Herra forseti. Ég vil þakka hv. þm. Steinunni Þóru fyrir að kynna fyrir okkur þetta frumvarp til laga um breytingu á almennum hegningarlögum. Ég velti fyrir mér hvers vegna eingöngu er fjallað um að fella 95. gr. brott. Nú eru önnur ákvæði í þessum lögum sem vekja líka athygli þess þingmanns sem hér stendur, t.d. 94. gr. og ekki síður 97. gr. hegningarlaga.

Í 94. gr. er vísað til kafla hegningarlaga er varða manndráp, frelsissviptingu og ærumeiðingar, en þar segir, með leyfi forseta:

„Ef verknaði, sem refsing er lögð við í XXIII., XXIV. eða XXV. kafla laga þessara, er beint að þjóðhöfðingja erlends ríkis eða sendimönnum þess hér á landi, má auka refsingu þá, sem við brotinu liggur, þannig að bætt sé við hana allt að helmingi hennar.“

Það má velta fyrir sér hvort þetta sé ákvæði sem er eðlilegt í nútímanum, að þarna sé sérstaklega boðið upp á að viðbótarrefsing sé við svona alvarlegum brotum ef þau beinast að þjóðhöfðingja eða sendimönnum annars ríkis.

Svo velti ég líka fyrir mér hvort þeir sem flytja þetta ágæta frumvarp hafi velt fyrir sér ákvæði 97. gr., er varðar það að ráðherra skuli hlutast til um þetta mál. Ég kem kannski betur inn á það í seinna andsvari.

(Forseti (ÞorS): Forseti minnir á að ávallt skal ávarpa eða minnast á aðra þingmenn með fullu nafni.)

Herra forseti. Ég þakka hv. þm. Helgu Völu Helgadóttur fyrir ágætar spurningar í þessu andsvari um það af hverju er bara lagt til að 95. gr. almennra hegningarlaga falli brott.

Í stuttu máli er því til að svara að kveikjan var það sem ég rakti í máli mínu, þetta mál sem kom upp í Þýskalandi og í kjölfarið á því tölvupóstur þar sem var vakin athygli þingmanna á sérstaklega þessu tjáningarfrelsisákvæði sem 95. gr. nær yfir. Það er í rauninni stutta svarið, það er þess vegna.

Ég tel hins vegar rétt og eðlilegt að skoða allan þennan kafla í almennu hegningarlögunum og það voru fín dæmi sem hv. þingmaður nefndi í sínu máli, þannig að ég væri opin fyrir því að halda áfram skoðun á þessum kafla laganna. En mig grunar að það myndi kalla á enn meiri umræðu, þannig að ég myndi helst vilja að við byrjuðum á því að fella þessa lagagrein út, því að akkúrat þetta mál hefur fengið talsverða umræðu í samfélaginu sem og hér á þinginu. Það á samt alls ekki að koma í veg fyrir það að við höldum áfram með lagatiltekt sem ég held að sé alveg tímabært hvað þessi mál varðar.

Herra forseti. Ég vil þakka hv. þm. Steinunni Þóru Árnadóttur kærlega fyrir þetta svar og biðst afsökunar á að hafa láðst að geta föðurnafnsins.

Það er kannski út af því máli sem hv. þingmaður vísaði í, þ.e. mótmælanna fyrir utan rússneska sendiráðið sem áttu sér stað fyrir tæpum sex árum, sem maður velti fyrir sér afskiptum ráðherra. Í því máli kom ekki fram að rannsókn yrði felld niður, heldur dagaði þetta mál einfaldlega uppi að því er virðist í ráðuneytinu ofan í skúffu hjá ráðherra í rúmlega fimm ár á meðan þessir fjórir einstaklingar, ef þau voru þá fjögur, höfðu stöðu sakbornings. Það er auðvitað ótækt. Maður veltir fyrir sér hvort þetta sé boðleg meðferð á fólki.

Herra forseti. Nei, það getur ekki verið gaman að vera hangandi í stöðu sakbornings í mörg ár, það getur ekki verið. Það er auðvitað sérstakt með þetta ákvæði að það sé í rauninni dómsmálaráðuneytið eða hæstv. dómsmálaráðherra sem þurfi að taka ákvörðun um framgang málsins.

Nú ætla ég að leyfa mér að giska. Ég get ekki vitað það fyrir víst, en mig grunar að málunum sé þannig fyrir komið vegna þess að þetta snýst um að tala máli erlendra aðila hér á landi, mig grunar að það sé tengingin og skýringin á því af hverju þessu sé svona fyrir komið. En mér finnst það engu að síður furðulegt fyrirkomulag. Við myndum losna við þetta alla vega að hluta til með því að fella ákvæðið út.

En eins og við ræddum í (Forseti hringir.) fyrri andsvörum þurfum við að skoða nánar allan þennan kafla um aðkomu hæstv. ráðherra.

Herra forseti. Ég ætla að þakka hv. þm. Steinunni Þóru Árnadóttur fyrir ræðuna og flutningsmönnum fyrir að leggja fram þessa áhugaverðu tillögu. Ég verð að segja að við yfirlestur á frumvarpinu sem er kannski ekki langt og á greinargerðinni þá finnst mér erfitt annað en að vera því sammála.

Ég viðurkenni líka að ég þekki kannski ekki mikið til svona mála, en tek eftir því að þetta mál hefur verið lagt fram áður á þinginu. Fyrir um ári síðan, eða í mars 2017, kom inn umsögn frá utanríkisráðuneytinu um frumvarp sem, ef ég skil rétt, er algjörlega sambærilegt því frumvarpi sem hér liggur fyrir. Í umsögn utanríkisráðuneytisins er tekið fram að afstaða þess byggist fyrst og fremst á þjóðréttarlegum skuldbindingum sem felast m.a. í alþjóðasamningi um stjórnmálasamband frá árinu 1961, Vínarsamningnum. Afstaða ráðuneytisins er í rauninni sú, það færir svo sem fyrir því ágætisrök, að ekki sé tímabært að fella brott 95. gr. almennra hegningarlaga í ljósi þeirra skuldbindinga.

Mig langar að spyrja hv. þingmann hvort hún og flutningsmenn þessarar tillögu hafi farið yfir umsögn utanríkisráðuneytisins og velt því fyrir sér hvort það sé einhver önnur leið fær til að ná fram því markmiði sem sett er fram í greinargerðinni.

Herra forseti. Ég þakka hv. þm. Bryndísi Haraldsdóttur fyrir góða spurningu.

Já, ég las þessa umsögn. Ég sat reyndar ekki í hv. allsherjar- og menntamálanefnd síðast þegar málið var lagt fram þannig að ég fylgdist ekki með umræðum um þetta mál í nefndinni.

Því er til að svara af hverju málið er lagt fram óbreytt, þrátt fyrir þessa umsögn, að ég tel ráðuneytið þarna vera á villigötum, er hreinlega ósammála umsögninni. Annars vegar er þetta í mótsögn við það að Mannréttindadómstóll Evrópu hefur með dómafordæmi, sem ég rakti hér frá árinu 2002, talað um það að vernd fyrir þjóðhöfðingja sé ónauðsynleg í lýðræðisþjóðfélagi.

Hins vegar fannst mér umsögn utanríkisráðuneytisins fjalla eiginlega um seinni hluta 95. gr., sem ég gerði hér að sérstöku umtalsefni, sem fjallar um það sem snýr að eignaspjöllum á sendiráðum og að við höfum þar skuldbindingar um að vernda þá sem hingað koma sem talsmenn annarra þjóða. Ég tel þá einfaldlega að ef það er svo að öryggi þeirra sé ekki nægilegt tryggt þá eigi bara að gera það í öðrum lögum. Það eigi frekar að leggja áhersluna í hinum almennu lögum en að þetta eigi ekki heima í þessu ákvæði og eiginlega megi segja að það færi enn frekari rök fyrir því að þessi síðari tíma viðbót við lögin frá árinu 2002 sé einfaldlega (Forseti hringir.)á röngum stað í lagasafninu.

Virðulegi forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir svörin. Ég ítreka bara það sem ég sagði áðan, mér finnst þetta áhugavert frumvarp, það er að mörgu leyti auðvelt að vera sammála því sem fram kemur í greinargerðinni. Ég hvet hv. allsherjar- og menntamálanefnd sem mun fá frumvarpið til umfjöllunar til að fara vel yfir það, auðvitað óska eftir umsögnum eins og hefð er fyrir og fara vel yfir það, því að sama skapi vil ég auðvitað ekki að við brjótum með einhverjum hætti gegn þjóðréttarlegum samningum sem við höfum gert. Á okkur hlýtur að hvíla ákveðin skylda að gæta öryggis sendiráða og sendiherra sem hér eru.

Herra forseti. Það vill svo heppilega til að sú er hér stendur situr núna á þessu þingi í hv. allsherjar- og menntamálanefnd. Það er alls ekki ólíklegt að nákvæmlega þetta komi til umræðu í nefndinni. Ég hlakka þá bara til að fylgja þessu máli eftir og eiga í rökræðum um það, ef það þarf að búa betur um málin einhvers staðar annars staðar, hvernig við getum gert það, en hef þá jafnframt tækifæri til þess að lýsa efasemdum mínum um að þess sé kannski ekki þörf, alla vega ekki á þessum stað í hinum almennu hegningarlögum.

En núna fer málið út til umsagnar og nefndin skoðar það auðvitað út frá sem flestum hliðum.

Hæstv. forseti. Ég er síður en svo andsnúinn þessu frumvarpi. Ég er mjög hrifinn af tjáningarfrelsi. Ég get upplýst hv. þingmann um að ég var verjandi annars þeirra manna sem köstuðu bensínsprengju í ameríska sendiráðið á sínum tíma og ég barðist á hæl og hnakka fyrir tjáningarfrelsinu. Ég vann meira að segja málið í héraði en tapaði því 4:1 í Hæstarétti.

Ég er hins vegar nokkuð sannfærður um að hrifning hv. þm. Steinunnar Þóru Árnadóttur á tjáningarfrelsinu er heldur valkvæðari en hjá mér. Þessi umrædda 95. gr. segir að viðurlög séu við því að smána opinberlega erlenda þjóð og þjóðhöfðingja, en annað ákvæði í hegningarlögum, 233. gr. a, tekur á því að refsivert sé að hæðast að einhverjum vegna þjóðernis.

Ég spyr hv. þingmann hvort hún væri þá ekki bara sátt við það, af því að ég er að undirbúa frumvarp til að taka þá grein út, og tilbúin til að vera með mér á slíku frumvarpi — til að tjáningarfrelsið fái almennilega að njóta sín, sem ég tel afar mikilvægt. Mér sýnist að dómstólar hafi túlkað þessa grein á þann veg að tjáningarfrelsinu er mjög mikil hætta búin. Þess vegna spyr ég hvort til álita kæmi hjá hv. þingmanni að vera tilbúin til að fella þá grein líka niður.

Frú forseti. Það er skemmtileg forsaga sem heyrðist í andsvari hv. þingmanns sem átti sér annað líf sem lögmaður áður en hann tók til starfa hér á Alþingi. Þetta er að mínu mati fínn punktur sem hv. þingmaður veltir hér upp varðandi tjáningarfrelsið og mörk þess, hvað megi og hvað megi ekki.

Já, mig grunar að við séum ekki á nákvæmlega sömu blaðsíðunni þar. Ég tel að taka þurfi tillit til fleiri þátta, sér í lagi þegar kemur að fólki sem tilheyrir minnihlutahópum eða viðkvæmum hópum; að þeir geti þurft vörn í lögum. En þau rök tel ég alls ekki eiga við um þjóðarleiðtoga sem eru, eins og felst í orðanna hljóðan, leiðtogar og þar með í valdastöðu í samfélaginu en hafa, eins og lögin eru hér útbúin, aukavörn umfram aðra í samfélaginu. Ég teldi að það mætti þá frekar hugsa hvort þessu ætti að vera akkúrat öfugt farið, jafnvel að hugsa sér að þeir sem tilheyra minnihlutahópi hefðu einhvers konar aukavörn en þjóðarleiðtogarnir þyrftu ekki á því að halda stöðu sinnar vegna.

Hæstv. forseti. Ég held að þjóðarleiðtogar séu mikill minnihlutahópur. [Hlátur í þingsal.] Ég er auðvitað bara að impra á þessu vegna þess að ég vil að við séum svolítið samkvæm sjálfum okkur. Ég óttast það, eins og 233. gr. a hefur verið skýrð, að hún takmarki tjáningarfrelsið um of. Ég er ekki alveg á móti því að sérstakir minnihlutahópar fái hugsanlega vernd. En þetta eru ekki allt minnihlutahópar. Þarna er líka talað um erlent þjóðerni. Getur þingmaðurinn verið sammála mér um að við þurfum alla vega að fara í endurskoðun á því ákvæði? Sérstaklega í ljósi þeirra dóma sem hafa verið kveðnir upp þar sem nánast ekkert má segja.

Frú forseti. Ég er ekki eins vel að mér í öllum greinum almennra hegningarlaga og ég tel hv. þingmann og lögmann vera. (Gripið fram í.) En ég hef ekkert á móti því að kynna mér nánar og skoða 233. gr. a, sem ég viðurkenni að ég þekki ekki í þaula, hvað þá að ég þekki alla dóma sem hafa fallið samkvæmt henni. Ég er alveg opin fyrir því að skoða hana en get ekkert fyrir fram sagt um það að hvaða niðurstöðu ég kæmist í því máli.

Eftir stendur að ég tel að það sé mjög mikilvægt prinsipp í þessum málum að viðkvæmir hópar hafi vernd í lögunum en að þeir sem eru í valdastöðum þurfi síður vernd og alls ekki að þeir þurfi á því að halda að harðari refsingar liggi við að móðga þá eða smána.

Frú forseti. Ég vil fagna þessu frumvarpi og lýsa yfir eindregnum stuðningi mínum við innihald þess og efni. Valdhafar hafa löngum haft tilhneigingu til að beita valdi sínu til að takmarka tjáningu og málfrelsi almennra borgara. Þetta frumvarp er eitt skref af mörgum sem til þarf svo við fáum notið raunverulegs tjáningarfrelsis hér á Fróni.

Þó eru skrefin fjölmörg sem komið hafa á undan. Árið 1991 mátti finna þessi orð í almennum hegningarlögum, með leyfi forseta:

„Hver, sem hefur í frammi skammaryrði, aðrar móðganir í orðum eða athöfnum eða ærumeiðandi aðdróttanir við opinberan starfsmann, þegar hann er að gegna skyldustarfi sínu, eða við hann eða um hann út af því, skal sæta sektum, varðhaldi eða fangelsi allt að 3 árum. Aðdróttun, þótt sönnuð sé, varðar sektum, ef hún er borin fram á ótilhlýðilegan hátt.“

Blaðamaðurinn Þorgeir Þorgeirson var ákærður og sakfelldur í Hæstarétti á grundvelli þessa ákvæðis, þá 108. gr. almennra hegningarlaga, árið 1987. Þorgeir hafði unnið sér það til saka að rita tvær blaðagreinar um lögregluofbeldi og kallaði lögregluna m.a. einkennisklædd villidýr og kallaði eftir því að sett yrði á fót sjálfstæð eftirlitsstofnun með störfum lögreglu, nota bene, eitthvað sem enn þá vantar.

Árið 1992 komst Mannréttindadómstóll Evrópu að þeirri niðurstöðu að sakfellingin væri ekki nauðsynleg í lýðræðisríki og dæmi íslenska ríkið brotlegt gegn 10. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Margir síðari dómar Mannréttindadómstólsins hafa raunar komist að þeirri niðurstöðu að opinberir starfsmenn og persónur ættu vegna stöðu sinnar frekar að eiga von á óvæginni umfjöllun og stórum, jafnvel ósanngjörnum, óþægilegum eða ýktum ummælum um sig og sín störf en hinn almenni borgari. Það væri því óeðlilegt að þeir nytu sérstakrar verndar frá því að vera móðgaðir, umfram aðra.

Þetta kemur m.a. fram í dómi Mannréttindadómstósins í máli Le Monde gegn Frakklandi sem minnst er á í greinargerð þessa frumvarps.

Þrátt fyrir þessi skýru fyrirmæli Mannréttindadómstólsins má enn finna sérstakt ákvæði í hegningarlögum um aukna vernd, æru erlendra þjóðhöfðingja, hér á landi, umfram aðra einstaklinga. Þetta er ákvæði sem hefur veruleg hamlandi áhrif á opinbera umræðu um persónur sem sannarlega eru opinberar og mega því eiga von á að almenningur hér á landi sem og annars staðar tjái sig ansi frjálslega um þá og þeirra störf. Þetta er ákvæði sem lagt er til í fyrirliggjandi frumvarpi að fjarlægja úr almennum hegningarlögum. Ákvæðið hljóðar svo, með leyfi forseta:

„Hver, sem opinberlega smánar erlenda þjóð eða erlent ríki, æðsta ráðamann, þjóðhöfðingja þess, fána þess eða annað viðurkennt þjóðarmerki … skal sæta sektum eða fangelsi allt að 2 árum.“ — Það er meira að segja hægt að hækka það upp í sex ár, séu sakir miklar. —

„Sömu refsingu skal hver sá sæta, sem smánar opinberlega eða hefur annars í frammi skammaryrði, aðrar móðganir í orðum eða athöfnum, eða ærumeiðandi aðdróttanir við aðra starfsmenn erlends ríkis, sem staddir eru hér á landi.“

Þetta hljóðar svona, þrátt fyrir að í dómnum í máli Le Monde gegn Frakklandi hafi komið fram að ekki væri tilefni til þess að þjóðhöfðingjar nytu sérstakrar verndar þegar kæmi að æru þeirra.

Svona ákvæði hafa kælingaráhrif á opinbera umræðu og valda sjálfsritskoðun þeirra sem lýsa vilja skoðunum sínum á verkum og persónu erlendra þjóðhöfðingja. Tökum tiltölulega nýlegt dæmi. Þann 21. janúar 2017 sagði sú sem hér stendur, með leyfi forseta:

„Ég hef áhyggjur af því að forseti Bandaríkjanna sé fasisti, kvenhatari og rasisti.“

Næsta dag lét hv. þm. Óli Björn Kárason eftirfarandi orð falla í morgunútvarpi RÚV, með leyfi forseta:

„Það finnst mér of langt gengið. Við getum verið ósammála öllum því sem hann segir og öllu því sem hann gerir. En við köllum ekki þjóðhöfðingja Bandaríkjanna, lýðræðislega kjörinn forseta, fasista.“

Þessi orð mín voru látin falla í ræðustól Alþingis og naut ég því stjórnarskrárvarinnar þinghelgi gagnvart því að þurfa að sæta afleiðingum fyrir þessi ummæli mín samkvæmt áðurnefndri 95. gr. almennra hegningarlaga. Það má með sanni segja að ég hafi á opinberum vettvangi viðhaft ummæli sem mörgum þótti smánandi um æðsta ráðamann bandarísku þjóðarinnar. En við erum þó ekki nema 63 sem njótum þessarar þinghelgi hverju sinni. Því má ætla að allir aðrir sem hefðu látið þessi ummæli falla á opinberum vettvangi í íslenskri lögsögu hefðu mátt eiga von á að vera sóttir til saka fyrir að lýsa svipaðri afstöðu og minni.

Auðvitað væri saksókn á þessum grunni dæmi um óhóflega valdbeitingu hins opinbera gagnvart skoðunum hins almenna borgara á valdafólki annarra landa. Það að þessi lög séu til og þeim megi beita hefur kælandi áhrif á þjóðfélagsumræðuna. Þau valda sjálfsritskoðun og þeim verður að breyta.

Áðan talaði ég um að afnám 95. gr. almennra hegningarlaga væri skref í rétta átt til að tryggja raunverulegt tjáningarfrelsi hér á landi, en þau eru ófá skrefin sem við eigum eftir að taka til að svo megi vera því að tjáningarfrelsinu á Íslandi eru margar skorður settar, bæði með lögum og annarri valdbeitingu ráðandi afla. Fyrst ber að nefna lögbann sem sett var á Stundina vegna umfjöllunar hennar um vafasöm fjármálaviðskipti hæstv. fjármálaráðherra Bjarna Benediktssonar í aðdraganda bankahrunsins meðan hann sat sem þingmaður. Héraðsdómur Reykjavíkur hefur kveðið upp sinn dóm um að lögbannið brjóti á stjórnarskrárvörðum rétti til tjáningar, hafi haft óeðlileg áhrif á frjálsar og upplýstar kosningar og grafi undan frjálsri tjáningu fjölmiðla. Þó er lögbannið enn í gildi og hefur í sjálfu sér kælandi áhrif á opinbera umræðu. Raunar mætti segja að áhrifin séu við frostmark þar sem Stundin getur ekki miðlað umræddum upplýsingum enn þann dag í dag og óvíst hvenær það má samkvæmt núverandi valdakerfi tjáningar.

Píratar hafa mælt fyrir frumvarpi til að taka ákvörðunarvald um lögbann á umfjöllun fjölmiðla úr höndum sýslumanna, sem sýnt hafa að þeir taka til engrar athugunar hvort skilyrði til skerðingar tjáningar séu uppfyllt eður ei, og að við setjum það í hendur dómstóla sem þó hafa á undanförnum árum staðið sig betur og betur í vernd tjáningarfrelsisins á Íslandi, m.a. í kjölfar ítrekaðra dóma og ávirðinga Mannréttindadómstóls Evrópu. Málið er í vinnslu á nefndasviði Alþingis og ég hvet alla þingmenn til að greiða leið frumvarpsins í gegnum þingið og veita því stuðning sinn, tjáningarfrelsinu til heilla.

Við vitum líka, frú forseti, að núverandi lagaumhverfi gerir að verkum að fjölmiðlar þurfa oft á tíðum að eyða stórum fjárhæðum í málskostnað í meiðyrðamálum sem höfðuð eru af fjársterkum aðilum vegna ummæla eða fréttaflutnings sem þeim líkar ekki. Tilgangurinn með kæru er langt í frá alltaf sá að vinna málið. Það er jafnvel vitað að málið sé tapað en það er sótt til þess eins að hafa fé af fjölmiðlunum, þreyta þá og refsa þeim fyrir að upplýsa almenning um misgjörninga valdamanna. Ástæðan fyrir því að þetta borgar sig er að það kemur allt of oft fyrir að dómstólar sem dæma í málum felli niður málskostnað og því sitji fjölmiðlarnir uppi með að greiða háan lögfræðikostnað úr eigin vasa þrátt fyrir jafnvel algerlega tilhæfulaus málaferli af hálfu stefnanda. Píratar hyggjast bregðast við nákvæmlega þessari hindrun í vegi tjáningarfrelsisins með framlagningu frumvarpa á allra næstu dögum því að lagaumhverfi sem þetta hefur kælandi áhrif á þjóðfélagsumræðuna og tjáningarfrelsi hér á landi. Fyrr en það verður lagað gildir ekki raunverulegt tjáningarfrelsi.

Þá eru ónefnd þau kælandi áhrif sem annars konar valdbeiting valdafólks og stofnana getur haft á tjáningarfrelsi og opinbera umræðu. Gott dæmi um þetta voru óbeinar hótanir fyrrverandi hv. formanns fjárlaganefndar, Vigdísar Hauksdóttur, í garð RÚV þar sem hún gaf í skyn að fréttaflutningur stofnunarinnar sem hafði verið henni á móti skapi gæti haft þær afleiðingar í för með sér að dregið yrði úr fjárheimildum til handa RÚV í næstu fjárlögum. Annað dæmi eru ummæli flokksbróður Vigdísar, hv. þm. Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar, í aðdraganda síðustu kosninga þess efnis að hann væri að undirbúa málsókn á hendur þriggja fjölmiðla vegna umfjöllunar þeirra um fjármál hans og eiginkonu hans í kjölfar birtingar Panama-skjalanna, m.a. vegna þess að hv. þingmaður var ósáttur við að hafa ekki fengið afsökunarbeiðni fyrir umfjöllunina um sig. Hv. þingmaður er fjársterkur maður og á auðvelt með að fara í sams konar mál og aðrir fjársterkir aðilar gera gjarnan þegar þeim mislíkar fréttaflutningur fjölmiðla. Ekki sérlega dulin, sú valdbeiting.

Dæmi um beinar og óbeinar hótanir valdamikilla einstaklinga í garð fjölmiðla, um afleiðingar áframhaldandi upplýsingagjafar til almennings um tiltekin málefni, eru miklu fleiri, frú forseti. Eru þær í sjálfu sér aðför að lýðræðislegum gildum í þjóðfélaginu. Þeim er beinlínis ætlað að hafa kælandi áhrif á þjóðfélagsumræðuna. Ekki síður kælandi eru áhrifin sem hótanir, skammir og umvandanir valdamikilla aðila geta haft á tjáningu og frelsi almennings í landinu til að tjá hug sinn um samfélag sitt og þá sem þar hafa valdið. Ég minnist t.d. ávirðinga þáverandi formanns stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar, hv. þm. Brynjars Níelssonar, í garð þeirra einstaklinga sem kölluðu eftir því að birt yrðu nöfn þeirra sem mælt höfðu með uppreist æru Roberts Downeys þar sem hann sagði, með leyfi forseta:

„Hvað varðar okkur um það hver það er og hvers vegna? Eina ástæðan er sú að þeir sem hæst láta vilja berja á þeim.“

Ég spyr mig raunar hvort rökstuddur grunur hafi legið að baki þessum ásökunum hv. þingmanns en svona talar valdið til að þagga niður óþægilega umræðu, þagga niður sjálfsagða kröfu almennings um upplýsingar, sjálfsagða þátttöku almennings í opinberri umræðu um samfélag sitt.

Loks hefur það líka kælandi áhrif þegar lögmenn og sitjandi þingmenn ýja að því að þeir stundi ærumeiðingar sem segja að uppi sé rökstuddur grunur um að opinberar persónur hafi framið refsivert athæfi, rökstuddur grunur til að rannsaka hvort refsivert athæfi hafi átt sér stað, að tilefni sé til rannsókna. Þessi orð voru látin falla í ákveðnu samhengi um að lögin í landinu gildi ekki jafnt fyrir alla og er einmitt framlagning þessa frumvarps ágætisdæmi um hvernig æðstu valdamenn heimsins njóta betri réttarverndar en hinn almenni borgari. Þingflokksformaður stærsta stjórnmálaflokks á landinu kallar eftir því að sú sem hér stendur verði dregin til ábyrgðar af stjórn þingsins fyrir að taka þátt í almennri stjórnmálaumræðu um málefni sem sannarlega hafa oft verið rædd áður, sem eiga fullkominn rétt á sér og eru í samhengi hlutanna fullkomlega í samræmi við dómaframkvæmd hér á landi, þvert á það sem þessir hv. þingmenn hafa gefið í skyn um ummæli mín í þjóðmálaþættinum Silfrinu í fyrradag. Svona má ekki segja, segja þeir í kór, og tala undir rós um afleiðingar ummælanna.

Þetta hefur kælandi áhrif. Því ef ég á ekki að fá að tjá mig frjálslega um samfélagið sem ég tek þátt í að móta á þessum vettvangi, án þess að sitja undir duldum og ekki svo duldum hótunum um afleiðingar orða minna, hvernig á almenningur að þora að tjá sig opinberlega um þá sem valdið hafa án ótta við afleiðingar orða sinna? Þeir sem njóta ekki þinghelgi? Svarið er einfalt: Óttinn er til staðar og hann er ólíðandi.

Virðulegi forseti. Ég ætla nú ekki að hafa þetta langt. Ég vildi bara nefna örstutt, eins og ég geri vanalega þegar þessi mál koma til afgreiðslu, að tjáningarfrelsi á Íslandi hefur aldrei verið í góðu standi. Við erum ekki framarlega í tjáningarfrelsismálum. Við erum mjög aftarlega. Ég ætla reyndar að láta það bíða betri tíma að fara enn og aftur yfir þau fjölmörgu mál sem þarf að laga hér á landi.

En mig langaði að koma hingað upp og þakka hv. flutningsmönnum þessa frumvarps fyrir að leggja það fram. Þetta er mjög þarft. Og það er mjög margt fleira sem þarf að endurskoða í almennum hegningarlögum. Ég vona að hún haldi áfram þessi venja, sem virðist vera að komast á, að við förum að tína út eitt og eitt vitleysisatriði í almennum hegningarlögum sem varða tjáningarfrelsi fólks.