Ferill 283. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.

---

1994. – 1064 ár frá stofnun Alþingis.
118. löggjafarþing. – 283 . mál.

355. Frumvarp til laga

um breyting á lögum nr. 21/1992, um Lánasjóð íslenskra námsmanna.

Flm.: Svavar Gestsson, Guðrún Helgadóttir, Einar Már Sigurðarson,

Jóhann Ársælsson, Kristinn H. Gunnarsson, Margrét Frímannsdóttir,

Ólafur Ragnar Grímsson, Ragnar Arnalds, Steingrímur J. Sigfússon.

1. gr.

    Eftirfarandi breytingar verða á 6. gr. laganna:
     a .     Í stað 1.–3. mgr. koma tvær nýjar málsgreinar sem orðast svo:
                  Námsmaður, sem byrjar í námi, á ekki rétt á láni fyrr en að loknu einu missiri enda hafi hann skilað fullnægjandi námsárangri miðað við þær kröfur sem viðkomandi skóli gerir.
                  Námsmaður, sem lokið hefur námi í eitt missiri skv. 1. mgr., fær lán fyrir liðið missiri og svo áfram mánaðarlega og jafnóðum meðan hann stundar nám samkvæmt ákvæðum laga þessara.
     b .     7. mgr. um lántökugjöld fellur brott.

2. gr.

    Lög þessi öðlast þegar gildi.

Greinargerð.

     Frumvarp þetta er endurflutt, en hér er gert ráð fyrir því að námslán verði á ný samtíma lán. Er frumvarpið var lagt fram fylgdi því svofelld greinargerð:
    Þegar lögin umdeildu um Lánasjóð íslenskra námsmanna voru sett í vor komu fjölda margar breytingartillögur fram við frumvarpið frá stjórnarandstöðunni innan þings og námsmannahreyfingum utan þings. Stjórnarliðið hafnaði þessum tillögum og sett voru ný lög um Lánasjóðinn sem breyttu á einni nóttu framtíðaráformum þúsunda ungmenna. Fækkun innritana í Háskóla Íslands segir þá sögu sem segja þarf, en þar fyrir utan eru hundruð námsmanna að reyna að hefja nám af krappari efnum en fyrr og er augljóst að ís lenskir námsmenn verða svo skuldsettir að loknu námi að þeim mun ekki endast starfsævin til þess að ljúka við greiðslur lánanna.
     Umdeildasta atriðið í lögunum um Lánasjóðinn var þó það að afnema lán til handa námsmönnum haustið 1992 og koma þannig aftan að þúsundum fjölskyldna námsmanna og aðstandenda þeirra. Þegar þetta ákvæði var afgreitt á Alþingi lýsti formaður Alþýðu bandalagsins því yfir að flokkurinn mundi flytja frumvarp strax á sumarþinginu til að af nema þessa ósvinnu. Þess vegna er þetta frumvarp nú flutt og eru flutningsmenn allir þing menn Alþýðubandalagsins.
     Þegar frumvarpið var afgreitt gerðu þingmenn allra flokka grein fyrir afstöðu sinni til 6. gr. frumvarpsins sem fjallar um bann við samtímagreiðslum námslána. Þá kom fram að formaður þingflokks Alþýðuflokksins kvaðst mundu beita sér fyrir breytingum á þeirri grein ef hún hefði þau áhrif í framkvæmd að námsmönnum fækkaði. Nú liggur það þegar fyrir. Á flokksþingi Alþýðuflokksins, annars stjórnarflokksins, í júní var samþykkt að
flokkurinn ætti að beita sér fyrir breytingum á þessu ákvæði á Alþingi. Þess vegna verður að ætla að fyrir þeirri breytingu, sem hér er gerð tillaga um, sé þingmeirihluti.
    Þingflokkur Alþýðubandalagsins telur að setja þurfi ný heildarlög um Lánasjóð ís lenskra námsmanna og mun þingflokkurinn undirbúa slíkt frumvarp. 6. gr. laganna er hins vegar tekin út úr til þess að láta á það reyna hvort þingmeirihluti er fyrir málinu nú þegar þannig að það verði afgreitt fyrir áramót.
     Með greinargerð þessari birtast sem fylgiskjöl breytingartillögurnar frá síðasta vori þannig að hafa megi þær til hliðsjónar. Þá er birt samþykkt flokksþings Alþýðuflokksins frá júnímánuði sl.


Fylgiskjal I.


Samband ungra jafnaðarmanna:

Tillaga að áskorun til þingflokksins.

    Flokksstjórn skorar á þingflokk Alþýðuflokksins að beita sér fyrir eftirfarandi breyt ingum á frumvarpi til Alþingis um Lánasjóð íslenskra námsmanna:
    Burt falli 1. mgr. 6. gr.:
    „Námslán skal aldrei veitt fyrr en námsmaður hefur skilað vottorði um tilskilda skóla sókn og námsárangur.“
    Í stað þess komi:
    „Fyrsta námsaðstoð skal aldrei veitt fyrr en námsmaður hefur skilað vottorði um til skilda skólasókn og námsárangur á yfirstandandi skólaári.“
    Í greinargerð með þessari málsgrein þarf að koma fram:
    Námslán skal greitt út til fyrsta árs nema eftir að hann hefur skilað fullnægjandi námsárangri í fyrstu prófum, eftir það fái námsmaður útborgað lán mánaðarlega samhliða námi að því tilskildu að árangur næstliðinnar annar sé fullnægjandi (skv. skilgreiningu sjóðstjórnar).

Greinargerð með tillögu.

    Með áskoruninni hér að ofan er lagt til að námsmenn fái, líkt og áður, lán sín útborg uð mánaðarlega samhliða námi. Þó verði fyrsta árs nemar að sýna tilskildan árangur áður en útborgun hefst.
    Ef sú staða kemur upp að námsmaður, vegna sérstakra aðstæðna, uppfyllir ekki skil yrði Lánasjóðsins er skuld hans sett strax í innheimtu með 5% vöxtum. Í dag er það þannig að þeim námsmönnum, sem fá ofgreitt lán, er gert skylt að greiða lánin til baka á 10–12 mánuðum. Breytingin, sem frumvarpið felur í sér, hefur engin áhrif á fjárhags stöðu sjóðsins. Hins vegar hefði slík breyting stórvægileg áhrif á kjör námsmanna. Stór hluti þeirra þyrfti að fjármagna sín útgjöld fram að útborgun með bankalánum á háum vöxtum. Þannig væri framfærslugrunnur stórs hluta námsmanna skertur sem vöxtum bankanna nemur. Auk þess er óvíst að allir námsmenn hafi möguleika á slíkri þjónustu bankanna.

Fyrir hönd SUJ,

Sigþór Ari Sigþórsson, form. FUJ Hafn.,

Jón Þór Sturluson, ritari SUJ.

Fylgiskjal II.

Breytingartillögur minni hluta menntamálanefndar (HG, KÁ, PBj, VS)

við frumvarp til laga um Lánasjóð íslenskra námsmanna.

(Þskj. 790 á 115. löggjafarþingi.)

     1.     Við 1. gr. Greinin orðist svo:
                  Markmið laganna er að stuðla að jafnrétti til náms. Meginhlutverk Lánasjóðs ís lenskra námsmanna er að veita námsmönnum fjárhagsaðstoð til náms við mennta stofnanir er gera sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og gerðar eru við háskóla og sérskóla hérlendis. Þó skal veita fjárhagsaðstoð til sérnáms í framhalds skólum samkvæmt nánari ákvörðun í reglugerð.
     2.     Við 3. gr. Greinin orðist svo:
                  Opinber aðstoð við námsmenn samkvæmt lögum þessum skal nægja hverjum námsmanni til að standa straum af eðlilegum náms- og framfærslukostnaði þegar eðlilegt tillit hefur verið tekið til fjölskyldustærðar, framfærslukostnaðar þar sem nám er stundað, tekna námsmanns og maka hans, lengdar árlegs námstíma og ann arra atriða er áhrif kunna að hafa á fjárhagsstöðu námsmanns. Nánari ákvæði um út hlutun námslána og styrkja skulu sett í reglugerð. Komi fram óskir eða tillögur um breytingar á útreiknuðum framfærslugrunni samkvæmt þessari grein er ráðherra skylt að láta þriggja manna nefnd fjalla um þær áður en slíkar breytingar eru gerðar. Nefndin skal skipuð einum fulltrúa tilnefndum af menntamálaráðherra, einum til nefndum sameiginlega af samtökum námsmanna, auk hagstofustjóra eða fulltrúa hans og skal hann vera formaður nefndarinnar.
                  Þeir sem eiga rétt á láni samkvæmt lögum þessum skulu eiga kost á aðild að Söfnunarsjóði lífeyrisréttinda. Lánasjóður skal standa honum skil á iðgjaldshluta lán þega ásamt mótframlagi sínu er telst viðbót við lán eins og það annars reiknast. Það rýrir ekki rétt námsmanns til lánsfyrirgreiðslu úr Lánasjóði sem svarar þeim hluta er nemur iðgjaldi að Söfnunarsjóði þótt hann taki ekki námslán til framfærslu sér eða námskostnaðar.
     3.     Við 4. gr. 1. mgr. orðist þannig:
                  Ráðherra skipar stjórn sjóðsins þannig: Einn samkvæmt tilnefningu stúdentaráðs Háskóla Íslands, einn samkvæmt tilnefningu Sambands íslenskra námsmanna erlend is, einn samkvæmt tilnefningu Bandalags íslenskra sérskólanema, einn samkvæmt tilnefningu Iðnnemasambands Íslands, einn samkvæmt tilnefningu fjármálaráðherra og þrjá án tilnefningar og skal einn þeirra vera formaður stjórnar, annar varaformað ur og einn úr röðum samstarfsnefndar háskólastigsins.
     4.     Við 6. gr. Eftirfarandi breytingar verði á greininni:
    1. mgr. orðist svo:
                            Fyrsta námsaðstoð skal aldrei veitt fyrr en námsmaður hefur skilað vottorði um tilskilda skólasókn og námsárangur á yfirstandandi missiri.
                   b.     Í 4. mgr. falli niður orðin „ásamt vöxtum“.
                   c.     6. mgr. falli brott.
     5.     Við 7. gr. Í stað 3.–5. mgr. komi fjórar nýjar málsgreinar, svohljóðandi:
                  Endurgreiðsla lána hefst þremur árum eftir námslok en sjóðstjórnin skal skilgreina nánar hvað telja beri námslok í þessu sambandi.
                  Ári eftir námslok skal námsmanni tilkynnt upphæð heildarskuldar og sú vísitala sem samsvarar raungildi hennar.
                  Endurgreiðslur fara fram á grundvelli reglna sem giltu á þeim tíma er námsmaður undirritaði einstök skuldabréf.
                  Ábyrgð ábyrgðarmanns skv. 6. gr. getur fallið niður þegar fyrsta greiðsla hefur að fullu verið innt af hendi, enda setji lánþegi aðra tryggingu fyrir lánum sem stjórn sjóðsins metur fullnægjandi.
     6.     Við 8. gr. Greinin orðist svo:
                  Árleg endurgreiðsla af skuldabréfi skv. 3. mgr. 7. gr. ákvarðast í tvennu lagi. Annars vegar er föst greiðsla sem innheimt er á fyrri hluta ársins og hins vegar er viðbótargreiðsla sem innheimt er á síðari hluta ársins og er háð tekjum fyrra árs.
                  Föst ársgreiðsla er 34.000 kr. miðað við lánskjaravísitölu 3.205 nema eftirstöðvar láns, ásamt verðbótum, séu lægri. Þessi upphæð breytist á hverju ári í hlutfalli við lánskjaravísitölu 1. janúar hvers árs.
                  Viðbótargreiðsla miðast við ákveðinn hundraðshluta af útsvarsstofni næsta árs á undan endurgreiðsluári. Hundraðshluti þessi er 4% af árstekjum, allt að upphæð 1.200.000 kr. miðað við lánskjaravísitölu 3.205, en af tekjum umfram þá upphæð er hundraðshlutinn 6%.
                  Hundraðshlutinn, sem ákvarðar hámark árlegrar endurgreiðslu skv. 3. mgr., skal margfaldaður samkvæmt hlutfallslegri breytingu á lánskjaravísitölu frá 1. júlí á tekjuöflunarári til 1. júlí á endurgreiðsluári.
                  Stjórn sjóðsins er heimilt að veita undanþágu frá árlegri endurgreiðslu skv. 1. mgr., að hluta eða að öllu leyti, ef skyndilegar og verulegar breytingar verða á hög um lánþega, t.d. ef hann veikist alvarlega eða verður fyrir slysi er skerðir til muna ráðstöfunarfé hans og möguleika til að afla tekna. Stjórn sjóðsins er heimilt að veita undanþágu frá ársgreiðslu skv. 1. mgr. ef nám, atvinnuleysi, veikindi, þungun, um önnun barna eða aðrar sambærilegar ástæður valda verulegum fjárhagsörðugleikum hjá lánþega eða fjölskyldu hans.
                  Lánþegi, sem sækir um undanþágu skv. 5. mgr., skal leggja fyrir sjóðstjórn ítar legar upplýsingar um eignir sínar, lífeyri og önnur atriði er stjórnin telur máli skipta.
                  Heimilt er að endurgreiða lán örar en mælt er fyrir í þessari grein. Lánþega ber á hverjum gjalddaga að greiða kostnað af innheimtu hverrar greiðslu.
     7.     Við 9. gr. Greinin orðist svo:
                  Hverri árlegri endurgreiðslu skal skipt á höfuðstól og verðbætur í hlutfalli, annars vegar við lánskjaravísitölu við lántöku, sbr. 1. mgr. 7. gr., og hins vegar hækkun vísitölu fram að þeim tíma þegar endurgreiðsla er innt af hendi.
                  Endurgreiðslur, sem falla í gjalddaga eftir að lánþegi andast, falla sjálfkrafa niður.
                  Endurgreiðslur eru lögtakskræfar ef um vanskil er að ræða. Sama máli gegnir um eftirstöðvar námslána sem felld eru í gjalddaga skv. 11. gr.
     8.     Við 15. gr. Orðin „og með lántökugjöldum, sbr. 6. gr.“ í 2. mgr. falli brott.
     9.     Við 16. gr. 3. mgr. orðist svo:
                  Sjóðstjórn er heimilt, ef hagsmunasamtök námsmanna óska eftir, að draga félags gjald frá láni nema fram komi í lánsumsókn ósk um að það sé ekki gert.