Ferill 77. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.

---

1993. – 1063 ár frá stofnun Alþingis.
117. löggjafarþing. – 77 . mál.

80. Tillaga til þingsályktunar

um styttingu vinnutíma.

Flm.: Anna Ólafsdóttir Björnsson, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,

Jóna Valgerður Kristjánsdóttir, Kristín Ástgeirsdóttir,

Kristín Einarsdóttir.

    Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að beita sér fyrir styttingu vinnuvikunnar með það að markmiði m.a. að skapa fleiri störf. Vinnuvika í dagvinnu verði stytt í 35 stundir í áföngum og án kjaraskerðingar. Haft verði samráð við aðila vinnumarkaðarins og jafnframt kannað hvort slík aðgerð geti verið liður í kjarasamningum.

Greinargerð.

    Tillaga þessi var fyrst flutt á vorþingi 1993 og er nú endurflutt óbreytt.
    Umræða um styttingu vinnutíma hefur skotið upp kollinum af og til á undanförnum árum. Fólki er farið að blöskra langur vinnudagur Íslendinga, vinnudagur sem er mun lengri en í nágrannalöndunum. Ein helsta ástæða svo langs vinnudags er að dagvinnulaun duga fáum til framfærslu. Þess vegna er hæpið að grundvöllur sé fyrir styttingu vinnutíma nema það gerist án kjaraskerðingar.
    Atvinnuleysi hefur vaxið á undanförnum árum. Frá því í september 1992 til ágústloka 1993 var það 4% að meðaltali þrátt fyrir að gripið hafi verið til allnokkurra aðgerða gegn atvinnuleysi. Þrátt fyrir vaxandi atvinnuleysi hefur vinnudagur Íslendinga lítið styst og lengdist raunar milli ára hjá ýmsum stéttum frá ársbyrjun 1992 til ársbyrjunar 1993. Meðalvinnutími fullvinnandi fólks var á fyrsta ársfjórðungi 1993 46,2 stundir á viku skv. upplýsingum Kjararannsóknarnefndar. Það skýtur skökku við að á tímum atvinnuleysis skuli stöðugildi í landinu ekki deilast á fleiri en raun ber vitni. Lítt hefur verið hugað að því að deila störfum milli fleiri en nú er gert. Fáir minnka við sig vinnu ótilneyddir og taka á sig það tekjutap sem af því leiðir. Á einstaka vinnustað hefur starfsfólk þó mætt samdrætti með því að deila á milli sín þeirri vinnu sem til skiptanna er til þess að koma í veg fyrir uppsagnir einhverra úr hópnum og þannig tekið á sig kjaraskerðingu. Í þessari tillögu er hins vegar gert ráð fyrir að unnt verði að stytta vinnudag hvers og eins án kjaraskerðingar. Ýmis fyrirtæki hafa hagrætt verulega á undanförnum árum og afköst starfsfólks aukist. Í flestum tilvikum kemur slík hagræðing aðeins fyrirtækinu til góða en ekki starfsfólki sem innir af hendi meiri vinnu á skemmri tíma. Einnig er rétt að hafa í huga að aðstöðugjaldi hefur nú verið létt af íslenskum fyrirtækjum og tekjuskattur þeirra lækkaður. Þessar breytingar ættu að skapa svigrúm til styttingar vinnutíma.
    Í tillögunni er lagt til að kannað verði hvort slíkar breytingar á vinnutíma geti greitt fyrir samningum á vinnumarkaðinum. Mikil áhersla hefur verið lögð á atvinnuátak í tengslum við kjarasamninga. Stjórnvöld hafa átt þátt í þríhliða samningaviðræðum ásamt launþegum og vinnuveitendum. Eðlilegt er að ræða styttingu vinnutíma í slíkum viðræðum. Með styttingu vinnutíma er hægt að skapa fjölmörg störf og spara samfélaginu umtalsverðar fúlgur sem ella væru greiddar í atvinnuleysisbætur. Þannig væru stjórnvöld í stakk búin til að mæta auknum útgjöldum vegna styttingar vinnutíma opinberra starfsmanna og líklega aflögufær til að hlaupa undir bagga ef atvinnurekendur teldu lækkun skatta og hagræðingu undanfarinna ára ekki hrökkva fyrir kostnaði við styttingu vinnuvikunnar.
    Samkvæmt upplýsingum í könnun á högum og aðstæðum atvinnulausra, „Atvinnulausir á Íslandi 1993“, kemur fram að 59,6% aðspurðra voru sammála fullyrðingunni: „Þegar atvinna er af skornum skammti ætti að stytta vinnuvikuna í þeirri von að fleiri geti fengið starf.“ Einungis 29,3% aðspurðra voru ósammála, 11,1% voru óvissir eða neituðu að svara.
    Stytting vinnuvikunnar hefur fleiri kosti. Varla leikur á því vafi að þörf er á því að fjölga samverustundum fjölskyldunnar. Mjög margir vinna langan vinnudag af illri nauðsyn. Samkvæmt lífskjarakönnun Félagsvísindastofnunar Háskóla Íslands, sem út kom árið 1990, telja 36,1% Íslendinga að þeir vinni of langan vinnudag. Ef litið er á fjölskyldur með börn fer hlutfallið upp í 40,4% hjá fólki í sambúð en 51,1% hjá einstæðum foreldrum. Helstu ástæður, sem upp eru gefnar fyrir því að foreldrar vilja vinna styttri vinnudag, eru: Vilji til að sinna áhugamálum, fjölskyldu og börnum. Fjárhagur fjölskyldunnar er ein helsta ástæða þess að fólk telur sig ekki geta minnkað við sig vinnu, 39% telja það meginástæðuna. Ef einungis er litið á afstöðu kvenna til langs vinnutíma kemur í ljós að 48,3% kvenna telja sig verða að vinna langan vinnudag af fjárhagsástæðum fyrst og fremst.
    Umræða um styttingu vinnutíma er ekki ný af nálinni á Íslandi. Á 110. löggjafarþingi fluttu þingmenn Alþýðubandalagsins þingsályktunartillögu um styttingu vinnutímans (456. mál) og á 113. löggjafarþingi fluttu tveir þingmenn Alþýðuflokksins einnig tillögu um styttingu vinnutíma (315. mál).
    Þegar atvinnuleysi knýr að dyrum hlýtur að verða að taka þessa umræðu upp af meiri alvöru en nokkru sinni fyrr. Stytting vinnuvikunnar gæti skapað fleiri störf en nokkur önnur einstök aðgerð. Það er sameiginlegt hagsmunamál stjórnvalda, launþega og atvinnurekenda að snúa við þeirri óheillaþróun sem aukning atvinnuleysis er. Sú ábyrgð hvílir á herðum þeirra að leita allra hugsanlegra leiða í baráttunni við atvinnuleysisvofuna. Í þessari tillögu er bent á raunhæfan kost í þeirri baráttu.


Fylgiskjal I.

Hagstofa Íslands og
Nordiska statistiska sekratariatet:

Samanburður á vinnutíma á Íslandi og öðrum Norðurlöndum.

(Úr Leva i Norden, tabellbilaga, 1992.)

Repró bls. 5160 í 20. hefti 1992-93 1 síða.

Fylgiskjal II.

Úr fréttabréfi kjararannsóknarnefndar.

(1. ársfjórðungur 1993, ágúst 1993.)

Tafla 1.3. Meðalfjöldi vinnustunda á viku hjá fólki í fullu starfi.

1. ársfj.

1. ársfj.

Breyting

Starfsstéttir

1992

1993

tímar

,9 49 ,8