Ferill 52. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
122. löggjafarþing 1997–98.
Þskj. 52 – 52. mál.
Skýrsla
fjármálaráðherra um skilabréf og greinargerð jaðarskattanefndar.
(Lögð fram á Alþingi á 122. löggjafarþingi 1997–98.)
INNGANGUR
Eins og fram kemur í skilabréfinu ræddi nefndin ýmsar leiðir til að draga úr jaðaráhrifum skatta- og bótakerfisins. Í beinum tengslum við undirbúningsstarf nefndarinnar og gerð kjarasamninga lögfesti Alþingi síðastliðið vor umtalsverða lækkun tekjuskatts einstaklinga. Auk þess var lögfest að skattleysismörk skyldu hækka um 2,5% á ári næstu þrjú ár. Loks kemur til framkvæmda á næsta ári breyting á barnabótakerfinu þegar allar barnabætur verða tekjutengdar, en skerðingarhlutföll jafnframt lækkuð. Þessar breytingar koma í kjölfar fyrri ákvörðunar um að undanþiggja lífeyrisiðgjöld launþega skattlagningu, sem kom til fram
Til viðbótar þessum ákvörðunum ákvað ríkisstjórnin síðastliðið vor breytingar á bótum almannatrygginga, en með þeim er verulega dregið úr jaðaráhrifum almannatrygginga
Af framangreindu er ljóst að ríkisstjórnin hefur nú þegar stigið mikilvæg skref í þá átt að lækka jaðarskatta og draga úr tekjutengingu. Þótt starfi jaðarskattanefndar sé lokið munu stjórnvöld áfram skoða skattkerfið með tilliti til hugsanlegra breytinga í framtíðinni. Því hef ég ákveðið að fela nýrri nefnd að skoða þróunina í skattamálum hér á landi og erlendis og safna saman upplýsingum sem lagt geta grunn að stefnumörkun og þar með æskilegum breytingum á skattkerfinu.
Friðrik Sophusson.
SKILABRÉF
Friðrik Sophusson
Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar er gert ráð fyrir endurskoðun á ýmsum veigamiklum þáttum skattkerfisins, sbr. eftirfarandi:
„Að taka upp samstarf við aðila vinnumarkaðarins um endurskoðun á skattkerfinu með það að markmiði að draga úr skattsvikum, lækka jaðarskatta, einfalda skattkerfið og auka jafnræði innan þess. Með skattaívilnunum verði almenningur hvattur til að leggja áhættufé í atvinnufyrirtæki. Undirbúningi þessara skattbreytinga verði lokið á árinu 1996.“
Í byrjun árs 1996 skipaði fjármálaráðherra nefnd til að endurskoða skattkerfið með fyrrgreind markmið að leiðarljósi og gera tillögur um málið. Tilefni þessarar endurskoðunar var margþætt, meðal annars þær miklu breytingar sem höfðu orðið á tekjuskattskerfinu frá því að staðgreiðslan var tekin upp í ársbyrjun 1988. Þannig hafði skatthlutfallið hækkað úr 35,2% í tæplega 42%. Þá hefur vægi tekjutengdra bóta verið aukið og þar með hafa jaðar
Í nefndina voru skipaðir:
Ólafur Davíðsson, ráðuneytisstjóri í forsætisráðuneyti, formaður nefndarinnar,
Benedikt Davíðsson þáverandi forseti ASÍ, tilnefndur af Alþýðusambandi Íslands,
Rannveig Sigurðardóttir, hagfræðingur, tilnefnd af BSRB,
Þórarinn V. Þórarinsson, framkvæmdastjóri, tilnefndur af VSÍ,
Hjálmar Árnason, alþingismaður, tilnefndur af Framsóknarflokki.
Vilhjálmur Egilsson, alþingismaður, tilnefndur af Sjálfstæðisflokki,
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, tilnefndur af Sambandi íslenskra sveitarfélaga,
Bolli Þór Bollason, skrifstofustjóri, fjármálaráðuneyti,
Indriði H. Þorláksson, skrifstofustjóri, fjármálaráðuneyti, og
Snorri Olsen, þáverandi ríkisskattstjóri.
Grétar Þorsteinsson forseti ASÍ tók síðan sæti í nefndinni í stað Benedikts Davíðssonar.
Auk þess sátu Gylfi Arnbjörnsson, hagfræðingur, varamaður ASÍ og Hannes G. Sigurðsson, aðstoðarframkvæmdastjóri, varamaður VSÍ, fundi nefndarinnar. Þá sótti Garðar Jónsson, viðskiptafræðingur hjá Sambandi íslenskra sveitarfélaga, fundi nefndarinnar í fjarveru Vil
I. Starf nefndarinnar.
Í starfi sínu fjallaði nefndin um ýmsar leiðir til þess að sníða þá annmarka af tekjuskatts
Í febrúar kynntu formenn landssambanda ASÍ hugmyndir sínar um breytingar á tekjuskatti einstaklinga. Lagt var til að tekið yrði upp nýtt og lægra skattþrep, en þau tvö þrep sem í gildi voru héldust óbreytt. Jafnframt voru settar fram hugmyndir um að dregið yrði úr jaðar
II. Umræður í nefndinni.
Hér á eftir er í stuttu máli fjallað um þær hugmyndir sem helst voru ræddar í nefndinni, án þess að einstakir nefndarmenn tækju formlega afstöðu til þeirra.
1. Skatthlutfallið lækki í áföngum. Í upphafi nefndarstarfsins var talsvert rætt um róttækar breytingar á tekjuskattskerfinu þar sem skatthlutfallið yrði lækkað verulega. Eftir vandlega skoðun á uppbyggingu gildandi kerfis virtist ljóst að þessi möguleiki væri tæpast fyrir hendi nema með því að lækka persónuafslátt og fella niður eða lækka verulega aðra afsláttarliði og bótagreiðslur. Þannig kostar lækkun tekjuskatts um 1 prósentustig að óbreyttum persónu
Eftir talsverðar umræður í nefndinni þótti einsýnt að ekki næðist samstaða um svo rót
Þá ræddi nefndin einnig um mögulegar leiðir til að mæta væntanlegu tekjutapi vegna breytinga á hlutfallinu, að frátöldu því svigrúmi sem þegar var fyrir hendi, meðal annars vegna frystingar persónuafsláttar og bótaliða í fjárlögum yfirstandandi árs. Meðal þeirra var afnám hlutafjárafsláttar á næstu árum, ráðstöfun tekna af fjármagnstekjuskatti, breytingar á persónuafslætti, sjómannaafslætti, bótagreiðslum o.fl. Skoðanir nefndarmanna voru mjög skiptar varðandi þessi atriði.
2. Dregið úr tekjuskerðingu barnabóta. Ýmsar leiðir voru ræddar til breytinga á barnabótum, en fæstar þeirra þóttu fýsilegar. Þrjár meginleiðir voru þó skoðaðar nokkuð vandlega.
Beinast lá við að skoða fyrst þá hugmynd að barnabætur yrðu almennt ótekjutengdar með svipuðu sniði og í nágrannalöndunum. Í því felst að í stað tekjujafnandi barnabóta kæmi fastur framfærslustyrkur með hverju barni óháður fjárhagslegum aðstæðum hverju sinni. Á árinu 1996 námu heildargreiðslur barnabóta tæplega 5 milljörðum króna. Þar af voru tekju
Greiðslur barnabóta árið 1996.
| -Frávik frá meðaltali - | ||||||||
| Árstölur |
Hámarks- bætur þús. kr. |
Lágmarks- bætur þús. kr. |
Meðal- bætur þús. kr. |
Hámark þús. kr. |
Lágmark þús. kr. |
|||
| I. Hjón: | ||||||||
|
Með fyrsta barni yngra en 7 ára
|
132 | 39 | 55 | -77 | 16 | |||
|
Með fyrsta barni eldra en 7 ára
|
102 | 9 | 55 | -47 | 46 | |||
|
Með öðrum börnum yngri en 7 ára
|
152 | 59 | 55 | -97 | 4 | |||
|
Með öðrum börnum eldri en 7 ára
|
122 | 29 | 55 | -67 | 26 | |||
| II. Einstæðir foreldrar: | ||||||||
|
Með fyrsta barni yngra en 7 ára
|
171 | 70 | 153 | -18 | 83 | |||
|
Með fyrsta barni eldra en 7 ára
|
171 | 70 | 153 | -18 | 83 | |||
|
Með öðrum börnum yngri en 7 ára
|
206 | 105 | 153 | -53 | 48 | |||
|
Með öðrum börnum eldri en 7 ára
|
175 | 75 | 153 | -22 | 78 | |||
Af þessum tölum má ráða að verði tekju- og eignatenging barnabótaaukans afnumin og þeim fjármunum sem nú fara til greiðslu barnabóta, samtals tæplega 5 milljörðum króna, deilt jafnt niður á hvert barn, þó að teknu tilliti til hjúskaparstéttar, mundi það leiða til veru
Þá var rædd sú hugmynd að skattleggja barnabætur til að vega á móti þeim kostnaði sem af afnámi tekjuskerðingarinnar hlytist. Ljóst er að með almennri skattlagningu barnabóta að óbreyttum fjárhæðum mætti fjármagna töluverðan hluta af hækkuninni, eða 3½ milljarð króna, væru bæturnar skattlagðar með 42%. Sú aðferð bitnar hins vegar helst á þeim sem eru með tekjur undir meðallagi, eigi að halda bótafjárhæðum óbreyttum. Raunar má halda því fram að skattlagning bóta kalli samhliða á bratt fjölþrepa skattkerfi eigi að hlífa þeim sem minnst hafa.
Í ljósi þess sem að framan er sagt staldraði nefndin því helst við þá hugmynd að fella almennu barnabæturnar, sem ekki eru tekjutengdar í dag, inn í tekjutengdu bæturnar um leið og dregið væri úr sjálfri tekjuskerðingunni. Þessi breyting veldur því að barnabætur til hinna tekjuhærri lækka og falla jafnvel alveg niður, en barnabætur annarra hækka vegna minni tekjuskerðingar eða standa í stað. Þannig var talið að barnabætur hjóna með meðaltekjur og þrjú börn gætu hækkað um allt að 6 þús. kr. á mánuði við breytinguna, eða sem svarar til 2½% af tekjum. Kostnaður við þetta fyrirkomulag yrði hinn sami og við gildandi kerfi. Sá galli er hins vegar á gjöf Njarðar að í slíkri breytingu felst ákveðin þversögn. Með henni er að vísu dregið úr hlutfallslegri skerðingu barnabóta, þ.e. jaðaráhrifin minnka, en um leið fjölgar þeim sem verða fyrir einhverri skerðingu þar sem allar barnabætur yrðu tekjutengdar. Með öðrum orðum, jaðaráhrif tekjutengingar barnabóta aukast í vissum tilvikum frá gildandi kerfi, þó svo að meðalbæturnar hækki. Sem dæmi má taka hjón með þrjú börn og tekjur kringum 300 þús. kr. á mánuði. Miðað er við að hámarksbætur með hverju barni verði þær sömu og áður, en dregið sé úr tekjuskerðingunni, eða úr 15% í 11% með þremur börnum.
Í gildandi kerfi nýtur þessi fjölskylda eingöngu ótekjutengdra barnabóta, samtals 97 þús. kr. á ári, og eru jaðaráhrif þeirra engin. Það þýðir að þó fjölskyldan bæti við sig tekjum hefur sú viðbót engin áhrif á barnabæturnar. Að vísu gæti komið upp sú staða að tekjurnar lækkuðu það mikið að hjónin fengju tekjutengdan barnabótaauka. Samkvæmt þeirri hugmynd sem rædd var í nefndinni mundu barnabætur þessarar fjölskyldu hækka um 9 þús. kr. frá því sem nú er, en á móti kemur að bæturnar verða tekjutengdar og eru „jaðaráhrifin“ 11%. Hækki tekjur hennar til dæmis um 100 þús. kr. á ári lækka barnabæturnar um 11 þús. kr. Til samanburðar er einnig stillt upp dæmi um fjölskyldu af sömu stærð, en með 200 þús. kr. í mánaðarlaun, eða rétt undir meðallagi. Hjá þessari fjölskyldu gerist hins vegar hvoru tveggja í senn, jaðaráhrif barnabótanna lækka um 4%, jafnframt því að meðalbæturnar hækka.
Dæmi um barnabætur hjóna með þrjú börn, eitt yngra en 7 ára.
| Árstölur í þúsundum króna | Gildandi kerfi | Tillaga | Frávik | |||
| I. Skattskyldar tekjur = 300 þús. kr. á mánuði |
|
|
||||
|
Ótekjutengdar barnabætur
|
97 | - | -97 | |||
|
Barnabótaauki/tekjutengdar barnabætur
|
- | 106 | 106 | |||
|
SAMTALS
|
97 | 106 | 9 | |||
|
„Jaðaráhrif“ barnabóta
|
- | 11% | 11% | |||
| II. Skattskyldar tekjur = 200 þús. á mánuði | ||||||
|
Ótekjutengdar barnabætur
|
97 | - | -97 | |||
|
Barnabótaauki/tekjutengdar barnabætur
|
90 | 238 | 148 | |||
|
SAMTALS
|
187 | 238 | 51 | |||
|
„Jaðaráhrif“ barnabóta
|
15%
|
11% | -4% | |||
3. Dregið úr tekjuskerðingu vaxtabóta. Í nefndinni var mikið rætt um nauðsyn þess að stokka upp vaxtabótakerfið, enda illskiljanlegt og ómarkvisst, auk þess að ýta undir skulda
Ein er sú að hverfa alfarið frá vaxtabótakerfinu og taka upp svipað fyrirkomulag og áður gilti með greiðslu fastrar, tímabundinnar fjárhæðar, þ.e. húsnæðisbóta, til einstaklinga sem eru að byggja eða kaupa íbúð í fyrsta sinn. Með þeirri breytingu væri horfið frá því megin
Einstakir nefndarmenn töldu hins vegar að hér væri stigið fulllangt skref í átt til breytinga á kerfinu með því að varpa fyrir róða öllum viðmiðunum við efnahagslegar kringumstæður bótaþega. Einnig væri það skilyrði að styrkurinn miðaðist eingöngu við kaup á fyrstu íbúð of þröngt. Til lausnar þessum vanköntum var bent á þá leið að tengja bæturnar nettóeignar
Þriðja leiðin, sem rædd var nokkuð ítarlega í nefndinni, var að breyta vaxtabótakerfinu með því að hverfa frá eða draga verulega úr tekjutengingu, en setja inn sérstakan frádrátt sem tæki mið af fasteignamati. Í reynd væri hér um að ræða eins konar ígildi reiknaðrar leigu, sem er svipað kerfi og er í nágrannalöndunum. Í þessu fólst nokkurs konar lagfæring á gildandi kerfi með því að sniðnir væru af verstu agnúarnir án þess að horfið væri frá því meginmarkmiði þess að niðurgreiða vexti. Jafnframt varð mikil umræða um hvort ekki væri rétt að hafa vaxtabæturnar tímabundnar, til dæmis til 10 ára, án þess að niðurstaða fengist í málinu. Þó virtust flestir nefndarmenn á því að eðlilegt væri að takmarka bótagreiðslurnar að einhverju leyti í tíma.
Skoðaðar voru margvíslegar útfærslur af þessu kerfi, meðal annars sú sem ríkisstjórnin kynnti í viðræðum sínum við aðila vinnumarkaðarins 10. febrúar síðastliðinn. Sú hugmynd var í meginatriðum tvíþætt. Annars vegar var lögð til lækkun á tekjutengingu vaxtabóta úr 6% í 3%, auk þess sem tenging þeirra við nettóeign var felld brott. Hins vegar kæmi frá
Þá ber þess einnig að geta að í umræðum nefndarinnar um breytt vaxtabótakerfi voru ræddar ýmsar leiðir til þess að efla sparnað sem gæti nýst til húsnæðisöflunar. Meðal þess var hvort ekki væri ástæða til að viðhalda húsnæðissparnaðarreikningunum sem nú eru fallnir úr gildi, með nokkrum breytingum þó, til dæmis með því að binda heimildirnar við tiltekið aldursbil einstaklings (16–35/40 ára). Slíkt fyrirkomulag er til dæmis að finna í Noregi. Skiptar skoðanir voru hins vegar meðal nefndarmanna um ágæti þessa kerfis og hvort slíkt fyrirkomulag leiddi til aukins sparnaðar þegar á heildina er litið.
4. Önnur mál. Hér verður farið nokkrum orðum um ýmis önnur mál sem einnig komu til umræðu í nefndinni, án þess þó að fá jafnítarlega skoðun og þau sem fjallað er um hér að framan. Ástæðan er fyrst og fremst sú að flest þeirra varða fleiri hagsmunaaðila en þá sem áttu fulltrúa í nefndinni og því óhægt um vik að ræða þau í hörgul án beinnar þátttöku þessara aðila.
a) Aðgerðir gegn skattsvikum.Eins og fram kemur í skipunarbréfi nefndinnar er eitt af markmiðum endurskoðunar á skattkerfinu að draga úr skattsvikum. Að ósk nefndarmanna gerði ríkisskattstjóri grein fyrir aðgerðum gegn skattsvikum á síðustu árum. Í máli hans kom fram að margvíslegum breytingum hefur verið hrint í framkvæmd að undanförnu sem treyst hafa skatteftirlit. Meginþorri þeirra á rætur að rekja til tillagna skattsvikanefndar sem skilaði skýrslu til fjármálaráðherra í september 1993. Þegar hafa verið gerðar nauðsynlegar breytingar á lögum og reglugerðum er varða aðgerðir gegn skattsvikum, en nokkuð virðist skorta á framkvæmd ýmissa sértækra aðgerða, meðal annars gegn svartri atvinnustarfsemi og að unnið sé að breyttum viðhorfum almennings til skattsvika.
Í skýrslunni er lögð áhersla á nauðsyn þess að herða skatteftirlit og auka skattrannsóknir til að sporna við skattsvikum, en það verði tæpast gert nema með auknum mannafla. Enn fremur var bent á að breyta þyrfti áherslum skattyfirvalda í gildandi kerfi, þannig að unnt verði að fjölga fólki við skatteftirlit og skattrannsóknir. Aukin tæknivæðing, eins og skönnun á framtölum, skil einstaklinga og fyrirtækja á tölvutæku formi, stöðluð rekstrarframtöl fyrir
b) Skil milli útsvars og tekjuskatts.Talsverð umræða varð í nefndinni um það hvort ástæða væri til að skilja á milli álagningar útsvars til sveitarfélaga og tekjuskatts til ríkisins. Upphafið að þessari umræðu var ábending fjármálaráðuneytisins á hlutdeild sveitarfélaga í tekjuskattslagningu einstaklinga, meðal annars vegna breyttrar verkaskiptingar. Í tengslum við þetta var rætt um sjálfstæði skattstofna hjá sveitarfélögum og ábyrgð ríkis á persónu
Í dag er útsvarið í reynd brúttóskattur gagnvart sveitarfélögunum, þ.e. þau fá óskerta í sinn hlut álagningu útsvars á allar tekjur, óháð því hvort þær eru undir skattleysismörkum eða ekki. Talið er að skatttekjur sveitarfélaga vegna einstaklinga undir skattleysismörkum nemi tæplega 4½ milljarði króna á árinu 1997. Í töflu 9 í viðauka kemur fram hvernig nýt
Fulltrúi sveitarfélaga taldi það ekki vera hlutverk jaðarskattanefndar, sem nefndin var jafnan kölluð, að gera einhverjar tillögur varðandi svo sérhæft og mikilvægt mál og breyting á þessu skattkerfi er. Mikil og tímafrek vinna hefði verið lögð í síðustu kerfisbreytingu sem sveitarfélögin hefðu komið að. Taldi hann að ef það væri vilji ríkisstjórnarinnar að gera svo viðamiklar breytingar á skattkerfinu þá þyrfti að taka það mál upp á réttum vettvangi, þ.e. á samráðsfundum ríkis og sveitarfélaga, á grundvelli yfirlýsingar sem fulltrúar þessara aðila hafa undirritað.
c) Tekjutenging lífeyris, námslána o. fl. Eins og fram kom í áfangaskýrslu nefndarinnar til fjármálaráðherra í mars 1996 taldi hún æskilegt að samspil skattkerfis og tryggingakerfis yrði tekið til sérstakrar skoðunar, einkum með tilliti til þeirrar tekjutengingar sem þar er fyrir hendi.
Síðastliðið vor gerði ríkisstjórnin breytingar á bótum almannatrygginga, þar sem jaðar
Sama gildir um tekjutengingu námslána, en nýverið ákváðu stjórnvöld að lækka endur
d) Þjónustugjöld. Í umræðu nefndarinnar um mögulegar breytingar á tekjuskattskerfinu, meðal annars lækkun skattleysismarka, lagði fulltrúi ASÍ áherslu á að samhliða færi fram skoðun á aukinni notkun þjónustugjalda, einkum í heilbrigðiskerfinu. Þannig mætti hugsa sér að neikvæðum áhrifum lægri skattleysismarka á hag tekjulægri fjölskyldna yrði mætt með lækkun þjónustugjalda. Fljótlega varð hins vegar ljóst að ekki næðist samstaða, hvorki innan nefndarinnar né á hinum pólitíska vettvangi, um lækkun skattleysismarka og þar með var grundvöllur umræðu um breyttar áherslur í notkun þjónustugjalda ekki lengur fyrir hendi.
..............
Í þessu skilabréfi hefur verið farið yfir meginatriðin í umræðum nefndarinnar, en í með
Reykjavík, 18. ágúst 1997.
Virðingarfyllst,
Ólafur Davíðsson, formaður.
GREINARGERÐ
l. Lýsing á núgildandi tekjuskattskerfi.
Á síðustu tíu árum hefur íslenska skattkerfinu nánast verið umbylt. Ástæður þess eru einkum tvær. Annars vegar hefur aukið frjálsræði í milliríkjaviðskiptum stuðlað að vaxandi samkeppni á öllum sviðum sem aftur hefur kallað á aðlögun íslenska skattkerfisins til að treysta samkeppnisstöðu innlendra aðila gagnvart erlendum keppinautum. Hins vegar hefur verið leitast við að gera skattkerfið öflugra sem hagstjórnartæki. Skattkerfi, þar sem veltu
Hér á eftir er fjallað um helstu einkenni þess tekjuskattskerfis sem hér hefur verið við lýði frá því að staðgreiðslukerfið var tekið upp. Fyrst er lýst þeim markmiðum sem því var í upphafi ætlað að þjóna. Síðan er fjallað um þær breytingar sem gerðar hafa verið frá árinu 1988. Hér er annars vegar litið á helstu breytingar í tímaröð; hins vegar er fjallað um ein
1.2 Upptaka staðgreiðslu árið 1988.
Forsagan. Í ársbyrjun 1988 komu til framkvæmda róttækar breytingar á tekjuskattslagningu einstaklinga. Þessar breytingar áttu sér langan aðdraganda og komu margir aðilar að undirbúningi þeirra, meðal annars fulltrúar ASÍ, VSÍ og allra stjórnmálaflokka. Í álitsgerð milliþinganefndar sem falið var að útfæra lokatillögur um breytinguna var almenn samstaða um meginmarkmiðin, þ.e. að gera skattlagninguna einfaldari, skilvirkari og auðskiljanlegri, þótt einstakir fulltrúar hefðu fyrirvara á útfærslu tiltekinna atriða.
Það sem einkenndi gamla kerfið voru þrjú þrep í tekjuskatti, auk útsvars, og fjölmargir frádráttar- og afsláttarliðir. Kerfið var því mjög flókið og erfitt fyrir hinn almenna skattborg
Nýja tekjuskattskerfið gerbreytti þessari mynd. Með tilkomu þess var í senn tekin upp staðgreiðsla á tekjuskatti ásamt því að álagningarreglur voru einfaldaðar, skattstofn breikk
– Tekið var upp eitt skatthlutfall í stað fögurra áður, að meðtöldu útsvari ti1 sveitarfélaga.
– Skattstofn tekjuskatts var breikkaður með því að felldir voru niður ýmsir frádráttarliðir, eins og iðgjaldagreiðslur í lífeyrissjóði, stéttarfélagsgjöld, iðgjöld af líftrygg
– Í stað þessara frádráttarliða frá skattstofni og afslátta frá tekjuskatti og útsvari kom fastur skattafsláttur, persónuafsláttur, óháður hjúskaparstétt og stærð fjölskyldu. Jafnframt hækkaði persónuafslátturinn frekar til að draga úr áhrifum þess að skatt
– Sjómannafrádrætti var breytt í fastan skattfrádrátt á hvern lögskráðan dag.
– Útsvarshlutfallið var lækkað um leið og skattstofninn var breikkaður og útsvarsafslættir felldir niður, þannig að sveitarfélögin héldu því sem næst sömu tekjum fyrir og eftir breytingu.
– Ýmis smærri gjöld, svo sem sóknar- og kirkjugarðsgjald, sjúkratryggingagjald og gjald í Framkvæmdasjóð aldraðra, voru felld inn í tekjuskattshlutfallið.
– Frádráttur vaxtagjalda vegna íbúðakaupa frá skattstofni var felldur niður, en í staðinn var tekinn upp sérstakur tímabundinn skattafsláttur, vaxtaafsláttur. Jafn
* Skattleysismörk einstaklinga hækkuðu verulega.
* Lægsti jaðarskattur hækkaði um tæplega 7%, úr 28% í 35%.
* Hæsta skattþrepið lækkaði um ríflega þriðjung, úr 56% í 35%.
Markmið breytinganna. Auk þess að taka upp staðgreiðslu tekjuskatts og einfalda álagninguna má segja að eitt meginmarkmiðið með breytingunni hafi verið að auka milli
Breytingar á skattleysismörkum og jaðarskatti einstaklings 1986–88.
| 1986 þús. kr. |
1988 þús. kr. |
Breyting % |
|||
|
Skattleysismörk
|
197 | 530 | 170,0 | ||
|
Lægsti jaðarskattur, %
|
28,3
|
35,2 | 6,9 | ||
|
Hæsti jaðarskattur,%
|
56,3 | 35,2 | -21,1 | ||
| Til samanburðar: | |||||
|
Meðallaun einstaklings
|
390 | 686 | 75,9 | ||
|
Skattleysismörk sem % af meðallaunum
|
50,5
|
77,3 | 26,8 | ||
|
Skattbyrði m.v. meðallaun, %
|
7,9 | 8,0 | 0,1 | ||
|
Þar af útsvar, %
|
6,9 | 6,7 | -0,2 | ||
1) Meðallaun einstaklings árið 1985, þ.e. skattgrunnur ársins 1986, námu 295 þús. kr. árlega.
1.3 Helstu breytingar frá 1988.
Yfirlit. Ekki leið langur tími þar til farið var að breyta hinu nýja álagningarkerfi. Reyndar lætur nærri að kerfinu hafi verið breytt að jafnaði einu sinni á ári frá árinu 1988. Þessar breytingar hafa verið af ýmsu tagi og snerta nánast alla þætti tekjuskattskerfisins. Þannig hefur skatthlutfallið verið hækkað, bæði tekjuskattur til ríkisins og útsvar til sveitarfélaga. Persónu-, sjómanna- og hlutafjárafslætti, svo og frádrætti vegna húsnæðissparnaðar hefur einnig margsinnis verið breytt, bæði til hækkunar og lækkunar. Sömu sögu er að segja af barnabótum, barnabótaauka og vaxtabótum. Loks hefur verið tekinn upp sérstakur skattur á hærri tekjur og þannig í reynd verið bætt við nýju skattþrepi.
Óhætt er að fullyrða að þessar breytingar hafi í ýmsum grundvallaratriðum raskað þeim meginmarkmiðum sem að var stefnt í upphafi. Auk þess að vera tíðar, þá hafa þær oft tengst breytingum á öðrum sköttum, meðal annars í tengslum við gerð kjarasamninga. Hér má nefna hækkun útsvars, lækkun persónuafsláttar, upptöku sérstaks 5% tekjuskatts o.fl. sem kom á móti niðurfellingu aðstöðugjalds og hækkun tekjuskatts vegna lækkunar virðisaukaskatts af matvælum. Samanburður á skatthlutföllum og persónuafslætti í einangrun segir því ekki allt um heildaráhrif breytinganna á kjör einstaklinga.
Hér á eftir er í stuttu máli farið yfir helstu breytingar í tímaröð, frá árinu 1988 til síðustu áramóta.
Tekjuárið 1989. Í árslok 1988 var tekjuskattshlutfallið hækkað um 2,3%, þ.e. úr 28,5% í 30,8%. Þótt persónuafsláttur hafi hækkað í takt við verðlag leiddi hækkun skatthlutfallsins til lækkunar skattleysismarka. Jafnframt var ákveðið að hverfa frá sjálfvirkri verðuppfærslu á persónuafslætti, þ.e. í takt við lánskjaravísitölu um hver áramót, og gera breytinguna að sjálfstæðri ákvörðun hverju sinni. Ákvæði laganna um verðuppfærslu afsláttar- og bótaliða á miðju ári hélst hins vegar óbreytt.
Tekjuárið 1990. Annað árið í röð var tekjuskattshlutfallið hækkað verulega, eða um 2%, og hafði þá hækkað um 4,3% á tveimur árum. Þrátt fyrir að persónuafsláttur hafi einnig í þetta sinn verið hækkaður í takt við verðlag leiddi þetta til lækkunar skattleysismarka frá því sem orðið hefði að óbreyttu skatthlutfalli. Á þessu ári varð einnig veruleg breyting á hús
Tekjuárið 1992. Umtalsverð breyting varð á barnabótakerfinu í þá veru að auka vægi tekjutengdra barnabóta, en draga úr vægi ótekjutengdra barnabóta. Samanlagt leiddu þessar breytingar til nokkurrar lækkunar barnabóta í heild.
Tekjuárið 1993. Í tengslum við gerð kjarasamninga haustið 1992 var gripið til umfangsmikilla efnahagsaðgerða. Þar skipti mestu ákvörðun um að fella niður aðstöðugjald, mikil
Tekjuárið 1994. Í tengslum við gerð kjarasamninga var ákveðið að lækka virðisaukaskatt af matvælum úr 24,5% í 14%. Tekjutapi ríkissjóðs vegna þessarar ákvörðunar var að nokkru mætt með 0,35% hækkun tekjuskattshlutfallsins, en að hluta með því að halda persónu
Tekjuárið 1995. Í tengslum við gerð kjarasamninga var ákveðið að lífeyrisiðgjöld launþega yrðu undanþegin álagningu tekjuskatts og kom breytingin til framkvæmda frá apríl 1995 til júlí 1996. Þessi breyting jafngildir 1,5–1,7% lækkun tekjuskattshlutfallsins og var þannig í reynd skref í átt til þess að lækka jaðarskatta.
Tekjuárið 1996. Í því skyni að draga úr jaðaráhrifum tekjuskattskerfisins var ákveðið að lækka verulega tekjuskerðingu barnabótaaukans, jafnframt því sem sett var á hana hámark sem miðaðist við þrjú börn eða fleiri. Enn fremur var ákveðið að mæta tekjutapi ríkissjóðs vegna skattfrelsis lífeyrisiðgjalda með því að halda persónuafslætti og öðrum bótagreiðslum óbreyttum á árinu 1996. Það var síðan sjálfstæð ákvörðun að nema úr gildi sjálfvirka verð
1.4 Helstu einkenni núgildandi tekjuskattskerfis.
Hlutfall tekjuskatts og útsvars. Eins og komið hefur fram hefur staðgreiðsluhlutfallið, þ.e. samanlagt hlutfall tekjuskatts og útsvars, hækkað um nálega fimmtung frá því að stað
Í upphafi árs 1997 var staðan sú að almenna skatthlutfallið í staðgreiðslu var 41 ,98%. Þar af var útsvarið 11,57%, en hlutfall ríkisins er 30,41%. Þá fela nýsamþykktar breytingar á tekjuskatti einstaklinga í sér 4 prósentustiga lækkun skatthlutfallsins, eða úr 42% í 38%, í þremur áföngum fram til 1. janúar 1999. Fyrsti áfanginn kom til framkvæmda 1. maí 1997 með 1,1% lækkun á hlutfalli ríkisins. Sá næsti tekur gildi í byrjun árs 1998, þegar hlutfallið lækkar um 1,9% og aftur um 1% um áramótin 1998/1999. Loks má geta þess að stjórnvöld hafa rætt við fulltrúa sveitarfélaga um að þau taki þátt í kostnaði vegna þessara aðgerða. Þar var meðal annars nefnd 0,4 prósentustiga lækkun á útsvari sveitarfélaga frá því sem nú er, eða samsvarandi breytingar. Engar ákvarðanir hafa hins vegar enn verið teknar í þessu máli.
Sérstakur tekjuskattur. Árið 1993 samþykkti Alþingi að taka upp tímabundna álagningu sérstaks 5% tekjuskatts (hátekjuskatts) sem átti upphaflega að gilda í tvö ár. Þetta var liður í fjármögnun ríkissjóðs á tekjutapi sveitarfélaga vegna niðurfellingar aðstöðugjalds. Álagning hans var síðan framlengd um eitt ár árið 1995, jafnhliða því að viðmiðunarmörk tekna voru hækkuð og svo aftur í lok síðasta árs. Á þessu ári munu einhleypir einstaklingar greiða sérstakan 5% tekjuskatt af tekjum umfram 234 þúsund krónur á mánuði (tekjur ársins 1996) og sama gildir um hjón með sameiginlegar tekjur yfir 468 þús. kr. á mánuði. Á árinu 1996 nam álagning hátekjuskatts tæplega 360 m.kr., en hann greiddu um 2.500 einhleypir einstaklingar og um 3.000 hjón. Þá er rétt að geta þess að í þeim lögum sem nýlega voru samþykkt á Alþingi um breytingar á tekjuskatti einstaklinga mun þessi skattur hækka úr 5% í 7% frá 1. janúar 1998 og gilda fram til ársins 2001. Jafnframt hækkar tekjuviðmiðunin úr 234 þús. kr. á mánuði í 260 þús. kr. hjá einstaklingi, tvöföld sú fjárhæð hjá hjónum.
Persónuafsláttur/skattleysismörk. Einn veigamesti þáttur tekjuskattskerfisins er persónuafslátturinn, en samspil hans og skatthlutfallsins ákvarðar skattleysismörkin á hverjum tíma. Hækkun skatthlutfalls leiðir þannig til lækkunar skattleysismarka þótt per
Ýmsar breytingar hafa verið gerðar á persónuafslættinum frá því að staðgreiðslan var tekin upp. Þar vegur þyngst sú breyting sem gerð var í lok árs 1988, þegar ákvörðun per
Að lokum má nefna að í tengslum við gerð kjarasamninga snemma árs 1995 var ákveðið að lífeyrisiðgjöld launþega yrðu undanþegin álagningu tekjuskatts. Sem fyrr segir jafngildir þessi breyting 1,5–1,7% lækkun tekjuskattshlutfallsins og hækkar þannig skattleysismörk einstaklings um tæplega 2.500 krónur á mánuði.
Um síðustu áramót nam persónuafsláttur hvers einstaklings 24.544 krónum á mánuði. Það þýðir að skattleysismörk einstaklings voru tæplega 61 þúsund krónur, miðað við gildandi staðgreiðsluhlutfall og skattfrelsi lífeyrisiðgjalda. Hjón geta samnýtt persónuafslátt upp að 80% og skattleysismörk hjóna, þar sem fyrirvinna er ein voru því um 110.000 krónur á mán
Þróun tekjuskatts, útsvars og persónuafsláttar frá 1988.
| Staðgreiðslu- hlutfall % |
Hlutur tekjuskatts % |
Hlutur |
Persónu- |
Skattleysis- mörk 1) krónur |
|
|
1988
|
35,20 | 28,50 | 6,70 |
15.552
|
44.182 |
| 1989 | 37,74 | 30,80 | 6,94 | 18.631 | 49.367 |
|
1990
|
39,79 | 32,80 | 6,99 | 21.482 | 53.988 |
|
1991
|
39,79 | 32,80 | 6,99 | 23.377 | 58.750 |
|
1992
|
39,85 | 32,80 | 7,05 | 23.968 | 60.144 |
|
1993
|
41,34 | 34,30 | 7,04 | 23.761 | 57.477 |
|
1994
|
41,84 | 33,15 | 8,69 | 23.930 | 57.193 |
|
1995
|
41,93 | 33,15 | 8,78 | 24.495 | 59.310 |
|
1996
|
41,94 | 33,15 | 8,79 | 24.544 | 60.332 |
|
1997, 1. janúar
|
41,98 | 30,41 | 11,57 | 24.544 | 60.902 |
|
1997, 1. maí
|
40,88 | 29,31 | 11,57 | 23.901 | 60.902 |
|
1998, 1. janúar
|
38,98 | 27,41 | 11,57 | 23.360 | 62.425 |
|
1999, 1. janúar
|
37,98 | 26,41 | 11,57 | 23.329 | 63.985 |
|
2000, 1. janúar
|
37,98 | 26,41 | 11,57 | 23.912 | 65.585 |
1) Við útreikning á skattleysismörkum er tekið tillit til áhrifa þess að lífeyrisiðgjöld launþega urðu skattfrjáls í þremur áföngum frá 1. apríl 1995 til 1. júlí 1996.
Sjómannaafsláttur. Sem fyrr segir var heimiluðum frádrætti sjómanna frá tekjuskattsstofni breytt í fastan skattfrádrátt á hvern lögskráðan dag við upptöku staðgreiðslunnar. Samkvæmt gildandi lögum er þessi fjárhæð 689 krónur á dag, eða 20.670 krónur að jafnaði á mánuði. Skattleysismörk fullvinnandi sjómanns eru því um kringum 112 þús. kr. á mánuði, eða um 84% hærri en hjá landverkamanni. Þá munu skattleysismörk sjómanna breytast í takt við almennu mörkin á næstu árum, eða fram til ársins 2000.
Aðrir afsláttar/frádráttarliðir. Af öðrum frádráttarliðum ber helst að nefna frádráttarbærni húsnæðissparnaðarreikninga, skattívilnanir vegna hlutafjárkaupa og skattfrelsi arðs. Þessir liðir hafa hins vegar allir tekið verulegum breytingum á undanförnum árum. Á árinu 1992 var ákveðið að fella niður skattalega ívilnun húsnæðissparnaðareikninga í áföngum og kemur hinn síðasti til framkvæmda á þessu ári. Sama gildir um skattalega ívilnun vegna hlutafjárkaupa, en í lok síðasta árs var samþykkt að afnema hana á næstu fjórum árum. Að lokum var skattlagningu arðs gjörbylt um síðustu áramót þegar tekinn var upp samræmdur 10% skattur á allar fjármagnstekjur (vaxtatekjur, arðgreiðslur, leigutekjur, söluhagnað) án sérstakra skattleysismarka. Áður voru arðgreiðslur skattfrjálsar upp að tilteknu marki, eða 131 þús. kr. hjá einstaklingi, tvöföld sú fjárhæð hjá hjónum, en á arðstekjur umfram þau mörk var lagður 42% eða 47% tekjuskattur.
Skattalegar ívilnanir árið 1996 (tekjuárið 1995).
|
Árstölur |
Fjöldi |
Hlutfall af heild 1) % |
Afsláttur alls m.kr. |
— Skattaleg áhrif — | |
| Alls m.kr. |
Á mann þús. kr. |
||||
|
1. Sjómannaafsláttur
|
9.461 | 4,9 | 1.509 | 1.509 | 159 |
|
2. Hlutafjárafsláttur
|
9.541 | 4,9 | 1.454 | 625 | 66 |
|
3. Afsláttur v/húsnæðissparnaðarreikn.
|
4.263 | 2,2 | 836 | 85 | 20 |
|
4. Skattfrelsi arðs
|
21.312 | 11,0 | 586 | 250 | 12 |
1) Tekjulausir eru undanskildir.
Barnabætur, barnabótaauki. Samkvæmt gildandi lögum eru greiðslur barnabóta tvíþættar. Annars vegar eru almennar barnabætur, en þær eru háðar aldri og fjölda barna svo og hjúskaparstöðu foreldra. Hins vegar er barnabótaauki, en hann er bæði háður tekjum og eignum. Frá því að staðgreiðslan var tekin upp hafa reglur um barnabætur og barnabótaauka tekið margvíslegum breytingum. Meginbreytingin hefur falist í tilfærslu frá almennu barna
Þróun barnabóta og barnabótaauka 1988–1996.
| — Hlutfallsleg skipting — | |||||
| Barna- bætur m.kr. |
Barna- bótaauki m.kr. |
Samtals m.kr. |
Barna- bætur % |
Barna- bótaauki % |
|
|
1988
|
2.325 | 711 | 3.036 | 77 | 23 |
|
1989
|
2.824 | 894 | 3.718 | 76 | 24 |
|
1990
|
3.277 | 1.105 | 4.382 | 75 | 25 |
|
1991
|
3.623 | 1.197 | 4.820 | 75 | 25 |
|
1992
|
2.525 | 1.874 | 4.399 | 57 | 43 |
|
1993
|
2.555 | 1.903 | 4.458 | 57 | 43 |
|
1994
|
2.602 | 1.969 | 4.571 | 57 | 43 |
|
1995
|
2.673 | 2.057 | 4.730 | 56 | 44 |
|
1996
|
2.685 | 2.182 | 4.867 | 55 | 45 |
Þá var samþykkt á Alþingi í lok árs 1995 að lækka tekjuskerðingarhlutföll við útreikning barnabótaauka í því skyni að draga úr jaðaráhrifum hans á afkomu barnmargra fjölskyldna. Sú breyting kom til framkvæmda í ársbyrjun 1996.
Sem fyrr segir eru greiðslur barnabóta afar háðar stærð og fjárhagsaðstæðum fjölskyldna. Þá skiptir aldur barna töluverðu máli, þar sem bætur með börnum yngri en 7 ára eru umtalsvert hærri en með þeim sem eldri eru. Enn fremur eru bætur með börnum einstæðra foreldra mun hærri en með börnum hjóna eða sambýlisfólks. Þannig eru barnabætur með einu barni allt frá því að vera tæplega 10 þús. kr. á ári, þ.e. innan við 800 krónur á mánuði upp í 205 þús. kr. árlega, eða sem svarar til 17 þús. kr. á mánuði. Af þessu sést að greiðslur barnabóta ráða oft miklu um ráðstöfunartekjur fjölskyldna, einkum hjá barnmörgum fjöl
Fjárhæðir barnabóta í ársbyrjun 1997.
| — Hjón — | — Einstæðir foreldrar — | |||
| Árstölur |
Yngra en 7 ára |
7 ára og eldri |
Yngra en 7 ára |
7 ára og eldri |
| l. Almennar barnabætur, krónur: | ||||
|
Með fyrsta barni
|
39.448 | 9.272 | 69.624 |
69.624
|
|
Með börnum umfram eitt
|
58.944 | 28.768 | 104.200 |
74.024
|
|
2. Barnabótaauki, krónur
|
93.164 | 93.164 | 100.990 | 100.990 |
| 3. Óskertar hámarksbætur (1.+2.): | ||||
|
Með fyrsta barni
|
132.612 | 102.436 | 170.614 | 170.614 |
|
Með börnum umfram eitt
|
152.108 | 121.932 | 205.190 | 175.014 |
| Tekjuviðmiðun barnabótaauka, mán.tölur. þús. kr. 1) | 95 | 95 | 48 | 48 |
| Eignaviðmiðun barnabótaauka, árstölur, m.kr. | 8,3 | 8,3 | 6,3 | 6,3 |
1) Samkvæmt gildandi lögum skerðist barnabótaaukinn um 6% af tekjum umfram þessa viðmiðunarfjárhæð með einu barni, 11% með tveimur börnum og 15% með þremur börnum eða fleiri.
Nýverið var samþykkt á Alþingi sameining almennu barnabótanna og tekjutengda barnabótaaukans í eitt tekjutengt barnabótakerfi og munu nýju barnabæturnar með hverju barni svara til óskertra hámarksbóta samkvæmt gildandi kerfi. Jafnframt var samþykkt að lækka hámark tekjuskerðingar úr 15% með þremur börnum eða fleirum í 11%, eða um 4%. Skerð
Húsnæðisaðstoð ríkisins/vaxtabætur. Á undanförnum árum hafa verið gerðar miklar breytingar á þeirri aðstoð ríkisins við húsbyggjendur sem tengd er tekjuskattskerfinu. Fyrir upptöku staðgreiðslunnar var þessi aðstoð veitt í formi frádráttar vaxtagjalda frá tekjuskatts
Árið 1990 var síðan tekið upp nýtt kerfi, vaxtabótakerfið, sem enn er við lýði. Það leysti bæði húsnæðisbótakerfið og vaxtaafsláttinn af hólmi, en þeir sem áttu þegar rétt á húsnæðis
Meginmarkmið þeirrar breytingar var að hætta beinni niðurgreiðslu vaxta með hagstæðum lánskjörum á almennum húsnæðislánum, en beina aðstoðinni alfarið gegnum skattkerfið. Líkt og í barnabótakerfinu vega tekjujöfnunarsjónarmið afar þungt í vaxtabótakerfinu, enda eru vaxtabætur bæði tekju- og eignatengdar.
Húsnæðisaðstoð ríkisins gegnum tekjuskattskerfið
| — Bótaþegar — | — Heildarfjárhæðir, m.kr. — | ||||
| Fjöldi 2) |
Vísitölur |
Á verðlagi hvers árs |
Á föstu 1) verðlagi ´96 | Vísitölur |
|
| 1988 Vaxtaafsláttur/húsnæðisbætur | 34.834 | 100 | 1.088 | 1.798 | 100 |
| 1989 – – | 35.583 | 102 | 1.448 | 2.021 | 112 |
| 1990 Vaxtabætur/húsnæðisbætur | 36.518 | 105 | 2.044 | 2.470 | 137 |
| 1991 – – | 39.385 | 113 | 2.400 | 2.698 | 150 |
| 1992 – – | 43.797 | 126 | 2.812 | 3.048 | 170 |
| 1993 – – | 47.111 | 135 | 3.042 | 3.217 | 179 |
| 1994 Vaxtabætur | 43.164 | 124 | 2.866 | 2.976 | 166 |
| 1995 – | 43.876 | 126 | 3.155 | 3.225 | 179 |
| 1996 – | 47.133 | 135 | 3.487 | 3.487 | 194 |
1) Miðað við lánskjaravísitölu.
2) Hjón eru hér talin sem tveir einstaklingar.
Eins og fram kemur í meðfylgjandi töflu hefur kostnaður ríkissjóðs vegna beinnar aðstoðar við þá sem eru að fjárfesta í eigin húsnæði nær tvöfaldast að raungildi frá árinu 1988. Á sama tíma hefur bótaþegum fjölgað um nær þriðjung. Það þýðir að aðstoð á hvern einstak
Kennitölur vaxtabótakerfisins í ársbyrjun 1997
| Árstölur |
Einhleypir |
Einstæðir foreldrar |
Hjón |
|
Hámarksbætur, þús. kr.
|
141 | 181 | 233 |
|
Hámarksvaxtagjöld og/eða 7% af skuldum, þús. kr.
|
411 | 540 | 668 |
|
Tekjuskerðing, hlutfall af tekjum
|
6% | 6% | 6% |
|
Neðri eignarmörk (eignir – skuldir), m.kr.
|
3,1 | 3,1 | 5,1 |
|
Efri eignarmörk (eignir – skuldir) m.kr.
|
4,9 | 4,9 | 8,2 |
Samkvæmt gildandi lögum eru vaxtabætur tekju- og eignatengdar, jafnframt því að vera háðar skuldum, en í meðfylgjandi töflu eru dregnar saman helstu kennitölur kerfisins. Auk þess er hámark á framtöldum vaxtagjöldum og sama gildir um bæturnar sjálfar. Þá eru viðmiðunarmörk bótanna og fjárhæðir misháar eftir hjúskaparstöðu. Enn fremur skerða framtaldar vaxtatekjur rétt til vaxtabóta. Það er því ekki að ósekju að kerfið hefur verið gagnrýnt fyrir það að vera of flókið.
Eins og fram kemur á meðfylgjandi yfirliti, sem sýnir útreikning vaxtabóta á árinu 1996, vega skerðingaráhrif tekna langþyngst, en næst kemur hámarksvaxtabyrðin, þ.e. 7% af skuldum. Í eftirfarandi yfirliti er þessum viðmiðunum stillt upp í þeirri röð sem þær skerða rétt til vaxtabóta. Niðurstaðan er sú að hið opinbera greiði liðlega fjórðu hverju krónu af vaxtagjöldum einstaklinga í formi vaxtabóta.
Útreikningur vaxtabóta árið 1996.
| Heildar- tölur m.kr. |
Hlutfall af heild % |
|||
|
Vaxtagjöld vegna íbúðarkaupa
|
11.938 | 100,0 | ||
|
–
Skerðing vegna 7% hámarksvaxta af skuldum
|
1.517 | 12,7 | ||
|
–
Skerðing vaxtatekna, nettó
|
329 | 2,8 | ||
|
–
Vaxtagjöld umfram hámark
|
87 | 0,7 | ||
|
–
Tekjuskerðing, þ.e. 6% af skattskyldum tekjum
|
5.789 | 48,5 | ||
|
–
Skerðing vegna eigna
|
441 | 3,7 | ||
|
–
Vaxtabætur umfram hámark
|
525 | 4,4 | ||
|
Vaxtabætur til greiðslu
|
3.250 | 27,2 | ||
Hinn 10. mars síðastliðinn kynnti ríkisstjórnin hugmyndir sínar um breytingar á vaxta
1.5 Samspil tekjuskattskerfisins, afsláttarliða og bótagreiðslna.
Eins og lýsingin hér að framan ber með sér er ekki auðvelt að átta sig á því hvernig samspili tekjuskattskerfisins og hinna ýmsu bótagreiðslna og afsláttarliða er háttað. Hinar tíðu, og á köflum umfangsmiklu, breytingar sem gerðar hafa verið á kerfinu frá upptöku stað
Millifærsluhlutverkið. Í meðfylgjandi töflu er gerð tilraun til þess að draga fram helstu stærðir tekjuskattskerfisins með því að skipta því upp í meginþætti, annars vegar miðað við áætlaðar fjárhæðir á árinu 1997 og hins vegar hlutfallslega.
Áætluð álagning tekjuskatts og útsvars m.v. tekjuárið 1997.1)
| Milljarðar króna | % |
||
|
1. Álagning tekjuskatts og útsvars, brúttó
2)
|
118,0 | 41,98 | |
|
Þar af ríki
|
85,5 | 30,41 | |
|
Þar af sveitarfélög
|
32,5 | 11,57 | |
|
2. Persónuafsláttur
|
55,1 | 19,61 | |
|
Þar af á móti tekjuskatti ríkisins
|
50,4 | 17,94 | |
|
Þar af á móti útsvari sveitarfélaga
|
4,4 | 1,58 | |
|
Þar af á móti eignarskatti
|
0,3 | 0,09 | |
|
3. Aðrir afsláttarliðir
3)
|
4,6 | 1,64 | |
|
Skattfrelsi lífeyrissjóðsiðgjalda
|
2,4 | 0,85 | |
|
Sjómannaafsláttur
|
1,6 | 0,55 | |
|
Hlutafjárafsláttur
|
0,6 | 0,24 | |
|
4. Tekjuskattur og útsvar, að frátöldum afsláttum, sóknar- og kirkjugjöldum
|
58,3 | 20,73 | |
|
Hlutur ríkis
|
26,7 | 9,48 | |
|
Þar af sóknar- og kirkjugarðsgjöld
|
1,6 | 0,55 | |
|
Hlutur sveitarfélaga
|
31,6 | 11,25 | |
|
5. Bótagreiðslur
|
8,8 | 3,13 | |
|
Barnabætur
|
2,8 | 1,00 | |
|
Barnabótaauki
|
2,4 | 0,83 | |
|
Vaxtabætur
|
3,6 | 1,30 | |
|
6. Tekjuskattur og útsvar, nettó
|
47,9 | 17,05 | |
|
Hlutur ríkis
4)
|
16,3 | 5,80 | |
|
Hlutur sveitarfélaga
|
31,6 | 11,25 | |
1) Heildarálagning á tekjur ársins 1997, eða staðgreiðsla ársins 1997 að viðbættum tekjuskatti af þeim tekjum sem lagt er á eftir á, þ.e. á árinu 1998.
2) Hér er um að ræða brúttóálagningu áður en tekið er tillit frádráttarliða eins og lífeyrissjóðsiðgjalda, persónuafsláttar o.fl. Síðari dálkur töflunnar sýnir hlutfall einstakra þátta af skattskyldum tekjum, brúttó.
3) Þar af virkar tæplega 1 milljarður króna til lækkunar á útsvarið.
4) Við þessa tölu bætist síðan um 350 m.kr. hátekjuskattur.
Taflan sýnir glöggt eitt helsta einkenni íslenska tekjuskattskerfisins, þ.e. millifærslu- og tekjujöfnunarhlutverk þess. Þannig er brúttóálagning tekjuskatts og útsvars áætluð 118 millj
1.6 Hverjir greiða tekjuskatt?
Annað einkenni tekjuskattskerfisins er hversu fáir framteljendur greiða í reynd tekjuskatt til ríkisins, þegar tekið hefur verið tillit til afsláttarliða og bótagreiðslna. Samkvæmt upplýs
Fjöldi gjaldenda árið 1996 (tekjuárið 1995).
| Fjöldi |
% af heild
|
||
|
Heildarfjöldi framteljanda
|
201.603 | 100,0 | |
|
Tekjulausir
|
3.611 | 1,8 | |
|
Fjöldi framteljenda með álagt útsvar
|
197.992 | 98,2 | |
|
Fjöldi þeirra sem nýtir skattafslátt á móti útsvari
|
94.669 | 47,0 | |
|
Fjöldi eiginlegra útsvarsgreiðenda
|
153.967 | 76,4 | |
|
Fjöldi tekjuskattsgreiðenda
|
103.486 | 51,3 | |
|
Fjöldi með barnabætur
|
67.959 | 33,7 | |
|
Fjöldi með barnabótaauka
|
37.906 | 18,8 | |
|
Fjöldi með vaxtabætur
|
47.133 | 23,4 | |
|
Fjöldi framteljenda sem greiða útsvar en ekki tekjuskatt
|
50.481 | 25,0 | |
|
Fjöldi framteljenda sem hvorki greiða tekjuskatt né útsvar
|
47.636 | 23,6 | |
|
Fjöldi framteljenda sem fá endurgreiðslu frá ríkinu
|
ca. 40.000 | 19,8 | |
Í eftirfarandi töflu hefur hópnum verið skipt upp eftir aldri og hjúskaparstöðu. Í ljós kemur að þrír af hverjum fjórum eru einhleypir einstaklingar, þar af eru tveir af þremur 25 ára eða yngri. Þetta er fyrst og fremst námsfólk sem flest vinnur aðeins hluta úr ári. Í hópi hjóna er hins vegar um helmingur ellilífeyrisþegar og í reynd greiðir aðeins annar hver giftur ellilífeyrisþegi tekjuskatt og/eða útsvar.
Framteljendur sem hvorki greiða tekjuskatt né útsvar.
Skipt eftir aldri.
| — Einhleypir — | — Hjón1) — | ||||||
|
Fjöldi
|
Skipting % | % af heild |
Fjöldi
|
Skipting % |
% af heild |
||
|
Yngri en 20 ára
|
15.853 | 45,6 | 23,8 | 12 | 0,2 | 0,2 | |
|
21–25 ára
|
7.094 | 20,4 | 17,9 | 269 | 4,2 | 3,5 | |
|
26–30 "
|
2.551 | 7,3 | 11,2 | 478 | 7,4 | 9,9 | |
|
31–40 "
|
2.332 | 6,7 | 13,6 | 1.025 | 15,9 | 26,6 | |
|
41–50 "
|
1.302 | 3,7 | 8,6 | 677 | 10,5 | 23,0 | |
|
51–60 "
|
903 | 2,6 | 6,0 | 525 | 8,1 | 14,5 | |
|
61–70 "
|
1.062 | 3,1 | 6,8 | 808 | 12,5 | 13,1 | |
|
Eldri en 70 ára
|
3.633 | 10,5 | 12,1 | 2.659 | 41,2 | 9,2 | |
|
SAMTALS
|
34.730 | 100,0 | 100,0 | 6.453 | 100,0 | 100,0 | |
|
Hlutfall af heild
|
40,8% | 11,5% | |||||
Þessi mynd kemur enn skýrar fram í töflunni hér að neðan sem sýnir skiptingu sama hóps eftir því hvort viðkomandi framteljandi er launþegi, sjómaður, sjálfstæður atvinnurekandi eða bótaþegi. Í hópnum „aðrir“ eru þeir einstaklingar sem falla undir fleiri en einn af framangreindum flokkum. Meginhluti þeirra sem hvorki greiða tekjuskatt né útsvar eru ein
Framteljendur sem hvorki greiða tekjuskatt né útsvar .
| —Einhleypir — | —Hjón 1) — | |||
| Fjöldi |
%
|
Fjöldi |
%
|
|
|
Launþegar
|
23.006 | 66,2 | 788 | 12,2 |
|
Sjómenn
|
671 | 1,9 | 265 | 4,1 |
|
Sjálfstæðir atvinnurekendur
|
1.139 | 3,3 | 1.209 | 18,7 |
|
Atvinnulausir
|
683 | 2,0 | 60 | 0,9 |
|
Öryrkjar
|
1.849 | 5,3 | 408 | 6,3 |
|
Ellilífeyrisþegar
|
3.864 | 11,1 | 2.730 | 42,3 |
|
Aðrir
|
3.518 | 10,1 | 993 | 15,4 |
|
SAMTALS
|
34.730 | 100,0 | 6.453 | 100,0 |
1) Hjón eru hér talin sem einn einstaklingur.
1.7 Samantekt
Af framansögðu sést að þær breytingar sem gerðar hafa verið á tekjuskattskerfinu og bótagreiðslunum allt frá árinu 1988 og fram til ársins 1995 hafa allar hnigið í sömu átt, þ.e. að auka jaðaráhrifin. Þetta hefur bæði gerst með beinni hækkun á skatthlutfallinu og auknu vægi tekjutengingar í barnabótakerfinu. Jafnframt hefur verið tekinn upp sérstakur skattur á hærri tekjur. Þessar breytingar hafa orðið til þess að draga fram ýmsa ókosti tekjuskatts
2. Alþjóðlegur samanburður.
Á undanförnum árum hafa átt sér stað umtalsverðar breytingar á skattkerfum annarra þjóða. Þessar breytingar hafa bæði verið á sviði tekjuskatta, jafnt fyrirtækja sem einstak
Íslenska skattkerfið samanborið við önnur lönd.1)
| Hlutfallsleg skipting, % | Ísland | Evrópuríki OECD | Norðurlöndin 2) | |||
| 1985 | 1994 | 1985 | 1994 | 1985 | 1994 | |
|
Tekjuskattar
|
22,6 | 33,3 | 34,6 | 32,7 | 45,4 | 44,6 |
|
- Einstaklingar
|
19,5 | 30,8 | 27,7 | 25,5 | 38,2 | 38,5 |
|
- Fyrirtæki
|
3,1 | 2,5 | 6,9 | 7,2 | 7,2 | 6,1 |
|
Eignarskattar
|
7,3 | 9,4 | 4,1 | 4,4 | 2,8 | 2,9 |
|
Launa- og tryggingagjöld
|
6,0 | 8,1 | 27,5 | 29,2 | 18,0 | 21,1 |
|
- Launþegar/einstaklingar
|
0,2 | 0,4 | 8,3 | 8,9 | 1,9 | 4,0 |
|
- Atvinnurekendur
|
5,8 | 7,7 | 19,2 | 20,3 | 16,1 | 16,1 |
|
Skattar á vörur og þjónustu
|
61,1 | 49,2 | 33,0 | 32,8 | 33,1 | 31,8 |
|
Aðrir skattar
|
3,0 | - | 0,8 | 0,8 | 0,7 | 0,6 |
|
Heildarskatttekjur hins opinbera
1)
|
100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 |
|
Sem hlutfall af VLF, %
|
28,4 | 30,9 | 38,3 | 40,8 | 45,5 | 47,8 |
1) Ríki og sveitarfélög.
2) Án Íslands.
Eins og fram kemur í meðfylgjandi töflu hefur samsetning skattkerfisins hér á landi gjör
1. Skattar á vörur og þjónustu eru enn mun hærri hér en annars staðar.
2. Launa- og tryggingagjöId eru léttvægari hérlendis.
3. Enda þótt hlutur tekjuskatta, einkum einstaklinga, hafi aukist hér á landi undanfarin ár eru innbyrðis hlutföll og uppbygging kerfisins talsvert frábrugðin því sem þekkist víða annars staðar.
Hér á eftir verður fjallað nánar um tekjuskattslagningu einstaklinga hér á landi saman
Tekjuskattshlutföll og skattleysismörk einstaklinga.
í Evrópuríkjum OECD árið 1996.
| Fjöldi þrepa |
Lægsta þrep % |
Hæsta þrep % |
Skattleysis- mörk þús. kr. 1) |
|
|
Ísland, ríki
|
2 | 33 | 38 | 60 |
|
sveitarfélög, meðalskattur
|
- | 9 | 9 | 60 |
|
Danmörk, ríki
|
4 | 12 | 34½ | 28 |
|
sveitarfélög, meðalskattur
|
- | 30 | 30 | 28 |
|
Finnland, ríki
|
6 | 7 | 39 | 51 |
|
sveitarfélög, meðalskattur
|
1 | 22 | 22 | 0 |
|
Noregur, ríki
|
2 | 9½ | 14 | 190 |
|
sveitarfélög, meðalskattur
|
1 | 28 | 28 | 8 |
|
Svíþjóð, ríki
|
1 | 25 | 25 | 184 |
|
sveitarfélög, meðalskattur
|
1 | 30 | 30 | 10 |
|
Belgía, ríki
|
7 | 25 | 55 | 34 |
|
sveitarfélög, meðalskattur
|
- | 7 | 7 | 34 |
|
Sviss, ríki
|
10 | 1 | 12 | 44 |
|
sveitarfélög, meðalskattur
|
1 | 15 | 15 | - |
|
Austurríki
|
5 | 10 | 50 | 5 |
|
Bretland
|
3 | 20 | 40 | 33 |
|
Frakkland
|
6 | 12 | 57 | 24 |
|
Grikkland
|
4 | 5 | 40 | 2 |
|
Holland
|
3 | 7 | 60 | 22 |
|
Írland
|
2 | 27 | 48 | 23 |
|
Ítalía
|
7 | 10 | 51 | - |
|
Lúxemborg
|
17 | 10 | 50 | 42 |
|
Portúgal
|
4 | 15 | 40 | - |
|
Spánn
|
17 | 20 | 56 | 21 |
|
Þýskaland
2)
|
? | 6 | 34 | 21 |
1) Hér hefur ekki verið leiðrétt fyrir PPP.
2) Í Þýskalandi byggist álagning tekjuskatts á sérstakri formúlu en ekki ákveðnum fjölda þrepa.
Heimild: OECD Tax Data Base; 1996.
2.2 Tekjuskattur einstaklinga – skatthlutföll, skattleysismörk.
Þó enn sé talsverður munur á tekjuskatti einstaklinga milli aðildarríkja OECD hafa flest þeirra einfaldað hann verulega á undanförnum árum með því að fækka þrepum og lækka jaðarskatta. Þó virðist enn nokkuð langur vegur milli þeirra og íslenska kerfisins, bæði hvað varðar fjölda þrepa og hæð jaðarskattsins. Það eru í reynd aðeins þrjú ríki í Evrópu sem leggja tekjuskatt á einstaklinga í tveimur þrepum, þ.e. Ísland, Írland og Svíþjóð. Þá hefur verið tekið tillit til tekjuskattslagningar sveitarfélaga, en í Svíþjóð verður álagning þeirra að sérstöku þrepi vegna þess hversu mishá skattleysismörkin eru milli þessara stjórnstiga. Annars staðar eru þrepin fleiri, eða að jafnaði kringum sex þegar á heildina er litið.
Þá sker Ísland sig einnig úr hvað varðar hæð neðra/neðsta þrepsins, en það er 42% að meðtöldum sveitarfélögunum. Aðeins eitt ríki er með hærra hlutfall, eða Danmörk með 43%. Á hinn bóginn eru flest ríkjanna með hærra skatthlutfall í efra/efsta þrepi. Þar trónir Dan
Hæð skatthlutfalla segir hins vegar ekki nema hálfa söguna, því að skoða þarf hlutföllin í samhengi við þau tekjumörk, þar sem þau verða virk, þ.e. skattleysismörkin. Þannig eru skattleysismörkin óvíða hærri en hér á landi sökum hás persónuafsláttar. Á hinn bóginn veldur hátt skatthlutfall um leið og skattleysismörkunum sleppir því að jaðaráhrifin vega þyngst hjá fólki með miðlungstekjur, þó meðalskattbyrðin sé tiltölulega lág samanborið við önnur lönd. Tekjutenging íslenskra bótakerfa auka enn á þetta eins og síðar verður fjallað um.
Á þessum samanburði er þó rétt að hafa þann fyrirvara að víða í aðildarríkjum OECD er að finna álagningu tryggingagjalda á einstaklinga sem er í mörgum tilvikum ígildi tekju
2.3 Barnabætur.
Í nær öllum ríkjum OECD eru greiddar sérstakar barnabætur, oft háðar aldri og fjölda barna, svipað og hér á landi. Einnig er víða að finna sérstakan frádrátt frá skattskyldum tekjum vegna barna eða fjölskylduaðstæðna. Aftur á móti sker Ísland sig nokkuð úr varðandi tekju- og eignatengingu barnabóta. Í aðildarríkjum OECD auk Íslands þekkist þó tekjuteng
Til að glöggva sig betur á þeim mun sem er milli einstakra ríkja er í meðfylgjandi yfirliti stillt upp samanburði á barnabótagreiðslum nokkurra Evrópulanda. Rétt er að taka fram að tölurnar hafa aðeins verið umreiknaðar yfir í íslenskar krónur en ekki leiðréttar sérstaklega fyrir mismunandi kaupmáttarstigi (purchasing power parity) í viðkomandi ríkjum.
Barnabætur í nokkrum ríkjum Evrópu árið 1995.
| Krónur á ári | Grunnfjárhæð með einu barni |
Áhrif aldurs |
Viðbót einstæðra |
Viðbót v/fjölda |
||
|
Ísland
|
133.000 | 0–6 | 68.000 á barn | Já | ||
| 102.000 | 7–15 | |||||
|
Danmörk
|
83.000 | 0–6 | 45.000 á barn | Nei | ||
| 62.000 | 7–17 | 35.000 á fjölskyldu | ||||
|
Finnland
|
86.000 | 0–2 | 36.000 á barn | Já | ||
| 66.000 | 3–16 | |||||
|
Noregur
|
159.000 | 0–2 | 112.000 á fjölskyldu | Já | ||
| 106.000 | 3–15 | |||||
|
Svíþjóð
|
87.000 | 0–15 | 9.000 á fjölskyldu | Já | ||
|
Bretland
|
79.000 | 0–15 | 48.000 á fjölskyldu | Nei | ||
|
Frakkland
1)
|
57.000 | 0–9 | - | Já | ||
| 73.000 | 10–14 | |||||
| 86.000 | 15–17 | |||||
|
Holland
|
56.000 | 0–5 | - | Já | ||
| 79.000 | 6–11 | |||||
| 101.000 | 12–17 | |||||
|
Þýskaland
|
39.000 | 0–15 | - | Já | ||
1) Það eru ekki greiddar barnabætur með fyrsta barni í Frakklandi.
Heimild: Samhällets stöd till barnfamiljerna i Europa; rit gefið út af sænska fjármálaráðuneytinu 1996.
Þegar þessar tölur eru skoðaðar kemur í ljós að grunnfjárhæðir með hverju barni eru mun hærri hér á landi en víðast hvar, að Noregi undanskildum. Á móti vegur tekjutenging barna
2.4 Húsnæðisaðstoð hins opinbera.
Á árinu 1994 kom út á vegum OECD yfirgripsmikil skýrsla um skattlagningu sparnaðar, þar á meðal á fjárfestingu í eigin húsnæði. Þar kemur fram að í flestum aðildarríkjum OECD er að finna einhvers konar ívilnun gagnvart þessu sparnaðarformi, ýmist í formi skattalegra ívilnana, hagstæðari vaxtakjara eða einhvers konar hvata til húsnæðissparnaðar. Á hinn bóginn virðist hvergi vera til kerfi eins og við búum við hér á landi, þar sem bæturnar eru bæði tekju- og eignatengdar. Í umræddum ríkjum tekur aðstoðin nær eingöngu mið af vöxt
Skattaleg meðferð vaxtagjalda og tekna af eigin húsnæði.
| Vaxtagjöld | Reiknuð húsaleiga |
|
|
Ísland 1)
|
(S) | U |
|
Danmörk
|
F | S |
|
Finnland
|
F | U |
|
Noregur
|
F | S |
|
Svíþjóð
|
F | S |
|
Austurríki
|
F | U |
|
Belgía
|
F | S |
|
Bretland
|
S | U |
|
Frakkland
|
S | U |
|
Grikkland
|
F | S |
|
Holland
|
F | S |
|
Írland
|
F | U |
|
Ítalía
|
F | S |
|
Portúgal
|
F | U |
|
Spánn
|
F | S |
|
Sviss
|
F | S |
|
Tyrkland
|
S | U |
|
Þýskaland
|
S | U |
|
Ástralía
|
S | U |
|
Bandaríkin
|
F | U |
|
Japan
|
F | U |
|
Kanada
|
S | U |
|
Nýja-Sjáland
|
S | U |
1) Hér á landi eru vaxtagjöld af íbúðarlánum aðeins skattlögð að vissu marki, þar sem þau mynda stofn til vaxtabóta.
————
S: Skattlagt.
F: Frádráttarbærir frá tekjuskattsstofni.
U: Undanþegin.
Eins og fram kemur í meðfylgjandi töflu eru vaxtagjöld vegna fjárfestingar í eigin húsnæði frádráttarbær frá skatti í flestum aðildarríkjum OECD, en á móti kemur að reiknuð eigin leiga er skattskyld. Þetta á sérstaklega við um Norðurlöndin, en í Finnlandi er eigin húsaleiga þó ekki skattlögð. Hér á eftir er fjallað nánar um þær aðferðir sem einstök ríki OECD beita til aðstoðar þeim sem eru að fjárfesta í eigin húsnæði og byggir sú umfjöllun fyrst og fremst á umræddri skýrslu. Sérstaklega er litið til Norðurlandanna, en einnig Bret
Danmörk. Vaxtagjöld eru að fullu frádráttarbær frá tekjuskattsstofni í Danmörku, hvort heldur um er að ræða neyslulán, lán vegna íbúðarkaupa eða önnur lán. Á móti kemur að reiknuð leiga af eigin húsnæði er skattskyld. Hún er metin sem 2½% af markaðsvirði eignar
Finnland. Vaxtagjöld eru almennt frádráttarbær frá fjármagnstekjum í Finnlandi, en þær síðarnefndu eru skattlagðar með 28% flötum staðgreiðsluskatti. Séu vaxtagjöldin hins vegar hærri en vaxtatekjurnar, eru 25% af þeirri fjárhæð sem umfram er frádráttarbær frá tekjuskatti af öðrum tekjum (30% hjá þeim sem eru að kaupa sína fyrstu íbúð). Ákveðið þak er þó á þessum frádrætti, eða 115 þús. kr. hjá einstaklingi (tvöföld sú fjárhæð hjá hjónum), auk sérstaks álags eftir barnafjölda (ca. 30 þús. kr. með fyrsta barni, en 60 þús. kr. ef börnin eru fleiri). Vaxtagjöld umfram hámarkið eru yfirfæranleg í tíu ár. Reiknuð leiga af eigin húsnæði er ekki skattskyld í Finnlandi.
Í Finnlandi er einnig að finna sérstaka bankareikninga ætlaða þeim sem eru að kaupa sér húsnæði í fyrsta sinn. Þeir eru allsendis ótengdir skattkerfinu, en lánsfjárhæð og lánskjör eru hins vegar háð sparnaðinum. Þetta sparnaðarform virðist alfarið óháð hinu opinbera.
Noregur. Svipað fyrirkomulag er í Noregi og Danmörku varðandi frádráttarbærni vaxta og skattskyldu reiknaðrar leigu af eigin húsnæði. Vaxtagjöld eru almennt frádráttarbær frá tekjuskattsstofni og skattskyld eigin leiga er 2,5% af markaðsverði húsnæðis umfram 400 þús. kr.
Hins vegar eru í Noregi heimilaðir sérstakir húsnæðissparnaðarreikningar fyrir einstak
Svíþjóð. Vaxtagjöld eru almennt frádráttarbær frá fjármagnstekjum í Svíþjóð, en frádráttarheimildin gagnvart öðrum skattskyldum tekjum er hins vegar nokkuð flókin. Fyrst er sett ákveðið þak á frádráttinn frá skattskyldum tekjum, eða við eina milljón. Ef vextirnir eru hins vegar hærri kemur til viðbótarafsláttur frá tekju- eða fasteignaskatti, sem nemur 21% af því sem umfram er. Reiknuð leiga af eigin húsnæði er skattskyld í Svíþjóð.
Bretland. Vaxtagjöld af lánum, þó að hámarki 3½ m.kr.,vegna kaupa á eigin húsnæði eru frádráttarbær frá skatti miðað við 25% skatthlutfall. Sé gengið út frá 7% vöxtum af há
Sérstakir sparireikningar (TESSA) eru í boði í Bretlandi, bundnir til fimm ára, en vaxtatekjur af þeim eru skattfrjálsar. Þeir eru hins vegar ekki bundnir neinum skilyrðum, eins og kaupum á eigin húsnæði. Hver einstaklingur má aðeins eiga einn slíkan reikning.
Þýskaland. Þýska kerfið er nokkuð ólíkt því sem annars staðar gerist. Vaxtagjöld af lánum sem tengd eru kaupum eða byggingu eigin íbúðarhúsnæðis eru frádráttarbær frá tekjuskattsstofni áður en flutt er í húsnæðið. Þá eru vextir af veðlánum líka frádráttarbærir við ákveðin skilyrði eftir að byggingu er lokið, að hámarki 500 þús. kr. á ári í tvö ár .
Meginreglan er hins vegar sú að skattgreiðendur geta dregið hluta af byggingarkostn
Auk þess fá einstaklingar sérstakan 10% húsnæðis „bónus“ ofan á framlag sitt til sérstakra lánastofnana sem sjá um byggingar á íbúðarhúsnæði, eða að hámarki 34 þús. kr. á ári á hvern einstakling.
2.5 Samantekt.
Af framansögðu er ljóst að sú aðstoð sem hið opinbera veitir íbúðareigendum er afar mismunandi í aðildarríkjum OECD. Við þetta má bæta, að í Frakklandi, Portúgal og Spáni eru sérstakir húsnæðissparnaðarreikningar eins og í Noregi. Í Austurríki eru hins vegar í boði sérstök sparnaðarform, tengd húsnæðiskaupum, sem á reiknast álag með svipuðu sniði og í Þýskalandi.
Aðstoð hins opinbera við íbúðarkaupendur virðist í fljótu bragði talsvert rýmri á hinum Norðurlöndunum en hér á landi, að minnsta kosti í Danmörku og Noregi vegna almennrar frádráttarheimildar á vöxtum, þó svo skattlagning reiknaðrar leigu vegi þar eitthvað á móti. Svipað er uppi á teningnum í Svíþjóð, þó einhverjar hömlur séu á frádrættinum. Kerfið hjá Finnum virðist komast næst íslenska kerfinu, án þess þó að vera tekjutengt og eignatengt eins og hér gerist. Í Bretlandi og Þýskalandi er uppbyggingin hins vegar allt önnur. Þar er aðstoðin bundin við eignina en ekki kaupanda/kaupendur. Þó er tekið tillit til fjölskyldu
3. Gallar gildandi kerfis.
Eins og fram er komið sýnist tekjuskattskerfið hér á landi um margt vera frábrugðið því sem almennast er í flestum öðrum Evrópuríkjum. Þetta gildir sérstaklega um samspil tiltölu
— Jaðarskattar á fjölskyldur með miðlungstekjur eru mjög háir hér á landi samanborið við önnur lönd.
— Skattleysismörk eru hins vegar óvíða hærri en hér á landi vegna hás persónuafsláttar.
— Meðalskattbyrði íslenskra fjölskyldna er þó lægri en víðast annars staðar.
— Tekjutenging barnabóta þekkist tæpast annars staðar í aðildarríkjum OECD.
— Tekju- og eignatenging húsnæðisaðstoðar hins opinbera, þ.e. vaxtabóta, vegna fjárfestingar í eigin húsnæði er séríslenskt fyrirbrigði.
Það er því ekki að ósekju að þróun tekjuskattskerfisins frá því að staðgreiðslan var tekin upp, þar sem farið hafa saman hækkun skatthlutfalls, hækkun skattleysismarka og aukin tekjutenging, sé áhyggjuefni. Þó svo að meðalskattbyrði íslenskra heimila sé tiltölulega lág samanborið við aðrar þjóðir er jaðarskattur á fjölskyldur með miðlungstekjur hins vegar með því hæsta sem þekkist, ekki síst vegna tekjutengdra bótakerfa. Í vissum tilvikum getur jaðar
Ýmsar rannsóknir sýna að háir jaðarskattar, helsti ágalli íslenska tekjuskattskerfisins virka vinnuletjandi, jafnframt því að ýta undir svarta atvinnustarfsemi. Hér þarf að verða bragarbót á.
3.2 Háir jaðarskattar — of miklar tekjutengingar.
Þau miklu jaðaráhrif sem einkenna íslenska skattkerfið verða kannski best dregin fram með raunverulegu dæmi. Sama gildir raunar um hitt megineinkenni kerfisins sem er lágur meðalskattur. Taka má dæmi um fjölskyldu með þrjú börn og miðlungstekjur, eða kringum 200 þús. kr. á mánuði. Fjölskyldan býr í eigin húsnæði og nýtur vaxtabóta sem svara til 10.000 króna á mánuði að meðaltali. Hún greiðir rúmlega 9 þús. kr. í ríkissjóð í formi tekjuskatts en fær á móti barnabætur, barnabótaauka og vaxtabætur, samtals tæplega 26 þús. kr. Til sveitarfélaga greiðir þessi fjölskylda rúmlega 22 þús. kr. í formi útsvars. Séð frá ríkinu nema bótagreiðslur til fjölskyldunnar umfram tekjuskatt rúmlega 16 þús. kr. á mánuði sem samsvarar 8% ofan á heildarlaun. Þetta dæmi sýnir glöggt stærðargráðu meðalskatts hjá barnafjölskyldu með miðlungstekjur.
Ráðstöfunartekjur fjölskyldu með þrjú börn
og 200.000 kr. á mánuði.
|
Krónur |
Fyrir hækkun |
Eftir hækkun |
Frávik
|
Eftir aðgerðir stjórnvalda |
Frávik
|
|||
|
Mánaðarlaun, brúttó
|
200.000 | 210.000 | 10.000 | 210.000 | 10.000 | |||
|
Greitt í lífeyrissjóð (4%)
|
-8.000 | -8.400 | -400 | -8.400 | -400 | |||
|
Mánaðarlaun, nettó
|
192.000 | 201.600 | 9.600 | 201.600 | 9.600 | |||
|
Tekjuskattur að frádr. persónuafslætti
1)
|
-9.299 | -12.219 | -2.920 | -8.833 | 466 | |||
|
Útsvar
|
-22.214 | -23.325 | -1.111 | 23.325 | -1.111 | |||
|
Mánaðarlaun að frádr. tekjuskatti
|
160.487 | 166.056 | 5.569 | 169.442 | 8.955 | |||
|
Barnabætur
|
8.082 | 8.082 | - | - | - | |||
|
Barnabótaauki
|
7.539 | 6.099 | -1.440 | 19.656 | 4.035 | |||
|
Vaxtabætur
|
10.000 | 9.424 | -576 | 9.424 | -576 | |||
|
Ráðstöfunartekjur
|
186.108 | 189.661 | 3.553 | 198.522 | 12.414 | |||
|
„Jaðarskattur“
|
60,5% | 60,5% | - | 52,5% | -8,0% | |||
|
„Meðalskattur“
|
5.892 | 11.939 | 6.047 | 3.078 | -2.814 | |||
|
Til ríkisins
|
-16.322 | -11.386 | 4.936 | -20.247 | -3.925 | |||
|
Til sveitarfélaga
|
22.214 | 23.325 | 1.111 | 23.325 | 1.111 | |||
|
„Meðalskattur“
|
2,9% | 5,7% | 2,8% | 1,5% | -1,4% | |||
Í meðfylgjandi töflu sést einnig að hækki laun þessarar fjölskyldu um 10.000 kr. á mánuði heldur hún aðeins eftir um 3.500 kr. í launaumslaginu eftir að hún hefur greitt skatta sína og skyldur og að teknu tilliti til lækkunar bóta. Þetta þýðir, með öðrum orðum, að „jaðar
Í framangreindri töflu eru þessi áhrif einnig skoðuð með tilliti til þeirra breytinga sem nýverið voru samþykktar á tekjuskattskerfinu með lækkun hlutfallsins um 4 prósentustig og almennri tekjutengingu barnabóta. Hér er gengið út frá óbreyttum skattleysismörkum, en litið framhjá 2,5% árlegri hækkun persónuafsláttar og bótagreiðslna fram til ársins 2000. Eins og fram kemur eru megináhrif breytinganna lækkun „jaðarskatts“ um 8%, sem skiptist jafnt á milli lægra skatthlutfalls og breytinga á barnabótum. Jafnframt lækkar meðalskatturinn um liðlega 4% frá því sem orðið hefði að óbreyttu kerfi.
3.3 Há skattleysismörk — fáir skattgreiðendur.
Eins og áður er komið fram er einn veigamesti þáttur tekjuskattskerfisins persónuaf
Í meðfylgjandi töflu er til fróðleiks stillt upp skattlagningu hjóna með þrjú börn og er hópnum sem telur rúmlega 5.000 hjón skipt upp í tíundir eftir tekjuskattstofni. Um er að ræða álagningu tekjuskatts og útsvars að teknu tilliti til millifærslu á persónuafslætti og bóta
|
Tekjur á mán. þús. kr. |
Fjöldi |
Tekjusk. nettó 1) þús. kr. |
Útsvar þús. kr. |
Barna- bætur þús. kr. |
Vaxta- bætur þús. kr. |
Ráðst.- tekjur þús. kr. |
Skatt- byrði % |
Hlutur ríkis % |
Hlutur svfélaga % |
||||||||||||
| I. | 96 |
|
525 | -7,7 | 8,4 | 27,6 | 6,6 | 129,5 | -34,9 | -43,7 | 8,8 | ||||||||||
| II. | 139 |
|
538 | -1,5 | 12,2 | 23,2 | 7,3 | 158,8 | -14,2 | -23,0 | 8,8 | ||||||||||
| III. | 168 |
|
538 | 8,0 | 14,8 | 19,3 | 7,3 | 171,8 | -2,3 | -11,1 | 8,8 | ||||||||||
| IV. | 194 |
|
538 | 16,2 | 17,0 | 15,6 | 7,0 | 183,4 | 5,5 | -3,3 | 8,8 | ||||||||||
| V. | 217 |
|
538 | 23,5 | 19,1 | 12,4 | 6,1 | 192,9 | 11,1 | 2,3 | 8,8 | ||||||||||
| VI. | 244 |
|
538 | 31,7 | 21,5 | 8,9 | 6,2 | 205,9 | 15,6 | 6,8 | 8,8 | ||||||||||
| VII. | 274 |
|
538 | 40,8 | 24,1 | 8,0 | 5,9 | 223,0 | 18,6 | 9,8 | 8,8 | ||||||||||
| VIII. | 308 |
|
538 | 51,0 | 27,1 | 8,0 | 5,6 | 243,5 | 20,9 | 12,1 | 8,8 | ||||||||||
| IX. | 360 |
|
538 | 66,1 | 31,6 | 8,0 | 4,9 | 275,2 | 23,6 | 14,8 | 8,8 | ||||||||||
| X. | 507 |
|
541 | 118,6 | 44,6 | 8,0 | 3,0 | 354,8 | 30,0 | 21,2 | 8,8 | ||||||||||
|
MT 251
|
5.370 | 34,7 | 22,1 | 13,9 | 6,0 | 214,1 | 14,7 | 5,9 | 8,8 | ||||||||||||
| E. breytingar 2) | - | - | - | - | - | 12,7 | 1,1 | 11,6 | |||||||||||||
1) Tekjuskattur ríkisins að frádregnum persónuafslætti, einnig þeim sem nýtist á móti útsvari.
2) Hér hefur verið tekið tilliti til tilfærslu tekjuskatts milli ríkis og sveitarfélaga (2,74%) og nýsamþykktrar
lækkunar á tekjuskattshlutfallinu um 4% fram til ársins 1999.
VIÐAUKI I
JAÐARSKATTANEFND
Júlí 1997
Tafla l
.
Viðmiðunarreglur tekjuskattslagningar hjá einstaklingum 1986 og 1988
| Árstölur á verðlagi hvors árs | 1986 | 1988 | ||
| 1. Skatthlutföll/viðmiðunarmörk: | ||||
|
Skatthlutfall – 1. þrep, %
|
19,5 | 28,5 | ||
|
Viðmiðunarmörk tekna
|
<272.000 | - | ||
|
Skatthlutfall – 2. þrep, %
|
30,5 | - | ||
|
Viðmiðunarmörk tekna, þús. kr.
|
<544.000 | - | ||
|
Skatthlutfall – 3.þrep, %
|
43,5 | - | ||
|
Viðmiðunarmörk tekna, þús. kr.
|
>544.000 | - | ||
|
Útsvar í Reykjavík, %
|
10,2 | 6,7 | ||
| 2. Frádráttur frá skattstofni: | ||||
|
Lágmark hjá einstaklingi eða 10% af tekjum, kr.
|
47.600 | - | ||
|
Lágmark hjá einstæðu foreldri eða 10% af tekjum, kr.
|
83.300 | - | ||
| 3. Afsláttur af tekjuskatti/útsvari: | ||||
|
Tekjuskattur, krónur
|
47.200 | 186.629 | ||
|
Útsvar
|
3.060 | - | ||
|
Afsláttur með hverju barni
|
612 | - | ||
|
Aukaafsláttur vegna barna > 3
|
1.224 | - | ||
| 4. Aðrir tekjutengdir skattar: | ||||
|
Sjúkratryggingagjald, %
|
2,0 | - | ||
|
Tekjuviðmiðun, þús. kr.
|
>403.000 | - | ||
|
Gjald í Framkvæmdasjóð, kr.
|
1.000 | - | ||
|
Tekjuviðmiðun, þús. kr.
|
>166.000 | - | ||
|
Sóknargjald, % af útsvarsstofni
|
0,4 | - | ||
|
Kirkjugarðsgjald, % af útsvari
|
1,5 | - | ||
| 5. Barnabætur: | ||||
|
Fyrsta barn, krónur
|
10.200 | 18.671 | ||
|
Börn umfram eitt, krónur
|
15.300 | 28.006 | ||
|
Viðbót með börnum yngri en 7 ára, krónur
|
10.200 | 18.671 | ||
|
Lágmarksbætur einstæðra foreldra, krónur
|
20.400 | 56.012 | ||
| 6. Barnabótaauki: 1) | ||||
|
Óskert fjárhæð, krónur
|
20.400 | 46.201 | ||
|
Skerðing, með 1. barni, %
|
8,0 | 7,0 | ||
|
Skerðing, með 2. barni, %
|
8,0 | 6,0 | ||
|
Skerðing, með 3. barni, %
|
8,0 | 5,0 | ||
|
Skerðing, með börnum umfram 3, %
|
8,0 | 4,0 | ||
|
Tekjuviðmiðun hjóna, kr.
|
<374.000 | <670.000 | ||
|
" einstæðra foreldra, kr.
|
<255.000 | <550.000 | ||
| 7. Vaxtafrádráttur/afsláttur einstaklinga: 2) | ||||
|
Hámarksfrádráttur frá skattstofni hjá einstaklingi
|
292.600 | - | ||
|
Hámarksafsláttur
|
- | 184.000 | ||
1) Barnabótaaukinn var tekinn upp árið 1984.
2) Vaxtabætur voru teknar upp árið 1989 og greiddar í fyrsta sinn 1990.
JAÐARSKATTANEFND
Júlí 1997
Tafla 2.
Fjöldi skattgreiðenda og bótaþega
| Tekjuár | 1986 | 1988 | 1990 | 1995 | ||||
| I. FJÖLDI: | ||||||||
|
Framteljendur alls
|
179.322 | 187.756 | 193.918 | 201.603 | ||||
|
Tekjuskattur fyrir frádrátt bóta
|
82.896 | 90.269 | 95.639 | 103.486 | ||||
|
Útsvar fyrir nýtingu persónuafsláttar
|
150.783 | 181.483 | 186.890 | 197.992 | ||||
|
Sérstakur 5% tekjuskattur
|
- | - | - | 5.519 | ||||
|
Sjómannaafsláttur
|
10.629 | 9.468 | 10.632 | 9.461 | ||||
|
Millifærsla persónuafsláttar milli hjóna
|
- | 25.156 | 25.506 | 23.902 | ||||
| Millifærsla persónuafsláttar á móti eignarskatti | 19.764 | 14.794 | 14.564 | 12.293 | ||||
|
Barnabætur
|
68.883 | 65.015 | 66.500 | 67.959 | ||||
|
Barnabótaauki
|
- | 28.988 | 29.375 | 37.906 | ||||
|
Vaxtabætur/húsnæðisbætur
|
- | 36.518 | 39.385 | 47.133 | ||||
|
Skattfrjáls fjárfesting í hlutabréfum
|
1.302 | 741 | 9.611 | 9.541 | ||||
|
Innlegg á húsnæðissparnaðarreikninga
|
134 | 304 | 582 | 4.263 | ||||
| II. Sem % af heildarfjölda framteljenda: | ||||||||
|
Tekjuskattur fyrir frádrátt bóta
|
46,2 1) | 48,1 | 49,3 | 51,3 | ||||
|
Útsvar fyrir nýtingu persónuafsláttar
|
84,1 | 96,7 | 96,4 | 98,2 | ||||
|
Sérstakur 5% tekjuskattur
|
- | - | - | 2,7 | ||||
|
Sjómannaafsláttur
|
5,9 | 5,1 | 5,5 | 4,7 | ||||
|
Millifærsla persónuafsláttar milli hjóna
|
- | 13,4 | 13,2 | 11,9 | ||||
| Millifærsla persónuafsláttar á móti eignarskatti | 11,0 | 7,9 | 7,5 | 6,1 | ||||
|
Barnabætur
|
38,4 | 34,6 | 34,3 | 33,7 | ||||
|
Barnabótaauki
|
- | 15,4 | 15,1 | 18,8 | ||||
|
Vaxtabætur/húsnæðisbætur
|
- | 19,4 | 20,3 | 23,4 | ||||
|
Skattfrjáls fjárfesting í hlutabréfum
|
0,7 | 0,4 | 5,0 | 4,7 | ||||
|
Innlegg á húsnæðissparnaðarreikninga
|
0,1 | 0,2 | 0,3 | 2,1 | ||||
1) Þetta hlutfall er ekki sambærilegt við þau sem á eftir koma, þar sem þegar hefur verið tekið tillit til vaxtafrádráttar, en hann var undanfari vaxtabótanna. Að honum frátöldum hefði hlutfallið verið mun hærra.
JAÐARSKATTANEFND
Júlí 1997
Tafla 3.
Helstu kennitölur tekjuskattskerfisins
| Tekjur | 1986 | 1988 | 1990 | 1995 | ||||
| I. Heildarfjárhæðir á verðlagi hvers árs, m.kr. | ||||||||
|
Tekjuskattur fyrir frádrátt bóta
|
5.820 | 12.933 | 22.759 | 27.875 | ||||
|
Útsvar fyrir nýtingu persónuafsláttar
|
7.234 | 10.620 | 14.034 | 21.775 | ||||
|
Sérstakur 5% tekjuskattur
|
- | - | - | 358 | ||||
|
Nýttur persónuafsláttur á móti tekjuskatti
|
- | 28.339 | 40.120 | 48.628 | ||||
|
" " á móti útsvari
|
- | 1.945 | 2.520 | 3.560 | ||||
|
Sjómannaafsláttur, ígildi tekjuskatts og útsvars
|
~500 | 792 | 1.376 | 1.509 | ||||
|
Millifærsla persónuafsláttar milli hjóna
|
- | 1.666 | 2.314 | 2.328 | ||||
|
Millifærsla persónuafsláttar á móti eignarskatti
|
171 | 283 | 372 | 360 | ||||
|
Barnabætur, greiðslutölur
|
1.881 | 2.325 | 3.277 | 2.673 | ||||
|
Barnabótaauki, greiðslutölur
|
- | 711 | 1.104 | 2.057 | ||||
|
Vaxtabætur/húsnæðisbætur, greiðslutölur
|
~850 | 1.233 | 2.276 | 3.487 | ||||
|
Skattfrjáls fjárfesting í hlutabréfum, ígildi tsk.
|
25 | 25 | 665 | 625 | ||||
|
Innlegg á húsnæðissparnaðarreikninga, ígildi tsk.
|
1 | 3 | 8 | 85 | ||||
|
Tekjuskatts/útsvarsstofn
|
77.431 | 156.713 | 198.532 | 244.978 | ||||
| II. Sem % af tekjuskatts/útsvarsstofni: | ||||||||
|
Tekjuskattur fyrir frádrátt bóta
|
7,5 | 8,3 | 11,5 | 11,4 | ||||
|
Útsvar fyrir nýtingu persónuafsláttar
|
9,3 | 6,8 | 7,1 | 8,8 | ||||
|
Sérstakur 5% tekjuskattur
|
- | - | - | 0,1 | ||||
|
Nýttur persónuafsláttur á móti tekjuskatti
|
- | 18,1 | 20,2 | 19,8 | ||||
|
" " á móti útsvari
|
- | 1,2 | 1,3 | 1,5 | ||||
|
Sjómannaafsláttur
|
0,6 | 0,5 | 0,7 | 0,6 | ||||
|
Millifærsla persónuafsláttar milli hjóna
|
- | 1,1 | 1,2 | 1,0 | ||||
|
Millifærsla persónuafsláttar á móti eignarskatti
|
0,2 | 0,2 | 0,2 | 0,1 | ||||
|
Barnabætur
|
2,4 | 1,5 | 1,7 | 1,1 | ||||
|
Barnabótaauki
|
- | 0,5 | 0,6 | 0,8 | ||||
|
Vaxtabætur/húsnæðisbætur
|
1,1 | 0,8 | 1,1 | 1,4 | ||||
|
Skattfrjáls fjárfesting í hlutabréfum
|
0,0 | 0,0 | 0,3 | 0,3 | ||||
|
Innlegg á húsnæðissparnaðarreikninga
|
0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | ||||
JAÐARSKATTANEFND
Júlí 1997
Tafla 4.
Tekjudreifing framteljenda árið 1995
1)| Tekjur á mánuði |
Fjöldi |
Hlutfalls- skipting % |
Samansafnað % |
|||
| I. Einhleypir | ||||||
|
Undir 50 þús. kr.
|
24.525 | 31,6 | 31,6 | |||
|
51–100 –
|
32.643 | 42,1 | 73,7 | |||
|
101–150 –
|
11.691 | 15,1 | 88,8 | |||
| 151–200 –
|
4.869 | 6,3 | 95,1 | |||
| 201–250 –
|
1.987 | 2,6 | 97,7 | |||
| 251–300 –
|
903 | 1,1 | 98,8 | |||
| Yfir 300 –
|
927 | 1,2 | 100,0 | |||
|
SAMTALS
|
77.545 | 100,0 | - | |||
|
Tekjulausir
|
5.488 | 7,1 | - | |||
| II. Einstæðir foreldrar: | ||||||
|
Undir 50 þús. kr.
|
1.147 | 15,1 | 15,1 | |||
|
51–100 –
|
3.731 | 49,0 | 64,1 | |||
|
101–150 –
|
1.803 | 23,7 | 87,8 | |||
|
151–200 –
|
602 | 7,9 | 95,7 | |||
|
201–250 –
|
215 | 2,8 | 98,5 | |||
|
251–300 –
|
61 | 0,8 | 99,3 | |||
|
Yfir 300 –
|
56 | 0,7 | 100,0 | |||
|
SAMTALS
|
7.615 | 100,0 | - | |||
|
Tekjulausir
|
46 | 0,6 | - | |||
| III. Hjón: 2) | ||||||
|
Undir 100 þús. kr.
|
3.644 | 6,5 | 6,5 | |||
| 101–150 – | 10.396 | 18,6 | 25,1 | |||
| 151–200 –
|
10.564 | 18,9 | 44,0 | |||
| 201–250 –
|
9.821 | 17,6 | 61,6 | |||
| 251–300 –
|
7.801 | 13,9 | 75,5 | |||
| 301–350 –
|
5.283 | 9,4 | 84,9 | |||
| 351–400 –
|
3.283 | 5,9 | 90,8 | |||
| 401–450 –
|
1.909 | 3,4 | 94,2 | |||
| Yfir 450 –
|
3.249 | 5,8 | 100,0 | |||
|
SAMTALS
|
55.950 | 100,0 | - | |||
|
Tekjulausir
|
1.097 | 2,0 | - | |||
1) Tekjur ársins 1995.
2) Samanlagðar tekjur hjóna.
JAÐARSKATTANEFND
Júlí 1997
Tafla 5.
Kennitölur úr barnabótakerfinu árið 1996
| EINSTÆÐIR FORELDRAR | HJÓN, SAMBÝLISFÓLK | HEILD | |||||||||||||
| Fjöldi |
Bætur alls m.kr. |
% |
Meðal- bætur þús. kr. |
Fjöldi
|
Bætur alls m.kr. |
% |
Meðal- bætur þús. kr. |
Bætur alls m.kr. |
% |
||||||
| I. Almennar barnabætur: | |||||||||||||||
|
Með fyrsta barni
|
7.661 | 528 | 58 | 69 | 30.149 | 277 | 16 | 9 | 805 | 30 | |||||
|
" öðrum börnum
|
2.440 | 231 | 25 | 95 | 18.136 | 741 | 42 | 41 | 972 | 36 | |||||
| " börnum yngri en 7 ára | 4.215 | 146 | 17 | 35 | 18.827 | 757 | 42 | 40 | 903 | 34 | |||||
|
SAMTALS
|
7.661 | 905 | 100 | 118 | 30.149 | 1.775 | 100 | 59 | 2.680 | 100 | |||||
| II. Barnabótaauki: | |||||||||||||||
|
Óskertur
|
1.006 | 156 | 21 | 155 | 997 | 180 | 14 | 181 | 336 | 16 | |||||
|
Með skerðingu
|
6.082 | 596 | 79 | 99 | 13.763 | 1.123 | 86 | 82 | 1.719 | 84 | |||||
|
SAMTALS
|
7.088 | 752 | 100 | 106 | 14.760 | 1.303 | 100 | 88 | 2.055 | 100 | |||||
| Hlutfall af heild % | 92,5 | 49,0 | |||||||||||||
JAÐARSKATTANEFND
Júlí 1997
Tafla 6.1
Greiðslur barnabóta árið 1996
Einstæðir foreldrar
| Tekjur á mánuði |
Fjöldi foreldra |
% |
Bætur alls m.kr. |
Almennar m.kr. |
B.bóta- auki m.kr. |
Meðal- bætur þús.kr. |
Meðal- tekjur þús.kr. |
Bætur sem % af tekjum |
||||||||
|
Undir 50 þús. kr.
|
1.194 | 15,6 | 329 | 155 | 174 | 23 | 31 | 74,2 | ||||||||
|
51–100 –
|
3.730 | 48,7 | 906 | 461 | 445 | 20 | 74 | 27,0 | ||||||||
|
101–150 –
|
1.803 | 23,5 | 313 | 193 | 120 | 14 | 121 | 11,6 | ||||||||
|
151–200 –
|
602 | 7,9 | 75 | 62 | 13 | 10 | 171 | 5,8 | ||||||||
|
201–250 –
|
215 | 2,8 | 22 | 22 | - | 9 | 221 | 4,1 | ||||||||
| 251–300 – | 61 | 0,8 | 6 | 6 | - | 8 | 270 | 3,0 | ||||||||
| 301–350 – | 25 | 0,3 | 3 | 3 | - | 10 | 320 | 3,1 | ||||||||
|
351–400 –
|
12 | 0,2 | 1 | 1 | - | 7 | 370 | 1,9 | ||||||||
|
Yfir 400 –
|
19 | 0,2 | 2 | 2 | - | 9 | 489 | 1,8 | ||||||||
|
SAMTALS
|
7.661 | 100,0 | 1.657 | 905 | 752 | 18 | 94 | 19,1 | ||||||||
Tafla 6.2
Greiðslur barnabóta árið 1996
Hjón, sambýlisfólk
| Tekjur á mánuði |
Fjöldi foreldra |
% |
Bætur alls m.kr. |
Almennar m.kr. |
B.bóta- auki m.kr. |
Meðal- bætur þús. kr. |
Meðal- tekjur þús. kr. |
Bætur sem % af tekjum |
||||||||
|
Undir 50 þús. kr.
|
291 | 1,0 | 69 | 19 | 50 | 20 | 21 | 95,2 | ||||||||
|
51–100 –
|
1.033 | 3,4 | 247 | 67 | 180 | 20 | 82 | 24,4 | ||||||||
|
101–150 –
|
4.094 | 13,6 | 773 | 263 | 510 | 19 | 127 | 15,0 | ||||||||
|
151–200 –
|
5.802 | 19,2 | 811 | 363 | 448 | 12 | 176 | 6,8 | ||||||||
|
201–250 –
|
5.674 | 18,8 | 444 | 334 | 110 | 7 | 224 | 3,1 | ||||||||
|
251–300 –
|
4.777 | 15,8 | 278 | 273 | 5 | 5 | 274 | 1,8 | ||||||||
|
301–350 –
|
3.353 | 11,1 | 185 | 185 | - | 5 | 323 | 1,5 | ||||||||
|
351–400 –
|
2.061 | 6,8 | 113 | 113 | - | 4 | 373 | 1,1 | ||||||||
|
Yfir 400 –
|
3.064 | 10,2 | 158 | 158 | - | 4 | 510 | 0,8 | ||||||||
|
SAMTALS
|
30.149 | 100,0 | 3.078 | 1.775 | 1.303 | 9 | 253 | 3,6 | ||||||||
JAÐARSKATTANEFND
Júlí 1997
Tafla 7.
Heildargreiðslur vaxtabóta árið 1996
| Fjöldi bótaþega |
Hlutfall af heild % |
Bóta- greiðslur m.kr. |
Hlutfall af heild % |
|||||
|
Einhleypir
|
8.664 | 10 | 697 | 21 | ||||
|
Einstæðir foreldrar
|
3.224 | 42 | 365 | 11 | ||||
|
Hjón
1)
|
17.667 | 31 | 2.238 | 68 | ||||
|
SAMTALS
|
29.555 | 20 | 3.300 | 100 | ||||
1) Hjón eru hér talin sem einn einstaklingur.
Heildargreiðslur vaxtabóta árið 1996
Skipt eftir aldri
| Einhleypir |
Einstæðir foreldrar |
Hjón |
Allir |
|||||
| I. Fjöldi: | ||||||||
|
25 ára og yngri
|
915 | 221 | 623 | 1.759 | ||||
|
26–45 ára
|
4.627 | 2.734 | 13.323 | 20.684 | ||||
|
46–65 ára
|
2.134 | 268 | 3.112 | 5.514 | ||||
|
66 ára og eldri
|
988 | 1 | 609 | 1.598 | ||||
|
SAMTALS
|
8.664 | 3.224 | 17.667 | 29.555 | ||||
| II. Hlutfallsleg skipting, %: | ||||||||
|
25 ára og yngri
|
10,6 | 6,9 | 3,5 | 6,0 | ||||
|
26–45 ára
|
53,4 | 84,8 | 75,5 | 70,0 | ||||
|
46–65 ára
|
24,6 | 8,3 | 17,6 | 18,6 | ||||
|
66 ára og eldri
|
11,4 | - | 3,4 | 5,4 | ||||
|
SAMTALS
|
100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 | ||||
| III. Heildarbætur, m.kr.: | ||||||||
|
25 ára og yngri
|
68 | 21 | 62 | 151 | ||||
|
26–45 ára
|
389 | 315 | 1.731 | 2.435 | ||||
|
46–65 ára
|
167 | 29 | 386 | 582 | ||||
|
66 ára og eldri
|
73 | - | 59 | 132 | ||||
|
SAMTALS
|
697 | 365 | 2.238 | 3.300 | ||||
| IV. Hlutfallsleg skipting bóta, %: | ||||||||
|
25 ára og yngri
|
9,8 | 5,8 | 2,8 | 4,6 | ||||
|
26–45 ára
|
55,8 | 86,3 | 77,4 | 73,8 | ||||
|
46–65 ára
|
24,0 | 7,9 | 17,2 | 17,6 | ||||
|
66 ára og eldri
|
10,4 | - | 2,6 | 4,0 | ||||
|
SAMTALS
|
100,0 | 100,0 | 100,0 | 100,0 | ||||
JAÐARSKATTANEFND
Júlí 1997
Tafla 8.
Kennitölur úr skattframtölum vaxtabótaþega árið 1996.
| Árstekjur 1995 |
Fjöldi
|
Meðal- tekjur þús. kr. |
Nettó- eign þús. kr. |
Skuldir vegna íbúðar þús. kr. |
Vaxta- gjöld þús. kr. |
Vaxta- bætur þús. kr. |
Vaxtagjöld sem % af íbúðar- skuldum |
Vaxtabætur sem % af vaxta- gjöldum |
|||
| I. Einhleypir: | |||||||||||
|
Undir 1 m.kr.
|
3.316 | 667 | 1.101 | 2.985 | 177 | 80 | 5,9 | 45,2 | |||
|
1–2 m.kr.
|
3.950 | 1.429 | 1.178 | 3.371 | 213 | 81 | 6,3 | 38,0 | |||
|
2–3 m.kr.
|
1.102 | 2.377 | 1.139 | 3.991 | 273 | 81 | 6,8 | 29,6 | |||
|
3–4 m.kr.
|
242 | 3.400 | 1.048 | 5.077 | 351 | 79 | 6,9 | 22,5 | |||
|
Yfir 4 m.kr.
|
54 | 4.604 | 1.572 | 6.771 | 519 | 73 | 7,7 | 14,1 | |||
|
SAMTALS
|
8.664 | 1.333 | 1.142 | 3.371 | 213 | 80 | 6,3 | 37,5 | |||
| II. Einstæðir foreldrar: | |||||||||||
|
Undir 1 m.kr.
|
1.401 | 705 | 738 | 4.213 | 198 | 118 | 4,7 | 59,6 | |||
|
1–2 m.kr.
|
1.547 | 1.374 | 856 | 4.582 | 224 | 110 | 4,9 | 49,1 | |||
|
2–3 m.kr.
|
243 | 2.355 | 1.060 | 4.702 | 291 | 106 | 6,2 | 36,4 | |||
|
3–4 m.kr.
|
31 | 3.351 | 1.455 | 5.251 | 366 | 100 | 7,0 | 27,3 | |||
|
Yfir 4 m.kr.
|
2 | 4.357 | 245 | 4.959 | 359 | 64 | 7,2 | 17,8 | |||
|
SAMTALS
|
3.224 | 1.178 | 825 | 4.437 | 219 | 113 | 4,9 | 51,6 | |||
| III. Hjón 1): | |||||||||||
|
Undir 1 m.kr.
|
739 | 389 | 810 | 4.313 | 281 | 133 | 6,5 | 47,3 | |||
|
1–2 m.kr.
|
4.294 | 1.594 | 2.007 | 4.708 | 293 | 133 | 6,2 | 45,4 | |||
|
2–3 m.kr.
|
6.385 | 2.474 | 1.914 | 5.158 | 332 | 127 | 6,4 | 38,3 | |||
|
3–4 m.kr.
|
4.005 | 3.445 | 2.147 | 5.736 | 395 | 121 | 6,9 | 30,6 | |||
|
Yfir 4 m.kr.
|
2.244 | 4.604 | 2.374 | 7.042 | 502 | 121 | 7,1 | 24,1 | |||
|
SAMTALS
|
17.667 | 2.669 | 2.002 | 5.383 | 356 | 127 | 6,6 | 35,7 | |||
1) Hjón eru hér talin sem einn einstaklingur.
JAÐARSKATTANEFND
Júlí 1997
Tafla 9.
Nýting persónuafsláttar á móti útsvari
Álagning á tekjur ársins 1995
| Útsvarstekjur sveitarfélaga |
Nýting persónu- afsláttar á móti útsvari |
||||||
| m.kr. |
% |
m.kr. | % | ||||
|
Reykjavík
|
8.430 | 38,7 | 1.309 | 15,5 | |||
|
Kópavogur
|
1.527 | 7,0 | 214 | 14,0 | |||
|
Seltjarnarnes
|
423 | 1,9 | 49 | 11,6 | |||
|
Garðabær
|
701 | 3,2 | 87 | 12,3 | |||
|
Hafnarfjörður
|
1.410 | 6,5 | 218 | 15,5 | |||
|
Mosfellsbær
|
400 | 1,8 | 55 | 13,8 | |||
|
Reykjanesbær
|
875 | 4,0 | 122 | 14,0 | |||
|
Grindavík
|
205 | 0,9 | 26 | 12,9 | |||
|
Sandgerði
|
102 | 0,5 | 16 | 15,3 | |||
|
Akranes
|
438 | 2,0 | 72 | 16,5 | |||
|
Borgarbyggð
|
153 | 0,7 | 33 | 21,7 | |||
|
Stykkishólmur
|
108 | 0,5 | 18 | 16,7 | |||
|
Snæfellsbær
|
163 | 0,7 | 27 | 16,8 | |||
|
Ísafjörður
|
343 | 1,6 | 35 | 10,1 | |||
|
Bolungarvík
|
99 | 0,5 | 13 | 13,0 | |||
|
Vesturbyggð
|
110 | 0,5 | 20 | 17,9 | |||
|
Siglufjörður
|
151 | 0,7 | 23 | 15,2 | |||
|
Sauðárkrókur
|
222 | 1,0 | 39 | 17,4 | |||
|
Blönduós
|
87 | 0,4 | 13 | 15,4 | |||
|
Akureyri
|
1.223 | 5,6 | 202 | 16,5 | |||
|
Húsavík
|
216 | 1,0 | 35 | 16,4 | |||
|
Ólafsfjörður
|
108 | 0,5 | 17 | 16,0 | |||
|
Dalvík
|
130 | 0,6 | 21 | 16,4 | |||
|
Seyðisfjörður
|
74 | 0,3 | 12 | 15,6 | |||
|
Neskaupstaður
|
154 | 0,7 | 23 | 14,7 | |||
|
Eskifjörður
|
94 | 0,4 | 14 | 14,7 | |||
|
Egilsstaðir
|
121 | 0,6 | 22 | 17,9 | |||
|
Hornafjörður
|
189 | 0,7 | 27 | 14,3 | |||
|
Vestmannaeyjar
|
413 | 1,9 | 54 | 13,0 | |||
|
Selfoss
|
329 | 1,5 | 55 | 16,9 | |||
|
Hveragerði
|
114 | 0,5 | 22 | 19,2 | |||
|
Kaupstaðir og bæir
|
19.112 | 87,8 | 2.893 | 15,1 | |||
|
Önnur sveitarfélög
|
2.663 | 12,2 | 667 | 25,0 | |||
|
SAMTALS
|
21.775 | 100,0 | 3.560 | 16,3 | |||
VIÐAUKI II
JAÐARSKATTANEFND
Janúar l997
Skýrsla ríkisskattstjóra um aðgerðir gegn skattsvikum á síðustu árum
Í nóvember 1992 skipaði fjármálaráðherra nefnd til þess að meta umfang skattsvika og athuga hvaða breytingar höfðu orðið á skattframkvæmd frá árinu 1985 sem áhrif gætu haft á möguleika til skattsvika. Jafnframt var nefndinni ætlað að athuga hvaða ákvæði skattalaga gæfu helst færi á skattsvikum og hvaða lagabreytingar þyrfti til úrbóta.
Í september 1993 skilaði nefndin skýrslu til fjármálaráðherra þar sem fram komu tillögur um aðgerðir gegn skattsvikum í eftirfarandi ellefu liðum:
1. Hert skatteftirlit og auknar skattrannsóknir.
2. Breytt skipulag og starfshættir skattyfirvalda.
3. Endurskoðun á bókhaldslögum.
4. Nýtt ákvæði í almennum hegningarlögum.
5. Aukin notkun refsiákvæða í skattalögum.
6. Átak gegn svartri atvinnustarfsemi.
7. Hækkun á reiknuðu endurgjaldi hjá sjálfstætt starfandi einstaklingum.
8. Skýrar reglur um rekstrarkostnað.
9. Hugarfarsbreyting.
10. Opinber birting refsidóma.
11. Aðgerðir með þátttöku fleiri aðila en stjórnvalda.
Á undanförnum árum hafa sérfræðingar fjármálaráðuneytis unnið að frekari útfærslu þessara tillagna og hefur flestum þeirra þegar verið hrint í framkvæmd. Hér á eftir er fjallað nánar um þessar tillögur og stöðu þeirra í lok árs 1996.
1. Hert skatteftirlit og auknar skattrannsóknir. Í skýrslu nefndarinnar er rakið í ítarlegu máli hvernig er háttað framkvæmd skatteftirlits og skattrannsókna, um leið og lögð er á það áhersla að herða þurfi frekar á þessum þætti. Þannig telur nefndin það gagnrýnivert að einungis 12 menn skuli sinna skattrannsóknum og aðeins 34 almennu skatteftirliti. Hér þurfi að koma til breyttar áherslur skattyfirvalda. Náist ekki fullnægjandi árangur með þeim hætti þurfi að bæta starfsmönnum við ytra skatteftirlit og skattrannsóknir. Öðruvísi náist ekki teljandi árangur í baráttunni gegn skattsvikum. Þá þurfi að koma á fleiri námskeiðum fyrir starfsfólk skattyfirvalda.
Í dag eru 15 starfsmenn hjá skattrannsóknarstjóra og hefur þeim fjölgað í samræmi við tillögu nefndarinnar. Þá starfa nú um 46 starfsmenn við skatteftirlit. Samkvæmt þessu hafa um 14 starfsmenn bæst við í skatteftirlit og skattrannsóknir á undanförnum árum og sjást þessa þegar merki í gjaldahækkunum hjá skattrannsóknarstjóra og endurákvörðunum hjá ríkisskattstjóraembættinu.
2. Breytt skipulag og starfshættir skattyfirvalda. Fram til þessa hefur of mikill tími farið í tölvuskráningu, gagnavinnslu og upplýsingaöflun hjá starfsfólki skattstofanna á kostnað raunhæfs skatteftirlits. Þrátt fyrir mikla tæknivæðingu hefur ekki náðst nægilega mikil hagræðing til þess að efla mætti skatteftirlitið frekar. Til að ná árangri á þessari braut taldi nefndin nauðsynlegt að taka upp staðlað skattframtal rekstraraðila og einfalda framtalsskil einstaklinga. Með því mundi nást fram aukin hagræðing innan skattkerfisins og um leið skapast forsendur fyrir hertu skatteftirliti. Jafnframt þyrfti að efla þátttöku fjármálaráðu
Þegar hefur verið tekið í notkun staðlað skattframtal rekstraraðila. Þannig hafa rekstrar
Þá er hafinn undirbúningur að einfaldari framtalsskilum einstaklinga, þar sem miðað er að því að allt að helmingur framteljenda þurfi ekki að skila hefðbundnu skattframtali, auk þess sem framtalsgerðin verður mun auðveldari fyrir allan þorrann. Með aukinni upplýsinga
3. Endurskoðun á bókhaldslögum. Rannsókn og meðferð refsiverðra bókhaldsbrota hefur lítið verið sinnt hingað til nema jafnframt hafi verið um skattsvik að ræða. Ekki er vitað til þess að mál hafi verið rekið og dæmt út frá bókhaldsbrotum eingöngu. Í skýrslu skattsvika
Segja má að tillögur nefndarinnar er vörðuðu endurskoðun á bókhaldslögunum séu þegar komnar til framkvæmda. Meðal annars hafa verið sett ný lög um bókhald, nr. 145/1994, en í þeim lögum eru mjög ítarleg refsiákvæði. Þannig geta alvarleg brot á þessum lögum varðað varðhaldi eða fangelsi allt að sex árum. Jafnframt hafa verið sett lög um ársreikninga, nr. 144/1993, sem hafa einnig að geyma ítarleg refsiákvæði.
4. Nýtt ákvæði í almennum hegningarlögum. Þá taldi nefndin nauðsynlegt að lögfesta nýtt refsiákvæði í almennum hegningarlögum um stórfelld skattsvik, samhliða endurskoðun á 262. gr. laganna, sem fjalla um stórfellda bókhaldsóreiðu. Falli skattsvik (eða bókhaldsbrot) undir slíkt ákvæði verði ekki beitt vægari refsingu en fangelsi, nema almennar refsilækkunar
Þessi tillaga er þegar komin til framkvæmda. Með lögum nr. 39/1995, var gerð sú breyt
5. Aukin notkun refsiákvæða í skattalögum.Ekki taldi nefndin nauðsynlegt að breyta refsimörkum í refsiákvæðum skattalaga, heldur yrði að herða refsiframkvæmdina með því að beita gildandi ákvæðum í ríkari mæli en gert hefði verið. Hins vegar taldi hún æskilegt að lögfesta tiltekið refsilágmark, sérstaklega fyrir skattsektir, svo að tryggt væri að sektar
Þessi tillaga er þegar komin til framkvæmda. Með lögum nr. 42/1995, er búið að lögfesta refsilágmark í skattalögum, þannig að fésekt verður aldrei lægri en nemur tvöfaldri skatt
6. Átak gegn svartri atvinnustarfsemi. Í skýrslu nefndinnar var fjallað allítarlega um umfang dulinnar efnahagsstarfsemi hér á landi. Þannig eru skattgreiðslur manna oft og tíðum ekki í neinu samræmi við lífsstíl þeirra eða eignamyndun. Nefndin taldi eitt brýnasta verkefnið til þess að stemma stigu við skattsvikum hér á landi að leita allra leiða til að uppræta það neðanjarðarhagkerfi sem dulin atvinnustarfsemi væri. Þar þyrfti fjármálaráðuneytið að hafa forgöngu um stefnumótun, meðal annars með að setja skattrannsóknarstjóra og öðrum skattyfirvöldum markmið, og ákvarða leiðir til þess að fást við þetta vandamál.
Hjá embætti skattrannsóknarstjóra hefur verið unnið ötullega að því að taka á svartri atvinnustarfsemi eftir því sem mannaflinn hefur leyft. Mest hefur borið á átaki gegn slíkri starfsemi í veitingahúsarekstri með allgóðum árangri. Hér þarf þó að gera enn betur og líta til fleiri atvinnugreina.
7. Hækkun á reiknuðu endurgjaldi hjá sjálfstætt starfandi einstaklingum.Nefndin gerði það að tillögu sinni að ákvæði laga um tekjuskatt og eignarskatt og staðgreiðslu opinberra gjalda varðandi reiknað endurgjald verði endurskoðuð og þær matsreglur sem notaðar hafa verið verði endurákvarðaðar frá grunni og nýjar settar. Þá lýsti nefndin þeirri skoðun sinni að hækka þyrfti viðmiðunarlaunin verulega. Þannig væri ótækt með öllu að viðmiðunarlaun atvinnurekanda væru mun lægri en meðallaun launþega í sömu starfsgrein. Þó væri nauðsynlegt að áfram yrði tekið tillit til mismunandi aðstæðna hjá skattaðilum. Jafnframt taldi nefndin æskilegt að sem víðtækust samstaða næðist um þetta mál með fulltrúum atvinnulífsins og lagði til að fjármálaráðuneytið setti á fót sérstakan starfshóp til að vinna að þessu máli.
Nú þegar er hafin vinna við athugun á reglum um reiknað endurgjald og munu tillögur þar að lútandi væntanlega liggja fyrir síðar á þessu ári.
8. Skýrar reglur um rekstrarkostnað. Á undanförnum árum hefur talsvert borið á ágreiningi milli skattyfirvalda og skattaðila um það hvað sé frádráttarbær rekstrarkostnaður í skilningi 31. gr. laga nr. 75/1981, um tekjuskatt og eignarskatt. Nefndin taldi þetta ákvæði ekki nægjanlega skýrt og of oft háð mati skattyfirvalda. Þá skorti leiðbeiningar frá skattyfirvöld
Í framhaldi af skýrslu skattsvikanefndar var skipuð sérstök nefnd til að fjalla um þetta mál og er þegar búið að endurskoða hluta af umræddri reglugerð. Nefndin er enn að störfum og mun verki hennar væntanlega ljúka síðar á þessu ári.
9. Hugarfarsbreyting. Í skýrslunni kom fram að nefndarmenn töldu brýna þörf á því að vinna að breyttum viðhorfum almennings til skattsvika og efla almenna andstöðu gegn þeim. Samkvæmt skoðanakönnun sem nefndin lét framkvæma voru yfir 70% aðspurðra reiðubúnir til skattsvika eða þátttöku í þeim. Þetta hlutfall þarf að lækka með öllum leiðum. Eðlilegt væri að vinna að því í samvinnu við hagsmunasamtök atvinnurekenda og launþega til að skapa sem breiðasta samstöðu. Sýna þarf fram á með einföldum og auðskiljanlegum hætti hinar skaðlegu afleiðingar skattsvika fyrir þjóðfélagið í heild, einstaka hópa þess og þá sem taka þátt í slíku.
Nokkuð hefur verið gert í því að hafa áhrif á afstöðu manna til skattsvika. Með skattfram
10. Opinber birting refsidóma. Fram til þessa hafa skattyfirvöld ekki staðið fyrir opinberri birtingu refsidóma sem kveðnir hafa verið upp vegna skattsvika, en nefndin taldi að með því mætti ná fram verulegum varnaðaráhrifum. Þannig gerði nefndin það að tillögu sinni að embætti skattrannsóknarstjóra ríkisins hefði það hlutverk með höndum að kynna fjölmiðlum og almenningi niðurstöður dóma í skattsvikamálum, til dæmis með fréttamannafundum eða útgáfu fréttatilkynninga.
Ákveðið hefur verið að skattrannsóknarstjóri standi árlega fyrir kynningu á þeim dómum sem varða skattsvik. Gert er ráð fyrir því að síðar á þessu ári verði opinber kynning á refsi
11. Aðgerðir með þátttöku fleiri aðila en stjórnvalda. Í skoðanakönnun nefndarinnar á skattsvikum kom fram að meira en helmingur nótulausra viðskipta er í tveimur atvinnu
Hér hefur fremur lítið áunnist nema leitað hefur verið eftir samstarfi við tryggingafélögin um að upplýsingar um bótagreiðslur berist til skattyfirvalda.
