Ferill 47. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1995. – 1064 ár frá stofnun Alþingis.
119. löggjafarþing. – 47 . mál.
115. Frumvarp til laga
um þingfararkaup alþingismanna og þingfararkostnað.
Flm.: Geir H. Haarde, Ólafur Örn Haraldsson, Svavar Gestsson,
Össur Skarphéðinsson, Kristín Ástgeirsdóttir.
I. KAFLI
Þingfararkaup.
1. gr.
Greiða skal alþingismanni mánaðarlega þingfararkaup úr ríkissjóði. Þingfararkaup greiðist frá fyrsta degi eftir kjördag og til síðasta dags þess mánaðar er kjörtímabili eða þingsetu lýkur. Kaupið greiðist fyrsta hvers mánaðar fyrir fram.2. gr.
Forseti Alþingis nýtur sömu launa- og starfskjara og ráðherrar.3. gr.
Varaforsetar Alþingis skulu fá greitt 15% álag á þingfararkaup.4. gr.
Alþingismaður á rétt á leyfi frá opinberu starfi, sem hann gegnir, í allt að fimm ár. Afsali hann sér starfinu eftir fimm ára leyfi á hann að öðru jöfnu forgang í allt að fimm ár frá þeim tíma að sambærilegri stöðu hjá hinu opinbera.Nú gegnir alþingismaður starfi hjá ríki eða ríkisstofnun með þingmennsku og skal hann þá njóta launa fyrir það starf samkvæmt mati viðkomandi ráðuneytis, þó aldrei hærri en 50%.
5. gr.
Ráðherra, sem er ekki alþingismaður, fær greitt þingfararkaup, sbr. 51. gr. stjórnarskrár.II. KAFLI
Þingfararkostnaður.
Húsnæðis- og dvalarkostnaður.
6. gr.
Greiða skal alþingismanni fyrir kjördæmi utan Reykjavíkur og Reykjaness mánaðarlega húsnæðis- og dvalarkostnað til þess að hafa dvalarstað í Reykjavík eða grennd, eigi hann heimili utan Reykjavíkur eða nágrennis, eða til þess að hafa starfs- eða dvalaraðstöðu í kjörAlþingismaður, sem á heimili utan Reykjavíkur eða nágrennis en fer að jafnaði milli heim
Haldi alþingismaður, sem á aðalheimili utan Reykjavíkur eða nágrennis, annað heimili í Reykjavík er heimilt, meðan svo stendur, að greiða honum álag, allt að 40%, á fjárhæð skv. 1. mgr.
Ferðakostnaður.
7. gr.
Alþingismaður fær mánaðarlega fjárhæð til greiðslu kostnaðar við ferðalög innan kjörEndurgreiða skal alþingismanni kostnað við aðrar ferðir er hann þarf að fara innan lands í tengslum við störf sín, svo og gisti- og dvalarkostnað í þeim ferðum. Heimilt er að ákveða að kostnaður við ferðir umfram tiltekna vegalengd frá heimili eða starfsstöð innan kjördæmis verði endurgreiddur þrátt fyrir ákvæði 1. mgr.
8. gr.
Alþingi greiðir kostnað við ferðir sem alþingismaður fer á vegum þingsins til útlanda.Almennur starfskostnaður.
9. gr.
Alþingi leggur alþingismanni til almenna skrifstofuaðstöðu og nauðsynlegan búnað og greiðir kostnað af því. Endurgreiða skal alþingismanni símakostnað.Endurgreiða skal alþingismönnum annan starfskostnað samkvæmt reglum sem forsætis
III. KAFLI
Önnur starfskjör.
Forföll alþingismanna og greiðslur til varaþingmanna.
10. gr.
Nú þarf alþingismaður að vera fjarverandi vegna starfa á vegum ríkisstjórnar, sem fulltrúi Alþingis eða í öðrum opinberum erindum, í a.m.k. fimm daga eða lengur, og varamaður tekur sæti hans á Alþingi á meðan, sbr. 2. mgr. 53. gr. þingskapa, og skal hann þá eigi að síður halda þingfararkaupi og öðrum föstum greiðslum meðan forföll vara. Forsætisnefnd getur sett nánari reglur um framkvæmd þessa ákvæðis og er þá heimilt að víkja frá ákvæðum þessarar málsHverfi þingmaður af þingi um sinn vegna slyss eða veikinda fær hann þingfararkaup og aðrar fastar greiðslur samkvæmt lögum þessum eigi að síður allt að einu ári.
Nú er þingmaður forfallaður af öðrum ástæðum en getur í 1. og 2. mgr. og varamaður tekur sæti hans á þingi, og missir hann þá þingfararkaups og annarra kjara þann tíma sem hann er fjarverandi.
11. gr.
Varaþingmaður fær greitt þingfararkaup skv. 1. gr. meðan hann situr á Alþingi og endurFæðingarorlof og tryggingar.
12. gr.
Alþingismaður á rétt á fæðingarorlofi þann tíma sem lög eða kjarasamningar opinberra starfsmanna ákveða. Tekur varamaður þá sæti á meðan en þingmaðurinn skal einskis í missa af launum og föstum greiðslum samkvæmt lögum þessum meðan á fæðingarorlofi stendur.
Alþingismaður nýtur slysa- og ferðatrygginga.
Biðlaun.
13. gr.
Alþingismaður á rétt á biðlaunum er hann lætur af þingmennsku. Biðlaun jafnhá þingfarar
IV. KAFLI
Ákvörðun þingfararkaups og þingfararkostnaðar.
14. gr.
Kjaradómur ákveður þingfararkaup skv. 1. gr., sbr. lög nr. 120/1992.
Forsætisnefnd Alþingis ákveður aðrar greiðslur samkvæmt lögum þessum og setur nánari reglur um þær.
15. gr.
Skrifstofa Alþingis úrskurðar um reikninga þá sem alþingismanni skulu endurgreiddir samEf vafi leikur á um rétt alþingismanns samkvæmt lögum þessum sker forsætisnefnd úr.
16. gr.
Greiðsla þingfararkostnaðar skv. 6., 7. og 9. gr. er framtalsskyld, sbr. lög um tekjuskatt og eignarskatt, nr. 75/1981, en ekki skattskyld. Um greiðslur skv. 8. gr. fer eftir þeim reglum sem ríkisskattstjóri setur.V. KAFLI
Gildistaka.
17. gr.
Lög þessi öðlast gildi 1. júlí 1995. Frá þeim tíma falla úr gildi lög nr. 75/1980. Úrskurðir byggðir á þeim lögum halda gildi sínu þangað til forsætisnefnd hefur sett nýjar reglur skv. 6. og 7. gr., sbr. 2. mgr. 14. gr.
Í stað orðanna „þingfararkaup og önnur starfskjör alþingismanna skv. 12. gr. laga nr. 75/1980, um þingfararkaup alþingismanna“ í 2. gr. laga nr. 120/1992, um Kjaradóm og kjara
Greinargerð.
Með frumvarpi þessu er gerð tillaga um heildarendurskoðun laganna um þingfararkaup. Lögin eru að stofni til þrjátíu ára gömul en þar er að finna ýmis ákvæði sem í reynd eru mun eldri. Margt rekur á eftir endurskoðun laganna nú:
a. Alþingi starfar nú í einni málstofu og hafa þingmenn starfsskyldur í nefndum allt árið.
b. Skyldur þingmanna eru miklu fjölþættari en áður. Ferðir í kjördæmi eru tíðari en fyrr, ekki síst vegna bættra samgangna, fundir fleiri og skyldur þingmanna við kjósendur eru einnig margbreytilegri en áður.
c. Gerðar eru meiri kröfur til þingmanna um þátttöku í alþjóðlegu samstarfi.
d. Ný samskiptatækni skapar nýja möguleika en líka ný verkefni án þess að eldri verkefni hafi fallið niður.
M.a. af þessum ástæðum hefur um nokkra hríð verið unnið að endurskoðun laga um þing
— að draga skýr mörk annars vegar milli kostnaðar sem eðlilegt er að Alþingi greiði á hverjum tíma og telja verður kostnað við starfsemi þingsins og hins vegar launa alþingismanna,
— að sníða lögin að nútímaaðstæðum og skapa forsætisnefnd aðstöðu til að bregðast við nýjum verkefnum jafnóðum og þau falla til.
Frumvarpið skiptist í fimm efniskafla. Í þeim fyrsta er fjallað um þingfararkaupið. Það hef
Í öðrum kafla frumvarpsins er fjallað um „þingfararkostnað“ en það er nýtt heiti í lögunum. Með þingfararkostnaði er átt við eftirfarandi þætti:
1. Húsnæðis- og dvalarkostnað sem kveðið er á um í 6. gr. Þessi ákvæði snerta aðallega kostnað þeirra þingmanna sem kjörnir eru utan Reykjavíkur og Reykjaness. Jafnframt eru felldar niður svokallaðar fæðispeningagreiðslur til þessara þingmanna sem hafa verið 1.700 kr. á dag um þingtímann. Þær greiðslur þykja ekki lengur vera í takt við tímann.
2. Ferðakostnað sem kveðið er á um í 7. gr. Breytast þær reglur talsvert þar sem tryggja á að Alþingi borgi allan nauðsynlegan ferðakostnað þingmanna innan kjördæma þeirra en það er breyting frá því sem verið hefur. Margir þingmenn hafa nú verulegan kostnað af fundum og ferðum í kjördæmum sínum sem eru þó óumdeilanlega hluti af starfsskyldum þingmanna og er eðlilegt að þingið greiði slíkan kostnað frekar en einstakir þingmenn.
3. Annan starfskostnað en húsnæðis- og ferðakostnað má einnig endurgreiða samkvæmt sérstökum reglum sem forsætisnefnd setur. Forsætisnefnd getur ákveðið fasta upphæð sem greidd yrði öllum þingmönnum mánaðarlega samkvæmt þessu ákvæði þannig að greiðsla fari ekki fram úr fyrir fram ákveðnum mörkum. Gera verður ráð fyrir því að þessar reglur verði endurskoðaðar a.m.k. einu sinni á ári.
Þá er miðað við að Alþingi greiði skrifstofukostnað þingmanna, svo sem póstkostnað og kostnað af síma, tölvum og þess háttar, eins og verið hefur.
Miðað er við að skattaleg meðferð greiðslna þeirra sem um ræðir í kaflanum um þingfarar
Almennar athugasemdir.
Lög um þingfararkaup alþingismanna eru eins og áður segir að stofni til þrjátíu ára gömul, voru sett snemma árs 1964. Þau lög komu í kjölfar mikillar breytingar á kjördæmaskipuninni 1959. Með þeim lögum varð gerbreyting á launakjörum alþingismanna. Horfið var frá því ald
Árið 1980 voru lög um þingfararkaup síðast endurskoðuð. Þá var sú breyting gerð að þing
Síðan gildandi lög um þingfararkaup voru sett hefur orðið mjög mikil breyting á störfum alþingismanna, eins og rakið er í inngangi greinargerðarinnar. Þau hafa aukist verulega, þing
Vegna breytinga á starfsháttum Alþingis, svo og vegna almennra þjóðfélagsbreytinga, hef
Á árinu 1992 voru samþykkt ný lög um Kjaradóm og kjaranefnd. Samkvæmt þeim lögum ákveður Kjaradómur þingfararkaup alþingismanna og hefur í því efni hliðsjón af vinnutíma, starfsskyldum og ábyrgð. Ekki stendur til að gera breytingu að þessu leyti, en Kjaradómur hef
Frumvarp þetta er samið á vegum skrifstofu Alþingis á grundvelli hugmynda sem ræddar hafa verið í hópi formanna þingflokka undanfarin missiri. Hliðsjón hefur verið höfð af fyrir
Helstu nýmæli frumvarpsins eru þessi:
1. Forseti Alþingis njóti sömu launakjara og ráðherrar.
2. Varaforsetar fái 15% álag á þingfararkaup.
3. Reglur um húsnæðiskostnað verði einfaldaðar þannig að allir þingmenn utan Reykjavíkur og Reykjaness fái greiddan húsnæðiskostnað, án tillits til lögheimilis, ýmist til þess að kosta dvalarheimili í Reykjavík eða til þess að hafa starfs- og dvalaraðstöðu í kjördæmi. Þeir alþingismenn, sem þurfa að halda tvö heimili, eiga jafnframt rétt á viðbótargreiðslu.
4. Dagpeningagreiðslur (svokallaðir fæðispeningar), sem þingmenn með lögheimili utan Reykjavíkur og Reykjaness fá um þingtímann, verði felldar niður.
5. Ferðakostnaðarreglur í kjördæmi verði rýmkaðar þannig að alþingismenn fái endurgreiddan kostnað við lengri ferðir til fundahalda innan kjördæmis.
6. Alþingismenn fái greiddan sérstakan starfskostnað til að mæta tilgreindum útgjöldum, svo sem til bóka-, blaða- og tímaritakaupa, námskeiðs- og ráðstefnugjalda og fleira þess háttar.
7. Settar verði skýrar reglur um leyfi alþingismanna frá opinberum ströfum þegar þeir eru kosnir á Alþingi.
8. Alþingismenn fái að jafnaði því aðeins greitt þingfararkaup meðan þeir sinna opinberum erindum, einkum erlendis, og taka inn varamann að för þeirra standi í a.m.k. fimm daga. Er vonast til að þessi breyting dragi úr kostnaði við þingsetu varamanna.
9. Almennar reglur um fæðingarorlof og tryggingar gildi um alþingismenn.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Greinin er efnislega óbreytt frá ákvæðum gildandi laga að öðru leyti en því að greiðsla þingfararkaups hefst daginn eftir kjördag. Þróunin hefur orðið sú á síðari árum að nýkjörnir þingmenn eru kallaðir til margvíslegra starfa þegar að loknum kosningum og því þykir eðlilegt að kaupgreiðslur hefjist strax en ekki frá og með næstu mánaðamótum eins og segir í gildandi lögum.
Um 2. gr.
Greinin er nýmæli. Eðlilegt er, með hliðsjón af þeim breytingum sem gerðar voru á skipu
Um 3. gr.
Greinin er nýmæli. Eins og kunnugt er hafa varaforsetar Alþingis enga sérstaka greiðslu fyrir störf sín við skipulagningu og stjórn þingsins. Víðast hvar í nágrannalöndunum fá vara
Um 4. gr.
Í fyrri málsgrein er sett nýtt ákvæði um rétt alþingismanna til leyfis frá störfum sem þeir gegna hjá hinu opinbera er þeir eru kjörnir til þings. Um þetta atriði er ekki ákvæði í lögum. Eðlilegt þykir að alþingismaður geti fengið leyfi frá störfum fram á annað kjörtímabil sitt, þ.e. að hann verði að sleppa starfinu ef hann er kosinn á Alþingi í annað sinn í röð. Sanngjarnt þyk
Síðari málsgrein greinarinnar er samhljóða gildandi ákvæðum um launagreiðslur til alþing
Um 5. gr.
Greinin er efnislega óbreytt frá ákvæðum gildandi laga. Ráðherra, sem ekki er alþingis
Um 6. gr.
Greinin felur í sér talsverðar breytingar frá ákvæðum gildandi laga um húsnæðis- og dval
Ekki verður lengur miðað við hvar þingmenn eiga lögheimili eins og nú er. Þótt þingmenn eigi lögheimili á þeim stað þar sem þeir bjuggu er þeir voru fyrst kjörnir til þingsetu hafa margir þeirra komið sér upp öðru heimili nálægt þingstaðnum, þ.e. í Reykjavík, svo sem eðli
Í 2. mgr. er nokkurt nýmæli. Færst hefur í vöxt á undanförnum árum, m.a. vegna bættra samgangna, að þingmenn, sem búsettir eru í Vesturlands-, Suðurlands- og Reykjaneskjördæmi, aki frá heimili sínu til Reykjavíkur um þingtímann. Um sérstöðu þessara þingmanna hafa ekki gilt neinar lagareglur fram að þessu. Margir þessara þingmanna hafa þó komið sér upp ein
Í 3. mgr. eru sérákvæði um þá alþingismenn sem halda tvö heimili, annað í kjördæmi sínu en hitt í Reykjavík. Kostnaður, sem þessir þingmenn þurfa að bera, er meiri en svo að greiðsla skv. 1. mgr. nægi. Tímabundinni dvöl utan aðalheimilis fylgir óhjákvæmilega allnokkur dval
Um 7. gr.
Fyrri málsliður fyrri málsgreinar er efnislega óbreyttur frá ákvæðum gildandi laga um ferðalög innan kjördæmis. Hér er hins vegar ekki gert ráð fyrir mismunandi hárri greiðslu milli kjördæma. Þar sem í síðari málsgrein er ákvæði um að heimilt verði að endurgreiða lengri ferðir innan kjördæma þykir eðlilegast að þessi fjárhæð verði sú sama fyrir alla alþingismenn. Síðari málsliður er samhljóða fyrri málsgrein 3. gr. gildandi laga.
Í síðari málsgrein eru nýmæli. Þingmenn hafa orðið fyrir talsverðum kostnaði, mismunandi eftir kjördæmum, þegar þeir ferðast frá heimili sínu eða dvalarstað til funda annars staðar í kjördæmi þeirra. Sú greiðsla, sem þeim er ætluð til að standa undir ferðum innan kjördæmis, hefur ekki verið nægilega rúm í öllum tilvikum. Kostnaður af þessu tagi er einnig mjög mis
Um 8. gr.
Greinin er nýmæli í lögunum en aðeins staðfesting á langri framkvæmdarvenju. Ákvæðið tekur til ferða á vegum alþjóðanefnda þingsins, ferða forseta og annarra ferða sem forsætis
Um 9. gr.
Fyrri málsgrein er efnislega samhljóða gildandi ákvæðum. Þó er bætt við greinina ákvæði um að alþingismenn fái vinnuaðstöðu og að Alþingi greiði kostnað af henni. Hér er verið að staðfesta það skipulag sem gilt hefur um starfsaðstöðu þingmanna. Miklar framfarir hafa orðið í alls kyns skrifstofubúnaði og er með orðalagi greinarinnar verið að veita forsætisnefnd heim
Í síðari málsgrein er hins vegar um nýmæli að ræða. Ljóst er að alþingismenn hafa ýmsan kostnað, auk ferða- og dvalarkostnaðar, við störf sem af þeim er krafist. Nægir þar að nefna kostnað við kaup á tímaritum, bókum og blöðum, þátttöku í ráðstefnum og námskeiðum og ýmiss konar risnu, t.d. á fundum sem þeir þurfa að standa fyrir sem þingmenn, svo að eitthvað sé nefnt. Fram að þessu hafa þingmenn greitt kostnað af þessu tagi af launum sínum, að mestu leyti, en samkvæmt frumvarpinu er gert ráð fyrir því að alþingismenn fái kostnað af þessu tagi endurgreiddan. Er forsætisnefnd veitt heimild til þess að greiða alþingismönnum mánaðarlega fasta fjárhæð til að standa straum af slíkum kostnaði. Fyrirkomulag líkt þessu er viðhaft í þing
Beiti forsætisnefnd heimild samkvæmt greininni til að greiða starfskostnað sem jafna mán
Um 10. gr.
Greinin er að meginefni samhljóða ákvæðum gildandi laga. Þó eru í henni settar nokkrar skorður við því að þingmaður haldi kaupi sínu meðan hann er fjarverandi í opinberum erindum taki varamaður sæti hans á meðan. Nú eru ekki í lögum nein ákvæði um þetta, en samkvæmt greininni skal lágmarksfjarvera vera fimm dagar, eða í raun ein starfsvika þingsins. Varamenn sitja að jafnaði a.m.k. tvær vikur og er talið hæfilegt að aðalmaður haldi launum sínum þurfi hann að vera fjarverandi í a.m.k. helming þess tíma.
Nauðsynlegt þykir hins vegar að hafa ákvæði í lögunum um að víkja megi frá þessum regl
Í 1. málsl. 1. mgr. greinarinnar er tilgreint hvaða ástæður þurfa að vera fyrir hendi til þess að alþingismaður geti kallað til varamann en þó haldið þingfararkaupi og öðrum greiðslum samkvæmt lögum þessum. Við ákvæði gildandi laga þar sem tilgreindar eru tvær ástæður, op
Um 11. gr.
Greinin er efnislega samhljóða gildandi ákvæðum, en forsætisnefnd hefur heimild sam
Um 12. gr.
Greinin er nýmæli. Sjálfsagt og eðlilegt þykir að taka í lög um þingfararkaup hliðstæð ákvæði og gilda um rétt starfsmanna ríkisins til fæðingarorlofs. Konum, sem sæti hafa átt á Alþingi, hefur fram að þessu verið veittur þessi réttur án beinnar lagastoðar en með ákvæðum greinarinnar eru tekin af tvímæli um þetta efni, svo og rétt feðra, rétt vegna ættleiðingar o.s.frv.
Í síðari málsgrein eru ákvæði um tryggingar alþingismanna en slík ákvæði hafa ekki verið fyrir hendi.
Um 13. gr.
Greinin svarar til 8. gr. gildandi laga. Á henni hafa verið gerðar tvær efnisbreytingar. Hin fyrri er sú að hver sem tekið hefur fast sæti á Alþingi, þ.e. hefur orðið alþingismaður, á rétt á biðlaunum, en í gildandi lögum segir að þeir þingmenn, sem setið hafa eitt kjörtímabil, eigi þennan rétt. Greinin hefur reyndar verið túlkuð svo að allir alþingismenn eigi þennan lágmarksrétt enda hefði önnur túlkun leitt til ósanngjarnrar niðurstöðu. Síðari breytingin felst í því að þingmenn fá rýmri rétt, sex mánaða biðlaun, hafi þeir setið á Alþingi tvö kjörtímabil. Samkvæmt gildandi ákvæðum er markið nú 10 ár.
Á undanförnum árum hafa komið fram tillögur um að skerða biðlaunarétt þeirra sem hverfa til annarra starfa þegar að lokinni þingmennsku. Var allmikið um það rætt við undirbúning málsins hvort breyta ætti ákvæðum greinarinnar þannig að biðlaun yrðu ekki greidd, eða að
Um 14. gr.
Haldið er þeirri reglu að Kjaradómur ákveði þingfararkaup samkvæmt þeim lögum sem um dóminn gilda, en þau eru frá árinu 1992. Eins og áður er rakið verður gerð sú breyting að for
Í síðari málsgreininni er ákvæði um að forsætisnefnd setji nánari reglur um greiðslur sam
Um 15. gr.
Skrifstofa Alþingis skal samkvæmt greininni úrskurða um reikninga frá alþingismönnum en þeim úrskurði má vísa til forsætisnefndar ef þingmaður unir honum ekki og fellir nefndin þá endanlegan úrskurð um ágreiningsefnið. Ákvæði þetta er hliðstætt 13. gr. gildandi laga.
Þá þykir eðlilegt að í greininni séu ákvæði sem heimili forsætisnefnd að skera úr um vafatilvik og setja reglur um aðstæður sem ekki verða séðar fyrir að öllu leyti við setningu nýrra ákvæða um þingfararkostnað.
Um 16. gr.
Nauðsynlegt er að skýrar reglur gildi um skattalega meðferð á þingfararkostnaði. Margir alþingismenn þurfa að halda tvö heimili eða hafa starfsaðstöðu í kjördæmi séu þeir ekki bú
Um 17. gr.
Gert er ráð fyrir að lögin öðlist gildi 1. júlí nk. Ekki liggur fyrir að forsætisnefnd muni fyrir þann tíma setja nýjar reglur um þingfararkostnað skv. II. kafla og því er nauðsynlegt að eldri úrskurðir Kjaradóms gildi þangað til, þ.e. um húsnæðis- og dvalarkostnað og um fastan ferða
Loks er nauðsynlegt að fella brott úr lögunum um Kjaradóm þau ákvæði að Kjaradómur ákveði „önnur starfskjör alþingismanna“ til samræmis við ákvæði þessa frumvarps um að slíkar ákvarðanir verði framvegis í höndum forsætisnefndar Alþingis.