfti aW vinna Cti og %tti samt fyrir Y?rfum heimilis (Y.e. borga betri laun fyrir dagvinnu).  ?M)r finnst 4!5 ra aldurinn ekki erfiWur meW tilliti til Yess aW vera Ctivinnandi. (g hef reyndar g;War aWst%Wur Yar sem barnaheimili er 1 boWi  vinnustaWnum. En Yegar barniW er 6 ra og fer 1 sk;la, " hvaW gerum viW Y? Sk;lakerfiW er 1 molum meW tilliti til Ctivinnandi foreldra. Lykill um hlsinn er ekki spennandi hlutskipti.  AW lokum vil )g f%ra Barnaheill m1nar rnaWar;skir. (g er sannf%rWur um aW ef YaW er staWfastur setningur samtakanna aW fylgjast meW l1fskj?rum barna og barnaf;lks 1 v1Wum skilningi Yess orWs og aW tryggja aW hagsmunir Yeirra verWi ekki fyrir borW bornir viW kvarWanat?kur 1 stj;rnkerfinu eWa 1 kjarasamningum, hafa 1slensk b?rn loksins ?Wlast Yann sterka bakhjarl sem Yau hefur srlega vantaW svo lengi.