Ríkið           129

4 ,4
,9 41 ,4 38 ,4 38 ,6 4 ,0

-6 ,7
,7 330 ,5 324 ,2 343 ,1 -1 ,7

3 ,8
,1 315 ,8 299 ,5 334 ,3 3 ,6

5 ,8
,2 831 ,5 802 ,5 866 ,1 2 ,2

4 ,2

    Samkvæmt yfirlitinu hefur átt sér stað athyglisverð breyting á eftirspurninni milli áranna 1995 og 1996. Í fyrsta lagi halda lántökur heimilanna áfram að aukast eða um 11,5% frá miðju ári 1995 til jafnlengdar 1996. Af þessu má ráða að heimilin auka enn skuldir sínar þrátt fyrir auknar tekjur og lýsir það misvægi í þróun þjóðartekna og einkaneyslu. Það hlýtur að valda áhyggjum að kaupmáttaraukningin skuli ekki ganga til að greiða niður skuldir heimilanna. Í öðru lagi eru fyrirtækin farin að taka lán að nýju eftir að hafa styrkt fjárhagsstöðu sína m.a. með því að greiða niður skuldir. Uppgang í atvinnurekstri er víða að finna og má í því sambandi nefna miklar fjárfestingar tengdar loðnuvinnslu. Í þriðja lagi vekur það athygli að skuldir sveitarfélaga eru teknar að lækka en þær náðu hámarki á síðasta ári. Síðast en ekki síst hefur vöxtur í lántökum ríkisins dregist verulega saman en þær jukust um 4,4% á fyrri helming þessa árs samanborið við 8,4% á sama tíma í fyrra.
    Við afgreiðslu fjárlaga 1996 var talið að nýr peningalegur sparnaður yrði allt að 32 milljarðar króna á árinu 1996. Endurskoðuð áætlun bendir til þess að aukning verði talsvert meiri eða tæpir 43 milljarðar króna. Mestu skiptir að horfur um landsframleiðslu og þjóðartekjur hafa batnað en peningalegur sparnaður er háður tekjuþróuninni og gildir það bæði um frjálsa og ekki síður kerfisbundna sparnaðinn. Bættur fjármagnsjöfnuður sem á rætur að rekja til minni endurgreiðslna erlendra lána fyrirtækja og sveitarfélaga hefur einnig stuðlað að vaxandi sparnaði á innlendum lánamarkaði. Hinn aukni sparnaður og bættur fjármagnsjöfnuður hefur leitt til rýmri stöðu á lánamarkaði en undanfarin tvö ár og vextir langtímabréfa hafa heldur farið lækkandi. Við þessi skilyrði ákvað fjármálaráðherra um mitt ár að segja upp þremur eldri flokkum spariskírteina með óhagstæðum vaxtakjörum, samtals að fjárhæð 17,3 milljarðar króna. Endurfjármögnun þessara flokka á innlendum markaði gekk allvel bæði með sölu spariskírteina til langs tíma og ríkisvíxla. Jafnframt hefur fjáröflun Byggingarsjóðs verkamanna gengið vel á innlendum markaði en sjóðurinn hefur með útboðum á húsnæðisbréfum náð að fjármagna 5,7 milljarða króna lánsfjárþörf sína, en á árinu á undan hvíldi fjáröflun sjóðsins á ríkissjóði. Innlend fjáröflun þessara aðila hefur því gengið mun betur á þessu ári en í fyrra.
    Á árinu 1997 er talið að nýr peningalegur sparnaður verði öllu meiri en í ár, um 46 milljarðar króna, eða 8,8% af landsframleiðslu. Rétt er að leggja áherslu á að skekkjumörk þessara áætlana eru veruleg og því verður að skoða niðurstöðurnar með fyrirvara.

II. Staða fjármagnsmarkaðarins og horfur.

     Staða ríkissjóðs á markaðnum. Þann tíma sem íslenski fjármagnsmarkaðurinn hefur verið í óheftri samkeppni við erlenda markaði, hefur stjórnendum peningamála tekist að hafa áhrif á inn- og útstreymi gjaldeyris þannig að jafnvægi hefur haldist. Þar vegur þungt að ríkissjóður hefur leitað á erlenda markaði þegar eftirspurn annarra aðila á innlenda lánsfjármarkaðnum hefur aukist og svo öfugt. Þannig hefur tekist að halda vaxtastiginu innanlands stöðugu, sem aftur hefur haft áhrif á framvindu í efnahagsmála.
    Auknu útstreymi gjaldeyris vegna óhagstæðs viðskiptajöfnuðar á þessu ári hefur verið mætt með erlendum lántökum bæði hjá ríki og fyrirtækjum. Við innköllun spariskírteina í byrjun júlí þurfti ríkissjóður að draga á erlent lánsfé til að mæta að hluta útgreiðslum úr ríkissjóði en af 17,3 milljarða innlausn tókst að endurfjármagna um 12 milljarða króna innanlands með sölu ríkisverðbréfa. Mismunurinn, um 5 milljarðar króna, var fjármagnaður með erlendum skammtímalánum og bætti það lausafjárstöðu bankakerfisins sem hafði verið í járnum fram að því. Bætt lausafjárstaða bankanna hefur komið fram í auknum kaupum þeirra á ríkisvíxlum og meiri lánum til heimilanna. Nokkuð er um að fjárfestar hafi tekið lán í erlendri mynt og endurlánað, t.d. með kaupum á ríkisverðbréfum sem gefa hærri ávöxtun. Þetta eykur möguleika Seðlabanka til vaxtastýringar, þar sem háir vextir ríkisvíxla geta hindrað útstreymi gjaldeyris og þá um leið dregið inn erlent fé í vaxtaskiptasamningum eins og áður er getið.
    Horfur í ríkisfjármálum fyrir 1997 benda til þess að ríkissjóður lækki skuldir sínar um rúma 2 milljarða króna. Þá bendir allt til þess að nýjar lántökur ríkissjóðs og aðila sem njóta ríkisábyrgðar verði 19,4 milljarðar króna í ár en samsvarandi fjárhæð fyrir 1997 verði 11,7 milljarðar króna. Minni lánsfjárþörf hins opinbera gefur svigrúm til aukinnar fjárfestingar atvinnufyrirtækja án þess að raska jafnvægi á fjármagnsmarkaði.
    
     Vextir ríkisverðbréfa. Frá því að Verðbréfaþing Íslands hóf starfsemi sína hefur Seðlabanki Íslands verið viðskiptavaki með spariskírteini ríkissjóðs og myndað markaðsverð með kaupum og sölu á þeim. Þetta hlutverk Seðlabankans hefur verið gagnrýnt og ekki talið fara saman við önnur hlutverk hans, eins og að hafa áhrif á skammtímavexti. Af þeim ástæðum og einnig til að örva verðbréfamarkaðinn gerði Seðlabankinn, um miðjan febrúar sl., samninga við þrjú verðbréfafyrirtæki um vörslu og viðskiptavakt á stórum flokkum ríkisverðbréfa. Samkvæmt samningunum er viðskiptavökum skylt að endurnýja kaup- og sölutilboð reglulega. Óhætt er að fullyrða að þessir samningar hafa haft góð áhrif á verðmyndun á eftirmarkaði.
    Ávöxtun spariskírteina var í byrjun árs um 5,9% á 10 ára skírteinum og 5,8% á 20 ára skírteinum. Ávöxtunarkrafan fór svo lækkandi og náði lágmarki í júní en þá var hún 5,4% á 10 ára, en 5,2% á 20 ára skírteinum. Frá þeim tíma hefur hún heldur hækkað og í september var ávöxtunarkrafan 5,5% á 10 ára og 5,4% á 20 ára skírteinum. Sala spariskírteina hefur verið mjög góð það sem af er árinu. Þannig hefur náðst að selja 20 ára skírteini í almennum útboðum fyrir um 3,5 milljarða króna sem er 68% af heildarsölu spariskírteina í slíkum útboðum.
    Vextir óverðtryggðra ríkisbréfa fóru lækkandi framan af árinu en hafa heldur hækkað að undanförnu. Þannig hafa vextir 5 ára bréfa lækkað úr 10,5% um sl. áramót í 8,8% um miðjan september. Sala ríkisbréfa hefur verið nokkuð sveiflukennd. Hún byrjaði vel í upphafi árs, var dræm um mitt ár, en hefur aðeins verið að glæðast nú að undanförnu. Samtals hafa verið seld ríkisbréf fyrir um 4,5 milljarða króna í ár.
    Vextir ríkisvíxla, þriggja, sex og tólf mánaða, voru í byrjun janúar u.þ.b. þremur prósentustigum hærri en erlendir skammtímavextir vegnir með viðskiptavog fyrir Ísland. Þessi munur fór lækkandi fram eftir árinu og var um tíma tvö prósentustig, en vegna aðgerða Seðlabanka Íslands í lok september til að draga úr þenslu hækkaði munurinn að nýju og er nú svipaður og hann var í byrjun árs. Hætta er jafnan á streymi fjár til útlanda ef vextir ríkisvíxla nálgast um of erlenda skammtímavexti. Það er hins vegar ávallt háð mati markaðarins hversu mikill þessi munur þarf að vera. Því ráða þættir eins og lánstraust, stöðugleiki og stærð markaðarins.
    Vextir á þriggja mánaða víxlum eru nú 7,1%, sem er um 0,5% lægri vextir en í byrjun árs. Sala ríkisvíxla í útboðum var í samræmi við áætlanir. Þetta breyttist í skiptiútboði vegna innköllunar spariskírteina þegar heldur meira var selt af víxlum en ráð var fyrir gert. Frá þeim tíma hefur eftirspurn eftir ríkisvíxlum verið heldur meiri en framboð. Fyrstu átta mánuði ársins nam nettó sala þeirra um 3,9 milljörðum króna.

     Nýjungar í lánsfjármálum ríkissjóðs. Nokkrar breytingar hafa verið gerðar í tengslum við innlenda fjáröflun ríkisins á þessu ári. Í byrjun febrúar kom til lokainnlausnar flokkur spariskírteina að fjárhæð um 8,5 milljarðar króna. Ákveðið var að mæta þessari innlausn með nýjum hætti. Nokkru fyrir gjalddaga var í fyrsta sinn haldið sérstakt útboð eingöngu ætlað þeim sem áttu spariskírteini í innlausnarflokknum. Í þessu útboði var ekki notuð hefðbundin aðferð við töku tilboða heldur var ákveðið að allir þeir sem lentu undir meðalávöxtun í sínum tilboðum yrðu færðir upp í meðalávöxtun útboðsins. Þessi aðferð er þekkt erlendis og ætluð til að auka þátttöku í útboðum en hún dregur einnig úr áhættu tilboðsgjafa. Þetta skiptiútboð gekk allvel og tókst að endurfjármagna yfir 70% innlausnarinnar. Svipaður háttur var hafður á við innköllun spariskírteina í júlí sl.
    Þá var ákveðið að breyta útgáfu ríkisvíxla þannig að hún félli betur að þörfum ríkissjóðs og um leið peningamarkaðarins. Breytingin fólst aðallega í tveimur atriðum. Annars vegar voru útboð bundin ákveðnum mánaðardögum og uppgjörs krafist samdægurs eða daginn eftir, í stað þess að miða útboðið við ákveðna vikudaga með greiðsluuppgjöri tveim dögum síðar. Í öðru lagi var víxlaflokkunum fækkað og gjalddagar þeirra aðlagaðir að tekjustreymi ríkissjóðs. Með þessum breytingum fara saman þarfir ríkissjóðs og banka varðandi inn- og útstreymi fjár. Bankarnir ná að ávaxta fé sitt strax og ríkissjóður nær að brúa betur skammtímafjárþörf sína.
    Í lok maí ákvað fjármálaráðherra að innkalla andvirði þriggja flokka spariskírteina frá árinu 1986 sem báru vexti á bilinu 8–9% auk verðtryggingar, en undanfarin misseri hafa vextir spariskírteina í útboðum verið vel innan við 6%. Áætlað er að þessi aðgerð spari ríkissjóði um 2 milljarða króna í vaxtagöldum fram til ársins 2000.

     Húsnæðiskerfið. Húsnæðisstofnun og fjármálaráðuneyti gerðu með sér samning um að ríkissjóður fjármagnaði lánsfjárþörf Byggingarsjóðs ríkisins á árinu 1996, samtals 2,3 milljarða króna. Einnig var ákveðið að bjóða út að nýju húsnæðisbréf til að fjármagna Byggingarsjóð verkamanna. Þátttaka í útboðum hefur verið það góð að tekist hefur að mæta 5,7 milljarða króna fjárþörf sjóðsins að fullu í ár. Útgáfa húsbréfa hefur verið samkvæmt áætlun það sem af er árinu, en heimild í lánsfjárlögum nemur 13,5 milljörðum króna.

III. Lánsfjárþörf ríkisins, ríkisfyrirtækja og sjóða

         Að framan var fjallað um lánsfjáreftirspurn eftir endanlegum notendum fjármagnsins. Þannig voru t.d. húsnæðislán Húsnæðisstofnunar ríkisins hluti af lánsfjáreftirspurn heimila og fjárfestingarlán veitt af Iðnlánasjóði hluti af lántökum fyrirtækja. Hér er hins vegar gerð grein fyrir lánsfjárþörf, lántökum og afborgunum ríkisins, ríkisfyrirtækja og sjóða óháð því hver er endanlegur notandi fjármagnsins.
    Skilgreining á lánsfjárþörf ríkisins er ekki einhlít. Sú skilgreining sem hér er notuð er allvíðtæk miðað við skilgreiningar í alþjóðlegum samanburði. Ýmis fyrirtæki og sjóðir sem hér flokkast sem ríkisaðilar, vegna ríkisábyrgðar á lánum þeirra, teljast til einkaaðila annars staðar. Jafnvíðtæk skilgreining og hér er notuð getur gefið villandi mynd af umsvifum ríkisins, ríkisfyrirtækja og sjóða á fjármagnsmarkaði og efnahagsáhrifum þeirra, sérstaklega í samanburði við önnur lönd. Til að auðvelda yfirsýn og samanburð við önnur lönd hefur lánsfjárþörfinni verið skipt milli ríkisins annars vegar og ríkisfyrirtækja og sjóða hins vegar. Til ríkisins teljast þá A-hluti ríkissjóðs og félagslegir lánasjóðir á borð við Byggingarsjóð verkamanna og Byggingarsjóð ríkisins, að húsbréfadeild frátalinni. Undir ríkisfyrirtæki og sjóði fellur sú starfsemi sem víða er í einkaeign í aðildarríkjum OECD. Hér má nefna Landsvirkjun, húsbréfadeild Byggingarsjóðs ríkisins og fjárfestingarlánasjóði atvinnuveganna. Það skal tekið fram að sveitarfélög eru hér undanskilin og gefur það sem hér fer á eftir því ekki tæmandi mynd af umsvifum opinberra aðila á fjármagnsmarkaði.

Graphic file . with height 156 p and width 264 p Center aligned
[ Hrein lánsfjárþörf hins opinbera ]
     Heildaryfirlit. Heildarlántökur ríkisins, ríkisfyrirtækja og sjóða eru áætlaðar 47,7 milljarðar króna á árinu 1997. Afborganir eldri lána eru áætlaðar 36 milljarðar króna. Hrein lánsfjáröflun, þ.e. ný lán að frádregnum afborgunum eldri lána, er áætluð 11,7 milljarðar króna og er það 7,7 milljörðum króna lægri fjárhæð en á þessu ári. Heildarlántökum er ekki skipt milli innlendra og erlendra lána frekar en undanfarin ár. Má rekja það til aukins frelsis í fjármagnsflutningum milli landa þar sem vaxta- og gengisþróun ræður miklu um hvernig leitað er á fjármagnsmarkaði. Nú geta erlendir aðilar t.d. keypt ríkisverðbréf útgefin hér á landi og innlendir aðilar erlend ríkisverðbréf hömlulaust. Lánsfjárþörf ríkisins, ríkisfyrirtækja og sjóða á árinu 1996 og 1997 er sundurgreind í eftirfarandi töflu:




TAFLA

Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.

Um 1. gr.

    Heildarlántökur A-hluta ríkissjóðs eru áætlaðar 11,9 milljarðar króna á árinu 1997 samanborið við 43,9 milljarða króna á þessu ári. Greiddar afborganir af teknum lánum eru taldar munu nema 14,2 milljörðum króna. Þannig mun ríkissjóður, í fyrsta skipti frá upphafi síðasta áratugar, greiða niður skuldir sínar á árinu 1997 um sem nemur 2,3 milljörðum króna, en í ár eru þær taldar aukast um rúma 15 milljarða króna. Helstu skýringar á þessari breyttu lánsfjárþörf er að í stað halla í ár er áformað að ríkissjóður verði rekinn með afgangi árið 1997. Einnig falla niður á næsta ári lánveitingar ríkissjóðs til Húsnæðisstofnunar samkvæmt yfirlitinu. Í samræmi við gildandi samkomulag milli stofnunarinnar og fjármálaráðuneytisins getur komið til endurlána ríkissjóðs, teljist það heppilegra. Eftirfarandi yfirlit sýnir lánsfjárþörf ríkissjóðs 1996 og 1997 og skiptingu hennar. Þar á eftir er gerð nánari grein fyrir hvernig lánsfjárþörf ríkissjóðs skiptist.



TAFLA



     Veitt lán, nettó. Þessi liður sýnir hreyfingar á veittum lánum ríkissjóðs til lengri tíma en eins árs, þ.e. veitt ný lán að frádregnum innheimtum afborgunum af eldri lánum. Á árinu 1997 er ráðgert að veita ný lán að fjárhæð 6.190 m.kr. til fyrirtækja og sjóða í B-hluta ríkissjóðs. Á móti koma innheimtar afborganir af eldri lánum sem eru áætlaðar samtals 8.240 m.kr. Innstreymi í ríkissjóð er því áætlað rúmlega 2 milljarðar króna, nettó. Á árinu 1997 koma til greiðslu lán sem ríkissjóður endurlánaði Flugstöð Leifs Eiríkssonar að fjárhæð 1.470 m.kr. og er hluti af innheimtum afborgunum ríkissjóðs á árinu 1997 og skýrir hækkun þeirra á milli ára. Til viðbótar þarf á næsta ári að fjármagna fyrirhugaðar framkvæmdir við stækkun flugstöðvarinnar að fjárhæð 525 m.kr. Fjárþörf flugstöðvarinnar verður mætt með nýrri lántöku ríkissjóðs að fjárhæð 1.950 m.kr. sem áformað er að greidd verði af tekjustofnum flugmálaáætlunar á næstu árum og áratugum, ásamt öðrum lánum sem hvíla á flugstöðinni. Eftirfarandi yfirlit sýnir nánari sundurliðun á hreyfingu veittra lána:




TAFLA



     Eignfærð framlög. Hér er átt við stofnframlög ríkisins til alþjóðafjármálastofnana og til kaupa á hlutabréfum í innlendum fyrirtækjum, en báðir þessir liðir eru færðir í efnahagsreikning ríkissjóðs.





TAFLA



    Á vegum Framkvæmdanefndar um einkavæðingu er verið að skoða möguleika á að selja eignarhlut ríkisins í fyrirtækjum eins og Skýrr hf., Sementsverksmiðjunni hf. o.fl. Engar ákvarðanir hafa þó verið teknar í þessu efni. Hæsta stofnfjárframlagið er áætlað til Alþjóðaframfarastofnunarinnar IDA, 85 m.kr. Framlag til tveggja stofnana fellur niður á árinu 1997 en það eru framlög til Lánasjóðs Vestur-Norðurlanda og Norræna fjárfestingarbankans, NIB. Eignfærð framlög eru áætluð samtals 400 m.kr. á árinu 1997 samanborið við 300 m.kr. á árinu 1996.

    Greiddar afborganir af teknum lánum. Greiddar afborganir af teknum lánum ríkissjóðs eru áætlaðar 14.240 m.kr. árinu 1997 samanborið við 28.750 m.kr. á þessu ári. Innlausn spariskírteina er áætluð um 5,4 milljarðar króna á næsta ári og afborganir af erlendum lánum dragast saman milli ára um 1,8 milljarða króna m.a. vegna skuldbreytinga yfir í lán með betri kjörum. Gert er ráð fyrir að sala nýrra ríkisbréfa á árinu 1997 nemi álíka fjárhæð og innlausn eldri ríkisbréfa, en á yfirstandandi ári er innlausn 3,4 milljörðum króna umfram seld ríkisbréf. Eftirfarandi yfirlit sýnir áætlun um greiddar afborganir ríkissjóðs á árunum 1996 og 1997:



TAFLA

Um 2. gr.

    Greinin þarfnast ekki skýringar.

Um 3. gr.

    Þessi grein heimilar fjármálaráðherra að endurlána til fimm aðila í B-hluta fjárlaga allt að 6.183 m.kr. af þeirri fjárhæð er kemur fram í 1. gr. frumvarpsins. Þeir eru:
    Lánasjóður íslenskra námsmanna. Gert er ráð fyrir að endurlána Lánasjóði íslenskra námsmanna allt að 3.970 m.kr. á árinu 1997 og er það 60 m.kr. lægri upphæð en í lánsfjárlögum þessa árs. Afborganir lána umfram innheimtar afborganir eru áætlaðar 1.194 m.kr. sem er lækkun um 51 m.kr. frá því í ár, þar sem greiðendum námslána fer fjölgandi. Fjármagnskostnaður umfram fjármunatekjur er áætlaður 1.084 m.kr. sem er 44 m.kr. hækkun frá því í ár.
    Þróunarsjóður sjávarútvegsins. Gert er ráð fyrir að endurlána Þróunarsjóði sjávarútvegsins allt að 130 m.kr. á árinu 1997. Sjóðurinn hóf störf á miðju ári 1994. Hlutverk hans er að stuðla að aukinni arðsemi í sjávarútvegi. Það er gert með því að veita styrki til úreldingar fiskiskipa og uppkaupa á fiskvinnslustöðvum ásamt framleiðslutækjum til að draga úr afkastagetu í sjávarútvegi.
    Flugstöð Leifs Eiríkssonar. Ráðgert er að endurlána Flugstöð Leifs Eiríkssonar allt að 1.950 m.kr. á árinu 1997. Á árinu 1997 kemur til greiðslu lán sem ríkissjóður endurlánaði Flugstöð Leifs Eiríkssonar að fjárhæð 1.470 m.kr. Auk þess þarf að fjármagna fyrirhugaðar framkvæmdir við stækkun flugstöðvarinnar vegna Schengen-samkomulagsins að fjárhæð 525 m.kr.
    Alþjóðaflugþjónustan. Áætlað er að endurlána Alþjóðaflugþjónustunni allt að 100 m.kr. á árinu 1997 en lánsfjárheimild stofnunarinnar var ekki nýtt í ár. Hér er um að ræða fé til kaupa á tækjum og búnaði fyrir nýja flugstjórnarmiðstöð á Reykjavíkurflugvelli. Gert er ráð fyrir að Alþjóðaflugmálastofnunin, ICAO, endurgreiði stærstan hluta kostnaðarins á næstu 15 árum.
    Bæjarveitur Vestmannaeyja. Fyrirhugað er að endurlána Bæjarveitum Vestmannaeyja allt að 33 m.kr. vegna afborgana og vaxta af eldri lánum.
    Að öðru leyti er vísað til greinargerðar um viðkomandi stofnanir í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 1997.

Um 4. gr.

    Í þessari grein er sett hámark á nýtingu þeirra lántökuheimilda sem kveðið er á um í sérlögum viðkomandi aðila. Er þetta í samræmi við ákvæði 13. gr. laga nr. 84/1985, um breytingu á lögum nr. 52/1966, um ríkisbókhald, gerð ríkisreiknings og fjárlaga, sem hljóðar svo: „Sé í öðrum lögum en fjárlögum og lánsfjárlögum kveðið á um lántöku og ábyrgðarheimildir skal nýting þeirra ætíð vera innan þeirra marka sem sett eru í fjárlögum og lánsfjárlögum ár hvert.“ Um er að ræða eftirtalda aðila:
    Landsvirkjun. Áætlað er að Landsvirkjun taki lán að fjárhæð allt að 4.800 m.kr. á árinu 1997. Afborganir Landsvirkjunar á næsta ári eru áætlaðar samtals 2.500 m.kr. og vaxtagreiðslur 3.400 m.kr. Rétt er að benda á það að tillögur Landsvirkjunar gera ekki ráð fyrir lántökum í tengslum við orkuöflun vegna samninga um nýjan orkufrekan iðnað og eru því gerðar með fyrirvara hvað það varðar.
    Húsbréfadeild Byggingarsjóðs ríkisins. Gert er ráð fyrir að heimila afgreiðslu húsbréfa fyrir allt að 14.000 m.kr. á árinu 1997. Á þessu ári er útlit fyrir að afgreiðsla húsbréfa nemi allt að 13.500 m.kr. sem er sama fjárhæð og áætluð var í lánsfjárlögum í ár.
    Byggingarsjóður ríkisins. Miðað er við að Byggingarsjóði ríkisins verði heimilt að taka að láni allt að 2.640 m.kr. á árinu 1997 en lántökur sjóðsins eru áætlaðar samtals 2.330 m.kr. árið 1996. Áformað er að sjóðurinn veiti á árinu 1997 alls 250 m.kr. í lán til byggingar heimila fyrir aldraða og dagvistarstofnana fyrir börn og aldraða, sérstök lán til einstaklinga með sérþarfir og lán eða styrki til tækninýjunga og annarra umbóta í byggingariðnaði. Einnig veitir sjóðurinn 350 m.kr. lán til Byggingarsjóðs verkamanna vegna endursöluíbúða og almennra kaupleiguíbúða. Alls er því ráðgert að sjóðurinn veiti 600 m.kr. í lán á næsta ári.
    Byggingarsjóður verkamanna. Lagt er til að Byggingarsjóði verkamanna verði heimiluð lántaka að fjárhæð allt að 4.500 m.kr. á árinu 1997 en lántökur sjóðsins eru áætlaðar samtals 5.060 m.kr. á árinu 1996. Ráðgert er að veita lán til 180 nýrra íbúða og 850 endursöluíbúða. Meðallán til endursöluíbúðar er um tíundi hluti af láni til nýrrar íbúðar. Alls er áætlað að sjóðurinn veiti lán sem nemur 2.320 m.kr. á árinu 1997 sem er 1,4 milljarði króna lægri fjárhæð en á yfirstandandi ári.
    Stofnlánadeild landbúnaðarins. Miðað er við að Stofnlánadeild landbúnaðarins verði heimiluð lántaka að fjárhæð allt að 1.100 m.kr. á árinu 1997 og er það 100 m.kr. hærri fjárhæð en á þessu ári. Innheimtar afborganir og vextir deildarinnar eru áætlaðar 1.270 m.kr. Greiddar afborganir og vextir eru hins vegar áætlaðar 1.630 m.kr. á árinu 1997 og veitt lán og styrkir 1.100 m.kr.
    Byggðastofnun. Lagt er til að Byggðastofnun verði heimiluð lántaka að fjárhæð allt að 1.000 m.kr. á árinu 1997 sem er sama fjárhæð og í ár. Innheimtar afborganir og vextir stofnunarinnar eru áætlaðar 1.400 m.kr. á næsta ári. Greiddar afborganir og vextir eru hins vegar ráðgerðar 1.150 m.kr. Á árinu 1997 er talið að stofnunin komi til með að veita 1.300 m.kr í lán og styrki.
    Iðnlánasjóður. Lagt er til að Iðnlánasjóði verði heimiluð lántaka að fjárhæð allt að 3.400 m.kr. á árinu 1997 og er það 200 m.kr. hærri fjárhæð en á yfirstandandi ári. Umsvif sjóðsins hafa aukist verulega á undanförnum árum. Til að mynda námu lántökur sjóðsins samtals um 1.700 m.kr. á árinu 1992.
    Ferðamálasjóður. Ferðamálasjóði er heimiluð lántaka að fjárhæð allt að 150 m.kr. á árinu 1996 og er það sama fjárhæð og sjóðnum er heimilað að taka að láni á yfirstandandi ári. Innheimtar afborganir og vextir sjóðsins eru áætlaðar 210 m.kr. á næsta ári, en greiddar afborganir og vextir eru áætlaðar 218 m.kr. Á árinu 1997 er talið að stofnunin komi til með að veita 125 m.kr. í lán og styrki.
    Engin takmörk eru á ábyrgð ríkissjóðs á lántökum Landsbanka Íslands og Búnaðarbanka Íslands, sbr. 2. gr. laga nr. 86/1985, um viðskiptabanka, með áorðnum breytingum, önnur en þau sem þar koma fram.
    Iðnþróunarsjóður mun ekki taka lán á næsta ári. Útlán sjóðsins verða 230 m.kr. og innheimtar afborganir 1.330 m.kr. Iðnþróunarsjóður varð alfarið í eigu íslenska ríkisins í byrjun árs 1995 eftir að endurgreiðslu stofnfjárframlaga til hinna Norðurlandanna var lokið.
    Í lánsfjárlögum fyrir árið 1992 var ríkisábyrgð afnumin af öllum skuldbindingum sem Fiskveiðasjóður stofnaði til eftir 1. mars 1992. Þannig er ekki sett þak á lántökur Fiskveiðasjóðs í 4. gr. frumvarpsins. Til upplýsingar má geta þess að lántökur Fiskveiðasjóðs eru áætlaðar 3.800 m.kr. á næsta ári og afborganir eldri lána 2.875 m.kr. Á árinu 1997 er talið að sjóðurinn komi til með að veita 4.300 m.kr. í lán og styrki.

Um 5. gr.

    Í þessari grein er kveðið á um að lántökur samkvæmt lögum þessum skuli fara fram innan lands eða utan.

Um 6. gr.

    Í þessari grein er fjármálaráðherra heimilað að samþykkja að þeir aðilar, sem njóta ríkisábyrgðar á lántökum sínum, geti ýmist endurfjármagnað lánin þegar hagstæðari kjör bjóðast, stofnað til vaxta- eða skuldaskipta eða nýtt skammtímalánsform þegar það á við til þess að komast hjá áhrifum af vaxtasveiflum. Í síðastnefnda liðnum felst m.a. heimild til þess að semja um hámark eða lágmark á breytilegum vöxtum.

Um 7. gr.

    Hér er áréttað ákvæði 2. mgr. 7. gr. laga nr. 43/1990, um Lánasýslu ríkisins, þar sem fram kemur að bera þurfi undir hana lánskjör á nýjum erlendum lánum, sbr. II. kafla þessa frumvarps, svo og lánabreytingar, sbr. 6. gr. frumvarpsins. Með greininni er ætlað að tryggja að kjör á erlendum lánum þessara aðila séu ávallt í samræmi við það að þau beri ríkisábyrgð.

Um 8. gr.

    Í þessari grein segir að til lántöku viðkomandi aðila teljist yfirtekin lán og ábyrgðir veittar á lántökum þriðja aðila, eða milliganga um töku lána þeirra. Þessar lántökur skulu rúmast innan heimildar sem tilgreind er í II. kafla frumvarpsins.

Um 9. gr.

    Hér er kveðið á um að erlendar fjárhæðir miðist við kaupgengi gjaldmiðla samkvæmt gengisskráningu Seðlabanka Íslands á staðfestingardegi lánsfjárlaga.

Um 10. gr.

    Skuldir Stóðhestastöðvar ríkisins í Gunnarsholti nema nú um 26 m.kr. og er stór hluti þeirra í vanskilum. Á sínum tíma voru tekin lán vegna byggingaframkvæmda við stöðina. Ekki hefur tekist að greiða lánin niður með tekjum af stöðinni eins og gert var ráð fyrir í upphafi þar sem aðsókn hestamanna reyndist minni en áætlað var.

Um 11. og 12. gr.

    Greinarnar þarfnast ekki skýringa.

(Töflur 6 síður, myndaðar.)

(Töflurnar eru ekki til í tölvutæku formi.

Prentuð útgáfa af skjalinu er fáanleg í

skjalaafgreiðslu Alþingis, Skólabrú 2, sími 5630 692.)