veitingastaðir, gististaðir og skemmtanahald, 1. umræða.
Hæstv. forseti. Ég flyt hér frumvarp til laga um breytingu á lögum um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald, nr. 85/2007.
Frumvarp þetta felur í sér að felld verður brott undanþáguheimild til nektarsýninga í atvinnuskyni á veitingastöðum og þá stæði eftir fortakslaust bann við því að bjóða upp á nektarsýningar eða gera með öðrum hætti út á nekt starfsmanna eða annarra sem á staðnum eru.
Segja má að þetta frumvarp sé góðkunningi af því að ekki er verið að flytja það í fyrsta sinn. Það var flutt fyrst á 135. löggjafarþingi og þá var Kolbrún Halldórsdóttir, þáverandi þingmaður, 1. flutningsmaður þess. Það hlaut ekki afgreiðslu þá. Málið var endurflutt á síðasta löggjafarþingi og því var vísað til allsherjarnefndar og var afgreitt þar 30. mars sl. svo það er ekki langt síðan. Nefndin mælti með því að frumvarpið yrði samþykkt með þeirri breytingu að lögin tækju gildi 1. september 2009 þannig að það gæfist smáaðlögunarfrestur. Málið komst þó ekki til 2. umr. og er því endurflutt núna.
Það sem er kannski merkilegt frá því að málið var flutt í fyrsta og annað sinn er að nú eru flutningsmenn tillögunnar úr öllum flokkum. Svo var ekki upphaflega. Núna eru þingmenn bæði frá Sjálfstæðisflokki og Borgarahreyfingunni, sem ekki hefur átt þingmenn áður, á tillögunni. Flutningsmenn fyrir utan þá er hér stendur eru hv. þingmenn Atli Gíslason, Ásta R. Jóhannesdóttir, Birgitta Jónsdóttir, Eygló Harðardóttir, Ragnheiður Ríkharðsdóttir, Steinunn Valdís Óskarsdóttir, Þórunn Sveinbjarnardóttir og Þuríður Backman.
Þegar málið var skoðað á sínum tíma bárust umsagnir frá fjölmörgum aðilum, m.a. frá Alþjóðahúsinu, Jafnréttisstofu, Kvenréttindafélagi Íslands, Kvennaathvarfinu og Rauða krossinum. Þessir aðilar voru mjög jákvæðir og þess ber einnig að geta að enginn þeirra sem tóku ekki afstöðu í umsögnum sínum eða gerðu athugasemdir lýsti sig beinlínis mótfallinn frumvarpinu.
Á sínum tíma, á 133. löggjafarþingi, var farið í heildarendurskoðun á lögum um veitingastaði og gististaði og sú endurskoðun leiddi til þess að lög nr. 85/2007 voru sett. Þá var felldur niður flokkurinn „næturklúbbar“ sem samkvæmt eldri lögum gerði ráð fyrir að legðu aðaláherslu á „áfengisveitingar og sýningu á nektardans í atvinnuskyni“. Með núgildandi lögum eru svokallaðir „umfangsmiklir áfengisveitingastaðir“ allir settir í einn og sama flokkinn. Á slíkum stöðum er hvorki heimilt að bjóða upp á nektarsýningar né með öðrum hætti að gera út á nekt starfsmanna eða annarra sem á staðnum eru, en með þeirri undantekningu þó að ef jákvæðar umsagnir fást frá umsagnaraðilum skv. 10. gr. laganna þá geti leyfisveitandi heimilað nektardans í rekstrarleyfi ef þess er óskað.
Nokkrar umræður urðu um undanþáguákvæðið við 2. umr. um frumvarpið og var upplýst að fulltrúar sveitarfélaganna vildu fá staðfestan þann skilning sinn að nóg væri að einn umsagnaraðili legðist gegn því að nektardans yrði heimilaður í rekstrarleyfi veitingastaðar til þess að synja mætti um leyfið. Sá skilningur er eðlilegur af því að hér er um undanþágu frá meginreglu að ræða og því réttast að skýra hana þröngt. Frá þeim tíma hefur ríkt nokkur óvissa um rekstrarleyfi þriggja veitingastaða á höfuðborgarsvæðinu. Þessir staðir höfðu óskað eftir heimild til að bjóða upp á nektardans í endurnýjuðum rekstrarleyfum sínum. Einn slíkur staður sótti um leyfi til leyfisveitanda, sem er sýslumaðurinn í Kópavogi. Lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu, sem er lögboðinn umsagnaraðili um rekstrarleyfi veitingastaða, lagðist gegn því að leyfið yrði veitt með ýmsum rökum sem lesa má í fylgiskjali með frumvarpinu og því var þessum stað synjað um leyfið. Sú ákvörðun var kærð til dómsmálaráðherra sem felldi úrskurð í málinu 15. maí 2008 og er sá úrskurður einnig fylgiskjal með frumvarpi þessu, virðulegur forseti.
Í úrskurði dómsmálaráðuneytisins eru umsagnir lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu, sem á endanum urðu tvær, sagðar hafa verið haldnar verulegum efnislegum annmörkum, sem leiddi til ógildingar ákvörðunar sýslumannsins í Kópavogi. Þá beindi ráðuneytið því til sýslumannsins að hann leitaði eftir nýrri umsögn lögreglustjórans áður en hann tæki leyfið til umfjöllunar á ný. Málinu lyktaði með því að lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu gaf út nýja umsögn þar sem í ljósi úrskurðar dómsmálaráðuneytisins þótti ekki fært annað en að mæla með því að leyfið yrði veitt.
Á sama tíma hafði borgarráð Reykjavíkurborgar til umfjöllunar endurnýjuð leyfi fyrir þá tvo staði sem eru Reykjavík sem höfðu báðir óskað eftir heimild til að bjóða upp á nektardans. Þegar úrskurður dómsmálaráðuneytisins lá fyrir þótti borgarráði ekki fært annað en að veita jákvæða umsögn og gerði það á fundi sínum 28. ágúst 2008. Í bókun borgarráðs — og ég vil taka það fram, virðulegur forseti, að það er þverpólitískur stuðningur við þessa bókun — er bent á að þessi nýlegi úrskurður dómsmálaráðuneytisins veki upp áleitnar spurningar sem tengjast því að bannið við þessari starfsemi sé gagnslítið horft til úrskurðar dómsmálaráðuneytisins. Og þar segir, með leyfi forseta:
„Í borgarstjórn ríkir þverpólitísk samstaða um að vinna beri gegn klámvæðingu. Því skorar borgarráð á Alþingi Íslendinga að breyta lögum þannig að sem fyrst fáist skýrar lagaheimildir til að koma í veg fyrir starfsemi nektardansstaða.“
Eins og hér má sjá hefur ríkt mjög mikil óvissa um túlkun 4. mgr. 4. gr. laga nr. 85/2007. Að mati flutningsmanna er nauðsynlegt að skýra vel hver vilji löggjafans sé og því er lagt til að undanþáguákvæðið verði fellt brott. Eftir stendur þá fortakslaust bann við því að bjóða upp á nektarsýningar eða að gera með öðrum hætti út á nekt starfsmanna eða annarra sem á staðnum eru.
Kvennahreyfingar hafa einnig látið þetta mál til sín taka og ályktað í anda þessa frumvarps en ég mun ekki gera það frekar að umtalsefni hér.
Virðulegur forseti. Ég vil að endingu segja að það er annað mál sem mér finnst að við ættum að skoða betur í þinginu, og má vera að sú er hér stendur geri það, og það eru hinar nýju reglur sem við settum fyrir ekki löngu síðan um að skemmtistaðir gætu verið opnir alla nóttina. Ef við horfum til annarra Norðurlanda er ljóst að þar eru skemmtistaðir opnir skemur og fólk er því ekki að veltast um á götum og strætum fram eftir allri nóttu. Þetta er nokkuð sem ég tel að við eigum að skoða. Breyta þyrfti þeim kúltúr sem hér viðgengst. Hér fer fólk afar seint út á skemmtistaði og krár og kemur þeim mun seinna heim. Það er mitt mat að þetta ýti undir m.a. fíkniefnaneyslu, það er mjög erfitt að standa í slíku skemmtanahaldi langt fram eftir morgni og erfitt að halda sér vakandi. Ég held að þetta sé ein margra ástæðna fyrir því að fíkniefni eru hér í talsverðu magni í umferð. Ég held að hv. Alþingi ætti að skoða þetta betur og ég mun jafnvel kafa betur ofan í þetta mál.
Ég held að við getum afgreitt þetta frumvarp varðandi nektardansinn hratt og örugglega, það er hefur farið í gegnum umræðu nokkrum sinnum þannig að þetta er góðkunningi og að mínu mati er því óþarfi að liggja mjög lengi yfir þessu máli, virðulegur forseti.
Virðulegi forseti. Ég vil taka undir ánægju hv. 1. flutningsmanns þessa frumvarps, Sivjar Friðleifsdóttur, með að þetta mál skuli vera komið inn í þingið með þverpólitískum stuðningi. Það tel ég mjög mikilvægt. Hv. þingmaður fór vel yfir eðli málsins. Ég er einn af flutningsmönnum málsins og taldi og vonaði reyndar að málið yrði samþykkt á síðasta þingi en svo varð ekki þó að það væri komið út úr nefnd og inn í þingið með miklum stuðningi. (SF: En vændið fór samt.) Já, en vændið fór samt, sagði hv. þingmaður og það var ánægjuefni.
Á síðasta þingi var sú sem hér stendur félags- og tryggingamálaráðherra og lagði fram skýrslu um aðgerðaáætlun gegn mansali. Hluti af þeirri aðgerðaáætlun var einmitt að lagabreyting eins og hér er lögð fram yrði samþykkt á Alþingi. Það var niðurstaða mín þegar sú aðgerðaáætlun var samþykkt í ríkisstjórninni og lögð fram á þinginu í skýrsluformi, að ég taldi eðlilegt að þingið sjálft samþykkti breytingartillögu sem þessa enda lá þetta þingmál þá fyrir í þinginu. Ég hafði vonað að a.m.k. tvær aðgerðir inni í aðgerðaáætluninni yrðu að lögum á síðasta þingi en það varð aðeins önnur þeirra, sem var sænska leiðin í sambandi við vændi. En sú tillaga varð ekki að lögum þannig að ég legg ríka áherslu á að þetta mál verði afgreitt fljótt og vel því það er mjög mikilvægt og hluti af mun stærra máli, sem er baráttan gegn mansali.
Vegna þess að hér er gert að umtalsefni að þverpólitískur stuðningur sé við þetta mál þá langar mig til að nefna að félagsmálaráðherrar í gegnum tíðina hafa haft verulegar áhyggjur af tengslum nektardans við vændi og mansal. Árið 2002 lögðu Páll Pétursson, sem þá var félagsmálaráðherra, og Sólveig Pétursdóttir, þáverandi dómsmálaráðherra, fram á fundi Norðurlandaráðs í norrænu ráðherranefndinni yfirlýsingu þar sem þau í sameiningu lýstu yfir áhyggjum sínum vegna þessara tengsla og bentu á, með leyfi forseta, að:
„Ísland hefur verið notað sem viðkomuland í flutningi kvenna frá Evrópu til Bandaríkjanna og fjöldi erlendra kvenna kemur ár hvert til Íslands til þess að vinna sem nektardansmeyjar á næturklúbbum. Viðvörunarbjöllur hringdu þegar niðurstöður rannsóknar, sem gerð var að frumkvæði dómsmálaráðherra, leiddu í ljós tengsl milli nektardansstaða í Reykjavík og vændis. Athygli var beint að því að sumar hinna erlendu kvenna sem vinna sem nektardansmeyjar geti verið neyddar til að stunda vændi.“
Þetta er tilvitnun í yfirlýsingu þessara tveggja fyrrverandi ráðherra í ríkisstjórn Íslands árið 2002. Menn hafa haft áhyggjur af þessu máli lengi. Hv. þm. Siv Friðleifsdóttir benti á baráttu hinna ýmsu kvennasamtaka fyrir því að afnema þessa undanþágu enda virðist það vera ljóst að vilji löggjafans hafi þegar þessi lög voru sett staðið til þess að það yrði ekki undanþáguheimild heldur að það yrði fortakslaust bann og að undanþáguheimildin yrði ekki meginregla eins og hún virðist hafa orðið í reyndinni.
Það er ánægjuefni að þetta skuli vera komið hér og ég treysti því að þetta mál fari fljótt og vel í gegnum nefnd og geti orðið að lögum jafnvel fyrir haustið.
Svo vil ég í lokin, virðulegi forseti, taka undir orð hv. 1. flutningsmanns, Sivjar Friðleifsdóttur, um opnunartíma skemmtistaða. Þetta er mál sem þarf að taka á. Það er til vansa hvernig ástandið er í höfuðborginni allar nætur. Þetta er nokkuð sem við ættum að leggja af, að hafa opna skemmtistaði allar nætur og takmarka opnunartímann og hafa Norðurlöndin sem fyrirmynd hvað það varðar.
Ég ætla ekki að hafa þetta lengra en hvet til þess að þetta mál verði afgreitt fljótt og vel á þinginu.
Virðulegi forseti. Það er ákaflega mikilvægt í því efnahagsumróti sem nú ríkir á Íslandi að menn missi ekki sjónar af öðrum mikilvægum réttlætismálefnum sem veika rödd hafa. Því fagna ég þessu frumvarpi til laga um breytingu á lögum um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald.
Eins og þegar hefur komið fram var frumvarp sama efnis lagt fram á 135. löggjafarþingi og var þá flutt af hv. fyrrverandi þm. Kolbrúnu Halldórsdóttur en hlaut ekki afgreiðslu. Það frumvarp sem við ræðum nú var flutt á 136. löggjafarþingi en komst þá því miður ekki til 2. umr.
Þær breytingar sem við ræðum nú leiða til þess að bannað verði að bjóða upp á nektarsýningar í atvinnuskyni á veitingastöðum eða gera með öðrum hætti út á nekt starfsmanna eða annarra sem á staðnum eru. Sérfræðingar í kynferðisofbeldi hafa bent á að mansal, vændi og eiturlyfjaneysla þrífist í mörgum tilfellum í skjóli nektarstaða og með þessari breytingu náum við að má þann smánarblett sem sala og sýningar á nekt manna eru á íslensku samfélagi og efla almenna siðgæðisvitund.
Frumvarpið gengur til 2. umr.
Frumvarpið gengur til allshn.