145. löggjafarþing — 81. fundur
 29. feb. 2016.
styrkir og uppbætur til bifreiðakaupa hreyfihamlaðra.
fsp. SÞÁ, 516. mál. — Þskj. 819.

[16:56]
Fyrirspyrjandi (Steinunn Þóra Árnadóttir) (Vg):

Hæstv. forseti. Aðgengismál af öllu tagi eru hreyfihömluðu fólki gríðarlega mikilvæg, en skortur á aðgengi útilokar fólk frá þátttöku í samfélaginu og gerir það jafnframt háð öðru fólki. Þá er það auðvitað svo að ólík svið samfélagsins eru tengd órofa böndum. Til að aðgengi á einu sviði komi að fullu gagni mega önnur svið ekki halda áfram að vera óaðgengileg. Þess vegna er til að mynda lítið gagn í aðgengilegum skólum eða vinnustöðum ef samgönguleiðir eru óaðgengilegar og fólk kemst ekki milli heimilis og vinnu. Þetta er inngangur sem mér finnst mikilvægt að fara með í upphafi þessarar fyrirspurnar.

Í desember árið 2014 skilaði starfshópur á vegum velferðarráðuneytisins skýrslu um stuðningskerfi til að auðvelda för hreyfihamlaðs fólks. Það er ágætt plagg þar sem settar eru fram ýmsar tillögur og er hægt að nálgast skýrsluna á vef velferðarráðuneytisins. Ég hef vitaskuld ekki tíma til þess að rekja allt það sem er sett fram í skýrslunni enda eru tillögur og niðurstöður settar fram í 16 punktum. Þess vegna ætla ég í þessum stutta fyrirspurnatíma að beina sjónum aðallega að einni tiltekinni tillögu sem fjallað er um í skýrslunni. Hún fjallar um það skilyrði sem sett er fyrir veitingu uppbóta og styrkja til bifreiðakaupa að viðkomandi hafi sjálfur ökuréttindi eða annar heimilismaður.

Starfshópurinn kemst að þeirri niðurstöðu að rétt sé að heimila undantekningar frá þessu skilyrði og nefnir sem dæmi þá sem búa sjálfstætt og hafa persónulega aðstoðarmenn samkvæmt samningi við sveitarfélög. Þar undir fellur vitaskuld notendastýrð persónuleg aðstoð. Helsta röksemdin sem starfshópurinn færir fram er sú að styrkir til bifreiðakaupa eigi fyrst og fremst að notast hinum hreyfihamlaða og að því markmiði eigi að vera hægt ná með öðrum aðferðum en þeim að takmarka styrkinn við að viðkomandi aki sjálfur bifreiðinni eða heimilismaður.

Ég vil því spyrja hæstv. félags- og húsnæðismálaráðherra hvað líði endurskoðun á því skilyrði sem nú gildir um veitingu uppbóta og styrkja til bifreiðakaupa hreyfihamlaðra að bifreiðakaupandi aki sjálfur bifreiðinni eða annar heimilismaður. Svo verð ég í seinni innkomu minni að (Forseti hringir.) koma að öðrum breytingum sem kunna að vera fyrirhugaðar í takt við þessa skýrslu.



[17:00]
félags- og húsnæðismálaráðherra (Eygló Harðardóttir) (F):

Virðulegi forseti. Hv. þm. Steinunn Þóra Árnadóttir hefur beint til mín munnlegri fyrirspurn um hvað líði endurskoðun á því skilyrði sem nú gildir um veitingu uppbóta og styrkja til bifreiðakaupa hreyfihamlaðra að bifreiðarkaupandi aki sjálfur bifreiðinni eða annar heimilismaður.

Skilyrðið sem hv. þingmaður vísar til í fyrirspurn sinni er að finna í reglugerð nr. 170/2009, um styrki og uppbætur til hreyfihamlaðra einstaklinga vegna bifreiða. Áður en þetta skilyrði var sett höfðu komið upp tilvik þar sem styrkurinn hafði verið misnotaður með þeim hætti að aðrir en hinn hreyfihamlaði notuðu bíla sem fjármagnaðir höfðu verið með opinberum styrkjum. Tilgangur skilyrðis þessa er því að ná því markmiði að styrkurinn nýtist hinum hreyfihamlaða og til að fyrirbyggja að aðrir færi sér styrkinn í nyt. Starfshópurinn eins og hv. þingmaður fór í gegnum fjallaði um þá gagnrýni sem þetta skilyrði hefur sætt og kemur fram í skýrslu hans það álit að rétt sé að heimila undantekningar frá skilyrðinu. Hins vegar er settur ákveðinn fyrirvari í skýrslunni varðandi tillöguna með ábendingu um að það verði með mjög ströngum skilyrðum, t.d. í tengslum við þá aðila sem búa sjálfstætt og hafa persónulega aðstoð samkvæmt samningi við sveitarfélag viðkomandi.

Tekið er undir það í skýrslunni að styrkir til bifreiðakaupa eigi fyrst og fremst að nýtast hinum hreyfihamlaða en að því markmiði eigi að vera hægt að ná með öðrum aðferðum en að miða alfarið við að viðkomandi hafi sjálfur ökuréttindi eða annar heimilismaður. Þetta mundi hins vegar krefjast aukins fjármagns til málaflokksins. Staðan er einfaldlega sú að ekki er gert ráð fyrir því fjármagni í fjárlögum þessa árs.

Ég tel hins vegar rétt að þetta skilyrði reglugerðarinnar verði skoðað betur í samræmi við tillögu nefndarinnar og leitað verði leiða til að breyta því og heimila undantekningar í vissum tilfellum án þess þó að útgjöld til málaflokksins þurfi að stórhækka vegna þessa.

Í seinni fyrirspurn þingmannsins, sem ég geri ráð fyrir að hún vilji fara aðeins nánar í gegnum en ég ætla að fá að nýta tíma minn til að koma inn á, er spurt hvort aðrar breytingar séu fyrirhugaðar á bifreiðamálum hreyfihamlaðs fólks, samanber tillögur sem settar eru fram í skýrslu starfshóps um stuðningskerfi til að auðvelda för hreyfihamlaðs fólks frá því í desember 2014, sem þingmaðurinn vísaði einmitt til, og í hverju breytingarnar séu þá fólgnar.

Ég tek undir með þingmanninum að þarna má finna margar ágætar tillögur og líka mjög praktískar tillögur. Það var raunar ánægjulegt að sjá hvernig menn náðu utan um mikilvægt verkefni en reyndu samt að ramma líka inn fjármálin og fjármögnunina á verkefninu.

Lagt er meðal annars til að ákvæði laga um styrki til mikið hreyfihamlaðra einstaklinga vegna bifreiðakaupa og styrki vegna kaupa á stórum og breyttum bílum færist í lög um sjúkratryggingar og að sjúkratryggingastofnun annist framkvæmd þeirra. Þá er lagt til að teknir verði upp svokallaðir samgöngustyrkir, sem ég held að væri veruleg bragarbót á kerfinu, sem greiðist öllum þeim sem metnir hafa verið hreyfihamlaðir óháð bifreiðaeign og komi í stað uppbótar vegna reksturs bifreiða hreyfihamlaðra einstaklinga. Rökin fyrir þeirri breytingu eru þau að þeir einstaklingar sem metnir eru hreyfihamlaðir en eiga ekki bíla fá ekki stuðning frá ríkinu til að mæta aukakostnaði vegna hreyfihömlunar sinnar.

Margar af þessum tillögum krefjast talsverðs undirbúnings og varðandi þá ætlun að flytja hluta málaflokksins til sjúkratryggingastofnunar þarf að sjálfsögðu að gera það í samráði við heilbrigðisráðherra.

Talsvert er líka vikið að aukinni samvinnu milli Tryggingastofnunar ríkisins og sjúkratryggingastofnunar þegar kemur að vali á bifreiðum fyrir hreyfihamlaða einstaklinga til að tryggja að fjármunir nýtist sem best þannig að bifreiðin henti fyrir hjálpartæki sem viðkomandi notar eða þann búnað sem setja þarf í bifreiðina. Með breytingum á framangreindri reglugerð sem öðlaðist gildi 1. nóvember þá veitti ég umræddum stofnunum heimild til að hafa frekari samvinnu sín á milli um þessi atriði sem og að opna fyrir heimild til greiðslu hæstu styrkja vegna fatlaðra barna yngri en 10 ára.

Ég vil gjarnan fá að halda því til haga í þessari umræðu að uppbætur og styrkir til bifreiðakaupa hækkuðu um 20% þann 1. nóvember síðastliðinn og með því móti var talsvert komið til móts við þær tillögur sem fram komu í skýrslu starfshópsins þar sem mikil áhersla var lögð á hækkun þessarar fjárhæðar. Ég vona að þetta endurspegli að við erum að vinna að framkvæmd þeirra tillagna sem komu fram í skýrslunni. Við erum að reyna að bæta úr þegar kemur að þessum mikilvæga málaflokki, en ég vil að sjálfsögðu beita mér fyrir því að frekari breytingar verði gerðar sem muni nýtast hreyfihömluðum einstaklingum og auka enn frekar á frelsi þeirra og möguleika til sjálfstæðs lífs.



[17:05]
Fyrirspyrjandi (Steinunn Þóra Árnadóttir) (Vg):

Herra forseti. Ég vil byrja á að þakka hæstv. ráðherra fyrir að taka af mér ómakið og svara síðari spurningunni sem mér vannst ekki tími til að koma orðum að, en hún er ansi almennt orðuð þar sem ég spyr um hvort aðrar breytingar séu fyrirhugaðar á bifreiðamálum hreyfihamlaðs fólks samanber tillögurnar sem settar eru fram í skýrslu starfshóps um stuðningskerfi til að auðvelda för hreyfihamlaðs fólks.

Við getum öll verið sammála um að auðvitað viljum við ekki að lög eða reglugerðir séu misnotaðar og þarna er alltaf spurning um að finna ballansinn á milli þess að hafa reglurnar of þröngar og hafa þær of víðar. Ég held að við þurfum líka að hugsa til þess að þjónusta við fatlað fólk eða hreyfihamlað fólk tekur breytingum eftir því sem tíminn líður og þess vegna hlýtur alltaf að þurfa að endurskoða lög og reglugerðir í því ljósi. Ég held að bæði hugur minn og hæstv. ráðherra standi til þess að fleiri fatlaðir einstaklingar geti nýtt sér NPA og því tel ég að skoða þurfi sérstaklega ákvæðið um að bifreiðarkaupandinn sjálfur aki bifreiðinni eða annar heimilismaður.

Varðandi seinni spurninguna þá er rétt að uppbætur hafa verið hækkaðar, en þó ekki nógu mikið eða jafn mikið og lagt er til í skýrslunni. Mig langar fyrir seinni innkomu ráðherra að spyrja hana hvort hún hyggist beita sér fyrir því að auknir fjármunir verði settir til þessa við (Forseti hringir.) fjárlagagerð næsta árs til að betur sé hægt að efna eða koma til móts við þær tillögur sem settar eru fram í skýrslunni.



[17:07]
félags- og húsnæðismálaráðherra (Eygló Harðardóttir) (F):

Virðulegi forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir. Þótt við séum kannski aðeins á undan hvor annarri hérna, þá held ég að það sé mjög mikilvægt að ræða um þetta.

Mér fannst líka óvanalegt og það er kannski stundum þannig að fá tillögur eins og við fengum frá nefndinni þar sem hugað er jafn mikið að því að tryggja að peningarnir nýtist eins vel og hægt er. Við fáum oft stærri tillögur, þó að þarna sé verið að tala um nokkur hundruð milljónir, þegar við fáum skýrslur í velferðarráðuneytinu. Þarna eru mjög praktískar hugmyndir um úrbætur. Að hluta til getur það verið eins og ég nefndi bara það hvernig við auðveldum ferlið í stjórnkerfinu, t.d. að færa ákveðin verkefni milli stofnana, og annað snýr síðan að hækkun á fjárhæðum eins og hér var nefnt og einhvers konar útvíkkun á fyrirkomulaginu.

Við erum að beita okkur fyrir því að fá almennt meira fjármagn inn í almannatryggingarnar. Þetta er einn af þeim þáttum sem við erum að huga að. Það á síðan eftir að koma í ljós og mun skýrast núna þegar við leggjum fram voráætlunina samkvæmt nýjum lögum um opinber fjármál um hver sýn okkar er varðandi útgjöldin og svo að sjálfsögðu enn frekar þegar fjárlögin koma fram í haust.

Ástæðan fyrir því að ég vildi koma hér aftur upp er ekki síst sú að fá að nefna samgöngustyrkina. Mér fannst þetta vera mjög áhugaverð hugmynd og nálgun hjá nefndinni. Ég held að það sé mjög mikilvægt þegar við horfum til fyrirkomulagsins að við séum að stuðla að samþættingu, ekki aðgreiningu. Þetta hefur maður líka séð hjá Strætó sem heldur utan um ferðaþjónustu fatlaðs fólks á höfuðborgarsvæðinu, mér skilst að eitt af því sem þeir hafa verið að horfa meira til sé að geta hjálpað fötluðu fólki og stutt fatlað fólk til þess að nýta sér almenningssamgöngurnar almennt, ekki vera í sérstökum bílum, heldur að geta að sjálfsögðu bara tekið strætó eins og ófatlað fólk og njóta sama (Forseti hringir.) frelsis og ófatlaðir einstaklingar gera. Ég held að þetta væri hluti af því að styðja það.