mannvirki, 3. umræða.
Forseti. Ég mæli hér fyrir framhaldsnefndaráliti um frumvarp til laga um mannvirki. Nefndin tók málið fyrir aftur að nýju eftir 2. umr. og fékk ýmsa á sinn fund. Það sem kom út úr því var þetta:
Nefndin ræddi orðalag a-liðar 1. gr. frumvarpsins en henni höfðu borist athugasemdir vegna breytinganna sem samþykktar voru við 2. umr. Athugasemdin var þannig að orðið „líf“ í frumvarpstextanum, og reyndar í gömlu lögunum, ætti við lífið á jörðinni almennt en ekki einungis líf manna. Þetta er ágæt athugasemd en við teljum að lífið á jörðinni hljóti að vera eitt af því sem felst í orðinu umhverfi og vísum þar á skilgreiningar á umhverfi, t.d. í lögum um mat á umhverfisáhrifum og lögum um umhverfismat áætlana. Við höldum okkur við fyrra orðalag nema við skiptum um og viljum að í staðinn fyrir að segja „umhverfi og eignir“ þá skuli standa „eignir og umhverfi“. Við teljum að merking orðsins verði gleggri með þeirri breytingu.
Í öðru lagi tók nefndin fyrir athugasemd sem borist hafði við þá breytingu að möstur voru tekin með í upptalninguna í 2. gr. frumvarpsins. Athugasemdin var réttmæt því í ljós kom að í núverandi skipulags- og byggingarlögum er skýrt tekið fram að byggingarleyfi þurfi fyrir fjarskiptamöstrum og tengivirkjum og móttökudiskum. Þetta ákvæði hafði af misgáningi, eftir alla þessa vegferð frumvarpanna, ekki skilað sér í mannvirkjalagafrumvarpið. Við leggjum til breytingar á viðeigandi greinum frumvarpsins til að koma þessu að.
Hér er auðvitað ekki átt við háspennumöstur eða því um lík mannvirki heldur það sem ég nefndi, fjarskiptamöstur, tengivirki og móttökudiska. Það er eðlilegt að byggingarleyfi þurfi fyrir slíkum mannvirkjum. Það veitir íbúum líka aukin tækifæri til að skipta sér af því hvort þau rísa eða með hvaða hætti en á undanförnum árum hafa komið upp ýmis mál þar sem íbúar hafa mótmælt og fundið að mannvirkjum af þessu tagi í grennd við sig.
Í þriðja lagi hlýddi nefndin á rök með eða á móti því að breyta skipan markaðseftirlits með rafföngum og flytja slíkt eftirlit alfarið frá Neytendastofu til Mannvirkjastofnunar. Gert hafði verið ráð fyrir því í tillögum nefndarinnar fyrir 2. umr. en þær tillögur voru kallaðar til 3. umr. Eftir umræður og íhugun komst nefndin að því að skynugast væri að halda óbreyttri skipan að sinni í þeim efnum, m.a. vegna þess að breytingar gætu dregið um of þrótt úr starfsemi Neytendastofu. Nefndin telur hins vegar að þessi mál þurfi að íhuga betur við endurskoðun og stjórnsýslu neytendamála sem nefndarmönnum þykir brýn þótt stutt sé síðan þar var unnið endurskoðunarverk og settar á fót stofnanir. Það hefur ekki reynst nógu vel. Nefndin lýsir sig reiðubúna til samstarfs um úrbætur á þessu sviði við hlutaðeigandi ráðherra og aðra þingmenn. Nefndin fellur af þessum ástæðum frá áðurnefndum breytingartillögum sínum.
Ég vil segja í tilefni af umræðu á þinginu og atviki, skulum við kalla það, hér um daginn, að við kölluðum að þessu sinni til okkar í upphafi umfjöllunarinnar um mannvirkjalagafrumvarpið Hrafnhildi Ástu Þorvaldsdóttur, skrifstofustjóra skrifstofu fjármála og rekstrar í umhverfisráðuneytinu, til að gera okkur grein fyrir kostnaði við málið sem nokkuð hefur verið ræddur. Milli 2. og 3. umr. gerði Hrafnhildur Ásta okkur þann greiða að festa niður á blað þá frásögn sem hún hafði komið með í upphafi. Það er mikilvægt að gera sér grein fyrir því að Mannvirkjastofnun fær tekjur sem eru eiginlega markaðar tekjur af því sem nú heitir brunavarnagjald en verður byggingaröryggisgjald. Undanfarið hefur háttað þannig til með þennan tekjustofn að hluti af honum verður að fjárveitingu til Brunamálastofnunar en annar hluti er færður á bundinn höfuðstól. Til dæmis var það þannig árið 2007 að heildargjaldið, brunavarnagjald, var 236 millj. kr. og fóru rúmar 120 millj. af því til Brunamálastofnunar og um 116 millj. fóru á bundinn höfuðstól. Árið 2008 eru þessar tölur 265 millj. kr. í heildina, rúmar 124 millj. fóru til Brunamálastofnunar, um 140 millj. á bundinn höfuðstól. Í fyrra, árið 2009, er heildartalan 309,7 millj. kr. og 142,8 millj. fóru til Brunamálastofnunar, 166 millj. á hinn bundna höfuðstól. Þessi bundni höfuðstóll er bundinn með þeim hætti að leyfi Alþingis þarf til að losa þaðan fé.
Staða bundins höfuðstóls nam 1. janúar 2010 752 millj. kr. Þetta fé er til og er ekki notað í neitt annað. Hversu skynsamleg ráðstöfun fjármuna þetta er hjá ríkinu skulum við leiða hjá okkur að sinni. Rétt er að benda þingheimi á að með þessu frumvarpi er ætlunin að mæta aukalegum kostnaði af stofnun Mannvirkjastofnunar og innlögn Brunamálastofnunar í hana með því að opna þennan bundna höfuðstól og sækja þangað fé. Þannig er ekki er um að ræða breytingar á tekjum ríkisins. Álögur á borgarana verða óbreyttar og engar beinar greiðslur úr ríkissjóði koma til, þ.e. hækkunin á þessum útgjöldum er fjármögnuð með því að heimila hinni nýju stofnun að nota 100 millj. kr. á ári af innheimtum tekjum af hinu nýja byggingaröryggisgjaldi sem verður jafnhátt og hið gamla brunavarnagjald. Þetta skiptir máli.
Stofnunin þarf sérstaka heimild Alþingis til að ráðstafa þessum fjármunum. Ég veit ekki betur en sú heimild sé í fjárlögunum nú. Mér skilst og hef beðið um að þetta verði rannsakað betur, að ekki standi til að láta stofnunina fá þessar 100 millj. kr. að fullu, svo að þessi gríðarlega eyðslusemi verður ekki jafnmikil og menn halda. Hér er ákveðin hagræðingarkrafa í gangi eins og annars staðar og er um 24 millj. kr. Ég hef nú satt að segja gert athugasemdir við að búin sé til hagræðingarkrafa á tekjur sem koma úr bundnum höfuðstóli. Mér þykir það sérkennileg hagræðing, ég veit ekki hvað ríkið græði á því að hafa peninginn inni á þessum bundna höfuðstól. En það varðar kannski ekki efnislega það mál sem við spjöllum hér um.
Það er mikilvægt að menn skilji þetta alveg og ég horfi hér mjög einbeittur á hv. þm. Birgi Ármannsson sem ég veit að skilur þetta og bið hann að koma þessu á framfæri við vini sína og félaga.
Meira held ég að sé ekki að sinni að segja um þetta. Hafi ég gleymt einhverju gefst tækifæri til að rifja það upp síðar í umræðunni.
Hæstv. forseti. Ég þakka hv. þm. Merði Árnasyni fyrir framsögu hans fyrir málinu og góð orð í minn garð. Það er rétt að ég hef við umræðu um þetta mál, bæði í 1. og 2. umræðu, lýst ákveðnum áhyggjum af því að verið væri að verja fjármunum til byggingar nýrrar stofnunar á sama tíma og skorið væri niður víða í ríkiskerfinu. Það má segja að við meðferð málsins í nefndinni hafi einmitt komið fram þau atriði sem hv. þingmaður vakti athygli á í framsöguræðu sinni, þ.e. um eðli þessa bundna höfuðstóls og þeirra ráðstafana sem honum fylgja.
Í þessu sambandi eru auðvitað ýmsar spurningar sem kalla á frekari umræðu en tengjast kannski ekki sérstaklega þessu máli. Í fyrsta lagi er auðvitað deila eða ágreiningur, eins og við þekkjum víða í kerfinu, um þessa bundnu ráðstöfun tiltekinna ríkistekna, þ.e. þegar ríkistekjur eru innheimtar sérstaklega til ráðstöfunar í þágu ákveðinna málaflokka eða stofnana. Við þekkjum það úr ýmsum tilvikum öðrum að fjármálaráðuneytið, sérstaklega og oft á tíðum hv. fjárlaganefnd, hefur haft þá tilhneigingu að færa þetta frekar í þann farveg að í öllum tilvikum sé um að ræða tekjur sem bara renna í ríkissjóð og síðar teknar sjálfstæðar ákvarðanir um ráðstöfun á fjárlögum, peningarnir safnist í rauninni bara í einn sjóð og síðan sé valið hvernig úthlutað verði úr honum frekar en að fjármunirnir séu bundnir með lagaákvæðum til tiltekinna verkefna.
Í mjög mörgum tilvikum hefur mat löggjafans verið að rétt sé að hafa gjaldstofna eyrnamerkta með þessum hætti. Svo hefur verið í tilviki brunavarnagjaldsins sem er stofninn á bak við þetta byggingaröryggisgjald sem gert er ráð fyrir í frumvarpinu. Það er rétt að það hefur skýrst, m.a. vegna orðsendinga og upplýsinga frá umhverfisráðuneytinu og fjármálastjóra þess, Hrafnhildi Ástu Þorvaldsdóttur, hvernig málum er háttað í þessu tilviki. Það breytir töluvert ásýnd málsins hvað þetta atriði varðar.
Eins og hv. formaður nefndarinnar gat um er um að ræða eyrnamerkt gjald sem ekki á að hækka við þá breytingu sem lögð er til með þessu frumvarpi, bæði á heiti stofnunarinnar sem gjaldið rennur til og heiti gjaldsins sjálfs. Um er að ræða sömu gjaldprósentu. Breytingin felst hins vegar í því sem er afleiðingin af þessu frumvarpi, nái það fram að ganga, að heimilt verður að ganga á þennan bundna höfuðstól sem engu að síður mun halda áfram að bætast við í, eftir því sem upplýsingar okkar kveða á um. Þær 100 milljónir sem hafa verið til umræðu hér eru auðvitað þannig til komnar. Ég verð að játa og leyfi mér að koma þeirri ábendingu á framfæri að kostnaðarumsögn fjármálaráðuneytisins er ekki mjög glögg hvað þetta varðar þegar klikkt er út í frumvarpinu sjálfu með þeim orðum að um sé að ræða auknar fjárveitingar úr ríkissjóði upp á 100 milljónir. Það hefur auðvitað mótað svolítið umræðuna um þetta atriði.
Annað atriði sem hv. þm. Mörður Árnason gat réttilega um er sú niðurstaða nefndarinnar að draga til baka þær breytingartillögur sem lagðar voru fram fyrir 2. umr. og gerðu ráð fyrir tilfærslu á eftirliti með tilteknum rafföngum sem nú eru að hluta til hjá Brunamálastofnun og hluta til hjá Neytendastofu. Tillögur nefndarinnar, eins og hv. þingmenn muna fyrir 2. umr., gerðu ráð fyrir að þetta raffangaeftirlit færðist allt til hinnar nýju Byggingarstofnunar en nefndin komst að þeirri niðurstöðu á fundi sínum í fyrradag, hygg ég endanlega, að leggja slíka breytingu ekki til að svo stöddu. Hvað þessi atriði varðar er í raun og veru ekki um að ræða neina breytingu frá frumvarpinu þegar við göngum til 3. umr. eins og það var lagt fram af hæstv. umhverfisráðherra, en sú breyting sem umhverfisnefnd lagði til fyrir 2. umr. er dregin til baka. Við höfum fjallað nokkuð um þetta mál í umhverfisnefnd. Eins og fram kemur í nefndaráliti höfum við heyrt rök með og á móti breytingunni. Við umræður um málið hef ég haft tilhneigingu til að líta svo á að það sé eðlilegt að þetta, hvað eigum við að segja, faglega eftirlit með rafföngum sé á einum stað og að sú stofnun sem hafi yfir að ráða sérþekkingu á þessu sviði sinni eftirlitinu. Rafmagnseftirlit er sérhæft fag sem krefst sérþekkingar og eðlilegt væri að hafa það á einum stað.
Ég felst hins vegar alveg á þá niðurstöðu sem hér liggur fyrir um að fresta þessu vandamáli, ef við getum kallað það svo, fresta því að taka afstöðu til þessa álitaefnis akkúrat núna. Þetta atriði snertir ekkert endilega kjarna eða megintilgang þessa frumvarps þannig að það raskar engu í frumvarpinu sem slíku þó að það sé tekið út og geymt. Ég held að þetta kalli engu að síður á lausn, að leiða þurfi málið til lykta.
Eftir að hafa, eins og sjálfsagt margir aðrir nefndarmenn, farið svolítið fram og til baka í vangaveltum mínum um þetta atriði er ég kominn aftur á byrjunarreit og tel að heppilegra sé að framtíðarfyrirkomulag hins sérhæfða eftirlits með rafföngum sé á einum stað. Neytendastofa hefur mikilvægt hlutverk varðandi almennt markaðseftirlit. Það er að mínu mati ekki endilega í því fólgið að Neytendastofa þurfi að hafa yfir að ráða sérhæfðri þekkingu á einstökum sviðum eða þeir aðilar sem taka að sér hið sérhæfða eftirlit, sem gæti verið Byggingarstofnun í þessu tilviki, þ.e. Mannvirkjastofnun. Hún gæti tekið þetta verkefni að sér þó að önnur atriði sem lúta að Neytendastofu og framtíðarfyrirkomulagi hennar, hlutverki, fjármögnun og öðrum slíkum þáttum þyrfti jafnframt að leysa til frambúðar. Þó að umhverfisnefnd hafi hvorki verksvið né upplýsingar til að taka á því máli sýnist okkur flestum, held ég, eftir þessa yfirferð að betur þurfi að búa um hnútana og tryggja að því starfi sem vissulega á að vera fyrir hendi hjá stofnun á borð við Neytendastofu sé sinnt vel og vel sé að því búið lagalega og varðandi fjármögnun og aðra slíka þætti. En að láta hluta rafmagnseftirlitsgjaldsins renna þangað er ekki endilega einhver framtíðarlausn sem á að ráða niðurstöðunni um þessi atriði.
Ég fer ekki nánar út í þetta. Nefndin hefur verið nokkuð samstiga í afgreiðslu þessa máls og er það áfram. Það er auðvitað þannig að þegar mikill lagabálkur af þessu tagi er tekinn til afgreiðslu getur komið til þess að einhver atriði kalli á endurskoðun, en ekki er unnt eða raunhæft að ætlast til að öllum steinum verði velt við í umfjöllun þingsins um þessi atriði. Við verðum bara að sjá hver reynslan verður af þessu máli þegar það er komið í framkvæmd. Ég hef svona færst frá því í umfjöllun málsins að hafa haft talsverðar efasemdir um málið í það að verða frekar jákvæður í garð þess og tel að það sé í rauninni mjög margt í því sem horfir til bóta. Ég lýsi því hins vegar yfir, svona fyrir mína hönd, að komi til þess að við þurfum að taka einhverja einstaka þætti í þessum lagabálki til endurskoðunar mun ég vera reiðubúinn til þess leiði reynslan í ljós rökstuddar forsendur til að ganga til slíkra breytinga.