Virðulegi forseti. Mér finnst þetta vera tvíþætt. Við getum rætt um námstíma til stúdentsprófs út frá löggjöfinni og þeim möguleikum sem hún býður upp á eins og hv. þingmaður gerir hér. Við þurfum líka að horfa á þá stöðu að hér er og hefur verið óeðlilega mikið brottfall og þá er ég ekki að tala um nemendur sem ljúka framhaldsskóla á fjórum árum eins og spurt var um heldur nemendur sem ýmist ljúka ekki framhaldsskóla eða eru þar jafnvel í sjö ár eða lengur. Þetta er auðvitað áhyggjuefni. Við sjáum reyndar að fyrstu tölur núna benda til að það dragi úr brottfalli, að það sé sem sagt jákvæð afleiðing hins slæma atvinnuástands sem hér er. En mér finnst stóra áhyggjuefnið vera þetta mikla brottfall og hvernig við getum komið fleirum í gegnum kerfið á umsömdum tíma, á ásættanlegum tíma, þremur árum, þremur og hálfu, fjórum, hvernig sem það er hugsað, að námið dragist ekki lengur en það.

Eins og hv. þingmaður nefndi er í þeim lögum um framhaldsskóla sem vitnað var sérstaklega til skipulag námsbrauta flutt til framhaldsskólanna sjálfra og lögin gera ráð fyrir breytingum á umgjörð skólastarfsins. Þar má nefna upptöku nýrra námseininga, lengra skólaár, skipulagsbreytingar á vinnutíma kennara sem nefndar voru áðan, eins og kennslutíma, prófatíma og skil á því.

Af því að hv. þingmaður nefndi kostnað verður ekki fram hjá því horft að þessi lög miðuðu við að inn í skólakerfið kæmu 1,8 milljarðar sem áttu að fylgja þessum breytingum. Hugsunin var m.a. sú að horfa til nýrra kjarasamninga við kennara en líka ýmissa annarra þátta sem við getum nefnt en hefur líka því miður verið frestað. Ég get nefnt sem dæmi námsbókakostnað nemenda. Ég get nefnt fleiri dæmi sem því miður hefur orðið að fresta út af þrengingum í ríkisfjármálum þar sem staðan hefur ekki verið sú að viðbótin hafi komið, 1,8 milljarðar, heldur hafa verið teknir úr skólakerfinu hátt í 2 milljarðar, í raun og veru sú fjárveiting sem ætluð var.

Af þessum sökum hefur ekki komið til lengingar skólaársins almennt og það hefur ekki verið samið um upptöku nýrra námseininga eða breytts fyrirkomulags á starfstíma kennara. Hins vegar höfum við samið um tilraunakennslu í framhaldsskólum og þar voru nefndir Menntaskólinn í Borgarfirði, sem tók til starfa 2007, þar sem farið var af stað með alveg nýtt verkefni og kemur vel út úr þeirri úttekt sem nú hefur verið framkvæmd á því skólastarfi og ég held að skapi mikla möguleika. Fyrsti hópurinn brautskráðist þaðan vorið 2010. Kvennaskólinn í Reykjavík sem fékk heimild til að skipuleggja nám til stúdentsprófs miðað við þrjú ár og sveigjanleika fyrir þá þyrftu lengri tíma. Þar hafa frá hausti 2009 liðlega 300 nemendur hafið nám til stúdentsprófs sem miðast við nýju námslokin. Fyrsti hópur brautskráist vorið 2012. Og svo Framhaldsskólinn í Mosfellsbæ sem hefur verið í samstarfi við Kvennaskólann um nýtt skipulag á námi til stúdentsprófs.

Svo vil ég nefna að við höfum verið að taka saman og sjáum að umtalsverður fjöldi nemenda hraðar sér í sínu námi innan fjölbrautakerfisins án þess að það sé skipulagt. Mig minnir að 40% nemenda í Menntaskólanum við Hamrahlíð klári á þremur árum nám til stúdentsprófs innan áfangakerfisins sem býður auðvitað upp á þann sveigjanleika að nemendur stjórni sjálfir námi sínu. Við höfum hins vegar séð að skólarnir sem hafa fengið fjárhagslegt svigrúm til að laga starfsemi sína að hinum nýju lögum hafa skipulagt nám til stúdentsprófs þannig að útskrift sé möguleg á þremur árum. Hins vegar vantar mikið upp á að þessi heildstæða skólalöggjöf sé að fullu komin til framkvæmda. Ljóst er að samningum við kennara hefði þurft að ljúka fyrr og helst að vinna að þeim samhliða mótun og innleiðingu laganna því að fyrirhugaðar breytingar á lagaumhverfinu varða auðvitað starfsumhverfi kennara, fagmennsku og skyldur þeirra. Gerðir voru sérstakir samningar við kennara í tilraunaskólunum, almennir samningar við kennara höfðu ekki verið unnir þegar ég til að mynda tók við embætti og kreppan skall á. Ég held að ekki sé hægt að horfa fram hjá því að það hefur að sjálfsögðu haft áhrif á innleiðingarhraðann. Þessi atriði takmarka möguleika skóla á að laga námskipan sína að hinum nýju lögum. Það er líka mitt mat að það sé gott að hafa tilraunaskólana til að sjá hvernig þeir muni þróa námsframboðið, hvað við getum lært af þeim og að breytingin verði síðan almenn fremur en að við séum að fjölga hægt og hægt í því sem við getum kallað tilraunaskólar. Ég held að það sé betra að reyna að ná breytingunni almennt í gegn þegar þetta aðlögunarferli er liðið.

Við vinnum að því. Við héldum viðamikið málþing með fulltrúum skólameistara, kennara og nemenda þar sem við fórum yfir stöðu innleiðingarinnar í framhaldsskólum og kynnt voru fjöldamörg þróunarverkefni. Ég get sagt að það var mjög jákvæð upplifun fyrir mig að sjá hversu áhugasamir kennarar, skólameistarar og nemendur eru um að byggja upp skólastarf samkvæmt þessari nýju löggjöf, en mér fannst menn líka almennt átta sig á að þær efnahagsþrengingar (Forseti hringir.) sem hafa gengið yfir hafa lengt tímann (Forseti hringir.) sem þetta tekur og það sé mikilvægt að til þess að breytingarnar á skólakerfinu verði farsælar séu þær unnar í samráði við þá sem eiga að framkvæma breytingarnar.

Virðulegi forseti. Við erum eiginlega að tala um heildstæða löggjöf leik-, grunn- og framhaldsskóla, sveigjanleika í skólastarfi og sveigjanleg skólaskil vegna þess að við ætluðum að horfa á þetta heildstætt þannig að nemendur í leikskóla gætu hafið nám í grunnskóla og nemendur í grunnskóla gætu hafið nám í framhaldsskóla án þess endilega að þurfa að hverfa úr þeim skóla sem þeir eru í hverju sinni. Þetta á ekki að vera bundið við húsnæði, þetta á að vera bundið við námið sjálft. Ef við ætlum að líta á þetta sem heildstæða löggjöf frá leikskóla til loka framhaldsskóla megum við ekki horfa á þetta sem húsakost heldur hvernig skólastarfið er innan og hvernig það getur teygt sig á milli skólastiga. Gleymum ekki orðræðunni. Förum að nota lokapróf framhaldsskóla í staðinn fyrir stúdentspróf vegna þess að menn geta lokið námi sem rafvirki eða múrari líka til stúdentsprófs í áframhaldandi nám.

Herra forseti. Ég tel að sú pólitíska ákvörðun sem tekin var að fresta innleiðingu löggjafarinnar hafi verið eins og að pissa í skóinn sinn. Að mínu mati var það algerlega á hreinu af hálfu okkar sjálfstæðismanna að við sögðum að það ætti ekki að skera niður í menntamálum, og nýverið staðfesti formaður Sjálfstæðisflokksins það í ítarlegu viðtali í Frjálsri verslun, af því að það er eins og ég sagði, eins og að pissa í skóinn sinn.

Af hverju er brottfallið langmest á Íslandi? Það er beint samhengi á milli þess að við erum með lengsta tímann til prófs í framhaldsskóla, það er bein tenging þar á milli. Síðan tala menn um mikinn kostnað við innleiðinguna. Já, það var mikill kostnaður, það var m.a. út af því að við ætluðum að taka á iðn- og starfsnámi. Við ætluðum að fara í vinnustaðasjóðinn sem núna er verið að boða frumvarp um, af því að við ætluðum strax í kjölfarið á innleiðingu skólalöggjafarinnar að fara í þetta. Og það að spara þetta og geyma þetta í tvö, þrjú eða fjögur ár er einfaldlega sóun á verðmætum. Það er ekkert öðruvísi.

Við skulum heldur ekki fara í grafgötur með það að ekki hafa allir hagsmunaaðilar verið hlynntir því að stytta námstíma til stúdentsprófs eða breyta kerfinu. Menn hafa unnið gegn því af hálfu kennaraforustunnar en við náðum samkomulagi engu að síður um að þetta væri ramminn á skólalöggjöfinni sem við ætluðum að vinna eftir. Það eru mikil mistök að hafa tekið þá ákvörðun að fresta því. Ég hafði vonað að hæstv. menntamálaráðherra, sem ég veit að hefur mikinn metnað fyrir hönd skólakerfisins, hefði leitað til okkar sjálfstæðismanna því að við hefðum bakkað hana upp í því að halda áfram með innleiðinguna. Við hefðum bakkað hana upp í því að koma með aðrar tillögur til hagræðingar en að fara beint í skólakerfið. Allt ber þetta að sama brunni. Ef við skoðum ekki skólakerfið heildstætt er ekki hægt að taka á ákveðnum málum sem eru okkur kær, m.a. því sem birtist í fyrirspurninni áðan um hvernig við ætlum að efla veg og virðingu kennarastarfsins. Við þurfum aukna fjármuni, við þurfum aukna skilvirkni. Það er til leið (Forseti hringir.) til að hagræða, til að spara, en gera engu að síður íslenskt skólakerfi enn betra en það er í dag.

Virðulegi forseti. Loksins þegar færist ágreiningur í umræðuna hefur því miður aðeins fækkað í salnum. En ég segi að við verðum auðvitað að horfast í augu við þann 200 milljarða halla sem var á ríkissjóði fyrir ekki mjög mörgum árum, við getum ekki horft fram hjá því. Ég hefði gjarnan viljað segja: Ekki skera nokkra krónu niður í menntakerfinu. Það hefðu væntanlega fleiri getað sagt um heilbrigðiskerfið, um félagslega kerfið, um atvinnuleysistryggingakerfið. (ÞKG: … hagræða með öðrum hætti.) Það sem við höfum hins vegar horft á í þeim hagræðingaraðgerðum sem við höfum farið í, hvort sem það hefur verið í framhaldsskólum eða háskólum, er að standa vörð um gæði skólastarfsins og reyna að skipuleggja aðgerðir þannig að við vinnum ekki skaða á skólakerfinu. Vissulega er erfitt að fara í gegnum svona efnahagstímabil og ég held að ekki sé hægt að horfa fram hjá því, ekki sé hægt að halda því fram að það sé eitthvert sérstakt skemmtiefni. Ég verð að leyfa mér að ítreka það og þá hlýtur auðvitað fyrsta markmiðið að vera að skerða ekki gæðin og reyna einmitt að viðhalda metnaði í skólastarfi.

Hvað varðar námstímann þá hef ég hreinlega velt því upp hvort það hefði verið rétt á sínum tíma og hvort það sé rétt enn þá, til að ná þeirri heildstæðu sýn sem ég held að við séum sammála um að við viljum hafa, að við ættum að hafa samhliða þessari löggjöf ein lög um skólakerfið til að tryggja betur flæðið milli skólastiga. Við höfum fundið fyrir núna, m.a. af hálfu skólamálanefndar Sambands íslenskra sveitarfélaga, áhuga á að skoða þessi mál í meira samræmi, þ.e. námstímann til stúdentsprófs út frá leikskóla, grunnskóla og framhaldsskóla og ég hef fullan hug á því að setjast niður með sambandinu og skoða þessi mál í því samhengi. Ég get sagt að það vantar ekki metnaðinn í þessum efnum en við verðum líka að horfast í augu við veruleikann. Ég vil taka það fram líka að skólarnir hafa sýnt ótrúlegt frumkvæði, m.a. að nýjum námsleiðum til framhaldsskólaprófs, og hafa uppfyllt lagaákvæði fræðsluskyldu með fjölbreyttara námsframboði. (Forseti hringir.) Við eigum eftir að sjá fleiri dæmi um það, (Forseti hringir.) vonandi strax næsta vetur í ýmsum skólum. Þannig að við erum að sjá þróun þó að hún hafi kannski ekki verið með sama hraða og ætlað var.