153. löggjafarþing — 29. fundur
 10. nóvember 2022.
stéttaskipting á Íslandi.

[10:52]
Jóhann Páll Jóhannsson (Sf):

Virðulegi forseti. Hér á 20. öldinni varð til stjórnmálaflokkur, varfærinn íhaldsflokkur sem sagði stétt með stétt og viðurkenndi þar með, athugið það, viðurkenndi stéttaskiptingu í íslensku samfélagi. Þessi flokkur horfðist í augu við vandann, stéttaskiptinguna, en kallaði eftir samstöðu þvert á stéttir. Þessi varfærni íhaldsflokkur er ekki lengur til. Nú segja Sjálfstæðismenn ekki lengur stétt með stétt heldur segja þeir að Ísland sé stéttlaust samfélag, með leyfi forseta: „Við höfum byggt upp stéttlaust samfélag.“ Þetta sagði hæstv. ráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins á landsfundi síðustu helgi.

Hér var rætt um sjávarútvegsmál rétt í þessu og hér er ein staðreynd. Á síðasta ári voru þrír útgerðarmenn á Íslandi með 3 milljarða kr. hver í fjármagnstekjur. Það eru þúsundföld árslaun öryrkja. Ég vil spyrja hæstv. fjármálaráðherra tveggja spurninga og ég bið hann um að tala ekki í kringum þær. Ég er ekki að spyrja sérstaklega um einhverja Gini-stuðla eða mælingar á tekjujöfnuði, ég er að tala um stéttaskiptingu, ég er að tala um fólk hérna. Þetta eru tvær spurningar. Númer eitt: Telur ráðherrann að öryrkinn og stórútgerðarmaðurinn tilheyri sömu stétt? Og númer tvö: Fæðist barn öryrkjans inn í sömu stétt og barn útgerðarmannsins? Trúir hæstv. fjármálaráðherra því að þessi börn fái sömu tækifæri og tilheyri sömu stétt?



[10:53]
fjármála- og efnahagsráðherra (Bjarni Benediktsson) (S):

Virðulegi forseti. Vandinn við marga jafnaðarmenn, eins og marga í Samfylkingunni, er m.a. sá að fólk trúir því að það sé hægt og skynsamlegt að byggja samfélag þar sem stjórnvöld tryggja öllum jafna útkomu í lífinu. Það sem við gerum í Sjálfstæðisflokknum er að leggja áherslu á að fólk hafi jöfn tækifæri (Gripið fram í.) til þess að blómstra. Þeir sem vilja halda því fram að Ísland sé einkennandi fyrir samfélag þar sem mikil stéttaskipting ríkir vilja auðvitað ekki, eins og hv. þingmaður hafnaði hér í ræðustól, að rætt sé um Gini-stuðla, vilja ekki horfa á raunverulega útkomu. Eða hvað er annars betur til vitnis um að okkur hafi tekist að tryggja góðan jöfnuð í samfélaginu sem við búum í en sú staðreynd að hvergi í heiminum ríkir meiri jöfnuður en á Íslandi? Nei, þeirri staðreynd er auðvitað bara hafnað og spurt: Getur verið að það sé til fólk í ólíkri stöðu í samfélaginu? Getur verið að það sé erfitt að bera saman þann sem fær miklar fjármagnstekjur og þann sem býr við örorku? Auðvitað er erfitt að gera það en við erum líka ekki að reka stjórnmálastefnu sem þykist geta, eins og jafnaðarmenn að jafnaði gera, tryggt öllum sömu niðurstöðu í lífinu. Það er hinn stóri misskilningur hv. þingmanns og jafnaðarmanna almennt og margra vinstri manna að það sé skynsamlegt að reyna það af hálfu stjórnvalda að stoppa þá sem eru að skara fram úr, skera nógu mikið af þeim til að afhenda öðrum sem hafa of lítið þannig að útkoman á endanum verði jöfn. (Gripið fram í.) Þetta er ótrúlega döpur nálgun á hlutverk stjórnvalda. Ég kem hingað upp til að gleðja hv. þingmann með því að segja að þetta fólk er ekki í sömu stöðu og við stjórnmálamennirnir eigum ekki einu sinni að reyna að tryggja öllum nákvæmlega sömu stöðu í lífinu.



[10:56]
Jóhann Páll Jóhannsson (Sf):

Virðulegi forseti. Ég spurði hæstv. fjármálaráðherra hvort hann tryði því raunverulega að barn öryrkjans hefði nákvæmlega sömu tækifæri og fæddist inn í sömu stétt og barn stórútgerðarmannsins. Hann vill ekki einu sinni reyna að jafna þennan aðstöðumun, ef ég skil svör hans rétt. Það er ekki nema von að hæstv. fjármálaráðherra lendi í vandræðum með þessa fullyrðingu sína, þessa ótrúlegu fullyrðingu um að Ísland sé stéttlaust samfélag. Hún er fjarstæðukennd. Það er ekki furða að hann sé á harðahlaupum undan eigin orðum en hann verður bara að una því að talað sé um stéttaskiptingu á Alþingi Íslendinga.

Samkvæmt gögnum frá landlækni getur 30 ára karlmaður, sem er einvörðungu með grunnskólapróf, vænst þess að lifa fimm árum skemur en jafn gamall maður með háskólapróf. Þetta segja gögn landlæknis. Er þetta tilviljun eða er þetta einmitt áminning um að Ísland er víst stéttskipt samfélag?

Gögn frá OECD sýna að helmingur erlendra ríkisborgara á Íslandi er undir fátæktarmörkum en samt í launaðri vinnu. Við þurfum að fara til Bandaríkjanna eða Sviss til að finna sams konar hlutfall. Er þetta tilviljun eða kannski einmitt áminning um að Ísland er stéttskipt samfélag, að það er eilífðarverkefni að draga úr þessari stéttaskiptingu, að við eigum ekki að afneita henni og viðhalda henni eins og hæstv. fjármálaráðherra gerir? Við eigum að draga úr henni og milda hana.



[10:57]
fjármála- og efnahagsráðherra (Bjarni Benediktsson) (S):

Virðulegi forseti. Það mun ekki falla í hlut hv. þingmanns að leggja af slagorð Sjálfstæðismanna, stétt með stétt, sem var einmitt haldið hátt á lofti á vel heppnuðum landsfundi okkar um síðustu helgi, þeim fjölmennasta hingað til. Það er bara rangt hjá hv. þingmanni að við höfum aflagt það slagorð okkar. (Gripið fram í.) Staðreyndin er samt sú að allar tölur sýna okkur að við höfum náð meiri árangri í því að tryggja stéttlaust samfélag heldur en nokkurt annað þjóðríki. Ekki nóg með það heldur eru kjör þeirra sem minnst hafa á Íslandi einhver þau bestu sem fyrirfinnast innan OECD og innan Evrópu.

Mig langar að vekja athygli á annarri staðreynd sem kemur fram í lífshlaupinu á vefnum tekjusagan.is. Þar sjáum við félagslega hreyfanleikann í íslensku samfélagi — þetta er mál sem hefur fengið allt of litla athygli — sem sýnir okkur að fólk sem snemma á æviskeiðinu býr við tiltölulega kröpp kjör(Forseti hringir.) á meiri möguleika á Íslandi en í öðrum ríkjum til að blómstra seinna á æviskeiðinu. Þetta er það sem skattframtöl frá árinu 1991 sýna okkur. (Forseti hringir.) Félagslegur hreyfanleiki er auðvitað lykilatriði í samfélagi þar sem allir eiga jöfn tækifæri. (Gripið fram í.)