greiðslumark sauðfjárbænda.
Virðulegi forseti. Áform matvælaráðuneytisins um að niðurtröppun á greiðslumarki sauðfjárbænda hefjist að nýju nú í lok árs hafa legið fyrir undanfarna mánuði. Í dag er greiðslumarkið eini öryggi greiðslugrunnurinn sem sauðfjárbændur hljóta sama hvort árar vel eða illa. Með tilkomu þess myndaðist söguleg sátt innan stéttarinnar. Árið 2019 var ákveðið að stöðva niðurtröppun greiðslumarks vegna slæmrar afkomu í stéttinni. Það var án efa rétt skref á sínum tíma en staða sauðfjárbænda í dag er því miður engu skárri en þá. Það vekur því furðu að hefja eigi niðurtröppun að nýju þegar staðan hefur ekki batnað síðan árið 2019. Rekstrargrundvöllur fer versnandi og nýliðun er því miður í lágmarki. Sauðfjárbændur á Norðvestur- og Norðausturlandi horfa áhyggjufullir á áframhaldið, skyldi umrædd niðurtröppun verða að veruleika, enda þau svæði landsins sem verst verða úti ef þetta gengur eftir. Sauðfjárbændur hafa ítrekað ávarpað fyrirhugaða niðurtröppun og deilt áhyggjum sínum af stöðunni, bæði opinberlega og innan sinna raða. Þá er vert að benda á síðustu tvo aðalfundi sauðfjárbænda. Þar hefur það verið samhljóma niðurstaða að niðurtröppun skuli ekki taka gildi um áramótin og því augljóst á þessu að stéttin stendur saman í þessu máli. Að auki vekja þessi áform sérstakan óhug meðal yngri sauðfjárbænda sem margir hafa fjárfest í greiðslumarki. Þessi óvissa er alls ekki til þess fallin að auka nýliðun innan stéttarinnar. Þetta er skýr vilji bænda og hann byggir ekki á óskhyggju heldur nauðsyn. Vegna þessa vil ég spyrja hæstv. ráðherra hvort hann hyggst halda niðri niðurtröppun á greiðslumarki til sauðfjárbænda áfram í lok ársins þrátt fyrir ákall sauðfjárbænda og þann mikla sameiningarmátt sem loksins er innan greinarinnar.
Virðulegi forseti. Eins og kom fram hér í svari mínu við fyrirspurn annars þingmanns fyrr í fyrirspurnatímanum þá eru búvörusamningar auðvitað í gildi og á þeim fer tvisvar fram endurskoðun. Það gerðist 2019 og það gerist aftur á næsta ári. Síðan vil ég segja það að bændur hafa enga eina skoðun á þessu kerfi. Þetta vitum við vegna þess að bændur hafa verið spurðir út í afstöðuna frekar nýlega, líka vegna þess að sjónarmið bænda sem hringja í mig, í ráðuneytið, í fleiri, eru ólík. Þegar sauðfjárbændur eru spurðir hversu sanngjarnt eða ósanngjarnt þeim finnist greiðslumarkskerfið vera þá er afstaða sauðfjárbænda klofin. Sá hluti sauðfjárbænda sem á mikið greiðslumark vill halda í það kerfi og finnst það sanngjarnt. Þeir bændur sem eiga lítið greiðslumark og sjá að þangað flytjast fjármunir finnst þetta kerfi ósanngjarnt. Raunar er kerfið svo umdeilt að meira að segja fimmtungur þess hluta sauðfjárbænda sem á mikið greiðslumark telur að kerfið sé ósanngjarnt þrátt fyrir það. Þessi spurning var lögð fyrir sauðfjárbændur sumarið 2021 í könnun á vegum atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins og könnuninni svöruðu 770 sauðfjárbændur.
Ég er hins vegar þeirrar skoðunar að við verðum að halda samtalinu opnu við bændur og við verðum að heyra og ræða hvernig málin eru. En ef samningar eru í gildi þá eru þeir í gildi beggja vegna borðs. Það er líka rétt að nefna það að á sínum tíma var umræða um það að bændur yrðu við núverandi aðstæður að kaupa réttinn til að fá stuðning frá almenningi í gegnum búvörusamninga af bændum sem væru að hætta og þannig væri um að ræða í raun og veru inngangshindrun inn í kerfið sem væri ekki til þess fallin að styðja við starfandi bændur. Þannig að á þessu eru mjög margar hliðar. En ég held að umræðan sé mikilvæg. Aðalatriðið er það, virðulegi forseti, að halda því til haga að á mínum tíma í embætti hefur svo sannarlega verið hlustað á bændur.
Virðulegi forseti. Ég þakka hæstv. matvælaráðherra fyrir svarið. Það er afar ánægjulegt að heyra að það sé verið að hlusta á sauðfjárbændur. Það er varla hægt að ítreka nógu oft hversu mikilvægt það er að taka samtalið og það sé hlustað, því að sjaldan hefur vilji sauðfjárbænda verið jafn skýr og núna. Líkt og ég kom inn á í minni fyrri ræðu kom á síðustu tveimur aðalfundum sauðfjárbænda fram skýr vilji varðandi niðurtröppunina og óskað eftir að það beðið sé með hana, sérstaklega í ljósi þess að endurskoðun samninga mun fara fram á nýju ári. Við eigum að koma í veg fyrir að rekstrargrundvöllur sauðfjárbænda sem stendur höllum fæti í dag fari versnandi. Með leyfi forseta, vitna ég hér til samningsins:
„Á grundvelli upplýsinga skv. 1. mgr. getur framkvæmdanefnd búvörusamninga ákveðið að færa fjármuni á milli einstakra verkefna sem falla undir samning um starfsskilyrði sauðfjárræktar. Heimilt er að færa árlega allt að 20% þeirrar fjárhæðar sem ætluð er til hvers verkefnis.“
Því spyr ég hæstv. ráðherra: Er þetta ekki leið sem er hugsanlega fær þar sem kveðið er á um þetta í samningnum sjálfum?
Virðulegi forseti. Bara fyrir þingið vil ég halda því til haga að þessi tillaga var reiknuð í mínu ráðuneyti og þá kom í ljós að með því að fallast á beiðnina myndi rúmlega helmingur bænda fá hærri greiðslur en helmingur bænda fá lægri greiðslur. Heildarumfangið er upp á rúmar 110 millj. kr. sem myndi flytjast milli bænda, en þetta eru 2,3% af heildarumfangi sauðfjársamningsins. Það er rétt að árétta að við þessa breytingu lækkar ekki stuðningurinn við sauðfjárrækt heldur færist, bara þannig að það sé sagt.
Hv. þingmaður spyr sérstaklega um framkvæmdanefnd búvörusamninga, sem er sannarlega sá samráðsvettvangur um framkvæmd búvörusamninga sem til er. En þó er rétt að árétta að í samningnum um starfsskilyrði sauðfjárræktar segir að heimilt sé að færa á milli liða samningsins, eins og hv. þingmaður nefnir, allt að 20% árlega af hverjum lið, þó öðrum en beingreiðslur út á greiðslumark. Það kemur þar fram.