Ferill 489. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1991–92. – 1061 ár frá stofnun Alþingis.
115. löggjafarþing. – 489 . mál.
754. Frumvarp til laga
um breyting á lögum nr. 49/1974, um Lífeyrissjóð sjómanna, sbr. lög nr. 10/1978, nr. 15/1980, nr. 48/1981 og nr. 78/1985.
(Lagt fyrir Alþingi á 115. löggjafarþingi 1991–92.)
1. gr.
Við 5. gr. laganna bætist ný málsgrein, 2. mgr., svohljóðandi:
Stjórn sjóðsins getur ákveðið aðra skipan mála.
2. gr.
2. mgr. 6. gr. laganna orðast svo:
Reikningsár sjóðsins er almanaksárið. Reikningar sjóðsins skulu endurskoðaðir af Ríkisendurskoðun eða af löggiltum endurskoðendum.
3. gr.
7. gr. laganna orðast svo:
Stjórn sjóðsins skal sjá um ávöxtun á fé hans. Því má ráðstafa á eftirfarandi hátt:
4. gr.
3. mgr. 10. gr. laganna orðast svo:
Launagreiðanda ber að halda iðgjöldum launþega eftir af launum hans og standa sjóðnum skil á þeim ásamt eigin iðgjaldahluta. Á þeim skipum, þar sem hver mánuður telst sérstakt kauptryggingartímabil, er gjalddagi iðgjalda hvers mánaðar 15. dagur næsta mánaðar. Á þeim skipum, þar sem hver veiðiferð telst sérstakt kauptryggingartímabil, er gjalddagi iðgjalda 15. dagur eftir að veiðiferð lýkur. Verði vanskil á greiðslu iðgjalda lengur en 30 daga fram yfir gjalddaga er stjórn sjóðsins heimilt að innheimta vangoldin iðgjöld með vanskilavöxtum, sem Seðlabanki Íslands heimilar innlánsstofnunum hæsta að taka, frá gjalddaga. Verði breytingar í kjarasamningum á framangreindum viðmiðunartímabilum er stjórn sjóðsins heimilt að ákveða aðrar reglur varðandi gjalddaga iðgjaldagreiðslna.
5. gr.
1. mgr. 13. gr. laganna orðast svo:
Hver sjóðfélagi, sem greitt hefur iðgjöld til sjóðsins undanfarin þrjú almanaksár og a.m.k. sex mánuði á undanfarandi tólf mánuðum, á rétt á örorkulífeyri ef hann verður fyrir orkutapi sem tryggingayfirlæknir metur 35% eða meira. Örorkumatið skal miða við vanhæfni sjóðfélaga til almennra starfa. Fyrstu fimm árin eftir orkutapið skal þó miða við vanhæfni sjóðfélaga til að gegna starfi því er hann hefur gegnt og aðild hans að sjóðnum er tengd. Þrátt fyrir örorku á enginn rétt á örorkulífeyri meðan hann heldur fullum launum fyrir starf það er hann gegndi eða fær jafnhá laun fyrir annað starf sem veitir lífeyrissjóðsréttindi og aldrei skal samanlagður örorkulífeyrir og barnalífeyrir vera hærri en sem nemur þeim tekjumissi sem sjóðfélaginn hefur sannanlega orðið fyrir sökum örorkunnar.
6. gr.
5. mgr. 14. gr. laganna orðast svo:
Nú lætur sjóðfélagi ekki eftir sig maka, en einstæð móðir hans, ógift systir eða sambýliskona hefur sannanlega annast heimili hans um árabil, þó ekki skemur en fimm ár fyrir andlát hans, og er þá stjórn sjóðsins heimilt að greiða hlutaðeigandi makalífeyri svo sem um ekkju væri að ræða. Láti sjóðfélagi eftir sig sambýliskonu og barn innan 18 ára aldurs sem hann hefur átt með eftirlifandi sambýliskonu sinni er sjóðstjórn heimilt að greiða makalífeyri þótt sambúðin hafi staðið skemur en fimm ár. Þá er sjóðstjórn heimilt að greiða sambýlismanni lífeyri í samræmi við ákvæði 3. og 4. mgr.
7. gr.
7. mgr. 14. gr. laganna orðast svo:
Ekkja eða ekkill samkvæmt þessari grein telst ekki sá sem skilinn var við sjóðfélagann að borði og sæng fyrir andlát hans. Réttur til makalífeyris fellur niður ef makinn gengur í hjónaband á ný eða stofnar til sambúðar sem jafna má til hjúskapar, en gengur aftur í gildi ef síðara hjónabandinu eða sambúðinni er slitið án réttar til lífeyris.
8. gr.
3. mgr. 15. gr. laganna orðast svo:
Sama rétt öðlast börn og kjörbörn þeirra sjóðfélaga er njóta örorkulífeyris úr sjóðnum vegna 100% örorku. Við ákvörðun lífeyrisfjárhæðar sjóðsins skal þó ávallt reikna með að örorka samkvæmt almannatryggingalögum sé 75%. Sé örorka metin lægri en 100% skal barnalífeyrir sjóðsins vera hlutfallslega lægri.
9. gr.
3. mgr. ákvæðis til bráðabirgða orðast svo:
Frá árinu 1980 skulu elli-, örorku- og makalífeyrisgreiðslur samkvæmt lögum þessum miðast við grundvallarlaun skv. 2. mgr. 11. gr. eins og þau eru 1. janúar, 1. apríl, 1. júlí, 1. október og 1. desember 1980, 1. mars, 1. júní, 1. september og 1. desember hvert ár 1981–1984, en í byrjun hvers mánaðar frá janúar 1985.
10. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi. Þó skulu ákvæði 5. gr. og 8. gr. taka gildi 1. janúar 1993.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Frumvarp þetta til breytinga á lögum um Lífeyrissjóð sjómanna er samið að tilhlutan stjórnar sjóðsins. Þær breytingar, sem hér eru lagðar til, eru af ýmsu tagi og snerta bótarétt sjóðfélaga, rekstur sjóðsins, með hvaða hætti heimilt er að ávaxta fé sjóðsins, vaxtaútreikning vegna vangoldinna iðgjalda og fleiri atriði sem nánar verður vikið að í athugasemdum við einstakar greinar.
Samkvæmt tryggingafræðilegri úttekt, sem gerð var á Lífeyrissjóði sjómanna miðað við stöðu í árslok 1989, er mikill halli á sjóðnum. Um nokkurt skeið hefur sjóðstjórn leitað leiða til úrbóta. Þær breytingar, sem í þessu frumvarpi eru lagðar til á bótarétti sjóðfélaga, miða aðallega að því að draga úr útgjöldum sjóðsins. Þetta á við um breytingu á ákvæði um örorkulífeyri, en á honum hefur orðið gífurleg aukning á síðustu árum, svo og barnalífeyri til örorkulífeyrisþega. Hins vegar er gerð tillaga um breytingu á rétti sambýliskvenna sjóðfélaga til makalífeyris sem miðar að því að auka þann rétt sem fyrir hendi er samkvæmt núgildandi lögum. Þar er þó ekki um mikla útgjaldaaukningu fyrir sjóðinn að ræða.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Hér er bætt við ákvæði sem heimilar stjórn sjóðsins að taka ákvörðun um að rekstur sjóðsins geti verið annars staðar en í Tryggingastofnun ríkisins. Stjórn sjóðsins telur óeðlilegt að það skuli vera bundið í lögum að Tryggingastofnun ríkisins skuli annast rekstur hans. Nauðsynlegt er að stjórnin geti ákveðið annað fyrirkomulag á rekstrinum þyki það heppilegra.
Um 2. gr.
Til samræmis við breytinguna í næstu grein á undan er gert ráð fyrir að reikningar sjóðsins þurfi ekki að vera endurskoðaðir af Ríkisendurskoðun. Ef sjóðurinn flyst úr Tryggingastofnun mundu löggiltir endurskoðendur annast endurskoðun sjóðsins eins og flestra annarra lífeyrissjóða.
Um 3. gr.
Hér er kveðið á um það hvernig heimilt er að ávaxta fé sjóðsins. Hér er um umtalsverðar breytingar að ræða frá núgildandi lögum. Er þar helst að nefna heimild til kaupa á hlutabréfum sem nauðsynlegt er talið að sjóðurinn hafi. Grein þessi er að mestu samhljóða samsvarandi ákvæði í frumvarpi til laga um starfsemi lífeyrissjóða.
Um 4. gr.
Þetta ákvæði, sem tekur til þess hvenær á að skila iðgjöldum til sjóðsins svo og dráttarvaxta, er nokkuð breytt miðað við núgildandi ákvæði sem ekki hefur þótt nógu skýrt. Hér er gert ráð fyrir að gjalddagi iðgjalda verði 15. dagur eftir að iðgjaldatímabili lýkur sem er annaðhvort sérhver mánuður eða veiðiferð. Eindagi er síðan 30 dögum eftir gjalddaga. Heimilt er að reikna dráttarvexti frá gjalddaga ef iðgjöldum er skilað eftir eindaga. Þá er tekið af skarið með það hvaða vexti heimilt er að innheimta af vangreiddum iðgjöldum, en í núgildandi lögum er ekki skýrt kveðið á um þetta atriði. Þessi tillaga tekur mið af þeim kjarasamningum sem nú eru í gildi, en gert er ráð fyrir að sjóðstjórn geti breytt þessum reglum verði breytingar á ákvæðum varðandi uppgjörstímabil í kjarasamningum sjómanna og útgerðarmanna.
Um 5. gr.
Sjóðfélagi, sem metinn er óvinnufær til sjós, nýtur samkvæmt núgildandi lögum örorkulífeyris ótímabundið nema bætur séu felldar vegna tekna fyrir önnur störf. Sjóðfélagi, sem nýtur örorkubóta frá sjóðnum, getur verið vinnufær til margra starfa í landi og haldið örorkubótunum frá sjóðnum óskertum. Hér er lagt til að fyrstu fimm árin eftir að sjóðfélagi verður óvinnufær sé eingöngu miðað við vinnugetu til sjós, en eftir þann tíma verði matið almennt. Þetta þýðir að margir sjóðfélagar mundu eiga rétt á örorkulífeyri í fimm ár en ekki lengur. Með þessari breytingu gæti orðið um verulega lækkun á útgreiddum örorkubótum frá sjóðnum að ræða. Rétt er að geta þess að þessi breyting er í samræmi við reglugerð sjóða innan Sambands almennra lífeyrissjóða.
Um 6. gr.
Samkvæmt núgildandi lögum er heimilt að greiða öðrum aðila en maka lífeyri við fráfall sjóðfélaga, en skilyrði er að sambúð hafi staðið í a.m.k. fimm ár fyrir andlát og skiptir þar ekki máli þótt hinn látni sjóðfélagi láti eftir sig barn sem hann hefur átt með hinni eftirlifandi sambýliskonu. Þetta er strangara skilyrði en hjá flestum öðrum lífeyrissjóðum og Tryggingastofnun ríkisins, þar sem fallið er frá skilyrði um lengd sambúðar hafi aðilar átt barn saman og barnið er yngra en 18 ára. Hér er lagt til að heimilt sé að greiða sambýliskonu sem á barn innan 18 ára aldurs með hinum látna sjóðfélaga makalífeyri þrátt fyrir að sambúð hafi staðið skemur en í fimm ár.
Um 7. gr.
Hér er gert ráð fyrir að réttur til makalífeyris falli niður stofni eftirlifandi maki til sambúðar, en samkvæmt núgildandi ákvæði fellur þessi réttur aðeins niður ef eftirlifandi maki gengur í hjónaband á ný. Eðlilegt þykir að sambúð felli niður makalífeyrisrétt á sama hátt og sambúð getur verið grundvöllur slíks réttar.
Um 8. gr.
Samkvæmt núgildandi lögum er fjárhæð barnalífeyris til barna örorkulífeyrisþega breytileg þar sem í lögunum segir að samanlagður lífeyrir frá sjóðnum og almannatryggingum skuli vera 1 1 / 2 barnalífeyrir almannatrygginga. Fjárhæð barnalífeyris frá sjóðnum fer eftir því hvort sjóðfélagi nýtur barnalífeyris frá almannatryggingum eða ekki. Hér er lagt til að barnalífeyrir frá sjóðnum verði alltaf 1 / 2 barnalífeyrir almannatrygginga. Það bæði dregur úr útgjöldum sjóðsins og auðveldar framkvæmd ákvæðisins þar sem oft liggur ekki fyrir þegar sjóðurinn úrskurðar barnalífeyri hvort réttur sé einnig á slíkum lífeyri frá Tryggingastofnun. Sú breyting, sem hér er lögð til, er einnig í samræmi við reglugerð SAL.
Um 9. gr.
Verðtrygging lífeyris byggist á ákvæði til bráðabirgða. Hér er lagt til að miðað sé við grundvallarlaun í byrjun hvers mánaðar frá og með janúar 1985 ótímabundið.
Um 10. gr.
Lagt er til að ákvæði 5. gr. um breytingu á viðmiðun við örorkumat og 8. gr. um breytingu á barnalífeyri örorkulífeyrisþega komi til framkvæmda 1. janúar 1993 til þess að þeir örorkulífeyrisþegar, sem þessi breyting tekur til, fái aðlögunartíma áður en bætur þeirra lækka. Að öðru leyti taki lögin gildi við birtingu.
