lífeyrissjóðir, 1. umræða.
Frú forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breyting á lagaákvæðum um lífeyrissjóði.
Með frumvarpi þessu eru lagðar til tvíþættar breytingar á lögum um lífeyrissjóði. Annars vegar er lögð til breyting á lagaumhverfi lífeyrissjóða þess eðlis að lágmarksiðgjald til lífeyrissjóða verði hækkað til samræmis við það sem samið hefur verið um á almennum vinnumarkaði, eða úr 10% í 12%. Samið hefur verið um 2% hækkun á mótframlagi vinnuveitenda á almennum vinnumarkaði í tveimur áföngum eða úr 6% í 7% frá og með 1. janúar 2005 og síðan úr 7% í 8% frá og með 1. janúar 2007.
Í frumvarpi sem lagt var fyrir 132. löggjafarþing var gert ráð fyrir að lágmarksiðgjaldið hækkaði fyrst í 11% þann 1. janúar 2006 og í 12% þann 1. janúar 2007. Þar sem það frumvarp varð ekki að lögum fyrir 1. janúar 2006, eins og að var stefnt, og æskilegt þykir að hækkanir á iðgjöldum komi til framkvæmda um áramót er hér lagt til að hækkun lágmarksiðgjaldsins miðist við 1. janúar 2007, og hækki þá lágmarksiðgjaldið í einu lagi upp í 12%.
Í I. kafla frumvarpsins er að finna tillögur um breytingar á lögum nr. 129/1997, um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða, sem fela í sér hækkun á lágmarksiðgjaldi til lífeyrissjóða úr 10% í 12%. Til að raska ekki gildandi kjarasamningum er jafnframt lagt til bráðabirgðaákvæði við lögin um að þar sem kveðið er á um að lágmarksiðgjald til lífeyrissjóðs skuli vera 10% í núgildandi kjarasamningi skuli heimilt að miða áfram við hlutfallstöluna 10% í 2. málslið 1. mgr. 2. gr. laganna þar til nýr kjarasamningur öðlast gildi.
Í II.–V. kafla frumvarpsins eru lagðar til breytingar á sérlögum um einstaka lífeyrissjóði til samræmis við þá hækkun á lágmarksiðgjaldi sem fjallað er um í I. kafla frumvarpsins. Snúa þær að því að hækka hlutföll þartilgreindra lagagreina til samræmis. Auk þess er lagt til að framangreind hækkun á lágmarksiðgjaldinu taki einnig til þeirra sjóðfélaga sem óska eftir að greiða áfram iðgjald eftir að starf þeirra eða staða er lögð niður.
Hins vegar er með frumvarpinu lögð til breyting á lögum um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða sem varðar möguleika lífeyrissjóða sem njóta, eða nutu, bakábyrgðar ríkis, sveitarfélaga eða banka til að gera nauðsynlegar breytingar á samþykktum sínum í samræmi við ákvæði 2. mgr. 39. gr. þeirra laga.
Samkvæmt núgildandi lögum eru slíkir lífeyrissjóðir undanþegnir 39. gr. laganna en sú grein kveður á um að leiði tryggingafræðileg athugun í ljós að meira en 10% munur sé á milli eignarliða og lífeyrisskuldbindinga, samkvæmt 1. mgr. 39. gr., er hlutaðeigandi lífeyrissjóði skylt að gera nauðsynlegar breytingar á samþykktum sjóðsins.
Í ljós hefur komið að þegar 39., 51. og 54. gr. laganna eru lesnar saman þá virðist sem tilteknir lífeyrissjóðir eigi að halda sig innan þeirra marka sem sett eru í 2. mgr. 39. gr. laganna en sé hins vegar óheimilt að gera nauðsynlegar breytingar á samþykktum sjóðsins þar sem slíkt stangist á við ákvæði 54. gr. laganna. Með öðrum orðum er viðkomandi lífeyrissjóði þá óheimilt að skerða réttindi þrátt fyrir að mismunur eigna og skuldbindinga sé umfram þau mörk sem fram koma í 2. mgr. 39. gr. Um nokkurs konar þversögn er því að ræða innan laganna. Þessi lagalega óvissa hefur haft ýmis vandkvæði í för með sér og er því með frumvarpi þessu lagt til að leyst verði úr þeirri óvissu og umræddum lífeyrissjóðum gert heimilt að gera nauðsynlegar breytingar á samþykktum sínum í samræmi við ákvæði 2. mgr. 39. gr.
Frú forseti. Ég legg til að frumvarpi þessu verði vísað til hv. efnahags- og viðskiptanefndar og til 2. umr. að aflokinni þessari umræðu.
Frú forseti. Við ræðum hér frumvarp til laga um hækkun á iðgjaldi í lífeyrissjóð um 2%. Fyrir meðaljón í ASÍ sem er með 300 þús. kr. tekjur á mánuði eru þetta 6 þús. kr. á mánuði eða 72 þús. kr. á ári sem við erum að tala um, ekki smápeningar. Þetta eru samanlagt um 11 milljarðar á allan landslýð í aukningu á útgjöldum til lífeyrissjóðanna.
Að einu leyti er ástæðan í sjálfu sér ánægjuleg þar sem 1% hækkunarinnar er vegna aukins langlífis þjóðarinnar og allir vilja jú verða gamlir þótt kannski vilji ekki margir vera gamlir. Menn telja eftirsóknarvert að langlífi aukist. Hitt prósentið er vegna aukinnar örorku í þjóðfélaginu sem er hins vegar ekki eins gott, hvorki fyrir þá sem eru öryrkjar né fyrir þjóðfélagið.
Ég sakna þess að lífeyrissjóðirnir og verkalýðshreyfingin hafi ekki skoðað aðrar leiðir til að lækka þennan kostnað. Það er ljóst að þó að atvinnurekendur greiði gjald eins og tryggingagjaldið þá er það í rauninni launþeginn sem greiðir það því að hækka mætti öll laun í landinu sem því nemur og láta launþega greiða það sjálfa án þess að nokkur yrði var við neitt. Það kæmi nákvæmlega eins út og hið sama á við um tryggingagjaldið. Þetta er því mjög mikið hagsmunamál fyrir launþega og ég sakna þess að menn hafi ekki skoðað aðrar leiðir.
Ellilífeyrir og ellilífeyrismörkin voru ákveðin fyrir langa löngu, eitthvað um 1930. Þau voru þá ákveðin við 67 ára aldur, að þá mættu menn fara á eftirlaun og væru þá búnir að skila starfævi sinni. Síðan þá hefur meðalævin lengst allverulega. Ég hygg að á þeim árum hafi það farið nálægt væntum meðalaldri Íslendinga, þess sem menn gátu vænst, sem nú er kominn í um 85 ár. Ég sakna þess að menn hafi ekki skoðað þá leið að hækka þessi mörk og leyfa þeim sem þess óska að vinna. Ég tek það sérstaklega fram að þeir sem þess óska ættu að eiga þess kost, til að það verði ekki mistúlkað. Þeir sem hafa gaman af því að vera í vinnunni, sem eru sem betur fer margir, og njóta þar félagsskapar — vinnan er félagslegt atriði — megi vinna lengur og þannig sé létt á lífeyrissjóðunum. Ég sakna þess að menn skuli ekki hafa skoðað þá leið að einhverju leyti að nýta vinnugetu og reynslu eldri borgara. Þeir eru margir hverjir mjög sprækir. Hins vegar þyrfti kannski að gera ráðstafanir til að þeir geti minnkað vinnuframlagið, unnið styttra á hverjum degi, tekið lengri sumar- eða vetrarfrí o.s.frv.
Varðandi öryrkjana, það prósent sem fer til aukinnar örorku, þá er það nokkuð sem ætti að vera sameiginlegt baráttumál allra, að örorkubyrði minnki, jafnt öryrkja sem hinna vinnandi. Ég vil að menn fari, í stað þess að líta á vangetu manna, að skoða getu manna til að vinna, þ.e. skoða hvað getur öryrkinn unnið og reyna að rækta þann eiginleika, rækta þann hæfileika með endurhæfingu og endurmenntun og láta það hafa algjöran forgang að fólk sé hvatt til að halda áfram tengslum við atvinnulífið og stunda vinnu eða nýta þá hæfileika sem hver og einn hefur þrátt fyrir fötlun. Þetta vil ég að lögð verði áhersla á.
Það væri til hagsbóta fyrir öryrkjana. Það vill enginn vera öryrki. Örorkunni fylgir ákveðin einangrun sem er slæm fyrir öryrkjann. Ég legg áherslu á að menn reyni frekar að skoða hvort ekki megi horfa frekar á getu manna og reyna að lækka þennan kostnað. Eins og ég gat um áðan vill enginn verða öryrki og þetta er slæmt fyrir öryrkjana og slæmt fyrir þjóðfélagið hve mikið öryrkjum hefur fjölgað.