framkvæmdaáætlun í málefnum innflytjenda, síðari umræða.
Hæstv. forseti. Fyrir liggur nefndarálit frá félags- og tryggingamálanefnd um tillögu til þingsályktunar um framkvæmdaáætlun í málefnum innflytjenda.
Nefndin fjallaði ítarlega um málið á fundum sínum og fékk fjölmarga gesti og umsagnir frá mjög mörgum aðilum.
Tillaga til þingsályktunar um framkvæmdaáætlun í málefnum innflytjenda hefur að markmiði að bæta móttöku erlends fólks sem flytur til landsins og auðvelda því að verða virkir þátttakendur í íslensku samfélagi, læra íslensku, læra um íslenska siði og menningu og jafnframt rækta eigin menningu. Áætlunin er margþætt og tiltekur verkefni og málaflokka sem heyra undir ýmis ráðuneyti og stofnanir sem ætlað er að ná fram nánar afmörkuðum markmiðum á sviði innflytjendamála. Gert er ráð fyrir að áætlunin verði endurskoðuð að tveimur árum liðnum og þá verði ný áætlun lögð fyrir Alþingi.
Nefndin telur jákvætt að sett sé fram framkvæmdaáætlun í svo þýðingarmiklum málaflokki en telur þó nauðsynlegt að gera athugasemdir við form og framsetningu áætlunarinnar. Sjálf þingsályktunartillagan er nær einungis upptalning á einstökum verkefnum, en nánari útfærslur eru í athugasemdum. Þetta er sambærileg athugasemd og gerð var við barnaverndaráætlunina. Nefndin mælir með því að við endurskoðun áætlunarinnar að tveimur árum liðnum verði sett í sjálfa þingsályktunartillöguna skýrari markmið og afmörkun verkefna sem vinna á að í stað þess að hafa eingöngu lista yfir verkefnin sem undir áætlunina heyra. Jafnframt tekur nefndin fram að ekki er á færi hennar að samþykkja nákvæma útfærslu einstakra verkefna þar sem hún býr ekki yfir sérfræðiþekkingu hvað það varðar. Það er það sama og gildir með barnaverndaráætlunina, nefndin taldi ekki ástæðu til að skoða einstaka þætti í athugasemdunum, skýringarnar, og fara nákvæmlega ofan í það og taka afstöðu til þeirra. Við lítum svo á að framkvæmdarvaldið sjái um það.
Áætlunin fjallar eingöngu um verkefni ríkisins og stofnana þess, en rétt er að benda á að sveitarfélögin gegna veigamestu hlutverki í móttöku og þjónustu við innflytjendur. Mikilvægt er að jafnræðis sé gætt milli sveitarfélaga og að gott samstarf sé á milli ríkis og sveitarfélaga um málefni innflytjenda.
Þó að ýmsar stofnanir hafi þegar fengið fjármagn og hafið vinnu að nokkrum þeirra verkefna sem talin eru upp í tillögunni hefur borið á því að umsagnaraðilar bendi á að fjármagn vanti til einstakra verkefna. Nefndin áréttar hér að samþykkt áætlunar af þessu tagi fylgir ekki fjárveiting og er afgreiðsla áætlunarinnar því með hefðbundnum fyrirvara um afgreiðslu í fjárlögum.
Á fundum sínum og í umsögnum varð nefndin vör við að ýmsir aðilar hefðu áhyggjur af því að verið væri að stofna til verkefna sem nú þegar væru í framkvæmd og að ekki yrði nægilega nýttur sá mannauður og þekking í málefnum innflytjenda sem er til staðar. Nefndin leggur ríka áherslu á að þekking þeirra aðila sem unnið hafa að málaflokknum verði nýtt. Í athugasemdum við tillöguna segir að stjórnvöld muni leitast við að hafa sem víðtækast samstarf við samfélag innflytjenda, félagasamtök, sjálfseignarstofnanir og atvinnulíf um framkvæmd þessarar áætlunar og nýta þannig sérþekkingu sem myndast hefur um málefni innflytjenda á margvíslegum vettvangi.
Nefndin tekur undir þetta en leggur þó áherslu á að stjórnvöld hafi sveitarfélög einnig í huga varðandi þessa þætti. Engu að síður telur nefndin mikilvægt að ríkið hafi heildaryfirsýn og sjái til þess að viðeigandi þjónusta sé til staðar þótt hún sé falin ólíkum aðilum. Nefndin tekur undir með mörgum umsagnaraðilum um mikilvægi samvinnu og samræmingar í allri vinnu ríkisvaldsins í málefnum innflytjenda, svo sem varðandi upplýsingar til innflytjenda um íslenskt samfélag, réttindi þeirra og skyldur. Þannig er litið á Fjölmenningarsetrið sem slíkan samræmingaraðila fyrir hönd ráðuneytisins en ekki framkvæmdaraðila ríkisins í öllum málum innflytjenda. Þá áréttar nefndin að gæta þurfi að því að sami aðili fari ekki með samninga, framkvæmd eða eftirlit einstakra verkefna í áætluninni, þ.e. samningagerð og eftirlit geta farið saman en ekki bæði samningar, framkvæmd og eftirlit.
Fjölmargir umsagnaraðilar ítreka mikilvægi íslenskukennslu og góðrar túlkaþjónustu og tekur nefndin undir að það ásamt kennslu á íslenskri menningu og siðum eru grundvallaratriði í málefnum innflytjenda.
Að lokum bendir nefndin á að skýra þarf betur ábyrgð, hlutverkaskiptingu og kostnaðarskiptingu á milli ríkis og sveitarfélaga, fyrirtækja og einstaklinga varðandi þjónustu við innflytjendur og eftirlit með framkvæmd áætlunarinnar.
Nefndin leggur til að tillagan verði samþykkt óbreytt.
Ásta R. Jóhannesdóttir var fjarverandi við afgreiðslu málsins.
Undir nefndarálitið skrifa Guðbjartur Hannesson, Ármann Kr. Ólafsson, Jón Gunnarsson, Pétur H. Blöndal, Birkir J. Jónsson, Kristinn H. Gunnarsson, Ögmundur Jónasson og Árni Johnsen.
Ég tel í sjálfu sér ekki ástæðu til þess að orðlengja þetta frekar. Í fyrri umræðum kallaði ég raunar Alþjóðahúsið einkafyrirtæki og ætla að biðjast afsökunar á því hér — Alþjóðahúsið er sjálfseignarstofnun svo að það fari rétt hér í bækur og sé rétt eftir mér haft.
Ég ætla að ítreka mikilvægi ríkisins í gegnum félags- og tryggingamálaráðuneytið og Fjölmenningarsetrið, að þessir aðilar hafi heildarsýn og tryggi jafnræði í þjónustu um land allt að svo miklu leyti sem málaflokkurinn er í höndum ríkisins.
Ekki þarf að taka fram að málaflokkurinn er gríðarlega mikilvægur og verður það verkefni félags- og tryggingamálanefndar að fylgjast með því að áætluninni sé framfylgt.
Virðulegi forseti. Með þessari framkvæmdaáætlun er stigið sögulegt skref í rétta átt. Þó að ég hefði kosið að hún gengi lengra er hún samt fagnaðarefni í sjálfu sér. Ég vil benda á að við vinstri græn höfum lagt fram breytingartillögur varðandi frumvarp til laga um breytingu á lögum um útlendinga nr. 96/2002, með síðari breytingum, sem er í anda þessarar framkvæmdaáætlunar. Mun ég hvetja til þess að allir þingmenn greiði atkvæði með því.
Þá yrði um að ræða töluverðar breytingar, þar á meðal yrði svokölluð 24 ára regla felld niður og séð til þess að þeir sem hvattir eru til að sækja um heilbrigðisvottorð geri það, ef ástæða er til að ætla að innflytjandi beri með sér smitsjúkdóm — af engri annarri ástæðu þarf að hvetja til þess.
Ég vil líka gera breytingu til þess að þegar mál útlendings um brot á dvalarrétti er fyrir dómstólum sé honum heimil dvöl í landinu á meðan málið er til meðferðar hjá dómstólum og líka að leiti útlendingar úrlausnar dómstóla um brottvísun sé honum heimil dvöl í landinu á meðan málið er til meðferðar hjá dómstólum. Ég tel það mjög mikilvægt, sérstaklega í ljósi þess að komið hefur upp í mörgum löndum að fólki er vísað úr landi á röngum forsendum og það hefur líka gerst hér — við skyldum ekki endurtaka slík mistök.
Virðulegi forseti. Ég vil hér fara yfir nokkrar breytingar sem ég legg til við þessa framkvæmdaáætlun.
Í II. kafla, Heildstæð framkvæmdaáætlun, undir heitinu Fjölmiðlar segir, með leyfi forseta:
„Því eru fjölmiðlar hvattir til að setja sér siðareglur um efnistök þegar fjallað er um málefni innflytjenda.“
Í stað þessara orða legg ég til að málsgreinin orðist svo:
„Því ber fjölmiðlum skylda til að setja sér siðareglur um efnistök þegar fjallað er um málefni innflytjenda.“
Ég legg þetta fram af því að þótt sérhver aðili hafi rétt til að setja sér sínar eigin siðareglur um efnistök þegar fjallað er um málefni innflytjenda tel ég nauðsynlegt og sjálfsagt að slíkar siðareglur séu til.
Í IV. kafla, Verkefni stjórnvalda, er í 2. lið fjallað um upplýsingar um innflytjendamál. Hér er um að ræða mikið fagnaðarefni en ég mundi leggja til að rannsókn á launum karla og kvenna meðal innflytjenda og viðhorfskönnun á lífsgæðum innflytjenda fari árlega fram frekar en á tveggja, fjögurra eða fimm ára fresti. Það mundi gefa okkur skýrari mynd af þessum málum og afla okkur dýrmætra upplýsinga um hvernig koma megi í veg í fordóma og misrétti.
Í 3. lið er fjallað um upplýsingamiðlun til innflytjenda. Þetta er löngu tímabært skref en vantar samhljóm í því á hvaða tungumál þýða eigi nauðsynlegar félagslegar upplýsingar til innflytjenda. Samkvæmt einu verkefni segir að þýða eigi upplýsingar á móðurmál stærstu hópa innflytjenda, samkvæmt öðru verkefni á að þýða upplýsingar yfir á níu erlend tungumál á meðan eitt í viðbót ætlar að þýða þær yfir á nokkur tungumál. Hér vantar augljóslega samræmi. Ég legg því til að um hvert einasta verkefni í þessari málsgrein gildi að upplýsingarnar verði þýddar á móðurmál stærstu hópa innflytjenda og e.t.v. fleiri tungumál. Það væri ákveðin samræming og einföldun.
Í IV. kafla, Dvalar- og atvinnuleyfi, vil ég enn einu sinni minna ríkisstjórnina á frumvarpið sem Vinstri græn lögðu fram í haust og einnig breytingartillögu sem við höfum nýlega lagt fram, og ég nefndi hér áðan, sem skilgreinir tímabil atvinnuleyfis sem tímabundið leyfi veitt útlendingi til að ráða sig til starfa hér á landi í tiltekinni starfsgrein.
Í V. kafla, Túlkaþjónusta, vil ég aðeins gera eina tillögu og það er varðandi lið 5.2.
Ég tel að lýsingin eigi að vera, með leyfi forseta:
„Samdar verði verklagsreglur um túlkaþjónustu sem tryggi starfsmönnum með takmarkaða íslenskukunnáttu túlkun.“
Það er ekki nauðsynlegt að segja „ef aðstæður krefjast“, af því að starfsmaður sem skilur ekki íslensku mun alltaf krefjast túlkunar ef hann verður fyrir slysi. Þannig er málið einfaldað.
VI. kafli, Móttaka við búsetuflutning, er fagnaðarefni.
Í VII. kafla, Ríki og sveitarfélög sem atvinnurekendur, nefni ég sérstaklega lið 7.8 en þar er fjallað um námskeið sem miðar að því að auka sérþekkingu innan lögreglunnar á málefnum útlendinga og á aðeins að kenna haustið 2008. Ég vona að slíkt námskeið verði endurtekið hvert einasta ár. Alltaf eru ráðnir til starfa nýir lögreglumenn og einnig geta málefni innflytjenda, þar á meðal samskipti milli innflytjenda og Íslendinga, tekið breytingum ár frá ári. Slík námskeið verða að taka tillit til þess og þarf að endurtaka þau á hverju ári.
Í VIII. kafla, Atvinnumál og atvinnuþátttaka, legg ég til að í stað: „á nokkrum helstu tungumálum innflytjenda“ í lið 8.4 standi, með leyfi forseta: „á móðurmáli þeirra eða tungumálum sem þeir skilja“. — Ég tel „nokkur helstu tungumál“ ekki nógu skýrt og nauðsynlegt er að við höfum þetta ákvæði á hreinu.
Það vantar einnig upp á samræmi í X. kafla. Samkvæmt lið 10.8 er ætlunin að þýða bæklinginn yfir, með leyfi forseta: „á átta helstu tungumál innflytjenda“ en í 10.9 er kveðið á um að innritunarvefur verði þýddur yfir á „nokkur helstu tungumál innflytjenda“. Hér legg ég til það sama og í 3. mgr. að verkefni verði þýtt yfir á móðurmál stærstu hópa innflytjenda og e.t.v. yfir á fleiri tungumál.
Að lokum vil ég þakka hæstv. félagsmálaráðherra og starfshópi hennar sem bjó til þessa tímabæru framkvæmdaáætlun. Ég styð hana og vonast til þess að við getum gengið enn lengra á þessari braut.