velferð dýra, 1. umræða.
Ég mæli hér fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum um velferð dýra, nr. 55/2013, bann við blóðmerahaldi. Það er gjörvallur þingflokkur Flokks fólksins sem er á frumvarpinu ásamt hv. þm. Valgerði Árnadóttur. Eins og allir vita þá stend ég ekki hér í fyrsta sinn til að berjast gegn því sem ég hef talið vera algjörlega óásættanlega búgrein og óásættanlega meðferð á fylfullum hryssum.
1. gr. frumvarpsins hljóðar svo:
„ Á eftir 2. mgr. 20. gr. laganna kemur ný málsgrein, svohljóðandi: Bannað er að taka blóð úr fylfullum merum í þeim tilgangi að selja það eða vinna úr því hormónið PMSG …“ — Með leyfi forseta þá ætla ég að sletta erlenda heitinu sem skammstöfunin byggir á, „pregnant mare serum gonadotropin“, sem ég veit varla nokkuð skapaðan hlut hvað þýðir en engu að síður þá kom ég því frá mér. Samkvæmt frumvarpinu má sem sagt hvorki framleiða þetta hormón né nokkra aðra vöru úr því til sölu. Frumvarpið leggur einfaldlega bann við því að græða á blóði fylfullra mera.
2. gr. frumvarpsins:
„Eftirfarandi breytingar verði á 45. gr. laganna í a-lið á eftir c-lið 1. mgr. komi nýr stafliður, svohljóðandi: Hann brýtur gegn bannákvæðum skv. 20. gr.. B. 6. mgr. fellur niður 3. gr. hljóðar svo:
Lög þessi öðlast þegar gildi.“
Í greinargerð með frumvarpinu segir, með leyfi forseta:
„Frumvarp þetta var lagt fram á 151. og 152. löggjafarþingi,15. mál, en náði ekki fram að ganga.“
Getið þið nú af hverju það náði ekki fram að ganga. Hvernig stendur á því að frumvarp sem er nánast með fordæmalausum fjölda umsagna og hefur í rauninni haft athygli úti um allan heim eftir að upp komst um meðferð á íslenskum fylfullum hryssum var bremsað fast í hv. atvinnuveganefnd? Á síðasta löggjafarþingi, því 152., bárust 137 umsagnir, hvorki fleiri né færri, vegna frumvarpsins. Það heyrir svo sannarlega til undantekninga, eins og ég sagði áður, að þingmál fái fleiri en svona 10–15 umsagnir að meðaltali. Það er talið nokkuð gott, hvað þá ef það eru þingmannamál.
Einnig barst Alþingi undirskriftalisti þar sem 6.380 manns kölluðu eftir því að blóðmerahald yrði bannað. Meðal umsagnaraðila voru dýraverndunarsamtök, bæði innlend og alþjóðleg, dýralæknar, stjórnvöld, blóðmerabændur, almennir borgarar og fyrirtækið Ísteka. Ekki er hægt að fara í saumana á öllum þeim umsögnum sem bárust eðli málsins samkvæmt en rauði þráðurinn í afstöðu aðila er sá að þeir aðilar sem höfðu hagsmuna að gæta af blóðmerahaldi og voru að græða peninga á því lögðust náttúrlega gegn frumvarpinu eðli málsins samkvæmt en almennir borgarar og dýraverndunarsinnar studdu almennt markmið frumvarpsins. Þá bárust einnig á annað hundrað umsagnir til Matvælastofnunar vegna útgáfu starfsleyfis Ísteka, sem framleiðir PMSG úr merablóði, en þorri umsagnaraðila lagðist gegn endurnýjun starfsleyfisins og mótmælti blóðtöku úr fylfullum merum. Það er skemmst frá því að segja að umfangið var að heimild til að auka blóðtökuna var þrefölduð, hvorki meira né minna. Hún þrefaldaðist frá því sem áður var.
Skömmu eftir að frumvarp þetta var lagt fram á 152. löggjafarþingi skipaði matvælaráðherra starfshóp til að fjalla um blóðmerahald. Starfshópurinn komst að þeirri niðurstöðu að lagaumgjörð um blóðtöku úr fylfullum merum væri óljós og því ekki viðunandi en taldi jafnframt ekki tilefni til að banna starfsemina. Matvælaráðherra setti í kjölfarið reglugerð um starfsemina til þriggja ára. Það er sem sagt búið að tryggja það, a.m.k. að þessu leyti, með reglugerð að það verði haldið áfram að sjúga blóð úr fylfullum merum. Flutningsmenn þessa frumvarps telja að þessi reglugerð dugi ekki til að tryggja velferð hryssanna og afkvæma þeirra. Stjórnvöld hafa sýnt það í verki að þau geta ekki tryggt velferð meranna með eftirliti sýnu og því er nauðsynlegt að banna þessa starfsemi með öllu. Því er frumvarp þetta lagt fram að nýju. Enn og aftur.
Lög um velferð dýra hafa það að markmiði að stuðla að velferð dýra, að þau séu laus við, virðulegur forseti, — og allir hlusti nú, þetta eru lög, ég er að vísa í lög um velferð dýra — „… að þau séu laus við vanlíðan, hungur og þorsta, ótta og þjáningu, sársauka, meiðsli og sjúkdóma, í ljósi þess að dýr eru skyni gæddar verur“.
Ég velti fyrir mér: Hvers vegna erum við að setja þykjustunni dýraverndunarlög? Það er morgunljóst og algerlega vitað að upp á síðkastið hefur gjörsamlega verið faraldur af kvörtunum til MAST, ekki vegna blóðmera, ekki nákvæmlega vegna blóðmeranna, heldur vegna þeirrar hrikalegu meðferðar sem dýrin okkar eru látin sæta hér víðs vegar um sveitir. Síðast varð að fella 13 hross, svipta eigendur þeirra yfirráðum yfir þeim. Þau áttu enga aðra framtíð en sláturhúsið og að vera skotin þar. Þrátt fyrir ítrekaðar óskir, ítrekaðar kvartanir, þrátt fyrir yfirdýralækni á svæðinu virtist enginn taka eftir því að skepnurnar gengu um eins og beinagrindur, gjörsamlega vannærðar, og höfðu ekki einu sinni fengið að sjá til sólar í langan tíma. Þó að ég sé að hlaupa aðeins út undan mér hvað varðar frumvarpið sem ég er að mæla hér fyrir enn á ný, um að banna blóðmerahald í því formi sem það er gert í dag, þá þykir mér full ástæða til að benda á hið grútmáttlausa regluverk sem skynlausar skepnur þurfa að búa við á Íslandi í dag og í raun og veru vekur athygli úti um alla Evrópu, svo að ekki sé lengra leitað.
Forseti. Ég ætla að endurtaka þessa setningu sem ég var að fara með úr lögum um velferð dýra og markmið þeirra er einfaldlega að stuðla að velferð dýra: „… að þau séu laus við vanlíðan, hungur og þorsta, ótta og þjáningu, sársauka, meiðsli og sjúkdóma, í ljósi þess að dýr eru skyni gæddar verur.“ Enn fremur er markmið laganna að dýr geti sýnt sitt eðlilega atferli eins og frekast er unnt.
Á Íslandi er stunduð blóðtaka úr fylfullum merum í því skyni að vinna úr blóðinu hormónið „pregnant mare serum gonadotropin“, PMSG, sem selt er til líftæknifyrirtækja svo framleiða megi frjósemislyf, aðallega fyrir svínarækt, til aukinnar svínaræktar svo við, elskulegu manneskjurnar sem ganga hér á tveimur fótum, getum étið meira svínakjöt, borðað meira beikon. Á sama tíma hljótum við að sjá að það er verið að grípa freklega inn í lífkeðju svínanna, sem er reynt að láta eiga eins marga grísi og hægt er með eins stuttu millibili og kostur er og til þess er þetta hormón notað.
Árið 2021 voru 119 bændur með 5.383 blóðmerar og hefur blóðmerahald aukist til muna hér á landi að undanförnu. Blóðmerar eru látnar ganga með folöld eins oft og mögulegt er til að hámarka afköst hverrar merar, þar til hormónið finnst ekki lengur í blóði hennar. Þegar svo er komið er náttúrlega ekkert gagn af henni lengur og þá er henni slátrað. Folöldunum er að jafnaði slátrað líka. Þarna er ég að meina að á hverju einasta ári, ef t.d. hryssan — það er náttúrlega dælt úr henni blóði, 5 lítrum, átta vikur í röð, 40 lítrum á þessum átta vikum að jafnaði. Það eru 32 lítrar í hryssu. Það sér það hver heilvita maður hvers lags áníðsla þetta er á einni skepnu, sem gengur ekki bara með folöld heldur er oft og tíðum með folöld undir sér líka sem eru að sjúga hana, að hún skuli þurfa að reyna að halda í við það að endurnýja blóðbúskapinn sinn af slíku afli sem raun ber vitni. Ef þetta er fín blóðmeri þá fær hún að halda áfram að vera til alveg þangað til hún er farin að sýna það að: Æ, æ, voðalega er eitthvað lélegt í henni núna. Það er ekkert gagn í þér lengur, elskuleg.
Á Íslandi sæta fylfullar merar mismiklu og misgrófu ofbeldi við blóðtöku þegar verið er að ná úr þeim hormóninu PMSG. Það má glögglega sjá í heimildarmyndinni „Ísland – land 5.000 blóðmera“ sem var frumsýnd 22. nóvember 2021 og vakti sterk viðbrögð og mikla reiði um heim allan. Í myndinni er fjallað um blóðmerahald á Íslandi þar sem greinilega kemur í ljós sú illa meðferð, misþyrming og dýraníð sem hryssurnar þurfa að sæta við blóðtökuna. Í myndinni eru færð rök fyrir því að ætla megi að slíkt harðræði tíðkist almennt við blóðtökuna hér á landi.
Evrópuþingið hefur skorað á bæði framkvæmdastjórn Evrópusambandsins og aðildarríki þess að hætta innflutningi og framleiðslu á PMSG. Áskorun þingsins til aðildarríkja ESB er í raun einnig beint til Íslands sem aðildarríkis EES-samningsins. Ef framkvæmdastjórnin grípur til aðgerða til að framfylgja ályktun Evrópuþingsins, sem felur í sér bann við blóðmerahaldi í Evrópu, liggur ljóst fyrir að slíkt bann mun ná til Íslands á grundvelli EES-samningsins. Mikið væri það nú yndislegt ef sú yrði raunin.
Ísland er líklega eini framleiðandi PMSG í allri Evrópu þrátt fyrir að hrossabúskapur sé stundaður í öllum löndum álfunnar. Það vekur furðu að starfsemi sem þessi sé jafn umfangsmikil hér á landi og raun ber vitni.
Íslandsstofa hefur á undanförnum sjö árum verið í sérstöku markaðsátaki til að kynna íslenska hestinn á erlendri grundu. Átakið felst í því að íslenski hesturinn verði þekktur á heimsvísu sem reiðhesturinn með góða geðslagið, sá sem færir fólk nær náttúrunni. Markmiðið með átakinu er að auka verðmætasköpun sem byggist á íslenska hestinum, styrkja ímynd hans í vitund fólks um heim allan og markaðssetja vörumerkið Horses of Iceland.
Ísland ver á ári hverju miklum fjármunum í að draga fram jákvæða ímynd landsins á erlendri grund. Blóðmerahald stórskaðar þessa ímynd og hefur verið fordæmt um heim allan. Ef ekki verður gripið til aðgerða gegn blóðmerahaldi tafarlaust verður orðspor og ímynd Íslands fyrir óafturkræfu tjóni.
Ljóst er að gildandi réttur er langt frá því að vernda fylfullar merar gegn því ofbeldi og þeirri illu meðferð sem felst í blóðmerahaldi. Löggjafinn verður að grípa til aðgerða strax og banna með öllu blóðmerahald. Lagt er til að brot gegn því banni varði refsingu skv. 1. mgr. 45. gr. laga um velferð dýra. Þá er einnig lagt til að 6. mgr. 45. gr., sem kveður á um að brot gegn velferð dýra skuli aðeins sæta rannsókn lögreglu að undangenginni kæru Matvælastofnunar, verði felld brott.
Auðvitað er það galið, virðulegi forseti, ef það þarf alltaf að hafa Matvælastofnun, MAST, sem millilið til að geta komið kærunni til lögreglu. Að sjálfsögðu eigum við íbúar landsins, við þegnarnir að geta kært beint til lögreglu ef við verðum vör við að eitthvað sé til sem okkur þykir vera ill meðferð á dýri.
Mig langar að bæta við í lokin að núna tvívegis, bara með stuttu millibili, hef ég komið í viðtöl við erlenda fjölmiðla, þar á meðal við þá sem framleiddu myndina „Ísland — land 5.000 blóðmera“. Við skulum sjá hver afraksturinn verður af því. Þetta er mál sem má ekki sofna, sérstaklega í ljósi þess að hægt er að fá þetta hormón, fyrir þá sem vilja rugla svona í lífkeðju annarra dýra og auka kjötframleiðslu þeirra þá er hægt að fá þetta hormón í líftækniiðnaðinum. Það er ekki flóknara en það. Það er algerlega ástæðulaust að vera að níðast á íslenskum hryssum, fylfullum hryssum. Það er engin ástæða til þess.
Ég tók eftir því þegar við vorum í kjördæmaviku, ætli það hafi ekki verið snemma í vor, að þá voru ekki allir á eitt sáttir. Auðvitað eru þeir sem hafa hag af því og fjármuni að taka þetta blóð, margir hverjir jafnvel bændur sem eiga bara erfitt í sínum búskap. Þeir hafa verið hvattir til þess að nota þetta sem þægilega aukabúgrein og Ísteka hefur greitt þeim fyrir blóðið. En í rauninni er stærsti eigandinn að þessum merum Ísteka sjálfir, svo að það sé nú sagt.
Það eru ekki allir á eitt sáttir og til eru þeir sem segja: Mínar hryssur eru ekkert svo rosalega miður sín þó að við séum að taka úr þeim blóð. Við erum ekki vond við hryssurnar okkar, við lemjum þær ekki eða eitt eða neitt slíkt. Svo eru aðrir sem segja: Það er alger undantekning ef þú getur fundið villt hross af hvoru kyninu sem er og haldið að það sé átakslaust fyrir skepnuna að troða henni inn í þetta spýtnabrak sem þær eru dregnar inn í þar sem er hengdur upp á þeim hausinn til að ná í bláæðina á hálsinum, og það er engin venjuleg nál sem troðið er í æðina til að dæla úr þeim 5 lítrum af blóði, á mettíma svo að það sé sagt, á algerum mettíma. Það er ekki eins og athöfnin sé eðlileg á nokkurn hátt nema þá í algerum undantekningartilvikum.
Svo kom það nú fram í fyrra þegar hávaðinn var sem mestur út af blóðmeramálinu, út af þessu frumvarpi, að þá komu fulltrúar Ísteka og fleiri sem sögðu: Við höfum ekkert að fela. Það má alveg taka myndir af þessu. Þetta er ekki eins og þessi mynd sýndi. Þetta er bara „feik“ mynd. Það er bara verið að klippa hana til. Þetta er bara ekki rétt.
En svo einkennilega vildi til að í sumar þegar þessi iðja stóð sem hæst ætlaði t.d. tökulið frá þeim, sem framleiddu myndina sem ég áður nefndi, að heimsækja blóðtökubændurna og fá að taka myndir fyrst þar var ekkert til að fela. En nei, það átti ekki uppi á pallborðið hjá bændunum. Það er nefnilega svo skrýtið að það virðist vera hægt að tala um það og segja ýmislegt en svo er önnur saga hvort það er staðreynd eða ekki.
Það er eitt sem við vitum: Staðreyndin er sú að skepnan er hrædd, henni líður illa og oft og tíðum þegar búið er að — og það hef ég frá hestafólki, bara hrossamönnum sjálfum, bæði tamningamönnum og þeim sem eru að rækta íslenska hestinn sem gefur okkur í rauninni mörgum sinnum meira í ríkissjóð en nokkurn tíma þetta sem ég kalla dýraníð á fylfullum hryssum. Einn þeirra varð meira að segja vitni að því þegar var verið að taka blóð og þegar slangan var tekin um hálsinn þá var ekki einu sinni verið að spá í gatið sem var risastórt, það hélt bara áfram að spýta blóði. Þarna stóð þessi fylfulla hryssa, með folaldið sem var að reyna fara til hennar og sjúga hana, og blóðið hélt áfram að spýtast.
Virðulegi forseti. Hvers lags viðbjóður ert þetta eiginlega? Ég get ekki annað sagt. Ég er að tala um áreiðanlegar heimildir, heimildir frá fólki sem er að vinna með hrossin, sem væri tilbúið að koma hvar og hvenær sem er til að segja frá upplifun sinni af því hve hrikaleg nákvæmlega sú upplifun var af því að verða vitni að meðferðinni á skepnunum.
Ég segi, virðulegi forseti: Við þurfum að halda áfram að berjast. Ég vona að hv. formaður atvinnuveganefndar taki málinu meira fagnandi en hann gerði á síðasta vetri. Það voru mjög fáir umsagnaraðilar raunverulega miðað við allar þær umsagnir sem bárust nefndinni. Eðli málsins samkvæmt er atvinnuveganefnd mjög umfangsmikil nefnd þannig að ekki var hægt að ætlast til þess að allir umsagnaraðilar kæmust einu sinni til að fylgja umsögnum sínum eftir. Þetta var það umfangsmikið og margar umsagnir sem bárust. Það sem litaði þetta aðallega var að þetta voru þeir sem höfðu helst hagsmuna að gæta. Ég get sagt það að eftir að myndin var birt og eftir að við fórum að berjast gegn þessari iðju, gegn þessum búskap, þá hafa einhverjir dýralæknar sagt upp samningum við Ísteka og það hafa einhverjir bændur gert líka vegna þess að þeir átta sig á því að þetta er siðferðilega rangt. Þetta er siðferðilega rangt. Það lítur illa út að dýralæknir skuli algerlega að ástæðulausu vera að taka dýri blóð til að vinna úr því hormón til að geta framleitt meira kjöt hjá öðru dýri. Það í rauninni stríðir gegn öllu. Okkur var talin trú um að það væru dýralæknar sem tækju blóð úr þessum hryssum einu sinni í viku, 5.300 og eitthvað hryssum, en svo að það sé sagt, virðulegi forseti, er það ómöguleiki. Það er alger ómöguleiki. Við eigum ekki nógu marga dýralækna til að geta sinnt því þannig að dýralæknar taki blóðið, enda hafa þeir sumir hverjir viðurkennt að þeir komi bara við, hlaupi bara við á bæjunum þar sem iðjan fer fram. Þeir geta ekki staðið í því að sjúga blóð úr hryssunum á fleiri tugum bæja í hverri einustu viku. Það er einfaldlega ómögulegt.
Þannig að ég segi: Betur má ef duga skal þegar er komið er hér með virkilega grútmáttlausa reglugerð sem tryggir ekki einu sinni að dregið sé úr hryssunni minna blóð fyrst það á að halda áfram þessari iðju. Það er í engu sem er tryggt að blóðtakan sé í einhverju samræmi við blóðmagnið í hryssunni og í einhverju samræmi við það sem erlendir sérfræðingar, dýralæknar, hafa gefið út því að hér á landi eigum við afskaplega aumar og litlar rannsóknir sem liggja að baki, og eiginlega bara ekki neinar.
Ég segi enn og aftur að þar sem við erum 63 þingmenn og öllum var boðið að vera á þessu máli þá furða ég mig á því að ekki skyldu fleiri taka utan um málið og fylgja okkur á eftir til að berjast gegn þessu sem ég kalla og mun aldrei kalla annað en andstyggilegt dýraníð. Við höfum ekkert að gera með það að ráðast á fylfullar hryssur til að sjúga þeim 40 lítra af blóði á átta vikum einu sinni á ári til að framleiða hormón fyrir önnur dýr til að við getum borðað meira kjöt.
Virðulegur forseti. Ég vil byrja á því að þakka hv. þingmanni fyrir ræðuna og þetta mál sem réttilega var tekið fyrir í atvinnuveganefnd þingsins hér á síðasta þingi þar sem ég sit sem formaður. Það er rétt sem þingmaðurinn segir að það barst gríðarlegur fjöldi umsagna og var mjög áhugavert að lesa þær og fara yfir þær allar. Þær voru misjafnar — það er alveg rétt — þó að margar hafi reyndar verið mjög einsleitar og svipaður texti. Það er alveg ljóst að skiptar skoðanir eru um þetta mál eins og mörg önnur.
Í byrjun vil ég segja að ég er nú mikill dýraverndunarsinni, ólst upp í Skagafirði með helstu stóðhesta landsins í bakgarðinum og lék mér samhliða þeim. Því held ég að dýravernd sé alveg gríðarlega mikilvægt mál. Ég velti fyrir mér, af því að hv. þingmaður kom inn á að það væri víða pottur brotinn í þessum málum, ekki bara varðandi blóðmerar heldur dýravernd yfir höfuð og talaði um lélegt regluverk og lélega eftirfylgni með því, hvort það væri kannski nær að byrja þar og taka þá reglugerð til skoðunar ef menn telja að pottur sé brotinn, sem því miður eru allt of mörg dæmi um?
Ég vil líka þakka þingmanninum fyrir að hafa komið þessu máli á dagskrá á sínum tíma vegna þess að það varð mögulega til þess að ýta við ráðuneytinu að gera þessa breytingu, þessa reglugerð sem sett var og er til mikilla bóta að mínu viti.
Í umræðunni í fyrra kom fram að Ísland væri eina ríkið í Evrópu þar sem þetta væri heimilt. Síðan hefur komið í ljós að þetta er nú hvergi bannað í Evrópu eða var það ekki samkvæmt þeim upplýsingum sem við höfðum í nefndinni á síðasta þingi. Mig langaði að spyrja hv. þingmann hvort það hefði orðið einhver breyting á því, hvort eitthvert Evrópuland hefði bannað þetta?
Virðulegi forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir andsvarið. Heimilt eða bannað. Stundað eða bannað. Í Þýskalandi hafði einn blóðmerabóndi stundað þennan búskap þar til 2020 að mig minnir, frekar en hann hafi hætt og lagt þetta niður í upphafi árs í fyrra, 2021. Samkvæmt þeim heimildum sem ég fékk frá erlendum aðilum þá hætti hann algerlega 2020. Honum var farið að líða illa í búskapnum. Að stunda er allt annað en að banna og Ísland er núna eina landið í Evrópu sem stundar þennan búskap. Hvort sem það er bannað eða ekki í hinum löndunum þá er ekki talið að nokkur einasti bóndi sé að stunda þessa iðju. Ég vona að þetta svari.
Virðulegur forseti. Ég vil þakka hv. þingmanni fyrir svarið. Það er nefnilega akkúrat grunnurinn að munur er á að stunda eða banna. Það frumvarp sem hér liggur fyrir gengur út á að banna, að Ísland verði eina ríki Evrópu sem bannar atvinnugreinina. Það er töluvert stórt skref að stíga, en látum það liggja á milli hluta. Það kom fram í umræðu við málið á síðasta þingi að þetta væri bannað í Evrópu en svo reyndist ekki vera. Þetta er ekki bannað en ekki stundað. Það er munur þar á.
Eitt af þeim rökum sem lögð voru fram í þessu máli var að þetta myndi skaða íslenska hestinn erlendis, þ.e. ásýnd hans, og vörumerkið Horses of Iceland t.d. myndi falla við þessa iðju okkar hér á Íslandi. Í mínu síðara andsvari langar mig að spyrja hv. þingmann hvort hún hafi tölur yfir það hvort sala á íslenskum hestum erlendis hafi farið niður á við síðan þetta mál kom upp. Þær tölur sem ég hef sýna að sala íslenska hestsins erlendis hafi ekki gert það — hún hafi aukist. Hefur hv. þingmaður tölur yfir það hvort þetta umtal hafi haft þær afleiðingar sem menn höfðu áhyggjur af í umræðunni á síðasta þingi?
Virðulegi forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir síðara andsvar. Þegar ég flutti málið á 152. löggjafarþingi var ég í sambandi við fulltrúa Íslandsstofu sem voru í rauninni að eyða stórfé í markaðssetningu á íslenska hestinum. Þar var mér tjáð að mikið hefði verið haft samband við þá frá erlendum aðilum, ferðaskrifstofum og fleirum, og verið að afboða ferðir þar sem fólk vildi ekki koma hingað lengur. Það braust út mikil reiði hjá aðilum sem voru aðallega að versla með íslenska hestinn. Það kom þeim algjörlega í opna skjöldu að þetta væri raunveruleg meðferð á íslenskum fylfullum hryssum. Tölulega séð kom það líka fram, eins og Íslandsstofa gaf upp, að aldrei hefðu selst fleiri hross heldur en 2021. Sala á íslenska hestinum hefði í raun og veru vaxið ár frá ári. En þarna var kominn uggur og ótti um að við værum jafnvel að skáka því, þar sem markaðssetningin hafði átt sér stað í sex heil ár og þau vildu meina að hún væri farin að skila virkilegum árangri og jákvæðni. Hvort þetta hafi farið niður akkúrat á þessu ári þá liggja þær tölur ekki fyrir og það er ekki það sem ég veit. Hins vegar var uggur um að þetta myndi hafa skaðleg áhrif á ásýnd út á við.
Hvað lýtur að banninu þá þurfum við náttúrlega ekki að banna það sem ekki er stundað og stóri liðurinn þar inni er það sem Evrópuþingið er að leggja til, þ.e. að hvergi sé keypt PMSG, sem þýðir einfaldlega að Evrópusambandið er að fordæma þetta. Ég lít þannig á það að ekki þurfi að banna það sem ekki er stundað.
Virðulegur forseti. Ég er einn af flutningsmönnum þessa frumvarps um breytingu á lögum um velferð dýra (bann við blóðmerahaldi). Ástæðan fyrir því, eins og hv. þm. Inga Sæland, fyrsti flutningsmaður þessa frumvarps fjallaði um, er að blóðmerahald er dýraníð. Það að taka blóð úr fylfullri hryssu til að ná í vaxtarhormón úr henni er dýraníð. Það er skoðun flutningsmanna þessa frumvarps að það sé siðferðislega ámælisvert og því er það grundvöllurinn að þessu frumvarpi. Hvort útflutningur á hrossum hafi minnkað eða aukist er ekki atriði í þessu máli. Það hefur ekki áhrif á það og gerir dýraníðið ekkert minna eða meira. Dýraníð er dýraníð burt séð frá öllum öðrum breytum.
Ég fylgist aðeins með umræðunni og veit fyrir víst að það hefur verið fjallað um þetta á hollenska og svissneska þinginu og í Danmörku. Danir hafa skipað nefnd til að rannsaka þetta frekar og ef ég man rétt þá eru þeir að íhuga bann við innflutningi á hormóninu. Þetta er notað í svínaræktarbúi þar að einhverju marki. Þar er undir hvort hinn risastóri danski svínaræktunariðnaður, mikill iðnaður í meira en 100 ár, ætli að banna innflutning. Sama gildir í Hollandi, þeir eru að íhuga að banna innflutning og líka Svisslendingar. Það er rétt sem hv. þm. Inga Sæland sagði hér áðan að ekki þarf að banna eitthvað sem er ekki stundað. Eins og Platón sagði: Lögin eru fyrir þá sem brjóta þau. Það er nú bara þannig og því þarf Evrópusambandið ekki að setja lög til að banna eitthvað sem er ekki stundað. Þar er þetta ekki vandamál. Það ætlar hins vegar að íhuga það, sem nokkur lönd sem eru að íhuga, að banna innflutning á hormónunum svo það liggi fyrir.
Varðandi dýraníðið þá tel ég að hér sé um þrenns konar dýraníð að ræða. Það er dýraníð á hinni fylfullu meri sem gengur með afkvæmi sitt í kviði sem er að vaxa þar fyrstu daga og vikur síns lífs. Í öðru lagi er það dýraníð á hinu ófædda folaldi. Þriðja dýraníðið er þegar verið er að sprauta vaxtarhormónum inn í svínið sem er að ala önnur afkvæmi, svo afkvæmi þess vaxi hraðar. Ég hef ekki stúderað hvort það sé líka dýraníð á hinum ófæddu svínum en það er a.m.k. á þremur sviðum sem dýraníð liggur fyrir. Ég tel að jafn ríkt land og mikið velferðarríki og Ísland, ein af ríkustu þjóðum heims, eigi að hafa siðferði varðandi dýravernd og velferð dýra í huga og banna þetta blóðmerahald.
Annað atriði í þessu er sá stallur sem íslenski hesturinn er á. Í huga þjóðarinnar hefur hann alltaf verið þarfasti þjónninn. Að stunda svona iðju á þarfasta þjóninum, sem hefur verið aðalsamgöngutækið okkar frá landnámi, fleiri hundruð árum lengur en nokkurn tímann bifreiðin — við eigum ekki að líða það á hinum fræga íslenska hesti sem er okkur svo kær. Ég tel að efnahagslegir hagsmunir séu ekki þesslegir að við þurfum að stunda blóðmerahald eins og Mongólía, Argentína og önnur fátækari ríki sem við berum okkur ekki saman við. Ég held að þessi fjöldi umsagna sem kom við málið á síðasta þingi sýni vilja, áhuga og bara kröfu um það í samfélaginu að blóðmerahald verði bannað. Ég held líka að þetta sé svolítið svartur blettur á íslensku hrossahaldi í landinu. Mér þykir vænt um íslenska hestinn og íslenska hrossabændur. Íslenski hesturinn er heimsfrægur um allan heim og það er gaman að fylgjast með heimsmeistaramótum íslenska hestsins úti í heimi og í Evrópu. Orðstír hans er ótrúlegur miðað við önnur hrossaræktarkyn, ég tel hann vera einstakan í heiminum. Ég hef búið erlendis og þá er íslenski hesturinn iðulega nefndur og hvað hann sé skemmtilegur og merkilegur. Það er alltaf fólk sem veit ekki af því að það sé verið að taka hormón úr honum.
Ég vona að þetta mál fái góðan framgang í atvinnuveganefnd og ég efast ekki um að formaður nefndarinnar muni sjá til þess að það fái réttláta og góða málsmeðferð og verði afgreitt úr nefnd hið fyrsta svo við getum tekið 2. umr. í málinu.
Virðulegur forseti. Ég þakka þingmanninum fyrir fína ræðu. Ég ætlaði svo sem ekki að koma hér upp aftur en mig langaði hins vegar að gera það eftir að hafa hlustað á ræðu hv. þingmanns þar sem hann talaði um að útflutningur á íslenska hestinum skipti engu máli í þessu samhengi, að þetta snerist um dýraníð og samkvæmt skilgreiningu flutningsmanna frumvarpsins er blóðtaka úr þessum hryssum dýraníð. Ástæðan fyrir því að ég talaði í ræðu minni áðan um útflutning á íslenska hestinum er einfaldlega sú að í ræðum og orðræðu málsins á síðasta þingi, 152. þingi, var það ein af röksemdafærslum flutningsmanna tillögunnar að þetta myndi hafa skaðleg áhrif á útflutning á íslenska hestinum og skaða ímynd hans erlendis. Það er þaðan komið, ekki frá mér. Þannig að mig langaði einfaldlega að spyrja og spurði hvort það hefði í raungerst á þessu ári sem menn óttuðust að sala á íslenska hestinum myndi fara niður á við út af þessu máli, sem ég held að hafi ekki gerst, ég hef ekki séð tölur um það.
Varðandi dýraverndina þá ætla ég alls ekki að gera lítið úr sjónarmiðum flutningsmanna þessarar tillögu um að í þessu tilfelli sé um dýraníð að ræða. Ég ætla þó bara að benda á að skiptar skoðanir eru um það. Í þessu mikla riti frá matvælaráðuneytinu, sem heitir Blóðtaka úr fylfullum hryssum — starfsemi, regluverk og eftirlit, sem kom í kjölfarið, eru það Dýralæknafélag Íslands, Dýraverndarsamband Íslands, Eggert Gunnarsson dýralæknir, fagráð um velferð dýra og Félag hrossabænda sem telja öll (Forseti hringir.) að leyfa eigi þetta með sterkari skilyrðum.
Virðulegi forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir andsvarið. Það sem ég var að benda á hér áðan er það að dýraníð er ekki afstætt, siðferði er ekki afstætt. Það er ekki háð því hvort það seljist fleiri eða færri hross út úr landinu. Það er ekki þannig. Allir þeir sem eru fylgjendur áframhaldandi bóðmerahalds eiga hagsmuna að gæta í málinu. Það er bara þannig. Iðnaðurinn vill að sjálfsögðu fá að halda áfram og fólk vill hafa tekjur af blóðmerahaldi. Flokkur fólksins lagði sérstaklega fram við fjárlög á síðasta þingi að bæta þeim það tjón. Það er því líka verið að hugsa um það í þessu máli að bæta þeim tekjumissi vegna þess.
Varðandi ímynd íslenskra hestsins: Að sjálfsögðu skaðar blóðmerahald ímynd íslenska hestsins. Íslandsstofa hefur verið að markaðssetja íslenska hestinn úti í heimi á undanförnum árum og blóðmerahaldið skaðar ímyndina. Það getur vel verið að þetta hafi ekki fækkað útfluttum hrossum til sölu á einu ári en það getur vel verið að það gerist í framtíðinni. (IngS: Kannski hefðu þau orðið fleiri.) — Já, þess vegna. Málið er bara að þetta er svartur blettur á ímynd íslenska hestsins, klárlega, af því að þetta er dýraníð. Að þjóðríki sé að selja hrossin sín, sem þjóðin er svo stolt af og hafa ákveðinn sess í þjóðarvitundinni og meira að segja líka úti í heimi, að við séum að taka vaxtarhormón úr fylfullum merum til að selja í svín úti í heimi, það er ekki ásættanlegt, bara engan veginn ásættanlegt. Það er dýraníð. Allir dýraverndarsinnar eru sammála þessu. Það eru bara þeir sem eru að stunda þetta og eiga hagsmuna að gæta sem eru það ekki. Það er hinn órjúfanlegi sannleikur málsins.
Virðulegur forseti. Ég þakka þingmanninum andsvarið. Ég ætla á þessu stigi máls ekki að gera ágreining við hann í ræðupúlti Alþingis um hvort þetta flokkist undir dýraníð eða ekki. Ég hef einfaldlega ekki fagþekkingu til þess að meta það. Það eru aðrir sem eru í því verkefni og ég treysti þeim ágætlega í það.
Eins og ég sagði áðan fagna ég þeirri vinnu sem kom fram í þessu plaggi sem ég er með hér fyrir framan mig og setti skýrari regluramma í kringum þetta athæfi. Rauði þráðurinn í málflutningi allra sem komu fyrir nefndina í fyrra og sömuleiðis rauði þráðurinn og það sem skín í gegn í þessari skýrslu er að það vanti regluverk um þetta. Því ber að fagna að slíkt sé komið. Þetta er gefið út til þriggja ára þannig að við skulum sjá hver staðan verður eftir þrjú ár, hvort menn meta það þannig að þörf sé á því að banna þetta algjörlega eða herða reglurnar enn frekar. Það á væntanlega eftir að koma í ljós.
Varðandi það að þeir sem hafa hag af málinu, hagaðilar málsins, hafi verið á móti þessu: Já, í einhverjum tilfellum er það alveg rétt en við erum hér með aðila eins og Dýraverndarsamband Íslands og fagráð um velferð dýra sem telja að það eigi að leyfa þetta með skilyrðum. Ég veit ekki, virðulegur forseti, hvaða hag þessir aðilar hafa þessu máli. Ég veit það ekki.
En ég hlakka bara (Forseti hringir.) til að fá þetta mál til atvinnuveganefndar og vonast til þess að við getum (Forseti hringir.) skoðað það þar með opnum huga.
Virðulegur forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir andsvarið. Þótt regluverk í kringum þetta sé bætt og það sé leyft að stunda blóðmerahald í þrjú ár í senn breytir það því ekki að blóðmerahald í sjálfu sér er dýraníð, blóðtakan sjálf er dýraníð á fylfullu merinni, á hinu ófædda folaldi. Svo getum við líka farið að ræða hvort það sama gildi um svínið þegar sprautað er inn í það vaxtarhormórni. Þannig að bætt regluverk og tímabinding á leyfunum bætir ekki stöðuna, svo það liggi fyrir. Í ljósi þess líka að í þingsályktun frá Evrópuþinginu er skorað á framkvæmdastjórnina að taka málið upp og banna blóðmerahald innan ESB spái ég því að eftir nokkur ár, ef við horfum inn í framtíðina, muni framkvæmdastjórnin líklega koma með tilskipun um að banna blóðmerahald. Þessi tilskipunin mun verða hluti af EES-samningnum, hún mun koma hingað og við þurfum að samþykkja hana. Þá getum við minnst þess að það var andstaða í þinginu gegn þessu. Þá munu allir samþykkja þetta.
Ég veit að hv. þingmaður er úr fallegasta firði landsins. Ég hef sjálfur orðið þess heiðurs aðnjótandi að vinna í fallegasta firði landsins, Skagafirðinum, þar sem er mekka hrossaræktar í landinu. Ég vona og tel að Skagfirðingar séu sammála því að blóðmerahald sé dýraníð og að við eigum að banna blóðmerahald — það er mín sannfæring innst í hjartanu — og líka Húnvetningar sem eru í okkar fína kjördæmi, skemmtilegasta kjördæmi landsins. (IngS: Svona, svona.)
Frumvarpið gengur til 2. umr.
Frumvarpið gengur til atvinnuvn.