innflutningstollar á landbúnaðarvörum.
Virðulegi forseti. Ég beini nokkrum spurningum til hæstv. ráðherra um fyrirkomulag innflutningstolla á landbúnaðarvörum. Við hæstv. ráðherra höfum oft átt um þetta orðastað í þingsal óbeint og ég taldi ástæðu til að beina beinni fyrirspurn til hæstv. ráðherra svo hægt væri að þoka áfram umræðu um þetta mál.
Í McKinsey-skýrslunni sem leiddi til mikillar umræðu um aukna hagsæld í landinu er meðal tillagna um hagkvæmni og aðgerðir til að auka almenna velsæld á Íslandi að finna tillögur um að fyrirkomulagi innflutningstolla á búvörur verði breytt, það verði afnumið í núverandi mynd og stuðningnum fyrir komið frekar með öðrum hætti. Dæmi var tekið af garðyrkjunni. Það er ómótmælanlegt að þetta hefur haft mjög jákvæð áhrif á garðyrkjuna, stutt við samkeppnishæfni greinarinnar, styrkt markaðshlutdeild hennar og ég held að jafnt neytendur sem garðyrkjubændur séu afskaplega sáttir við sinn hlut í þeirri umgjörð.
Þegar þetta mál hefur borist í tal hefur hæstv. ráðherra oft vísað til þess að það þyrfti að horfa til gagnkvæmni. Það er alveg rétt ef menn líta svo á að það sé verðmæti fyrir okkur sjálf í því fyrirkomulagi sem nú gildir. Ég tel að svo sé ekki. Ég tel þvert á móti að umbreyting yfir í þá umgjörð sem er sambærileg við það sem garðyrkjan býr við í dag væri til góðs fyrir þær greinar sem reiða sig helst á innflutningsverndina og sérstaklega hvíta kjötið og eggin.
Ég vek líka athygli á því að bændur í þessum greinum hafa verið jákvæðir gagnvart breytingu á fyrirkomulaginu. Samtök ungra bænda hafa rakið það hversu varhugavert það sé að halda núverandi kerfi áfram og hversu mikilvægt það sé að auka markaðsfrelsi í greininni, henni sjálfri til hagsbóta.
Hæstv. ráðherra hefur oft talað um gagnkvæmar tollalækkanir en ríkisstjórninni hefur einhvern veginn tekist að koma öllum samskiptum við Evrópusambandið í uppnám. Miðað við það sem kom fram fyrr í fyrirspurnatímanum skilst mér að ekki séu miklar fréttir af samningum við Evrópusambandið um gagnkvæma lækkun tolla.
Þá spyr ég líka: Hefur ráðuneytið gert greiningar í kjölfar McKinsey-skýrslunnar um það hver ábatinn yrði fyrir samfélagið af því að grípa einhliða til þessara aðgerða? Ef menn telja aðgerðina skynsamlega í sjálfu sér er engin sérstök ástæða til að láta hana velta á gagnkvæmninni einni og sér ef við teljum að hún yrði til góðs fyrir umgjörð (Forseti hringir.) landbúnaðarins að öðru leyti.
Virðulegi forseti. Ég þakka hv. fyrirspyrjanda fyrirspurnirnar. Varðandi það hvað hafi verið unnið til að ná fram lækkun innflutningstolla á landbúnaðarvörum er það svar að á vettvangi EFTA-samstarfsins er stöðugt unnið að gerð fríverslunarsamninga, ýmist nýrra samninga eða endurskoðunar á eldri samningum, með það að markmiði að semja um bættan markaðsaðgang fyrir íslenskar framleiðsluvörur. Í staðinn fyrir bættan markaðsaðgang þurfa Íslendingar að semja um lækkun og/eða afnám tolla. Eins og ég hef oft áður sagt er um tvíhliða og gagnkvæma samninga að ræða.
Sömu sögu er að segja um ýmsar tvíhliða tollaviðræður, svo sem við Evrópusambandið á grundvelli svokallaðrar 19. gr. EES-samningsins, en þær viðræður snúast um sömu markmið og við áttum hér ágætt samtal um fyrr í dag.
Spurt er: Hvaða greiningar hefur ráðuneytið látið gera í kjölfar ábendinga í McKinsey-skýrslunni?
Á vegum sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra er starfandi starfshópur um tollamál á sviðum landbúnaðar og er að vænta niðurstöðu þess starfshóps á næstu vikum. Hlutverk starfshópsins er eftirfarandi:
Að gera grein fyrir helstu núgildandi samningum um viðskipti með landbúnaðarvörur:
a. Alþjóðlegum samningum WTO um viðskipti með landbúnaðarvörur með hliðsjón af tollum.
b. Tvíhliða samningum, t.d. á grundvelli EES-samnings og EFTA-samnings.
c. Gildandi fríverslunarsamningum.
Þar að auki er grein um þau sóknarfæri sem kunna að vera til staðar í ofangreindum samningum og athugaðir verði möguleikar á gerð tvíhliða samninga við ný lönd og ríkjasambönd og einnig að gera úttekt á þróun tollverndar á helstu landbúnaðarvörum frá 1995.
Starfshópnum er gert að kanna ofangreind atriði með það að markmiði að gefa skýra mynd af viðskiptum með landbúnaðarvörur með hliðsjón af tollum, meta ný tækifæri og meta árangur síðustu ára.
Í starfshópnum eru fulltrúar Landssamtaka sláturleyfishafa, Félags atvinnurekenda, Bandalags starfsmanna ríkis og bæja, Bændasamtaka Íslands, Alþýðusambands Íslands, Samtaka verslunar og þjónustu, auk fulltrúa utanríkisráðuneytis og atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytis.
Ef gagnkvæmar tollalækkanir eru markmiðið, hvernig standa þá viðræður við Evrópusambandið? er spurt.
Eins og við ræddum aðeins í fyrri umræðu hér í dag er óhætt að segja að viðræðurnar séu á viðkvæmu stigi. Hugmyndin er að semja um núlltolla á sem flestum tollalínum og/eða lækkun almennra tolla á viðkvæmum vörum eftir atvikum. Einnig eru uppi hugmyndir um að semja um sérstaka tollkvóta milli aðila.
Síðasti formlegi fundur var haldinn í Brussel 11. október 2013 og þar áður var haldinn fundur á Íslandi 8. mars 2013. Það er rétt að viðræðurnar hafa tekið lengri tíma en upphaflega var áætlað. Þær hófust á haustmánuðum 2011 og hafa staðið með nokkrum hléum síðan þá. Í millitíðinni hafa þó farið fram óformlegar þreifingar og samtöl til að reyna að finna lausnir sem báðir aðilar gætu búið við.
Næsti formlegi fundur hefur verið ákveðinn á Íslandi 12. og 13. febrúar nk. Til stóð að fundað yrði í Reykjavík í september sl. og síðan aftur í desember, en því var frestað að beiðni Evrópusambandsins og hefur ekkert að gera með ríkisstjórn Íslands, gagnstætt því sem hv. fyrirspyrjandi hélt fram.
Varðandi McKinsey-skýrsluna er rétt að þar komu margir áhugaverðir hlutir fram, m.a. um möguleika landbúnaðar á að auka framleiðni sína verulega vegna þess að innviðir þar væru sterkir. Það kom líka fram að eina atvinnugreinin á Íslandi sem er hæf í alþjóðlegri samkeppni um framleiðni er sjávarútvegur og mjög margar aðrar greinar í íslensku atvinnulífi, þar á meðal í verslun og þjónustu, haltra þar langt á eftir.
Hv. þingmaður hefur nokkrum sinnum rætt hér um garðyrkjuna. Það var auðvitað ekki einhliða niðurfelling á tollum þar. Það var gert í stærra samhengi. Til að koma öðrum hlutum út voru þessir tollar felldir niður. Breytingin varð meðal annars sú að framleiðsla á papriku fluttist úr landi og hún er í dag aðeins um 25% af því sem hún var. Á sama tíma og þessar tollabreytingar voru tókst íslenskum garðyrkjubændum að ná tökum á lýsingu og heilsársframleiðslu og gátu þannig svarað eftirspurn íslenskra neytenda eftir þessari hollu og góðu vöru árið um kring. Það er ástæðan fyrir því að þeir náðu gríðarlega góðri markaðsstöðu, sérstaklega í agúrkum, hún er sennilega um 90% í dag, og tómötum. Markaðsstaðan þar er reyndar mun minni, enda er talsvert flutt inn af öðrum tómatvörum. Í tómötum eru enn sóknarfæri. Paprikan hrundi vegna þess að hún svaraði lýsingunni ekki eins vel. Það hefur sem sagt ekkert með tollana að gera. Það verður að horfa á þetta tvennt í samhengi þegar við tölum um breytingarnar sem urðu á garðyrkjunni sem voru vissulega jákvæðar og ágætar.
Það er að ýmsu að huga þegar við göngum þessa leið. Við erum fullviss um að það að fara í gagnkvæmar samningaviðræður eins og ég hef nefnt áður — það fer ekki ein skyrdós inn í Evrópusambandið á núlltollkvótum þótt þá vanti skyr, þeir (Forseti hringir.) vilji fá skyr og verðlauni skyr, sem er frábært, öðruvísi en að samið verði (Forseti hringir.) við Evrópusambandið um tollkvóta.
Virðulegi forseti. Ég þakka hæstv. ráðherra svarið. Það sem hann nefndi um garðyrkjuna var mjög góð skýring og sýnir akkúrat að með opnuninni er ekki hægt að tryggja óbreytt framleiðslumynstur. Með opnuninni skapast ný tækifæri og kannski glatast önnur. Almenna reynslan sem við sjáum af garðyrkjunni er hins vegar að hún stendur sig gríðarlega vel í samkeppni, ekki bara í tómötum og gúrkum, heldur líka í blómum, berjum o.s.frv. Hún á gríðarleg sóknarfæri og þolir opið samkeppnisumhverfi afar vel. Ég er sannfærður um að aðrar búgreinar yrðu undir sömu sök seldar með opnu umhverfi.
Mér finnst eðlilegt að orða þessa spurningu hér: Hver eru samningsmarkmið ríkisins? Það er það sem mér finnst ekki liggja ljóst fyrir. Það flýgur fyrir að einokunarfyrirtækið MS hafi engan sérstakan áhuga á þessu máli, sé ekkert áfram um opnun. Þó að markaðir fyrir skyr mundu opnast í öðrum löndum mun MS sjá fyrir sér að hingað komi meiri innflutningur á móti og hún tapi bara á því. Fyrir einokunarrisann mikla er enginn sérstakur hagur af þessu og þess vegna gerist afskaplega lítið í viðræðunum. Er þetta rétt greining á stöðunni?
Ég tel mjög mikilvægt að við metum stöðuna út frá hagsmunum þjóðarinnar. Þjóðin hefur af því hag, og fyrir því liggja greiningar, að opna þetta alveg óháð fullkominni gagnkvæmni. Síðan verðum við að horfast í augu við það líka að við erum með ofvernd á tilteknum greinum. Það eru ekki sömu efnisrök til verndar búvöruframleiðslu sem er hagað með þeim hætti (Forseti hringir.) sem hvíta kjötið og eggin eru í samanburði við mjólkurframleiðsluna (Forseti hringir.) og lambakjötsframleiðsluna. Það eru ólíkar (Forseti hringir.) búgreinar. Það kunna að vera ólík rök fyrir verðvernd. Það er ekki hægt að leggja allt að jöfnu (Forseti hringir.) í því.
Virðulegi forseti. Það er ágætt að breytingar á tollaumhverfi garðyrkjunnar séu einmitt ræddar á þann málefnalega hátt sem við hv. fyrirspyrjandi höfum gert núna. Það var ekki eingöngu tollabreytingin sem olli þeirri stöðu sem er uppi, það urðu líka tæknilegar framfarir í greininni. Það er alveg rétt hjá hv. fyrirspyrjanda, menn geta aldrei gengið að því vísu þegar þeir gera stórkostlega miklar breytingar á umhverfinu að ekkert breytist. Það er eiginlega miklu nær að halda því fram að margt muni breytast.
Það eru vissulega tækifæri í öllum búgreinum á Íslandi en við þurfum að horfa á málið í mun stærri mynd.
Nú um stundir eru íbúar heimsins eitthvað um 7 milljarðar, taldir verða um 9 milljarðar innan ekki svo margra áratuga. Á sama tíma mun fjölga í millistétt í heiminum um 3 milljarða, stétt sem fer fram á það að geta borðað meira kjöt og meiri fisk og drukkið mjólk sem og allir hinir. Þrátt fyrir að það fjölgi bara um 2 milljarða mun þörfin á auknum mat nærri tvöfaldast. Það verður 100% aukning frá því sem við erum að framleiða í dag. Auðvitað gætum við gert eitt í því, við gætum minnkað matarsóun. Það er kannski auðveldasta leiðin til að afla þessarar fæðu en við þurfum, ekki síst hér á Íslandi, að taka þátt í því. Með breytingum á loftslagi eru veruleg tækifæri á Íslandi til aukinnar matarframleiðslu og það er áskorun sem við verðum að standa undir, m.a. til að afla matar vegna vaxandi fólksfjölda í heiminum. Það koma 250 þúsund fleiri í mat í kvöld en komu í gærkvöldi og þannig verður það dag frá degi.
Það er margt sem við verðum að horfa til en ekki eingöngu umræðu um niðurfellingu á tollum. Við verðum að horfa á heildarsamhengi hlutanna. Meðal þess mikilvæga í okkar sambandi er að nýta tækifæri til að efla matvælaframleiðslu innan lands, (Forseti hringir.) tryggja fæðuöryggi þjóðarinnar sem og (Forseti hringir.) atvinnusköpun og útflutningsverðmæti.