byggingarvörur, 1. umræða.
Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um byggingarvörur. Frumvarpið felur í sér innleiðingu á reglugerð ESB nr. 305/2011, um samræmd skilyrði fyrir markaðssetningu byggingarvara. Reglugerðinni er ætlað að leysa af hólmi eldri tilskipun ráðsins 89/106/EBE, um samræmd skilyrði fyrir markaðssetningu byggingarvara, en sú tilskipun var innleidd á sínum tíma með reglugerð um viðskipti með byggingarvörur nr. 431/1994.
Ákvæði um viðskipti með byggingarvörur eru í lögum um mannvirki og er gert ráð fyrir að frumvarp þetta, verði það að lögum, leysi þá af hólmi þau ákvæði laga um mannvirki. Reglugerð ESB um samræmd skilyrði fyrir markaðssetningu byggingarvara tók gildi í apríl 2011 innan Evrópusambandsins en gildistöku meginhluta hennar var hins vegar frestað til 1. júlí 2013.
Eins og frumvarpið ber með sér kallar reglugerð ESB á lagabreytingar hér á landi og var því ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar um að taka hana upp í EES-samninginn tekin með stjórnskipulegum fyrirvara af hálfu Íslands.
Stjórnskipulegum fyrirvara var hins vegar aflétt af hálfu Alþingis þann 16. maí sl., á vorþingi, og því brýnt að ljúka innleiðingu reglugerðarinnar sem fyrst í ljósi þess að aðildarríki hafa sex mánuði til að ljúka innleiðingu eftir að slíkum fyrirvara hefur verið aflétt.
Þá er einnig afar mikilvægt fyrir byggingarvörumarkaðinn á Íslandi, m.a. í ljósi markmiðs um frjálst flæði byggingarvöru innan Evrópu, að reglugerðin verði innleidd sem fyrst og þar með það sameiginlega kerfi sem reglugerðin gerir ráð fyrir. Að öðrum kosti verður samkeppnisstaða íslenskra fyrirtækja á þessu sviði ekki tryggð.
Í þessu sambandi skal tekið fram að frumvarp þetta hefur nú þegar tvívegis verið lagt fram á Alþingi, þ.e. á 141. og 143. löggjafarþingi.
Hin nýja reglugerð ESB er skýr og ítarleg og tók undirbúningur hennar langan tíma. Því er ekki fyrirsjáanlegt að breytingar á henni verði tíðar innan Evrópusambandsins. Vegna þessa og til að tryggja skýra lagastoð hennar er reglugerðin lögð fram sem fylgiskjal með frumvarpi þessu og þar með lagt til að henni verði veitt beint lagagildi. Í september 2012 hélt ráðuneytið, ásamt Mannvirkjastofnun, samráðsfund með Samtökum iðnaðarins og Samtökum verslunar og þjónustu um efni reglugerðar um samræmd skilyrði fyrir markaðssetningu byggingarvara og innleiðingu hennar og voru drög að frumvarpi þessu send í kjölfarið níu aðilum til umsagnar.
Ráðuneytinu bárust umsagnir um frumvarpið frá nokkrum aðilum og voru í kjölfarið gerðar nokkrar breytingar á frumvarpsdrögunum.
Í hinni nýju reglugerð um samræmd skilyrði fyrir markaðssetningu byggingarvara er að meginstefnu til byggt á sömu sex grunnkröfum og í eldri tilskipun auk nýrrar grunnkröfu um sjálfbærni. Byggingarvara skal því henta til byggingar mannvirkja og fullnægja tilteknum grunnkröfum sem flokkaðar eru í burðarþol og stöðugleika, varnir gegn eldsvoða, hollustu, heilsu og umhverfi, öryggi við notkun, hávaðavarnir, orkusparnað, hitaeinangrun og sjálfbæra nýtingu auðlinda.
Samkvæmt reglugerðinni ber framleiðendum að gera yfirlýsingu um nothæfi byggingarvöru áður en hún er sett á markað, þ.e. ef varan fellur undir samhæfðan staðal eða samræmist evrópsku tæknimati sem gefið hefur verið út fyrir vöruna. Í eldri tilskipun er fjallað um tæknisamþykki í stað evrópsks tæknimats. Í samhæfðum stöðlum og evrópsku tæknimati er sagt til um hvaða aðferðum framleiðandi skal beita til að meta nothæfi byggingarvöru.
Í yfirlýsingu um nothæfi byggingarvöru skal koma fram til hvaða nota varan er ætluð og felast í henni greining á því hvaða „mikilvægu eiginleika“ varan hefur og þannig hvaða eiginleikar hennar tengjast grunnkröfunum fyrir mannvirki.
Með yfirlýsingu ábyrgist framleiðandinn samræmi byggingarvörunnar við tilgreint nothæfi.
Í reglugerð um samræmd skilyrði fyrir markaðssetningu byggingarvara er skýrt kveðið á um skyldu til að CE-merkja byggingarvörur sem falla undir samhæfða staðla eða evrópskt tæknimat. Sú skylda er nú þegar til staðar í lögum um mannvirki. Byggingarvörum sem skylt er að CE-merkja hefur fjölgað mikið á síðustu árum, en um það bil 420 samhæfðir staðlar og 3 þús. tæknisamþykki hafa verið gerð á grundvelli eldri tilskipunar. Ákvæði í reglugerðinni um skyldur framleiðenda, innflytjenda og dreifenda fela ekki í sér neinar grundvallarbreytingar frá fyrra fyrirkomulagi en eru þó mun skýrari en áður. Falli byggingarvara undir samhæfðan staðal er skylt að gera yfirlýsingu um nothæfi fyrir vöruna og CE-merkja hana. Geri hún það ekki hefur framleiðandi val um það hvort hann sækir um evrópskt tæknimat vegna hennar, sem veitir honum þá rétt til að CE-merkja vöruna, eða hvort hann markaðssetur hana án CE-merkis. Mun ítarlegri og skýrari reglur eru í hinni nýju reglugerð um kröfur til þeirra sem gefa út „evrópskt tæknimat“ og ítarlegri reglur um málsmeðferð. Tilkynningaryfirvöld, þ.e. stjórnvöld, tilnefna tæknimatsstofnanir og fylgjast með starfsemi og hæfi þeirra.
Íslensk stjórnvöld tilkynntu Nýsköpunarmiðstöð Íslands sem tæknisamþykkisstofnun á grundvelli tilskipunar 89/106/EBE. Ekkert evrópskt tæknisamþykki hefur þó verið gefið út á Íslandi.
Aðildarríkjum ber að tilkynna framkvæmdastjórninni og öðrum aðildarríkjum um aðila sem hafa heimild til að framkvæma samræmismat. Byggt er á sama kerfi og áður en ítarlegri reglur eru um samræmismatið og auknar kröfur gerðar til tilkynntra aðila, en þeim er heimilt að starfa á öllu Evrópska efnahagssvæðinu og gilda niðurstöður þeirra óháð landamærum.
Í reglugerðinni er leitast við að taka upp einfaldari og hagkvæmari málsmeðferð, sérstaklega fyrir smærri fyrirtæki, þar sem ferli CE-merkingar hefur verið talið íþyngjandi og dýrt.
Frumvarp þetta er í fjórum köflum ásamt reglugerð ESB nr. 305/2011 sem er fylgiskjal með frumvarpinu.
Í I. kafla frumvarpsins er kveðið á um þá meginreglu laga um mannvirki að óheimilt sé að nota byggingarvörur til mannvirkjagerðar nema þær uppfylli kröfur laganna. Einnig er kveðið á um ábyrgð eiganda mannvirkis, en hann kostar gerð mannvirkisins og rekstur og ber því endanlega ábyrgð á vali á byggingarefni. Um ábyrgð fagaðila fer hins vegar samkvæmt mannvirkjalögum.
Í II. kafla frumvarpsins er fjallað nánar um framkvæmd reglugerðar ESB. Lagt er til að Mannvirkjastofnun gegni hlutverki vörutengiliðar fyrir byggingariðnaðinn og að upplýsingar frá stofnuninni séu að meginreglu til veittar án endurgjalds.
Lagt er til að yfirlýsing um nothæfi byggingarvöru skuli að meginreglu til vera á íslensku sem og leiðbeiningar um notkun byggingarvöru og upplýsingar um öryggi. Hins vegar þykir nægjanlegt að gögn um byggingarvöru sem afhenda ber Mannvirkjastofnun geti verið á tungumáli sem stofnunin samþykkir. Í frumvarpinu er lagt til að ráðherra tilnefni tæknimatsstofnanir og annist eftirlit með þeim. Ráðherra sér einnig um tilkynningar til stjórnvalda á EES-svæðinu um aðila sem hafa heimild til að framkvæma verkefni þriðja aðila við mat á nothæfi og sannprófun á stöðugleika þess og hefur eftirlit með tilkynntum aðilum.
Samkvæmt reglugerð ESB er einungis heimilt að nota þær aðferðir til að meta nothæfi byggingarvöru sem tilgreindar eru í samhæfðum stöðlum eða evrópsku tæknimati og eru samhæfðir staðlar því skyldubundnir. Í frumvarpinu er því gert ráð fyrir að samhæfðir evrópskir staðlar sem samþykktir eru á grundvelli reglugerðarinnar og innleiddir af Staðlaráði Íslands séu skyldubundnir og að yfirlit yfir þá sé birt á vefsíðu Mannvirkjastofnunar.
Í III. kafla frumvarpsins eru settar fram kröfur er varða byggingarvörur sem ekki falla undir samhæfðan evrópskan staðal eða evrópskt tæknimat og eru því utan gildissviðs reglugerðar ESB nr. 305/2011. Meginreglan er sú að gera skal yfirlýsingu um nothæfi byggingarvöru áður en hún er markaðssett eða notuð í mannvirki, sambærilega yfirlýsingu um nothæfi samkvæmt reglugerð ESB.
Í kaflanum eru einnig tilgreindir þeir eiginleikar og þættir vörunnar sem gera þarf grein fyrir og krafa gerð um staðfestingu óháðs aðila á nothæfi byggingarvöru.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að staðfestingar á nothæfi sem gefnar eru út af viðurkenndum aðilum á EES-svæðinu séu teknar gildar á Íslandi. Þá er að lokum í IV. kafla frumvarpsins fjallað um opinbert markaðseftirlit, heimild til skoðunar og upplýsingaskyldu, réttarúrræði Mannvirkjastofnunar, dagsektir, förgun byggingarvöru, lagfæringu o.fl. Ákvæði þessi eru að mestu leyti sambærileg eða samhljóða gildandi ákvæðum mannvirkjalaga.
Virðulegur forseti. Ég hef hér rakið meginefni frumvarpsins og legg til að því verði að lokinni 1. umr. vísað til hv. umhverfis- og samgöngunefndar.
Herra forseti. Það er engu logið um það að hæstv. ráðherra getur verið skýr í framsetningu á mjög flóknum málum og hugsanlega eru þeir ráðgjafar sem hann styðst við ákaflega skýrir í að undirbúa og það er vel. Ég gæti fallið í þá freistni að stríða hæstv. ráðherra með því að segja, þegar hann talar um að nauðsynlegt sé að hraða innleiðingu þessa máls, að það sé auðvitað í takt við Evrópustefnu hinnar nýju ríkisstjórnar um að innleiða sem allra fyrst allar tilskipanir sem koma frá ESB. Má minnast þess Íslandsmets sem hæstv. ráðherra tók þátt í á síðasta þingi að innleiða reglugerð í íslenskan rétt áður en búið var að staðfesta hana og setja formlega hjá ESB. En ég ætla ekki að gera það af því ég vil ekki æsa hæstv. ráðherra upp eins og ég hef stundum gert án þess að ætla mér það.
Hæstv. ráðherra segir að það þurfi að innleiða eða hraða þessu máli vegna þess að ella muni samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja skerðast. Nú er það svo að forveri þessarar reglugerðar var fræg fyrir það hvað hægt var að túlka hana á mismunandi vegu og framkvæmdin hefur verið með öllu móti í löndum Evrópusambandsins, mjög mismunandi. Ég held að ekki sé hægt að segja að þrátt fyrir það hafi samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja skerst með einhverju móti.
Ég tek það fram að ég ætla ekki að bregða fæti fyrir þetta mál, ég held að ég styðji það. Mig langar bara að ráðherra dýpki málið enn betur í vitund minni með því að útskýra fyrir mér að hvaða leyti það mundi skerða samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja jafnvel þótt svo færi að það yrði löng bið á því að samþykkja þetta frumvarp.
Virðulegi forseti. Ég veit að í hv. þm. Össuri Skarphéðinssyni á ríkisstjórnin bandamann í því efni að (Gripið fram í.) að innleiða þær tilskipanir sem við þurfum að fara í gegn með vegna EES-samningsins og sem við erum búin að fara í gegnum í ráðuneytunum og komast að að séu skynsamlegar og útfæra samkvæmt þeim sjónarmiðum sem við getum notað hér á Íslandi, innan þess ramma sem innleiðingin leyfir okkur. Við þekkjum að stundum koma hér hlutir sem okkur finnst vera hálfkjánalegir eins og banna að ryksugur megi vera meira en 1.600 vött o.s.frv., og stefnir jafnvel í að verði enn þá lægra. Stundum þurfum við að innleiða slíka hluti til þess að viðhalda rétti okkar á EES-samningnum.
Varðandi ólíka túlkun á byggingarreglugerðinni í Evrópu get ég tekið undir með hv. þingmanni að það er mjög margt sem orkar tvímælis í túlkun þeirra reglna sem við erum að rembast við að setja hér og innleiða, sumt vegna þess að okkur finnst það skynsamlegt eins og heilbrigðiskröfur í matvælagerð. Sjálfur var ég í Grimsby í síðustu viku og skoðaði þar fiskvinnslur samkvæmt hefðbundnu ensku fyrirkomulagi. Þær hefðu aldrei fengið náð fyrir augum íslenskra heilbrigðisyfirvalda, hvað þá ef ESA hefði komið í heimsókn og tekið þær út. Þær virðast hafa fengið að blómstra innan ESB eins og ekkert væri. Það sama gildir um byggingarreglugerðina að einhverju leyti.
Það er hins vegar þannig að fyrirtæki sem hyggjast hasla sér völl á Evrópumarkaðnum þurfa að geta uppfyllt þessi skilyrði, ég get nefnt t.d. steinullarverksmiðjuna. Það virðist nú vera þannig þegar um íslensk fyrirtæki er að ræða sem eru að sækja út eða íslenskan eftirlitsiðnað að þegar ESA kemur hér og lítur yfir öxlina á okkur þurfum við einhverra hluta vegna að uppfylla öll skilyrði 100%, sem margir innan (Forseti hringir.) Evrópusambandsins virðast komast upp með að fara mismunandi höndum um.
Herra forseti. Nú felldi hæstv. ráðherra mig alveg kylliflatan. Hann nefndi til sögunnar að þetta skipti máli fyrir steinullarverksmiðjuna á Sauðárkróki. Ég ber eins og hæstv. ráðherra auðvitað hag skagfirska efnahagssvæðisins mjög fyrir brjósti. Það eitt út af fyrir sig eyðir öllum efasemdum um málið.
Gamanlaust þó er þetta mjög flókið mál og um það hafa staðið deilur á Íslandi, líka í öðrum löndum. Ég held að þingið þurfi að gefa sér mikinn tíma til þess að fara vel yfir þetta. Í þessum reglugerðum leynast stundum hlutir sem menn sjá kannski ekki við fyrstu sýn og þarf nána og ítarlega yfirferð sérfræðinga til þess. Ég er náttúrlega tæknikrati. Ég treysti mjög vel starfsmönnum ráðuneytanna sem eru nánast búnir að svitna í hel yfir sumum af þessum flóknu reglugerðum.
Leyfist mér þá, herra forseti, að rifja það upp að það var svolítið annar bylur í hæstv. ráðherra á síðasta kjörtímabili þegar hann ásamt mörgum góðum drengjum og stúlkum í Framsóknarflokknum kom hér upp og fáraðist yfir því hvað þeirri ríkisstjórn lá á að koma í gegn málum. Hæstv. ráðherra rifjaði þá eins og núna stundum upp reynslusögur úr Evrópusambandinu sem bentu til þess að stundum fengju fyrirtæki þar að fara miklu stimamýkri höndum um reglugerðirnar. Ég gæti farið með slíka reynslusögu líka, hef af því vonda reynslu, og borið saman við Ísland.
Það breytir því ekki að ég skil það vel að við þurfum að standa við samningsskuldbindingar okkar. Þess vegna þurfa menn að koma þessu í gegn. Mikið óskaplega, herra forseti, hefði ég viljað að sá skilningur sem ég sýni hæstv. ráðherra gagnvart samningsskuldbindingum Íslands í dag — ég styð hann í því að koma þessu í gegn —hefði á fyrra kjörtímabili stundum látið á sér kræla, að ég segi ekki að ég hefði viljað sjá hann bulla og sjóða, í sálu hv. þingmanns sem hér fór eins og naut í flagi gegn sumum af þeim málum sem (Forseti hringir.) við þurftum að innleiða bara af því hann var á móti Evrópusambandinu og sá þá djöfulinn í öllu (Forseti hringir.) sem frá ESB kom. Ég gæti haft um það miklu lengri og snjallari ræðu, en geri ekki.
Virðulegi forseti. Ég held að það sé rétt hjá hv. þingmanni að á síðasta kjörtímabili vorum við framsóknarmenn nokkuð ötulir að benda á að sú ríkisstjórn sem hv. þingmaður var ráðherra í sem utanríkisráðherra kom hér oft inn með mál sem voru ekki aðeins innleiðing tilskipana til að við uppfylltum skilyrði EES-samningsins heldur hafði hún sett ýmislegt annað inn í frumvörpin sem höfðu ekkert með innleiðingu (Gripið fram í.) gerða EES-samningsins að gera eða gengu miklu lengra og þrengdu skilyrði almennings og fyrirtækja í landinu til þess að starfa með eðlilegum hætti.
Gegn þessu börðumst við ötullega, bæði þingmenn Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins á síðasta kjörtímabili. Ég held að það sé rétt hjá hv. þingmanni. Hvort við ötuðumst eins og naut í flagi, það má vera smekksatriði hvort mönnum hafi fundist það. Ég held að við höfum aldrei brugðið fæti fyrir þau mál sem skiptu miklu máli fyrir þjóð og almenning að kæmust hér í gegn og miklir hagsmunir voru í húfi. Ég held meira að segja að á tímabili höfum við látið slík mál fara hér í gegn þótt okkur væri kannski þvert um, eins og við þurftum stundum að gera, samanber það sem ég minntist á með ryksugurnar í fyrra andsvari. Það hljómar auðvitað hálfgalið að við séum að setja slík skilyrði í íslenskar reglur vegna þess að þeir í Evrópu framleiða rafmagn með kolum og gasi og alls kyns ólundanum, meðan 85% af okkar orku er endurnýjanleg.
Varðandi þann tíma sem nefndin og þingið þarf að taka í þetta er ég sammála þingmanninum. Að sjálfsögðu þarf þingið að vanda sig og leita að því hvort við séum að einhverju leyti að ganga hér of langt og hvort það sé á einhvern hátt hægt að fara betur yfir og lagfæra. Ég treysti þingnefndinni, umhverfis- og samgöngunefnd, fyllilega til þess og öðrum þingmönnum að ljúka þessu máli. Auðvitað viljum við ekki lenda í óþarfa dómstólakostnaði hjá EFTA-dómstólnum (Forseti hringir.) út af einhverjum óþarfa. Það veit ég að hv. þingmaður er sammála mér um.
Frumvarpið gengur til 2. umr.
Frumvarpið gengur til um.- og samgn.