fjárhagslegar tryggingarráðstafanir, 1. umræða.
Herra forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir. Frumvarpið var samið í samráði og samvinnu við iðnaðar- og viðskiptaráðuneytið, Samtök banka og verðbréfafyrirtækja og Seðlabanka Íslands. Er markmið þess að taka upp í innlendan rétt ákvæði tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins 2002/47/EB um samninga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir.
Er nú til umfjöllunar í utanríkismálanefnd þingsályktunartillaga um að heimila ríkisstjórninni að staðfesta fyrir Íslands hönd ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar nr. 106/2004 frá 9. júlí 2004 um breytingu á XII. viðauka við EES-samninginn frá 2. maí 1992 og fella inn í samninginn fyrrgreinda tilskipun. Í tilskipuninni er kveðið á um samræmdar reglur um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir en slíkar ráðstafanir felast í tvíhliða samningum um veðsetningu og framsal verðbréfa og reiðufjár til tryggingar fjárhagslegum skuldbindingum. Tilskipuninni er ætlað að ryðja úr vegi hindrunum fyrir skilvirkri nýtingu fjárhagslegra tryggingarráðstafana á fjármálamörkuðum í Evrópu.
Í greinargerð með frumvarpinu er gerð ítarleg grein fyrir efni tilskipunarinnar. Sama gildir um athugasemdir með einstökum greinum frumvarpsins. Mun ég því láta nægja að tæpa á helstu atriðum frumvarpsins.
Í frumvarpinu er í samræmi við efnisákvæði tilskipunarinnar gert ráð fyrir sérreglum um samninga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir. Gert er ráð fyrir að aðilar að slíkum samningum séu einkum stofnanir á fjármálamarkaði. Þó geti aðrir lögaðilar átt aðild að slíkum samningum að uppfylltum ákveðnum skilyrðum, sbr. 6. tölulið 1. gr. frumvarpsins. Sérreglurnar lúta einkum að formi þessara samninga og aðferðum við fullnustu samningsskuldbindinganna. Settar verði sérreglur í gjaldþrotarétti sem veita samningunum sérstaka réttarvernd hvað varðar greiðslustöðvun, nauðasamninga, samningsumleitanir og gjaldþrotaskipti, nánar tiltekið sérreglur um áhrif upphafs skuldaskila eða upphafsdags ýmissa aðgerða til að koma fram nýskipan fjármála, sbr. 6. gr. frumvarpsins. Er þá kröfum samkvæmt samningi um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir í ákveðnum tilvikum haldið utan við fyrrnefndar ráðstafanir til endurskipulagningar fjárhags og slitameðferð.
Hvað varðar form samninganna er gert ráð fyrir í 4. gr. frumvarpsins að samningur um fjárhagslega tryggingarráðstöfun skuli gerður skriflega eða með rafrænum hætti þannig að sanna megi stofnun tryggingarráðstöfunarinnar með lögformlegum hætti. Einnig skuli tilgreina til hvaða skuldbindinga og fjárhagslegra trygginga samningurinn nái. Í athugasemdum með ákvæðinu eru þessi atriði útskýrð nánar.
Ég vil í þessu sambandi sérstaklega benda á athugasemdir við 4. og 6. gr. frumvarpsins, þ.e. að gert ráð fyrir því að í samningum um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir verði jafnan vísað til laga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir. Um þetta atriði hafa eftir samningu frumvarpsins spunnist nokkrar umræður milli þeirra aðila sem komu að gerð þess. Hafa Samtök banka og verðbréfafyrirtækja bent á að óheimilt sé að gera þá formkröfu til þessara samninga að í þeim sé vísað til íslenskra laga um þá. Þetta skiptir t.d. máli þegar gerðir eru samningar við erlendar fjármálastofnanir.
Virðulegi forseti. Öllum þingmönnum er ljóst að ummæli í greinargerð koma ekki í stað settra laga og gera ákvæði frumvarpsins ekki þá formkröfu til samninga um fjárhagslegar ráðstafanir að í þeim sé vísað til laganna. Vissulega er æskilegt að vísað sé til laganna, sé á annað borð ætlunin að byggja rétt á þeim, en ljóst er að það getur verið vandkvæðum bundið, svo sem þegar annar samningsaðila er erlendur. Samningur heldur vissulega gildi sínu þótt ekki sé vísað til íslenskra laga í honum, hann nýtur sérreglna laga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir svo lengi sem hann uppfyllir skilyrði laganna. Samningur verður virtur á grundvelli laganna þótt ekki sé vísað til þeirra. Sama gildir um samning sem gerður er yfir landamæri þar sem vísað er til erlendra laga sem ætlað er að innleiða tilskipunina.
Virðulegi forseti. Ég legg til að frumvarpinu verði að lokinni þessari umræðu vísað til allsherjarnefndar og 2. umr. Ég treysti því að nefndin fari ítarlega yfir þetta mál og kynni sér öll gögn þess. Hér er um nýmæli að ræða sem sjálfsagt er að ræða nákvæmlega þannig að menn átti sig á því hvað felst í þeim lagaákvæðum sem hér eru kynnt.
Virðulegi forseti. Hæstv. dómsmálaráðherra fór yfir efni frumvarpsins sem hér liggur fyrir, sem fjallar um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir og er byggt á tilskipun Evrópuþingsins og -ráðsins um samninga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir.
Markmið tilskipunarinnar er að stuðla að opnari og hagkvæmari fjármagnsmörkuðum og stöðugleika fjármálakerfisins og efla þannig frelsi í þjónustu og fjármagnsflutningum á sameiginlega markaðnum fyrir fjármálaþjónustu. Tilskipuninni er jafnframt ætlað að greiða fyrir framkvæmd sameiginlegrar peningamálastefnu innan ramma efnahags- og myntbandalagsins með því að stuðla að skilvirkni í starfsemi evrópska seðlabankakerfisins yfir landamæri og auknum sveigjanleika í lausafjárstýringu á peningamarkaði.
Í athugasemdum með frumvarpinu er tekið fram að mismunandi kröfur einstakra ríkja um form samninga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir séu taldar hafa staðið í vegi fyrir skilvirkri nýtingu slíkra ráðstafana milli landa og hafi þannig hindrað samþættingu fjármagnsmarkaða innan ESB.
Tilskipuninni er ætlað að ryðja úr vegi slíkum hindrunum fyrir skilvirkri nýtingu fjárhagslegra tryggingarráðstafana á opnum og sameiginlegum fjármálamarkaði innan Evrópska efnahagssvæðisins. Slíkar hindranir felast einkum, að því er segir í athugasemdum með frumvarpinu, í óþarflega íþyngjandi kröfum í landsrétti aðildarríkjanna um form, efni og fullnustu slíkra samninga og í ósamræmi í landsrétti einstakra ríkja á þessu sviði.
Ég verð að segja, virðulegi forseti, að ég hef ákveðinn skilning á markmiði tilskipunarinnar og þar með talið frumvarpsins. En á þessu stigi vakna hjá mér nokkrar spurningar um það hvað þetta þýðir. Ég ætlast ekki til þess að þeim sé svarað hér og nú. Ég geri ráð fyrir því að hv. allsherjarnefnd muni fara ítarlega yfir efni þessa frumvarps. En það eins og ég rakti áðan hafa mismunandi kröfur einstakra ríkja um form samninga um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir staðið í vegi fyrir skilvirkri nýtingu slíkra ráðstafana milli landa og hindrað þar af leiðandi samþættingu fjármálamarkaðanna innan ESB. Í tilskipuninni er ekki farin sú leið að búa til sameiginlegar formkröfur heldur er dregið úr slíkum kröfum og þannig treyst á gagnkvæma viðurkenningu aðildarríkjanna á gildi slíkra samninga. Með því er aðildarríkjunum meinað að gera sérstakar formkröfur, m.a. um stofnun, gildi og fullnustu slíkra samninga. Frelsi til slíkrar samningsgerðar er því aukið en um leið er aðildarríkjunum lögð sú skylda á herðar að veita réttarvernd á grundvelli slíkra samninga.
Ég staldra svolítið við þetta atriði, þ.e. hvernig menn sjá fyrir sér að unnt sé að gera hvort tveggja. Mun ekki aukið samningsfrelsi og krafa um að aðildarríkin veiti slíka réttarvernd leiða til enn meiri réttaróvissu en ætlunin er að greiða úr? Þetta eru spurning sem vaknar við lestur þessa frumvarps og ég vonast til að við fáum einhver svör við henni í allsherjarnefndinni.
Í athugasemdum með frumvarpinu er reyndar tekið fram að þessi leið kunni auka nokkuð á vanda við túlkun og efndir slíkra samninga. Eitthvað segir mér að það hljóti að gerast og þá veltir maður fyrir sér hvort við sitjum ekki uppi með ákveðna réttaróvissu og mikinn fjölda slíkra mála sem skylt verður að kveða upp úr með.
Ég velti því fyrir mér hvort ekki hefði verið unnt að fara þá leið, þótt ekki væru settar sameiginlegar formreglur um efnið, og hvort ekki hafi komið til álita að setja t.d. einhvers konar leiðbeinandi reglur þannig að einhverjir staðlar séu til um hvaða kröfur um form slíkir samningar þurfi að uppfylla. En eins og ég segi þá ætlast ég ekki til að fá svör við þessum spurningum hér. Þetta er flókið mál og vekur margar spurningar um hvernig skuli fara með ágreiningsmál í framhaldinu. Þó að maður skilji vel markmiðið sem menn stefna að með tilskipuninni og frumvarpinu þá vakna, a.m.k. í huga mínum, margar spurningar um hvort við aukum ekki réttaróvissuna verulega og hvort ekki sé of langt gengið með því að leggja svo mikið í hendur samningsaðila að taka ákvarðanir um þessi mál. Ég held því að við hljótum að þurfa að skoða þetta örlítið betur.
Ég vildi jafnframt gera örlitla athugasemd við að ekki skuli látin fylgja með þýðing á tilskipuninni með frumvarpinu. Mér skilst að slík þýðing liggi alltaf fyrir með þingsályktunartillögunni, sem kemur í raun í gegnum utanríkismálanefnd þingsins. Það væri til mikils hægðarauka að hafa þýðingu hennar í fylgiskjali. Margt í frumvarpinu, ekki bara í þessu heldur á það almennt við um tilskipanir sem við innleiðum í íslensk lög, gerir það mikilvægt að hafa tilskipunina þýdda þar sem vísað er til hennar. Þegar ég las frumvarpið yfir í morgun þá kom í ljós að varðandi skilgreiningar, grundvallarskilgreiningar á hugtökum og annað, var vísað í tilskipunina sjálfa og ekkert útskýrt nánar. Þar segir: eins og það hugtak er skilgreint í viðkomandi tilskipun.
Það væri til mikils hægðarauka að þessar þýðingar fylgdu. Þær eiga að liggja fyrir þegar málin koma fyrir þingið og mættu gjarnan fylgja í fylgiskjali. Kannski væri vert hafa þá vinnureglu að þær séu í fylgiskjali, sérstaklega þegar um er að ræða flókin mál á borð við þetta þar sem maður þarf að skoða tilskipunina til þess hreinlega að átta sig á málinu.
Virðulegi forseti. Ég ætla ekki að hafa orð mín fleiri að sinni og geri ráð fyrir því að við munum fá svör við þeim fjölmörgu spurningum sem vakna við lestur frumvarpsins í allsherjarnefnd.
Forseti. Ég biðst afsökunar á að þreyta forseta með hinum sífelldu umræðum um fundarstjórn en ekki verður við öllu gert. Það hefur nú gerst í því máli sem við ræddum áðan að hingað hafa komið í eigin persónu flestallir fréttamenn Ríkisútvarpsins og afhent forseta Alþingis og öðrum alþingismönnum plagg. (Forseti hringir.)
(Forseti (GÁS): Forseti vill geta þess að við ræðum hér fyrsta dagskrármálið. Hvað er það í fundarstjórn forseta sem hv. þingmaður gerir athugasemdir við í því sambandi?)
Ég skal gera þá athugasemd. Ég tel að forseti eigi nú strax að gera hlé á fundinum og beita sér fyrir því að sá fundur með þingflokksformönnum verði haldinn sem áður var rætt um. Ég tel að þetta plagg, sem ég óska eftir að fá að lesa á eftir, með leyfi forseta, sé þess eðlis að það geri það mál miklu alvarlegra sem við ræddum um áðan. Og vegna þess að forsætisráðherra sjálfur hæstv. situr frammi á kaffistofu og hefur gert í allan morgun þá er upplagt að fá hann til að vera til andsvara við þeirri beiðni og því ákalli (Forseti hringir.) til alþingismanna — ég bið forseta að vera rólegan eitt augnablik — (Forseti hringir.) sem er þannig, með leyfi forseta:
(Forseti (GÁS): Forseti er alveg sallarólegur en vill minna hv. þingmann á að hann er ræða fundarstjórn forseta undir fyrsta dagskrármálinu og endurtekur spurningu sína: Hvað er það í fundarstjórn forseta sem hv. þingmaður gerir athugasemdir við í því sambandi? Forseti hefur hlýtt á umræður um það málefni sem hv. þingmaður ræðir hér og það liggur fyrir að fundað verður um það mál klukkan eitt, eftir einn klukkutíma og korter. Þannig er það mál og engin breyting á því.)
Forseti. Ég óska ósköp einfaldlega eftir því, í tilefni af þessum umræðum um fundarstjórn forseta og það sem á eftir að gerast hér í dag í þeim efnum, um fundarstjórn forseta og störf þingsins almennt undir hans handleiðslu, að fá að lesa þennan texta sem ég tel að breyti málinu verulega og geri það jafnvel miklu alvarlegra en áður var talið. Ég óska ósköp einfaldlega eftir að fá að lesa það og væri ánægður með ef ég fengi að gera það. Þetta er stuttur texti.
(Forseti (GÁS): Forseti ætlar að hér sé farið mjög á svig við þingsköp, að koma upp undir liðnum um fundarstjórn forseta, við fyrsta lið á dagskrá fundarins og ræða fundarstjórn forseta um alls óskylt mál. Ég vil biðja hv. þingmann að taka mið af því.)
Forseti. Ég hlíti að sjálfsögðu og hef alltaf gert því sem forseti ákveður í þessu efni. En ég bið forseta þá hér með að reyna að flýta fundi eins og hægt er því að það erindi sem okkur hefur borist frá fréttamönnum Ríkisútvarpsins er þess eðlis að ég tel að við eigum að taka það til umræðu á þinginu eins fljótt og verða má og við eigum að einbeita okkur að því máli í dag, þennan undarlega 1. apríl, sem aldrei þessu vant varðar hinar sönnu fréttir af málefnum dagsins. Ég bið forseta að beita sér fyrir því að þetta sé hægt að gera og fresta því máli sem hér er til umræðu.
(Forseti (GÁS): Forseti hefur hlýtt á hv. þingmann og mun taka mið af hans beiðni í því sambandi.)