Virðulegur forseti. Ég er stoltur meðflutningsmaður þessarar tillögu til þingsályktunar um eignarrétt og erfð lífeyris. Markmið tillögunnar er mjög skýrt, þ.e. að tryggja eignarrétt og ráðstöfunarrétt á lífeyri fólks. Þetta mál snýst um ákveðna þætti sem eru gríðarlega mikilvægir. Hver á lífeyrisgreiðslurnar, hver á fjármunina sem starfsmenn greiða í lífeyrissjóð? Er það vinnuveitandinn, er það stéttarfélagið eða eru það starfsmennirnir? Stéttarfélögin og vinnuveitendur sitja í stjórn lífeyrissjóðanna og ráðstafa þessum fjármunum til fjárfestinga og ávöxtunar. Starfsmenn geta vissulega haft áhrif á þetta óbeint í gegnum stéttarfélag sitt, þeir sem sitja þar fyrir hönd stéttarfélagsins, en það breytir því ekki að það á fyrst og fremst að vera starfsmaðurinn, sjóðfélaginn, sem á þessar greiðslur. Þetta eru greiðslur sem hann borgar af sínu fé, sínu sjálfsaflafé, til lífeyrissjóðs og það er hann sem á að hafa völdin yfir fjármununum, það er hann sem á að ráðstafa þeim. Einnig er vert að spyrja sig þessarar sjálfsögðu spurningar sem allir eiga að vita svarið við: Hver á að njóta góðs af lífeyrisgreiðslunum? Jú, það eru starfsmennirnir. En er það alltaf svo? Við getum tekið sem dæmi fjárfestingar hjá lífeyrissjóðunum sem hafa verið mjög vafasamar og það hafa raunverulega verið gerð stórkostleg mistök í fjárfestingum lífeyrissjóðanna. Það að starfsmenn eða fólk sem greiðir í lífeyrissjóðina geti ráðstafað fjármununum, valið milli þess að greiða í skyldubundinn lífeyrissjóð eða á séreignarreikning, myndi sýna fram á það hver á fjármunina.

Þetta forræði á peningunum er grundvallaratriði varðandi allar greiðslur í lífeyrissjóði, þessa gríðarlegu fjármuni sem fara þar inn. Lífeyrissjóðirnir fjárfesta á milli 17–20 milljarða á mánuði eða 200 milljarða á ári samtals sem sjóðfélagar greiða. Það eru engir smápeningar í íslensku samfélagi, gríðarlegar fjárhæðir. Í greinargerð með þessari tillögu til þingsályktunar kemur fram, með leyfi forseta:

„Þótt lífeyrisréttindi eigi að njóta verndar eignarréttarákvæðis stjórnarskrárinnar er varla hægt að skilgreina lífeyrisréttindi sem eign vegna þess hve lítið forræði sjóðfélagar hafa á lífeyrisréttindum.“

Þessari tillögu er ætlað að bæta úr því og veita sjóðfélögunum, þeim sem greiða lífeyri í lífeyrissjóði, forræði yfir greiðslunum og tryggja eignarrétt þeirra og ráðstöfunarrétt.

Þetta tengist mjög vel máli sem var flutt hér fyrr í dag, þingmáli nr. 49, um aukið lýðræði og gagnsæi í lífeyrissjóðum. Bæði þessi mál sýna að lífeyriskerfi landsmanna þjónar ekki sjóðfélögum nægjanlega vel og ekki forræði sjóðfélaganna, hvorki hvað varðar lýðræði eða kosningar í sjóðina né forræði á lífeyrisgreiðslunum, það er engan veginn nægjanlegt, engan veginn tryggt. Það er rétt sem kemur fram í greinargerðinni með þessari tillögu að þetta er í raun og veru skattheimta með óljósum vilyrðum um endurgreiðslu síðar. Um það snýst þetta. Þó að fólk greiði í lífeyrissjóði er óvíst að það fái þau réttindi og þann ávinning af þeim fjármunum sem það greiðir í sjóðina. Það er vegna þess m.a. að yfirráðin eru einfaldlega ekki nægjanleg. Þau eru ekki tryggð. Hverjum er best treystandi til að gæta hagsmunanna? Einstaklingunum sjálfum, þeir eiga sjálfir að gæta hagsmuna sinna. Vinnuveitendur gera það ekki og stéttarfélögin gera það ekki. Það að stéttarfélögin og vinnuveitendur, Samtök atvinnulífsins, sitji í stjórnum er arfleifð gamals tíma. Það er arfleifð sem við erum ekki enn þá komin út úr. Við getum rakið þessa sögu alveg aftur til vistarbandsins þegar íslenska höfðingjastéttin gnæfði yfir íslenskri alþýðu og hreinlega kúgaði hana. Þó svo að við værum undir dönskum yfirráðum þá var það íslenska höfðingjastéttin sem fór með öll völdin, við vorum einfaldlega allt of langt frá Kaupmannahöfn. Þessi tvö mál sýna að lýðræðið er ekki komið nægilega langt á veg á Íslandi. Þau sýna það líka að sjóðfélagarnir eiga að hafa þessi völd. Svo einfalt er það. Að sjálfsögðu eiga þetta að vera skilgreind eignarréttindi með þeim hætti að sjóðfélagar geti ráðstafað þeim, geti ákveðið hvort greiða eigi í skyldubundinn lífeyrissjóð eða inn á séreignarreikning þar sem hægt er að velja hvernig lífeyririnn er ávaxtaður. Það er það sem á að gera við þessa peninga, alveg eins og með séreignarlífeyrissparnaðinn og sama varðandi andlát, að sjálfsögðu á maki að geta erft þetta eða barn að fullu við andlát sjóðfélaga.

Ég tel þetta mikið réttindamál. Ég tel að það beri að skoða þessi mál saman, mál nr. 49, sem var mælt fyrir fyrr í kvöld, um aukið lýðræði og gagnsæi í lífeyrissjóðum, og þetta mál sem hér er til umfjöllunar núna, um eignarrétt og erfð lífeyris. Bæði þessi mál sýna, ef þau eru skoðuð ofan í kjölinn, að íslenska lífeyriskerfið er algerlega gjaldþrota og þjónar sjóðfélögum ekki nægjanlega. Það verður einungis gert með því að færa völdin til sjóðfélaganna, til þeirra sem greiða í sjóðina, til þeirra sem eiga að njóta ávaxtanna síðar.

Frú forseti. Það eru stór orð sem falla hér um að íslenskt lífeyrissjóðakerfi sé gjaldþrota, sem er eitt sterkasta, a.m.k. þriðja sterkasta, slíkt kerfi í heiminum. Látum það liggja á milli hluta. En hér er tillaga sem í raun gengur út á það að fela fjármála- og efnahagsráðherra að leggja fram frumvarp sem kollvarpar grunnhugmyndinni á bak við íslenskt lífeyrissjóðakerfi sem byggir á kjarasamningum sem gerðir voru árið 1969, sem er að byggja upp réttindi fólks og tryggja því lífeyri að lokinni starfsævi en um leið að koma upp samtryggingu milli okkar allra þannig að hægt verði að grípa inn í og veita fólki aðstoð þegar eitthvað bjátar á.

Lífeyrissjóðakerfið skiptist í tvennt. Annars vegar er það samtryggingarhlutinn og það er það sem lagt er til að verði kollvarpað, og grafið undan réttindum launafólks með þeim hætti. Hins vegar er það séreignarstefna eða séreignarlífeyrir sem á þá að gera að meginreglu. Ég spyr hv. þingmann: Hvaða afleiðingar telur hann að það hafi þegar búið er að svipta velflesta íslenska launamenn þeirri samtryggingu sem felst í íslensku lífeyrissjóðakerfi? Og telur hv. þingmaður að það sé líklegt að íslenskt launafólk fylgi honum í þeirri vegferð?

Virðulegur forseti. Ég þakka hv. þingmanni andsvarið. Til að svara þessu á einfaldan hátt þá er ekki verið að svipta einn eða neinn einu eða neinu. Svo einfalt er það. Þeir sem greiða inn í lífeyrissjóðina — það er verið að taka fjármuni af launum fólks, það er verið að lækka ráðstöfunartekjur fólks í hverjum einasta mánuði með því að skylda það til að greiða í lífeyrissjóð. Það er það sem er verið að gera. Og hverjir ráða þessum lífeyrissjóðum? Jú, það eru stéttarfélögin og vinnuveitendur. Það er það sem verið er að gera. Að sjálfsögðu myndi hver einstaklingur geta ávaxtað sinn pening ef hann yrði skyldaður til þess. Við erum með séreignarsparnaðarkerfið líka og það gengur bara prýðilega. Eins og kemur fram í greinargerðinni eiga lífeyrisréttindi að njóta verndar eignarréttarákvæðis stjórnarskrárinnar en það er varla hægt að skilgreina þau sem eign. Það er verið að borga inn í sjóð sem aðrir sjá um að ráðstafa, aðrir sjá um að fjárfesta og fólkið sem greiðir í sjóðinn hefur ekkert um það að segja, sáralítið, nánast ekki neitt. Með þessu máli er verið að tryggja eignarréttinn og erfð lífeyris og þetta tengist lýðræði og gagnsæi í lífeyriskerfinu, sem er nánast ekki neitt. Þeir sem sömdu um þetta gerðu það árið 1969, fyrir 52 árum, og enn er sama kerfi við lýði. Við búum í allt öðru samfélagi. Við erum með fjármálakerfi sem er nánast ekki samanburðarhæft við Vesturlönd. Við erum með verðtryggingu hérna. Af hverju? Út af lífeyrissjóðunum, til að tryggja þeim 3% ávöxtun á ári. Út á það gengur allt heila kerfið. Það er miklu einfaldara að fólk stjórni þessu sjálft. Það er einfaldlega ekki rétt að halda því fram að fulltrúar atvinnulífsins séu betri í að fjárfesta en fólkið sjálft.

Frú forseti. Hér er öllu ruglað saman og hv. þingmaður svarar í engu því sem ég spurði um. Það er verið að gera tillögu um að kollvarpa því samtryggingarkerfi sem fólgið hefur verið í lífeyrissjóðunum til hagsbóta fyrir alla launamenn hér á Íslandi. Síðan erum við til hliðar með séreignarsjóði, þar sem erfðir eru tryggðar o.s.frv. En samtryggingin skiptir íslenskt launafólk verulega miklu máli og ef stíga á skref til baka ætla ég að fullyrða, hv. þingmaður, að það sé ein alvarlegasta atlaga að íslensku launafólki sem gerð hefur verið. Það er allt annað og tvennt ólíkt að tala um það með hvaða hætti auka eigi gegnsæi, auka lýðræði og auka áhrif launafólks á stjórnun og ávöxtun lífeyrissjóðanna, og að búa þannig um hnúta að íslenskt launafólk verði í meira eða minna mæli án samtryggingar lífeyrissjóðanna og þess öryggis sem þeir bjóða upp á þegar eitthvað bjátar á, m.a. örorka. Ekki rugla þessu öllu saman, hv. þingmaður, og reyna að blekkja fólk.

Virðulegur forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir ágætisandsvar. Ég vil benda á að þessi tillaga til þingsályktunar, um eignarrétt og erfð lífeyris, felur það í sér að fólk geti valið á milli þess að greiða skyldubundinn lífeyri í sjóð sem veitir hlutfallslega réttindaávinnslu eða að greiða inn á séreignarreikning. Það hefur val. Fólk á sjálft að geta valið um það hvað það gerir við peningana sína. Það er það sem þetta snýst um, að í kerfinu sé val. Eins og fram kemur í greinargerðinni bjóða einhverjir lífeyrissjóðir upp á erfanlegan lífeyrissparnað en þeir eru í miklum minni hluta. Lífeyrissjóður verslunarmanna greiðir sem dæmi makalífeyri sem nemur 60% af réttindum sjóðfélaga. Það stenst ekki skoðun að halda því fram að þetta kerfi sé svo heilagt að ekki megi breyta því til hagsbóta fyrir sjóðfélaga sem greiða inn í það. Það stenst engan veginn skoðun og ávöxtun lífeyrissjóðanna ber þess engin merki að þeir séu svo góðir í fjárfestingum sínum að þeir skili þeim arði sem þarf að gera. Það er fyrirsjáanlegt í framtíðinni að kerfið fari í þrot eftir því sem þjóðin eldist og af fleiri ástæðum. Um það eru mörg dæmi og það er ekki verið að segja að þetta kerfi sé svo rosalega heilagt að ekki megi breyta því. Það er alveg klárt mál að núverandi kerfi er dæmi um sérhagsmunagæslu í þessu samfélagi svo að það liggi fyrir.

Virðulegi forseti. Ég ætla að biðja hv. Óla Björn Kárason að doka, að fara ekki úr þingsalnum alveg strax vegna þess að hér eru til umræðu um mál sem varða svona megin ágreining þann sem er hér innan þessara þingveggja. Það er ágreiningur sem er margþættur. Hann er fyrst og fremst af efnahagslegum toga og hann varðar kannski líka ólíkan skilning fólksins í landinu á þeim lögum sem yfir okkur hafa verið sett. Og nú ætlar sá sem hér stendur að viðurkenna það fúslega að hann taldi, líkt og fjölmargir af hans kynslóð, að það háa skattaumhverfi sem við höfum alist upp við hér á Íslandi um áratugaskeið væri til þess að tryggja okkur ákveðna framfærslu þegar kæmi að endimörkum, við skulum segja starfs, í launuðu starfi. Þá gengjum enn að því vísu að vera með ákveðnar greiðslur á hverjum mánuði. Því til viðbótar, eins og ég hafði skilið, kæmu síðan lífeyrissjóðir sem við erum skyldug til þess að greiða í rétt eins og sparibauk. Ef sparibaukur okkar er á einhverjum tilteknum stað og vinnuveitandinn greiðir eitthvað í sparibaukinn á hverjum mánuði tengt laununum okkar, þá hef ég aldrei skilið það öðruvísi en að við hlytum að eiga sparibaukinn okkar, nú eða þá eiginkonan sem sá um hina ólaunuðu vinnu heima fyrir, lengst af í íslensku samfélagi.

Þegar mönnum af minni kynslóð varð ljóst að einhverjar breytingar á þessu höfðu verið útfærðar og þannig túlkaðar að þetta væri ekki svona þá tóku menn til fótanna hver af öðrum. Úr minni samstúdentadeild eru fjölmargir farnir til Portúgals. Þeir eru að mótmæla með fótunum. Ég sé á eftir þessum sauðum, sé ég eftir sauðunum, sé á eftir af þessum samstúdentum og vinum mínum sem eru reiðir í útlöndum yfir því sem þeir telja vera svik. Kannski var það ekki nógu skýrt úttalað eða útmálað á sínum tíma, rétt eins og það þegar bankar á Íslandi fengu heimild til að veðsetja sameiginlegu eignina okkar, sem er fiskurinn í sjónum kringum landið. Menn áttuðu sig ekki á því fyrr en löngu síðar hvað fólst í raun og veru í því, kannski vegna þess að menn hafa ekki mikið þrek til að sitja yfir umræðu eins og þessum heima í stofu núna eftir að þær urðu þó aðgengilegar.

Þess vegna segi ég við mann eins og hv. þm. Óla Björn Kárason: Ættum við ekki að sameinast um það að taka til við að reikna, ekki taka til við að tvista, heldur taka til við að reikna út hvaða skelfilegu afleiðingar það kynni að hafa í för með sér ef eignarrétturinn okkar á sparigrísnum okkar er færður til okkar sjálfra með óyggjandi hætti þannig að við eigum örugglega sparigrísinn, eða erfinginn okkar, makinn eða barnið, eftir að við föllum frá? Er það virkilega svo að það er talið vega svo að grunnstoðum kerfisins á Íslandi að það færi bara allt á hliðina? Ég held bara alls ekki. Það mætti þá helst deila um með hvaða hætti þessi 7.000 milljarða höfuðstóll lífeyrissjóðakerfanna er til kominn, vegna kynslóðanna sem eru kannski að hluta til gengnar.

En eignarrétturinn, grunnatriði stjórnarskrárinnar og samfélagsins okkar, lýðræðissamfélagsins, hlýtur að vera þannig að það sem þú leggur fyrir í þinn eigin sparibauk er þitt og einskis annars, nú eða nema þess sem erfir þig. Og almannatryggingakerfið, Tryggingastofnun sem tryggir þér þennan 260.000 kall á mánuði eða hvað sem það er, er uppsöfnuð þjónkun þín við þetta háa skattasamfélag okkar í svo og svo marga áratugi. Eru menn of settir af því að fá 260.000 kr. og svo lífeyrisgrísinn sinn þegar þeir eru hættir að fá launatékkann um hver mánaðamót? Það má vissulega að setja eitthvert þak á það sem menn, hinir best settu í samfélaginu, ættu að geta hirt. En nú erum við enn sem áður hér í tilbrigði við sama grundvallarstefið, við erum að hugsa um fólkið sem á fjandakornið vart til hnífs eða skeiðar og er með tóman ísskáp um miðjan mánuðinn og er að berjast í bökkum á ævikvöldinu við það að lifa, hvað þá að lifa með reisn.

Það væri afar gaman að heyra skýringarnar á því að þetta sé útilokað og að verið sé að vega að grunnstoðum sjálfs velferðarsamfélagsins með því að eignarrétturinn sé virtur með þeim hætti sem hér er talað um. Ég hef aldrei skilið það öðruvísi en að við eigum okkar framlag frá Tryggingastofnun. Við erum búin að vinna fyrir því í svo og svo marga áratugi og svo eigum við þennan lífeyrissjóð ef við höfum verið nógu gæfusöm til að vera yfir höfuð í þannig vinnu eða getað lagt fyrir. Það er kannski seinni tíma mál fyrir marga af þeim sem eru búnir að lifa lengi. En þetta er nú það sem ég vildi segja. Ég er einn af flutningsmönnum þessa frumvarps og ég hef aldrei litið á það sem öðruvísi en svo að þetta sé grundvallarréttlætismál. (Gripið fram í: Heyr, heyr.)