almenn hegningarlög, 1. umræða.
Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á almennum hegningarlögum, nr. 19/1940, með síðari breytingum.
1. gr. frumvarpsins er sú eina fyrir utan gildistökuákvæðið og er svohljóðandi, með leyfi forseta:
„125. gr. laganna fellur brott.“
Þetta er afnám tiltekinnar lagagreinar í almennum hegningarlögum sem er Íslandi og íslenskum hegningarlögum ekki til sóma heldur þvert á móti.
Tjáningarfrelsið er einn af hornsteinum lýðræðis. Það er grundvallaratriði í frjálsu samfélagi að almenningur geti tjáð sig án ótta við refsingar af nokkru tagi, hvort heldur sem er af völdum yfirvalda eða annarra.
125. gr. almennra hegningarlaga er svohljóðandi: „Hver, sem opinberlega dregur dár að eða smánar trúarkenningar eða guðsdýrkun löglegs trúarbragðafélags, sem er hér á landi, skal sæta sektum eða fangelsi allt að 3 mánuðum. Mál skal ekki höfða, nema að fyrirlagi saksóknara.“
Með þessu frumvarpi er lagt til að ákvæðið verði afnumið. Fólk hefur ólíka sýn á lífið og því er viðbúið að tjáning sem einn telur eðlilega telji annar móðgandi. Sem betur fer eru upplifanir fólks af lífinu og tilverunni afskaplega ólíkar. Því er með öllu óraunhæft að ætla mannlegum hugsunum, tilfinningum og skoðunum að rúmast alltaf innan ramma svokallaðs almenns velsæmis.
Því hefur verið haldið fram að óþarfi sé að hafa áhyggjur af þeirri lagagrein sem hér er lagt til að verði felld brott þar sem kæruheimildin sé afar sjaldan notuð og lagagreinin því í rauninni dauður lagabókstafur:
Í fyrsta lagi gengur sú röksemdafærsla út frá því sem gefnu að lagagreinin sé óréttmæt.
Í öðru lagi hefur almenningur rétt á því að geta kynnt sér hegningarlög og áttað sig með einhverjum hætti á því hvaða takmarkana sé ætlast til á hegðun manna og tjáningu. Því geta lögin haft hamlandi áhrif á samfélagið án þess að komi til kasta dómstóla.
Í þriðja lagi geta ráðamenn Íslands ekki fordæmt beitingu sambærilegra lagagreina í ófrjálsari löndum meðan þær er einnig að finna í refsilöggjöf hérlendis.
Nýverið var gerð mannskæð árás á ritstjórn tímaritsins Charlie Hebdo í París og er talið að tilefni árásarinnar sé meðal annars það að útgáfan hefur birt teikningar af Múhameð spámanni. „Assalamú ala kúllí nas.“
Slíkar árásir á fólk vegna tjáningar eru því miður ekki nýlunda og lýðræðissamfélög verða að svara slíkum árásum með þeim skýru skilaboðum að tjáningarfrelsið muni aldrei lúta fyrir manndrápum, ofbeldi eða hótunum. Meðal annars af þeirri ástæðu leggja flutningsmenn frumvarpsins til að Alþingi leggi sitt af mörkum við að koma þeim skýru skilaboðum á framfæri með því að gera frumvarp þetta að lögum.
Íslensk löggjöf hefur oft verið gagnrýnd fyrir ýmsa vankanta af alþjóðastofnunum, meðal annars þann að dæma má fangelsisrefsingu fyrir ólögmæta tjáningu, þar á meðal guðlast. Fjölmargt fleira þarf að bæta til þess að sú gagnrýni heyri sögunni til en hér er lagt til að einn augljósasti smánarbletturinn á almennum hegningarlögum verði afmáður.
Virðulegi forseti. Ég legg til að frumvarp þetta gangi til 2. umr. og hv. allsherjar- og menntamálanefndar.
Að lokum legg ég til að fundir fastanefnda Alþingis verði að jafnaði opnir.
Virðulegi forseti. Ég fagna þessu frumvarpi Pírata. Auðvitað er fáránlegt að guðlast sé refsivert í íslenskum lögum, að samkvæmt lögum sé hægt að refsa fólki fyrir guðlast. Það er tímaskekkja og rökin eru ekki nógu góð, það er hvort sem er aldrei notað. Þá á bara að henda því út og stendur ekkert í vegi fyrir því.
Af því að hv. þingmaður nefndi árásirnar í Frakklandi og burt séð frá öllum lögum um guðlast vil ég heyra hugmyndir hv. þingmanns um umburðarlyndi og tillitssemi fyrir mismunandi trúarbrögðum. Telur hv. þingmaður heppilegt að við ýtum undir það á einhvern hátt í samfélaginu og styðjum við það að fólk sýni hvert öðru umburðarlyndi og tillitssemi, ekki síst þegar kemur að eins heitum málefnum og trúmál eru? Að mínu viti er farsælast að egna ekki fólki saman á grundvelli trúarbragða heldur ættum við að reyna á einhvern hátt að taka tillit til þess og særa ekki aðra og vera ekki að egna fólk. Ég tek það fram að ég vil ekki færa það á nokkurn hátt í lög, en ég velti þessu þó fyrir mér í því samhengi og langar að heyra hvað hv. þingmaður hefur um það að segja um málið.
Virðulegi forseti. Evelyn Beatrice Hall á að hafa sagt einhvern tímann — sem oft er ætlað Voltaire: Það getur verið að ég sé ósammála öllu sem þú segir en ég mun verja til dauðans réttinn til að segja það. Það er munur á tjáningarfrelsinu og tjáningunni sjálfri. Ég er hlynntur því að það sé löglegt að boða alls konar hryllilegar skoðanir, meðal annars þá skoðun sem ég las hér upp fyrr í dag undir dagskrárliðnum störf þingsins þar sem ég vitnaði í aðsenda grein í Morgunblaðinu í morgun sem mér þótti mjög ógeðfelld og ég tel boða mjög hættulega og vonda skoðun. En það verður að vera hægt að tjá slíkar skoðanir til að hægt sé að ræða þær.
Annar kostur er á einhverjum tímapunkti ofbeldi. Það eru bara tvær leiðir sem ég þekki til að afmarka vald: Önnur þeirra er lýðræði sem krefst tjáningarfrelsis og hin er ofbeldi sem ég vil bara ekki sjá og ég tel engan hér inni vilja sjá. Svo ég svari spurningu hv. þingmanns hvað varðar virðingu fyrir trúarbrögðum og trúariðkun annarra þá er ég einn af þeim sem telja mjög ógagnlegt að sýna trúarbrögðum fólks vanvirðingu. En svo hægt sé að hafa opinskáa og opna umræðu um trúarbrögð þarf fólk að geta tjáð skoðanir sínar og staðreyndin er sú, hvort sem okkur líkar betur eða verr, að skoðanir margs fólks eru móðgandi enda erum við að tala um trúarbrögð þar sem eru sýnir og sögur og speki sem öllum hlýtur á einhverjum tímapunkti að finnast ámælisverð á einhvern hátt. Við þurfum því frelsi til að tala um það opinskátt og hreinskilnislega og ef við ætlum að tala hreinskilnislega um það þá getum við ekki lokað það innan þess ramma að það verði að vera kurteislegt eða málefnalegt ef út í það er farið. Þess vegna þykir mér mjög mikilvægt að gera annars vegar greinarmun á frelsi til að tjá eitthvað og hins vegar því sem tjáð er.
Ég vona að það svari spurningu hv. þingmanns.
Að lokum legg ég til að fundir fastanefnda Alþingis verði að jafnaði opnir.
Frumvarpið gengur til 2. umr.
Frumvarpið gengur til allsh.- og menntmn.