Virðulegur forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir framsöguna. Þetta er áhugavert frumvarp sem er hægt að ræða lengi. Eins og heyrðist á ræðu hv. þingmanns er um margt að fjalla. Ég get ekki sagt að ég sé á móti frumvarpinu en ég er ekki alveg sannfærður um að ég sé fullkomlega sammála öllu í því heldur. Mér finnst margt þar nýstárlegt eins og það að binda nafnvexti af verðtryggðum lánum við 2%. Ekki endilega galin hugmynd, myndi ég segja, út frá sömu röksemdafærslum og hv. þingmaður nefndi, en það sem fær mig til að efast verulega um ágæti þess að samþykkja þetta mál er það að taka húsnæðisliðinn út úr verðtryggingarútreikningunum núna á þessum tímapunkti.

Eins og við sáum í hruninu og bent er á í umsögn Seðlabankans við sama mál, þegar það var flutt síðast, og sömuleiðis sambærileg mál sem voru flutt áður, þar á meðal af hv. þm. Þorsteini Sæmundssyni, hefur húsnæðisverð tilhneigingu til að hækka mun hraðar en verðlag þegar allt gengur vel í hagkerfinu, hagvöxtur er viðvarandi og verðbólga lág. Það er nákvæmlega það sem við höfum séð á síðustu góðærisárum. Það veldur því að fólk fer að sjá að ef húsnæðisliðurinn væri ekki þarna inni myndu lánin ekki hækka jafn mikið. En hins vegar gerist akkúrat hið þveröfuga í áfalli eins og gerðist 2008–2009 og er að gerast núna. Þótt við séum ekki að upplifa hrun er vissulega kuldi á fasteignamarkaði og verð er að fara niður ef eitthvað er, það er í það minnsta ekki að fara upp. Í slíkum kringumstæðum kemur það lántakendum illa að hafa húsnæðisliðinn ekki inni. Með öðrum orðum: Undir þeim kringumstæðum sem voru í hruninu, og við erum að sigla inn í nú, hefur húsnæðisliðurinn hemjandi áhrif á vísitöluna. Ég hef áhyggjur af því að ef við myndum (Forseti hringir.) lögleiða þetta frumvarp núna værum við að gera lántakendum grikk ef markmiðið væri að halda aftur af lánunum þeirra, út af tímasetningunni en ekki út af eðli málsins í sjálfu sér.

Herra forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir andsvarið og met það við hv. þingmann að hann sýnist reiðubúinn til að ræða þetta mál af yfirvegun og ... (HHG: Kærleika.)á grundvelli ígrundunar. Það má alveg taka undir það með hv. þingmanni að misjafnlega getur staðið á í efnahagslífinu eins og hann gerði að umtalsefni. Hann nefndi sérstaklega hrunið 2008–2009 en það voru náttúrlega algjörlega sérstakar aðstæður þannig að langt er til jafnað. Almennt talað er ekki hægt að miða ákvarðanir við skipan fjármála og efnahagsmála við slíkar aðstæður. Aðalverkefnið þar er, og á undanförnum árum hafa stór skref verið stigin í þá átt, að fyrirbyggja slíkt með auknu eftirliti og alls konar þáttum sem lúta að því sem heitir þjóðhagsvarúð.

Ég vil líka beina því til hv. þingmanns að velta fyrir sér þeim hugarheimi sem byggist á því að verðtrygging sé það sem er eðlilegt og liggi til grundvallar. Hún er ekki eðlileg og hún á ekki að liggja til grundvallar. Það á að ræða málið út frá því að hér sé kerfi eins og gerist og gengur í umheiminum og sér í lagi í nágrannalöndum okkar.

Virðulegi forseti. Mig langar til að taka betri tíma til að ræða við hv. þingmann um verðtryggingu en við erum ekki það mikið ósammála, alla vega ekki hvað varðar það sem hv. þingmaður sagði hér; hún er óeðlileg og allt það. Það þýðir hins vegar ekki að hvaða lausn sem er sé góð lausn við vandanum sem við erum að reyna að leysa hverju sinni. Gagnrýnin sem ég hef séð á húsnæðisliðinn í vísitölunni við útreikning verðtryggingar er fyrst og fremst sú að hann komi neytendum illa, komi lántakendum illa fjárhagslega. Ef það er vandamálið sem við erum að reyna að laga tel ég ekki að það vandamál verði lagað með þessu frumvarpi á þessum tímapunkti heldur verði það þvert á móti gert verra. Þetta er í raun og veru versta hugsanlega tímasetningin. Skásta hugsanlega tímasetningin eða besta hefði verið við lok hins svokallaða hruns, þ.e. þegar einhvers konar jafnvægi var að nást hjá okkur í efnahagnum. Það hefði verið góður tímapunktur vegna þess að þá hefði húsnæðisliðurinn haft hamlandi áhrif á vísitöluna í þann tíma, á meðan húsnæðisverðið hélt aftur af henni. En svo þegar húsnæðisliðurinn fór að fara hraðar upp en almennt verðlag, fór að standa meira í stað — við upphaf þess tímabils hefði verið góður tími til að gera þetta. Þá hefðum við verið að gera lántakendum greiða. Þá hefðum við verið að laga það vandamál að lán neytenda væru að fara upp. Við lögum það vandamál ekki með því að lögfesta þetta hér og nú vegna þess að akkúrat núna sjáum við kulda á húsnæðismarkaði. Mér finnst meira að segja alveg óhætt að segja að verðbólga hér væri hærri nú þegar ef ekki væri fyrir frekar glæsilegar varnir Seðlabankans, sem auðvitað hafa einhverjar takmarkanir inn í framtíðina. Mér finnst fyrirséð að þetta sé vondur tími núna.

Hvað varðar allt það sem hv. þingmaður sagði um eðlilegt ástand og eðlilega útreikninga á vöxtum er ansi margt í hagfræðinni sem ég myndi setja undir þann hatt, þar á meðal verðtryggingu. En eins og ég segi finnst mér það ekki tryggja að allar lausnir sem við leggjum fram séu sjálfkrafa (Forseti hringir.) góðar, bara vegna þess að við teljum verðtryggingu vera óeðlilega, jafnvel þó að við séum sammála um það.

Herra forseti. Ekki hefur verið sýnt fram á að þessi tími sé eitthvað óhentugur til að afnema þennan húsnæðislið eða fjarlægja hann út úr útreikningum. Ég ítreka þær tölur sem ég gat um, sem eru opinberar tölur og birtust í svari hæstv. fjármála- og efnahagsráðherra við fyrirspurn frá mér, um að á árabilinu 2012–2017 lagði húsnæðisliðurinn 118 milljarða ofan á húsnæðislánin en almennar verðlagsbreytingar í landinu höfðu þau áhrif að leggja 15 milljarða ofan á íbúðalán. Þessar tölur tala sínu máli en ég hef fullan skilning á því að þeir sem vilja halda í þetta kerfi telji að aldrei sé rétti tíminn til að hverfa frá því. (Gripið fram í.)

Herra forseti. Þetta frumvarp felur í sér það sem ég leyfi mér að kalla tangarsókn að verðtryggingunni úr öllum fjórum höfuðáttum og það er sannarlega kominn tími til. Úr því að hv. þingmaður vísaði í umsagnir ætla ég að leyfa mér að segja að ég varð fyrir vonbrigðum með það á síðasta þingi þegar þetta mál rataði til nefndar að umsögnin frá Seðlabankanum fól ekkert annað í sér en að endursenda eldri umsagnir. Þetta mál felur í sér ný sjónarmið og nýjar röksemdir sem ég tel að Seðlabankanum sé skylt að fjalla um málefnalega og með upplýstum hætti. Ég leyfi mér að vona að góðar og gagnlegar umsagnir berist um þetta mál. Þetta mál er gjörbreytt frá því sem var í fyrra, þessi fjögurra liða tangarsókn. Tveir liðirnir hafa fengið stuðning ríkisstjórnarinnar og þá er bara að sækja áfram varðandi framkvæmd þeirra (Forseti hringir.) og síðan að sækja fram varðandi hina tvo.

Herra forseti. Við ræðum hér frumvarp til laga um breytingu á lögum um vexti og verðtryggingu. Það hefur var lagt fram áður á síðasta þingi og hef ég verið einn af meðflutningsmönnum með hv. þm. Ólafi Ísleifssyni. Áratugum saman hefur almenningur hér á landi þurft að búa við fjötra verðtryggingar og hárra vaxta á húsnæðislánum sínum. Sú séríslenska uppfinning sem verðtryggingin er var sett í lög fyrir 40 árum. Eins og framsögumaður kom inn á voru þá efnahagsaðstæður á Íslandi allt aðrar. Aðstæðurnar hafa svo sannarlega breyst, nú fyrirfinnast ýmsar leiðir til að fólk geti ávaxtað fé sitt og komið þannig í veg fyrir að það rýrni en samt er búið enn við verðtrygginguna. Þá var fjármálamarkaður hér á landi enginn en samt búum við enn við verðtrygginguna. Þá hafði Seðlabankinn ekki peningastefnu eins og nú er. Samt búum við enn við verðtrygginguna. Þá voru hér engir hlutabréfamarkaðir sem hægt væri að kalla svo en samt búum við enn við verðtrygginguna þótt í dag sé hér mun þróaðri hlutabréfamarkaður en þá var. Þá var hér enginn skuldabréfamarkaður svo heitið gæti en samt búum við enn við verðtrygginguna. Þá var hér óðaverðbólga, hálft hundrað prósent, en nú mörg undanfarin ár hefur verðbólga mælst undir þremur, fjórum prósentum en samt búum við enn við verðtrygginguna. Þá var hér mikill óstöðugleiki, olíukreppan nýgengin yfir og hafði hrist fjármálakerfi heimsins ærlega en nú er tiltölulega stöðugt umhverfi á fjármálamörkuðum og hefur verið lengi en samt búum við enn við verðtrygginguna.

Frumforsenda verðtryggingarinnar í upphafi var að verja peningalegar eignir sem fólk og lánveitendur höfðu á þeim tíma engar aðrar leiðir til að verja. Þær ástæður eru horfnar en samt búum við enn við verðtrygginguna. Við Íslendingar erum eina þjóðin með þessa sérhönnuðu formúlu sem heitir verðtrygging og formúlan tekur mið af ýmsum þáttum sem eru í engum tengslum við fjármálaumhverfi eins og það heilbrigðast gæti kallast. Þannig getur hlutur eins og lóðaskortur á mikilvægasta og langstærsta byggingarsvæði landsins haft stórkostleg áhrif á verðtrygginguna og þar með fjárhæðir sem fólk úti í bæ og fólk úti á landi fær engu ráðið um eins og dæmin sanna undanfarin ár. Hér í Reykjavík hefur verið viðvarandi lóðaskortur síðustu árin sem hefur haft áhrif á hækkun íbúðaverðs sem hefur svo áhrif á vísitöluna sem hækkar svo lán allra þeirra sem eiga verðtryggð húsnæðislán og þau skulda meira.

Herra forseti. Ákvörðun stjórnvalda um að leggja skatt sem t.d. er ætlaður til að minnka útblástur gróðurhúsalofttegunda til að sinna skyldum sínum samkvæmt alþjóðlegum samningum hefur áhrif á verðtrygginguna vegna þess að hann hefur óbein áhrif á vísitöluna sem hækkar hana og hækkar þar með lán allra þeirra landsmanna sem skulda verðtryggð húsnæðislán. Einfaldur hlutur eins og ákvörðun á þessu löggjafarþingi um að hækka kolefnisgjald hækkar skuldir allra þeirra sem skulda verðtryggð húsnæðislán.

Hvert erum við þá komin? Slíkar breytingar verða til þess að verðtryggð húsnæðislán allra landsmanna hækka svo getur numið tugum eða hundruðum milljarða, eins og í tilviki húsnæðisliðarins, yfir 100 milljarða. Þannig er staðan, herra forseti. Við höfum samningssamband. Maður tekur lán hjá banka. Sagan byrjar þannig að maður fer í banka og tekur lán. Þetta eru samningsaðilarnir, þessi maður og bankinn. Lántaki lofar að greiða lánið til baka með vöxtum og verðbótum. Þá kemur þriðji aðili. Ef þriðji aðili trassar að bjóða lóðir á mikilvægu svæði hækkar lánið sem maðurinn tók. Ef þriðji aðili er stjórnvald sem ákveður að hækka umhverfisskatta til að sinna sínum alþjóðlegu skuldbindingum hækkar þetta lán algjörlega án tengsla við þann samning sem þessir tveir aðilar gerðu. Annar aðilinn skuldar meira og hinn eignast meira og þá án þess að neitt raunverulegt hafi gerst sem ætti að hafa áhrif á skuldaskil þessara tveggja aðila, bankans og skuldarans.

Mikill munur er á aðstöðu þessara tveggja samningsaðila, annar er tryggður í bak og fyrir, hefur einhvers konar kaskótryggingu, eins og flutningsmaður hefur nefnt þessa aðstöðu. Hann er kaskótryggðir fyrir öllum breytingum. Hann bara hallar sér aftur í sætinu og bíður. Hinn, óbreytti Íslendingurinn sem tók lánið, tekur alla áhættuna af samningssambandinu. Peningarnir koma eins og á færibandi og færibandið er knúið, af því að við erum að tala svo mikið um orku, einhvers konar eilífðarorku. Það rennur bara, það er eilífðarorka, peningarnir renna inn til annars samningsaðilans af þeim tveimur sem gerðu samning um að lána peninga og hinn lofaði að borga þá til baka. Þá er bara sérstakt færiband þarna sem færir peninga frá öðrum til hins. Það er ekki amalegt, herra forseti, að reka banka við svona aðstæður, ekki amalegt fyrir bankana að eiga eilífðarfæriband sem er knúið orku sem aldrei þrýtur, herra forseti, vegna þess að skuldarinn skuldar þessa upphæð í verðtryggðum krónum.

Verðtryggðar krónur, herra forseti, eru ekki eins og venjulega krónur. Verðtryggða krónan er svipuð og fyrir hrun þegar menn tóku lán í erlendri mynt, þeir höfðu engin tök á að vita hvað þeir myndu borga til baka. Þeir fengu launin sín í íslenskum krónum og höfðu ekki grænan grun um það hvort þessi erlenda mynt sem þeir skulduðu í myndi hækka eða lækka, enda fór sem fór. Verðtryggða krónan er einmitt svona, hún er algjörlega úr sambandi við venjulegu íslensku krónuna sem við þekkjum. Við fáum launin okkar í henni en verðtryggða krónan getur sveiflast, eins og ég tók dæmi um áðan, eftir lóðaskorti, herra forseti. Samningsaðilarnir, annar er venjulegur einstaklingur, kannski húsmóðir, en hinn er öflug bankastofnun. Eins og hv. flutningsmaður nefndi er aðstaða þessara aðila mjög ójöfn.

Ég hef ekki verið lengi á þingi en áður en ég hóf störf hér man ég eftir því að stjórnmálaflokkarnir, meira og minna allir stjórnmálaflokkar sem hér hafa verið, hafa lofað reglulega fyrir kosningar að afnema verðtrygginguna. Hvað kemur í veg fyrir það, herra forseti, að menn efni þetta loforð? Hvenær á þessu að linna? Hvenær öðlast löggjafarþingið hugrekki til að afnema þann hrylling sem verðtryggingin er?

Þetta frumvarp, herra forseti, felur í sér fjórar breytingar á lögum um vexti og verðtryggingu. Það er ekki þess efnis að verðtrygging væri bönnuð heldur að það settar verði ýmsar girðingar eins og hv. þingmaður nefndi, það væri tangarsókn gegn verðtryggingunni, þ.e. að óbeinir skattar eru teknir út úr útreikningum á vísitölunni, eins og t.d. kolefnisskatturinn sem ég nefndi áðan. Húsnæðisliðurinn yrði tekinn út í öðru lagi eins og það sem ég nefndi áðan varðandi hækkun íbúðaverðs vegna algjörlega ófyrirséðra og óvæntra, jafnvel stjórnmálalegra, atvika eins og við þekkjum dæmi um á höfuðborgarsvæðinu þar sem lóðaskortur hefur orðið til þess að húsnæðislán hækkuðu um yfir 100 milljarða á nokkurra ára tímabili. Í þriðja lagi yrðu vextir á þessum lánum ekki hærri en 2% og í fjórða lagi að verðtryggð jafngreiðslulán með veði í íbúðarhúsnæði mættu ekki vera lengri en til 25 ára.

Ég vonast til þess, herra forseti, að þetta frumvarp hljóti hér málefnalega umræðu og síðar góða umfjöllun í viðeigandi nefnd.

Herra forseti. Ég vil byrja á því að þakka hv. þm. Ólafi Ísleifssyni fyrir framsögu á mjög mikilvægu máli sem varðar alla landsmenn. Verði þetta frumvarp að lögum er það hagur allra og mjög mikilvægt er að svo verði. Við þekkjum það, herra forseti, að almenningur á Íslandi hefur árum saman verið í fjötrum verðtryggingar og hárra vaxta á húsnæðislánum. Vextir hér eru almennt mun hærri en í nágrannalöndum okkar og ekki þarf að fara lengra en til Færeyja til þess að fá mannsæmandi húsnæðisvexti — við skulum orða það þannig.

Verðtryggingin var sett á fyrir u.þ.b. 40 árum og eins og komið hefur fram voru efnahagsaðstæður á Íslandi allt aðrar en þær eru í dag. Það var ástæða fyrir því að verðtrygging var sett á á sínum tíma, verðbólga var mikil og ástandið í efnahagsmálum slæmt. Verðbólgan var u.þ.b. 60% þegar verðtryggingin var sett á og óstöðugleiki í efnahagsmálum mikill. Í dag búum við eins og við þekkjum við allt aðrar aðstæður. Verðbólga er rétt undir 3% eða svo. Hér ríkir stöðugleiki í efnahagslífinu, sem er jákvætt. Allar aðstæður í dag segja okkur að verðtryggingin eigi engan rétt á sér, ef við berum þær saman við þann tíma þegar verðtryggingin var sett á. En engu að síður búum við enn við verðtryggingu. Í þessum ræðustól hefur margsinnis verið rætt um mikilvægi þess að minnka vægi verðtryggingarinnar á íslenskum fjármálamarkaði. Stjórnmálaflokkar lofa því reglulega, og þá einkum í aðdraganda kosninga, að afnema verðtryggingu, draga úr vægi hennar en óskaplega lítið gerist í þeim efnum og er það miður. Nú eru vextir á Íslandi tiltölulega lágir í sögulegu samhengi en engu að síður mjög háir ef við berum okkur saman við nágrannalöndin þegar kemur að húsnæðismálum. Þingheimur verður að sameinast um að breyta þessu svo að ungt fólk geti eignast húsnæði án þess að vera í skuldaklafa áratugi eftir að það kaupir sitt fyrsta húsnæði.

Ég er reyndar þeirrar skoðunar að það skorti bara ákveðna djörfung og skörungsskap til þess að afnema verðtrygginguna. Ég held að stjórnmálamenn séu ragir við að stíga það skref. Þeir ræða eflaust við einhverja ráðgjafa sem ráðleggja þeim það, en hins vegar, þegar menn horfa á þetta í sögulegu samhengi, er alveg ljóst að aðstæður eru allt aðrar í dag — og það eru nægileg rök til þess að afnema verðtrygginguna. Þetta frumvarp, sem ég er auk þess meðflutningsmaður að, er þess vegna mjög mikilvægt og skynsamlegt til að draga úr vægi verðtryggingar.

Í greinargerð með frumvarpinu á bls. 4 er athyglisverð umfjöllun um ofmat vísitölu neysluverðs. Það er almennt viðurkennt að vísitala neysluverðs ofmetur almennar verðlagshækkanir. Það ofmat getur hins vegar kostað íbúðareigendur og þá sem eru með verðtryggð lán verulegar fjárhæðir og er talið að þær geti verið á bilinu 5–25 milljarðar, miðað við að verðtryggðar skuldir heimilanna nemi um 1.700 milljörðum eins og fram kemur í greinargerðinni. Þessa skekkju og þetta ofmat þurfa lántakendur, heimilin í landinu, að bera og borga. Hér er einfaldlega verið að auka skuldir heimilanna með mjög vafasömum hætti. Hvað réttlætir að lántakendur þurfi að greiða fyrir skekkju í mælingum? Þetta mál hefur fengið allt of litla athygli og ég vil þakka flutningsmanni frumvarpsins, dr. Ólafi Ísleifssyni, sérstaklega fyrir að vekja athygli á þessu máli. Maður spyr sig: Hvers vegna er ekkert tekið tillit til þessarar skekkju af hálfu lánveitenda, bankanna, Íbúðalánasjóðs? Hér er um hreina og klára eignatilfærslu að ræða og sumir myndu nú nánast kalla þetta þjófnað, ef þannig má orða það, herra forseti. Þetta er skekkja og auðvitað á lánveitandi að bera þá skekkju en ekki sá sem tekur lánið. Flestar rannsóknir sem gerðar hafa verið á heildarskekkju í vísitölumælingum benda til þess að hún sé jákvæð og vísitölumælingar ofmeti því verðbólgu. Aldrei eru þessar skekkjur neikvæðar þannig að þær vanmeti verðbólguna og lántakendur borgi minna. Það er kannski svolítið einkennileg tilviljun að svo skuli ekki vera.

En þetta er alvarlegt mál fyrir almenning á Íslandi sem býr í þeim fjötrum sem verðtryggingin er og hér hefur verið lýst. Ég tel brýnt að fara í nánari rannsóknir á þessu viðfangsefni, ofmati á vísitölunni, vegna þess að það varðar mikla hagsmuni og kemur flestum við. Það er mikilvægt að gera ítarlega úttekt á skekkju á vísitölu neysluverðs á Íslandi og fá mat á heildarupphæðum sem um er að ræða. Slík rannsókn mun tryggja nákvæmari mælingar vísitölunnar og það er heimilunum mjög mikilvægt. Það er mikilvægt að vel verði staðið að slíkri rannsókn á heildarskekkju í vísitölumælingum svo að niðurstöðurnar verði áreiðanlegar og hlutlausar þannig að þær verði almennt viðurkenndar. Þetta er mál sem hefur, eins og ég sagði áðan, ekki farið hátt, verið hálfpartinn falið, ef svo má að orði komast, en getur haft gríðarleg áhrif.

Kannski er rétt að nefna það hér að öldungadeild Bandaríkjaþings hefur látið rannsaka hlutverk vísitölu neysluverðs í velferðarkerfi ríkisins til að veita ábendingar um það sem betur mætti fara. Niðurstaðan varð sú, sem er athyglisvert, að skekkja í vísitölumælingum væri líklega meiri nú en áður vegna fjölda nýjunga í efnahagslífinu, örari tækniþróunar og aukinnar eftirspurnar eftir þjónustu og gæðum o.s.frv. sem allt gerir mælingar á vísitölunni flóknari. Nýjungarnar voru áður teknar inn í vísitöluna með mun meiri töf, ef svo má orða það, en gengur og gerist í dag. Oft voru vörur komnar í almenna notkun á meiri hluta heimila áður en þær urðu að grunni í vísitölu neysluverðs. Það er mikill veikleiki vísitölunnar að hún tekur ekki tillit til þeirrar staðreyndar að neytendur hafa tilhneigingu til þess að versla minna af vörum sem hafa hækkað hlutfallslega í verði og meira af vörum sem eru orðnar hlutfallslega ódýrari. Flestar rannsóknir í Bandaríkjunum hafa sýnt að heildarskekkja í vísitölumælingum bendir til þess að hún sé jákvæð og vísitölurnar ofmeti þannig verðbólguna, eins og ég nefndi áðan. Og með tímanum breytist neyslumynstur heimilanna. Grunnurinn sem mælir vísitöluna hættir að endurspegla neyslusamsetningu. Vogirnar sem mæla þennan grunn þarf því reglulega að aðlaga og breyta vegna neyslusamsetningar.

Við fáum afskaplega litlar fréttir af því hversu reglulega þetta er uppfært hér á landi. Gerðar eru svokallaðar úrtakskannanir á vöruflokkum. Verðupplýsingum er safnað reglulega saman meðan við vitum lítið um það hvenær vogirnar, þ.e. mælikvarðinn sem mælir vísitöluna sem síðan verður til þess að hækka verðtryggðu lánin, eru í raun og veru metnar. Þegar við kaupum eldsneyti á bensínstöð er þar fullkominn tölvubúnaður sem mælir magnið sem við kaupum og dælum á bílinn. Þessi búnaður er mjög reglulega yfirfarinn af Löggildingarstofu. Við treystum því að við fáum það magn sem við borgum fyrir. En olíufélögin vilja að sjálfsögðu ekki láta okkur fá meira magn en við borgum fyrir. Það gerist aldrei. Það er vel passað upp á það. Vegna þess að það er tæki sem mælir þetta. En hins vegar þegar búnaður sem mælir vísitöluna mælir hana of háa, sem rannsóknir hafa sýnt að iðulega gerist, er það almenningur sem á að borga það í formi hækkunar á lánum. Í þessu felst hróplegt óréttlæti. Það er bara svo einfalt. Fasteignalán eru síðan tryggustu lán sem hægt er að veita. Veð í fasteign eru almennt talin bestu veðin og eins og segir í greinargerðinni með frumvarpinu ættu viðtekin viðmið um áhættu og ávöxtun að leiða til þess að slík lán beri lægri vexti en almennt gerist í ljósi hinnar miklu tryggingar sem lánveitandi nýtur um verðgildi höfuðstóls og öryggis um endurheimt höfuðstóls. Lánveitandinn er samkvæmt þessu fullkomlega öruggur um að hann fái allt sitt til baka. Ég vil taka heils hugar undir það sem kemur fram í greinargerðinni og því miður er ekkert tekið tillit til þeirra miklu trygginga sem lánveitandi fasteignaláns býr við, þ.e. að veðið er öruggt og síðan er verðtrygging ofan á allt saman, vextina, þannig að lánveitandinn er algerlega öruggur. Verði einhver áhætta, breyting á efnahagsmálum, hækkun verðbólgu, skekkja í vísitölunni o.s.frv., er það alltaf lántakinn, íbúðareigandinn, sem þarf að bera þá áhættu og það er ekki sanngjarnt, herra forseti. Þegar við horfum á þá skekkju sem ég nefndi, sem getur varðað verulegar upphæðir, er hrópleg ósanngirni í því að lántakar skuli þurfa að bera hana.

Þetta er sem sagt klassískt dæmi um þann mikla aðstöðumun sem ríkir á Íslandi milli lántaka annars vegar og lánveitanda hins vegar. Við verðum hér í þessum sal að sameinast um að breyta þessu. Nú eru ríkjandi efnahagslegar aðstæður, og hafa verið um nokkra hríð, sem mæla með því að við getum tekið á verðtryggingu, þeirri meinsemd sem við öll þekkjum og tíðkast nánast hvergi á byggðu bóli, allra síst í nágrannalöndum okkar.

Að lokum, herra forseti: Þetta er mjög mikilvægt frumvarp fyrir heimilin í landinu. Það er afskaplega vel unnið og við Miðflokksmenn erum stoltir af því að geta staðið að þessu frumvarpi. Því fylgir ítarleg greinargerð sem ber fyrst og fremst vott um þekkingu og skynsemi þess sem hefur unnið hana, fyrsta flutningsmanns, hv. þm. Ólafs Ísleifssonar. Ég fagna frumvarpinu sérstaklega og tek undir það sem hér hefur komið fram. Ég vona að það muni njóta víðtæks stuðnings í þinginu og verða að lögum, almenningi til heilla.

Herra forseti. Ég þakka þeim sem hafa tekið þátt í umræðunni í dag og þeim sem hafa hlýtt á hana lengur eða skemur. Verðtryggingin hefur staðið allt of lengi hér á Íslandi — í 40 ár. Hún kom til sem þrautaráð í tíð ríkisstjórnar Ólafs heitins Jóhannessonar, þess mæta manns, árið 1979. Hún er í lögum um stjórn efnahagsmála og fleira, nr. 13/1979, og hefur grafið sig djúpt í fjármálalífið og í hugarheim margs fólks, eins og má heyra hjá sumum, kannski sérstaklega einum hv. þingmanni, sem muna ekkert annað en að þetta sé svona. En verðtryggingin er ekki eins og Esjan. Esjan er hér og hún fer hvergi en verðtryggingin er mannanna verk. Það er á færi manna að ákveða að hún fari. Og af hverju á hún að fara? Það er vegna þess að hún er ekki boðleg. Hún er ranglát í eðli sínu. Það hallar á þann aðilann í samningssambandinu sem hefur veikari stöðuna. Skipting áhættu er með þeim hætti að öll áhætta vegna verðlagsbreytinga er sett á veikari aðilann í samningssambandinu. Síðan hefur verið sýnt fram á það, m.a. af fræðimönnum — og þetta er viðfangsefni sem er rannsakað í alþjóðlegum fræðiritum — að vísitölur af þessu tagi hafa í för með sér veikleika sem liggur í sjálfu kerfinu. Þessi veikleiki hefur stundum, eins og ég nefndi, verið kallaður vísitölubjagi. Lántakandi, veikari aðilinn í samningssambandinu, ber alla áhættu af þessari kerfislægu skekkju. Miðað við að við eigi tölur um stærð þeirrar skekkju, eins og hún hefur verið metin af hálfu viðurkenndra fræðimanna á alþjóðlegum vettvangi, geta þær tölur sem hafa verið lagðar á heimilin vegna kerfislægrar skekkju á hverju ári hlaupið á milljörðum ef ekki tugmilljörðum. Sjá menn skeytingarleysið gagnvart heimilunum þegar menn standa frammi fyrir staðreyndum eins og þeim sem eru settar fram í svari hæstv. fjármála- og efnahagsráðherra í fyrirspurn frá þeim sem hér stendur um það hvaða auknu byrðar húsnæðisliður vísitölunnar hafi lagt á heimilin á árabilinu 2012–2017? Svar hæstv. ráðherra, vandað, vel unnið og ítarlegt, var að á meðan almennar verðlagsbreytingar í landinu hefðu getað gefið tilefni til þess að húsnæðislánin bættu á sig 15 milljörðum vegna almennra verðlagsbreytinga, þeirra sem almennt eru kallaðar verðbólga, hafi húsnæðisliðurinn lagt ofan á 118 milljarða. Þetta eru svo stórar tölur, herra forseti, að kannski eru þær einhvern veginn fyrir utan hugarheim venjulegs fólks. En þeir sem taka að sér ábyrgð á landstjórninni og opinberum málefnum geta ekki leyft sér að horfa fram hjá slíkum tölum.

Ég fagna því, herra forseti, að ríkisstjórnin skuli hafa, í tengslum við hina svokölluðu lífskjarasamninga, sent frá sér þá yfirlýsingu sem ég gerði að umtalsefni í fyrri ræðu minni, um markviss skref til afnáms verðtryggingar. Ég held að það gangi þess ekki nokkur maður dulinn að sú yfirlýsing er til komin fyrir harðfylgi nýrrar forystusveitar í verkalýðshreyfingunni. Þá er ég sérstaklega að tala um Alþýðusambandið og forystumenn í mikilvægum verkalýðsfélögum. Þökk sé þeim fyrir þeirra dugnað, elju og þá atorku að hafa náð þeim árangri sem fékkst í því að ríkisstjórnin er búin að taka upp tvö af fjórum atriðum í þessu frumvarpi, þ.e. húsnæðisliðinn annars vegar og eitraða kokteilinn hins vegar. Eitraði kokteillinn eru 40 ára annúítets-lán sem eru þeirrar náttúru að þó að búið sé að borga í 20 ár lækkar höfuðstóllinn ekki um eina krónu en getur þvert á móti hækkað. Sjá menn fyrir sér hvernig slíku fyrirkomulagi yrði tekið í nágrannalöndunum?

Ég hafði reyndar tækifæri fyrir nokkrum árum til að ræða þetta við erlenda blaðamenn. Það sem þýski blaðamaðurinn sagði við mig er minnisstætt. Hann sagði: Ef þetta væri svona hjá okkur væri búið að reisa götuvígi. Hollenski blaðamaðurinn hafði svipuð orð. Í Danmörku er mjög rótgróið fyrirkomulag á húsnæðislánum. Þeir hafa stofnanir sem standa mjög traustum fótum, hafa lengi starfað í dönsku samfélagi og eru þar taldar mjög mikilvægar. Danir kenna þær stofnanir á sinni tungu við „Realkredit“. Ég leyfi mér að að leggja til að við kynnum okkur til hlítar, sérstaklega stjórnvöld, starfsemi þessarar stofnunar og taki þær sér til fyrirmyndar. Stundum fær maður tækifæri til að ræða við ungt fólk sem hefur tekið sér bólfestu í Danmörku. Mikil er gleði þess fólks yfir þeim lífskjörum sem þar bjóðast, og þá sérstaklega ungu fólki með fjölskyldur, þegar kemur að því að fjármagna íbúðarhúsnæði. Þetta fólk fýsir ekki að koma hingað í ískaldan náðarfaðm verðtryggingarinnar þar sem svo hart er gengið að fólki að jaðrar við að það sé svipt fjárhagslegu forræði meðan á lánstímanum stendur.

Herra forseti. Þetta frumvarp er borið fram af öllum þingmönnum Miðflokksins. Athygli vekur að aðrir stjórnmálaflokkar sem eiga sæti á Alþingi hafa ekki sýnt sérstaka einbeitni gagnvart verðtryggingunni. Reyndar er það svo að sumir stjórnmálaflokkar hafa lýst því og fara ekki í launkofa með það að þeir telja verðtrygginguna vera óumflýjanlegan þátt í íslensku samfélagi meðan við erum ekki að fullu gengin í Evrópusambandið og búin að taka upp evruna. Það er ágætt að menn bara viti af því og þeir hafa út af fyrir sig ekkert farið í launkofa með þá afstöðu sína og það er heiðarlegt af þeim.

Herra forseti. Ég ítreka það sem ég sagði, að þetta frumvarp er út af fyrir sig í sínum innsta kjarna ekki flókið. Hér eru fjögur einföld atriði tekin upp til að veita verðtryggingarfyrirkomulaginu það aðhald sem það hefur ekki haft um langan tíma. Þau atriði eru: Að óbeinir skattar reiknist ekki inn í vísitöluna. Svo að ég taki dæmi: Það að ríkisstjórnin gerist aðili að loftslagssamkomulagi í París og ákveði í framhaldinu að leggja á svokallað kolefnisgjald til að ná fram markmiðum í loftslagsmálum leiði ekki af sér að lagðar séu sérstakar viðbótarbyrðar á fólk sem leyfir sér að efna til þess að kaupa húsnæði til að fjölskyldan, foreldrarnir og börnin, hafi þak yfir höfuðið. Hvað kemur mönnum til að telja að slíkt geti verið eðlilegt fyrirkomulag? Í annan stað felur frumvarpið í sér að húsnæðisliðurinn — sem er heimatilbúinn og styðst ekki við neinar erlendar fyrirmyndir, gengur þvert á mikilvægar fyrirmyndir sem við gætum litið til í Svíþjóð og í Kanada — fari út úr vísitölunni. Ég ítreka að ég fagna því að ríkisstjórnin skuli taka undir það. Í þriðja lagi að tekið sé fyrir það að menn rati í þá stöðu að efna til lánasambands sem er þannig að meðan á því stendur, fyrstu 20 árin af 40, lækkar höfuðstóll lánsins ekki um krónu heldur hækkar, ef verðhækkanir verða á tímabilinu. Og loks á að setja þak á vextina og það er rökstutt, eins og ég hef áður rakið ítarlega, með því að ákvarðanir um þá vexti eru teknar við skilyrði fákeppni. Þá fer nú að styttast í skilyrði einokunar, ef því er að skipta, vegna eins konar samstarfs. Þó að ekki sé um formlegt samstarf að ræða er stutt í gagnkvæman skilning á milli aðila sem leiðir af sér áþekka niðurstöðu eins og ef um einokun væri að ræða. Annars vegar þetta atriði og svo hitt, að vextir á verðtryggðum skuldbindingum eru ákveðnir í því tómarúmi að ekki er við erlendar fyrirmyndir að styðjast. Þetta er náttúrlega með öllu óboðlegt.

Innsti kjarninn í þessu máli er að þetta kerfi, fyrir utan að vera veikburða verkfræðileg tilraun til að takast á við viðfangsefni í lífrænu, kviku efnahagslífi, er ranglátt, eins og reynslan sýnir svo glögglega. Það er ósanngjarnt. Þetta kerfi verður að víkja. Við getum gert betur. Við eigum að viðurkenna að framfarir hafa orðið á Íslandi. Efnahagslífið er óþekkjanlegt, þjóðarbúskapurinn er óþekkjanlegur. Hann er miklu fjölþættari og sterkari en hann var fyrir 40 árum. Fjármála- og peningakerfið er gjörsamlega óþekkjanlegt. Við erum komin með fjölmargar stofnanir sem geta rækt verkefni varðandi ávöxtun og miðlun fjár. Það nær ekki máli, herra forseti, að við búum við heimatilbúið kerfi sem hvergi nokkurs staðar annars staðar yrði þolað eða liðið eftir að við erum búin að ná slíkum framförum í okkar þjóðarbúskap, í efnahagsmálum og í fjármálalífi, en þetta eitt situr eftir. Þetta verður að víkja og það fyrr en síðar.