gerð samnings um vegabréfsáritanafrelsi við Kósóvó.
Frú forseti. Schengen-samstarfið er eitt almikilvægasta alþjóðasamstarf sem Íslendingar eru aðilar að. Það tryggir Íslendingum mjög greiðan aðgang að Evrópu og ýmsum öðrum löndum án vegabréfsáritana og fyrirhafnar. Seint verður metið til fjár hversu mikil áhrif það hefur að hafa aðgang að öðrum löndum. Flest lönd Evrópu eru nú komin með samninga við Schengen-samstarfið um að íbúar þeirra fái sömuleiðis aðgang að Íslandi og öðrum löndum Schengen-svæðisins án vegabréfsáritana. Nú á næstunni tekur slíkt samkomulag gildi við Úkraínu og á morgun tekur slíkur samningur gildi við Georgíu. Tyrkland hefur einnig verið í viðræðum um það en var sett á ís eftir að Erdogan fór að vera með heldur mikla einræðistilburði. En Kósóvó verður þá eina landið eftir sem er í Evrópu í einhverjum skilningi, það er kannski teygjanlegt hugtak, en eina Evrópulandið að mínu viti sem ekki hefur slíkan samning.
Það hafa ýmsar ástæður verið gefnar fyrir því hvers vegna enginn slíkur samningur hefur verið gerður. En fáar skýringar halda í raun vatni. Til að mynda hefur verið talað um landamæradeilur Kósóvós við Svartfjallaland, en ekki er hægt að segja að ekki séu neinar landamæradeilur í Úkraínu um þessar mundir. Á sama hátt og Schengen skiptir rosalega miklu máli fyrir okkur skiptir auðvitað verulegu máli fyrir íbúa Kósóvós að geta heimsótt nágrannalönd án þess að þurfa að fara í gegnum margra mánaða langt ferli. Uppbygging landsins og framtíð þess byggir mikið á því að mynda viðskipta- og menningarsamband við aðrar þjóðir.
Ég spyr því hæstv. utanríkisráðherra: Hvers vegna hefur ekki verið gerður samningur um vegabréfsáritanafrelsi við Kósóvó líkt og flest önnur ríki Evrópu? Hyggst ráðherra beita sér fyrir því í samskiptum sínum við Evrópusambandið að gengið verði frá slíkum samningi við Kósóvó?
Auðvitað er það ekki endilega hlutverk okkar hér að verja hagsmuni íbúa Kósóvós. Við höfum í nógu að snúast við að verja hagsmuni Íslendinga. En ég lít samt svo á að það þjóni hagsmunum Íslands að það sé gott og greitt aðgengi að landinu fyrir fólk frá útlöndum þannig að við getum myndað menningar- og viðskiptasambönd, svo ekki sé talað um þau rosalegu jákvæðu áhrif sem þetta hefur á frið í heiminum, að fólk geti hist og talað saman.
Virðulegi forseti. Schengen-ríkin semja í sameiningu við þriðju ríki um vegabréfsáritanafrelsi inn á Schengen-svæðið og getur slíkt ferli tekið þó nokkuð langan tíma, allt eftir því hvernig umsóknarríki uppfyllir þau skilyrði sem til staðar eru. Hvað Kósóvó varðar hafa ESB og Kósóvó allt frá árinu 2012 unnið markvisst að því að ná samkomulagi um afnám áritanaskyldu fyrir ríkisborgara Kósóvó.
Ferlið í kringum samningaviðræður við þriðju ríki er staðlað. Áður en hægt er að ganga að samningsborðinu þurfa viðkomandi lönd að uppfylla ákveðin skilyrði sem koma fram í aðgerðaáætlun ESB um áritanafrelsi. Með leyfi forseta: Road Map on Visa Liberalisation. Skilyrðin varða skýr og gagnsæ viðmið sem tengjast meðal annars öryggi og allsherjarreglu í landinu, virðingu fyrir mannréttindum og persónufrelsi, málefnum innflytjenda og milliríkjasamskiptum viðkomandi umsóknarlands.
Einnig er í áætluninni mælt fyrir um ákveðið eftirlit og mat á aðstæðum sem fara þarf fram áður en til kemur að ákvörðun af þessu tagi er tekin af hálfu ESB og Schengen-ríkjanna. Í þessu tilliti er lögð sérstök áhersla á öryggismál og baráttuna gegn skipulagðri brotastarfsemi og hryðjuverkum. Ekki þarf að fjölyrða um mikilvægi þess að hér sé haldið vel á spöðum af hálfu Evrópusambandsins.
Líkt og áður sagði hófust viðræður ESB við Kósóvó formlega í ársbyrjun 2012 og í júní sama ár afhenti framkvæmdarstjórn ESB stjórnvöldum í Kósóvó aðgerðaáætlun um áritanafrelsi. Þar komu fram þau skilyrði sem Kósóvó þarf að uppfylla, m.a. með lagasetningu og öðrum aðgerðum.
Landinu hefur orðið vel ágengt við að uppfylla ákvæði aðgerðaáætlunar og hefur nú náð 93 af þeim 95 skilyrðum sem komu fram í áætluninni. Skilyrðin tvö sem ekki hafa verið uppfyllt eru þó afar mikilvæg og varða annars vegar kröfu um að Kósóvó fullgildi samning um landfræðilega afmörkun milli Svartfjallalands og Kósóvós og hins vegar er gerð krafa um eflingu í baráttu gegn skipulagðri glæpastarfsemi, spillingu og hryðjuverkastarfsemi.
ESB hefur einnig lýst yfir áhyggjum af auknum straumi hælisleitenda frá Kósóvó og aðgerðum stjórnvalda til að bregðast við þessu. Þann 10. maí á síðasta ári gaf framkvæmdarstjóri ESB út tillögu að breytingum á reglugerð nr. 539/2001 þar sem til þess var mælst að Kósóvó yrði fært yfir á lista yfir þau lönd sem ekki þurfa áritun til að ferðast til Schengen-svæðisins. Þessi tillaga var þó háð því að Kósóvó lyki við aðgerðir í tengslum við þau tvö skilyrði sem enn hafa ekki verið uppfyllt.
Því er við að bæta að stjórnvöld í Kósóvó vinna í afar nánu samstarfi við framkvæmdarstjórn ESB við að uppfylla kröfur aðgerðaáætlunarinnar.
Það er því ljóst að þegar Kósóvó hefur uppfyllt öll skilyrði aðgerðaáætlunar verður kosið um breytingarnar á þeirri reglugerð sem liggur til grundvallar bæði á Evrópuþinginu og í ráðinu þar sem aukinn meiri hluta þarf fyrir samþykki breytingartillögunnar. Hvað Ísland og önnur Schengen-ríki sem standa utan ESB varðar er það svo að þegar ESB hefur gert samninga við einstök ríki um afnám vegabréfsáritana höfum við fylgt í kjölfarið og fellt niður áritunarskyldu samhliða öðrum Schengen-ríkjum. Er það staðfest með samningi við viðkomandi ríki.
Ég vil að endingu ítreka að ferlið hjá ESB og Schengen-ríkjunum er staðlað. Gerðar eru skýrar og afdráttarlausar kröfur og er það ekki að ófyrirsynju. Hér er um lykilmál að ræða og það gefur augaleið að brýn nauðsyn er á að skýr og gagnsæ skilyrði ráði för í svo þýðingarmiklum málum.
Ein af þeim skuldbindingum sem fylgir þátttöku Íslands í Schengen-samstarfinu er að framfylgja því regluverki sem gildir um skilyrði þess að mega koma inn á Schengen-svæðið. Þannig eru gildandi listar yfir ríki sem þurfa áritanir eður ei þeir sömu á öllu svæðinu og byggja á samþykktri reglugerð ESB á vettvangi Schengen-samstarfsins sem Ísland hefur samþykkt með formlegum hætti fyrir sitt leyti.
Ég vona að þetta svari fyrirspurn hv. þingmanns.
Frú forseti. Ég þakka hæstv. utanríkisráðherra fyrir mjög gott svar. Það er áhugavert að heyra hvað þetta er komið langt á leið, þ.e. 93 skilyrði uppfyllt af 95. Það þýðir að þetta hlýtur að geta klárast innan árs eða eitthvað þannig. Mér þætti gaman að heyra frá ráðherra hvort hann hafi einhverja hugmynd um það hvaða tímabil við gætum verið að tala um. Er þetta ár? Er þetta minna en ár? Eru þetta fimm ár? Það er eitt.
Það er líka áhugavert að heyra um eflingu aðgerða gegn skipulagðri brotastarfsemi. Nú þekki ég svolítið til í Austur-Evrópu og hef sjálfur unnið við rannsóknir á skipulagðri brotastarfsemi þar og ýmsu slíku. Þar eru ansi mörg lönd sem hafa staðið sig afar illa í því að ná taumhaldi á skipulagðri brotastarfsemi. Flest þeirra eru einmitt með vegabréfaáritunarfrelsi við Schengen-svæðið. Það væri áhugavert að vita aðeins meira um það í hverju þessar tilteknu aðgerðir felast, auðvitað hlýtur það að ráða einhverju þar um.
Ég er alfarið sammála hæstv. ráðherra varðandi það að auðvitað skiptir máli að lönd sem fá aðgang að okkar svæði séu með öryggismál og mannréttindamál í fyrirrúmi. Það er auðvitað til góðs að við séum með skýr skilyrði og framfylgjum þeim. Það eykur líka getu þessara landa til að taka þátt í samstarfi á alþjóðagrundvelli.
Ég þakka svarið en hefði gaman af því að fá að vita meira um þessi tvö atriði.
Virðulegi forseti. Ég þakka hv. þm. Smára McCarthy fyrir fyrirspurnina og viðbótina við hana. Eins og ég fór yfir í máli mínu áðan þá snýr þetta að stjórnvöldum í Kósóvó núna. Ég þekki bara ekki hvers vegna þau eru svo lengi að klára það mál. Ég skal bara vera hreinskilinn með það að ég þekki ekki aðstæður í Kósóvó.
Hv. þingmaður nefndi það og veit að það er því miður nokkuð um skipulagða glæpastarfsemi í Austur-Evrópu og kannski meira en annars staðar á sumum stöðum þar. Það er þess vegna afskaplega mikilvægt að það ríki traust á því fyrirkomulagi sem er til staðar til þess að viðhalda því grundvallarfyrirkomulagi að menn geti ferðast á milli landa. Þegar mörg lönd eru saman í slíku samstarfi er enginn sterkari en veikasti hlekkurinn. Við þekkjum að margt gott hefur gerst í þessu sambandi og ég held að ég og hv. þingmaður séum sammála um að ferðafrelsi er gríðarlega mikilvægt og mikil gæði fólgin í því, en þá er náttúrlega hin hliðin á þeim peningi sú að menn þurfa að ganga þannig fram að verið sé að hjálpa almennum borgurum til að ferðast en ekki skipulögðum glæpasamtökum til að athafna sig.
Þess vegna er ég alveg sammála hv. þm. Smára McCarthy þegar hann segir að það sé mjög mikilvægt að við hugum að þeim þætti. Það væri slæmt ef við þyrftum að sjá einhverja takmörkun á ferðafrelsi almennra borgara vegna þess að fyrirkomulagið sé ekki nógu heilsteypt og sterkt. Í slíku samstarfi, eins og svo mörgu öðru, er ekkert sterkara en veikasti hlekkurinn.