Ferill 109. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
122. löggjafarþing 1997–98.
Þskj. 109 – 109. mál.
Tillaga til þingsályktunar
um aðgerðir til að mæta mismunandi þörfum drengja og stúlkna í grunnskólum.
Flm.: Svanfríður Jónasdóttir, Siv Friðleifsdóttir, Guðný Guðbjörnsdóttir,
Sigríður Jóhannesdóttir, Arnbjörg Sveinsdóttir, Guðmundur Árni Stefánsson.
Alþingi ályktar að fela menntamálaráðherra að skipa nefnd fagfólks í uppeldis- og kennslumálum sem geri tillögur um hvaða uppeldis- og kennsluaðferðum skuli beitt í grunn
skólum til að mæta betur mismunandi þörfum drengja og stúlkna, en upplýsingar um misvægi í sérfræðiþjónustu, athygli kennara og námsárangri benda til að úrbóta sé þörf.
Nefndin ljúki störfum fyrir vorið 1999 og verði störfum hennar hagað þannig að tillit verði tekið til tillagna hennar við gerð nýrrar námsskrár fyrir grunnskóla en endanlegar tillögur verði síðar hluti af námsskrá grunnskólans.
Greinargerð.
Ólík staða drengja og stúlkna í skólakerfinu hefur lengi verið til umræðu meðal skóla
manna. Hafa menn einkum haft áhyggjur af því að erfiðleikar og fyrirferð margra drengja bentu til þess að skólinn kæmi ekki nægjanlega til móts við þarfir þeirra og hefðu jafnframt neikvæð áhrif á félagslega stöðu og sjálfsvirðingu stúlkna. Drengir aðlagast kröfum og vænt
ingum skólans ekki með sama hætti og stúlkurnar. Kannanir hafa t.d. sýnt að drengirnir taka mun meira af tíma kennarans því vandamálin sem kennarinn og skólinn þurfa að fást við, hvort sem þau eru tengd námi eða aga, tengjast mun oftar drengjum en stúlkum. Miklu fleiri drengir en stúlkur þurfa á sérþjónustu og stuðningi innan skólanna að halda. Þá hefur námsárangur stúlkna að jafnaði verið betri á öllum samræmdum prófum grunnskólans.
Á móti hafa menn áhyggjur af því hve hlutur stúlkna í tíma kennarans er lítill og að það bendi til þess að stúlkurnar fái ekki sinn réttláta skerf af hvatningu og leiðsögn, að þögn þeirra og bið eftir athygli sé til marks um veika félagslega stöðu þeirra hvað sem námsárangri líður og ýti undir hugmyndir um að strákarnir eigi að ráða ferðinni.
Ýmsar tölfræðilegar upplýsingar liggja fyrir um mismunandi hlutfall kynjanna þegar kem
ur að mælanlegum þáttum þeirrar þjónustu og stuðnings sem skólinn veitir. Það liggur fyrir að drengir eru yfir 70% þeirra nemenda sem taldir eru þurfa sérkennslu í grunnskólunum. Sama er uppi á teningnum þegar röðin kemur að sérdeildum skólanna, þar eru drengirnir einn
ig u.þ.b.
2/
3 nemenda. Þá er hlutfallið svipað þegar litið er til ráðgjafar og sálfræðiþjónustu grunnskólanna. Þeir eru líka til sem segja að skólinn leitist við að losna við óstýriláta nemendur út úr bekkjum og inn í sérkennsluna og slíkra úrræða sé fremur beitt á drengi en stúlkur.
Grunnskólinn hefur með stuðningi og sérfræðiþjónustu reynt að koma til móts við mismunandi stöðu og þarfir nemenda sinna. Það er hins vegar ljóst að skilgreina þarf betur þann vanda sem stúlkur og drengir þurfa að glíma við og tengist kynferði þeirra svo unnt verði að mæta mismunandi þörfum þeirra strax við upphaf skólagöngu og þroska þau í samræmi við ákvæði grunnskólalaga, nr. 66/1995, þar sem segir í 2. gr. að grunnskólinn skuli „leitast við að haga störfum sínum í sem fyllstu samræmi við eðli og þarfir nemenda og stuðla að alhliða þroska, heilbrigði og menntun hvers og eins“.
Sérfræðingar hafa sett fram tilgátur um að þroski kynjanna sé mismunandi þegar grunn
skólanám hefst. Þannig sé námið fyrstu árin eins og eðlilegt framhald af leikjum og föndri stúlknanna en drengirnir eigi mun erfiðara með bæði fínhreyfingar og tjáningu. Þetta rímar við tilfinningu margra kennara. Markviss þjálfun strax í leikskóla gæti bætt hér úr ef niður
staðan verður sú að taka þurfi sérstaklega á þessum þáttum. Þá hefur verið bent á að unglingsdrengir eigi einnig erfiðara en stúlkur með að tjá sig með orðum og því líklegra að þeir loki tilfinningar sínar inni eða láti hendur skipta. Um 65% gesta Unglingaheimilis ríkisins hafa verið drengir. Afskipti lögreglu af unglingum sýna einnig að drengir eru mun líklegri til að lenda undir eftirliti lögreglu, eða 86% á móti 14% stúlkna. Dauði af völdum slysa er einnig margfalt algengari meðal drengja og pilta og sama á við um sjálfsvíg.
Þá er ein ástæða þess að drengir eiga við aðlögunarvanda að etja í skólum talin sú að fáir karlar eru við kennslu og því fáar fyrirmyndir í grunnskóla, og þá ekki síður leikskóla, sem þeir geta samsamað sig. Þessi staðhæfing er þeim mun alvarlegri að margir feður vinna fjarri heimilum, þ.m.t. þúsundir sjómanna, og u.þ.b. fjórðungur barna býr með einstæðum mæðrum. Karlmaður sem starfar sem kennari getur því verið raunveruleg fyrirmynd þeim börnum sem lítt kynnast körlum í uppeldi sínu og hann er a.m.k. staðfesting þess að karlar sinna líka upp
eldisstörfum.
Drengirnir fá ákveðin skilaboð frá umhverfinu um hvers konar manneskjur þeir eiga að vera. Bæði fagfólk og foreldrar hafa vaxandi áhyggjur af því að nútímasamfélag bjóði drengj
um upp á stöðugt verri fyrirmyndir og að hetjuímyndin verði sífellt ofbeldiskenndari. Það hefur komið í ljós að fyrirmyndir drengja sem leita til skólasálfræðinga eru ekki raunverulegir karlmenn heldur oftar einhvers konar ofurmenni myndbanda og kvikmynda. Stúlkur fá einnig sín skilaboð frá umhverfinu og þær hafa ekki síður en drengir liðið fyrir kynbundna fordóma og staðlaðar fyrirmyndir. Það er talin mikil þörf á því að styrkja stúlkurnar til frumkvæðis því óvirk staða þeirra í grunnskóla kemur niður á þeim síðar, bæði í námi og félagslega.
Jafnréttisbaráttan hefur aðallega verið háð af konum. Hún hefur leitt til þess að losnað hef
ur um staðlaða ramma kvenímyndarinnar og staða kvenna hefur að ýmsu leyti breyst. Jafn
réttisbaráttan virðist hafa haft jákvæð áhrif á stúlkurnar og rannsóknir sýna að stúlkur hafa öðlast aukinn félagslegan styrk og sjálfstraust. Ábyrgð á börnum og heimili er þó enn hlut
skipti flestra kvenna og kann að vera ein af orsökum þess launamisréttis sem þær búa við. Við þessu þarf að bregðast. Það verður ekki gert nema við beinum sjónum okkar frekar að stöðu og uppeldi barnanna, ekki síst innan skólanna þar sem veigamikill þáttur félagsmótunarinnar fer fram. Fyrirferð drengjanna innan skólanna er ekki einhlít vísbending um sterka stöðu þeirra, heldur e.t.v. þvert á móti. Athyglin sem þeir fá er oft fyrst og fremst neikvæð. Á meðan taka stúlkurnar betri próf og bíða prúðar eftir að röðin komi að þeim.
Starfshópur á vegum menntamálaráðuneytisins setti árið 1990 fram eftirfarandi megin
markmið: „Í skólastarfinu skal leitast við að efla sjálfstæði og sjálfsvirðingu bæði stúlkna og drengja og búa þau jafnt undir virka þátttöku í fjölskyldulífi, atvinnulífi og mótun samfélags
ins alls.“ Þetta eru eðlileg markmið í þjóðfélagi sem vill kenna sig við lýðræði. En þótt mark
miðin hafi verið sett fram er ljóst að kennurum er vandi á höndum, enda hafa þau hvorki ratað með beinum hætti inn í námsskrá né námsefni tekið nægjanlegt mið af þeim. Ef kennarar ætla sér að sinna þessu verkefni þegar út í skólana er komið verða þeir að brjóta venjur sem ríkja í skólastarfinu og leggja á sig vinnu við mótun eigin námsskrár og jafnvel námsefnis.
Mikið efni um rannsóknir á skólastarfi og mismunandi áhrifum þess á kynin liggur fyrir. Bæði er um að ræða rannsóknir og niðurstöður þróunarstarfs hér heima og erlendis. Á undan
förnum árum hafa líka nokkrir skólar verið að gera tilraunir með að skipta nemendum í bekki eftir kyni. Þá hafa ýmis jafnréttisverkefni verið reynd. Svokölluð Hjallastefna sem þróuð hef
ur verið í leikskólanum Hjalla í Hafnarfirði hefur einnig vakið óskipta athygli og verið öðrum leikskólum fyrirmynd og skólafólki hvatning til endurmats á viðteknum vinnubrögðum og að
ferðum. Þannig er að verða til reynsla sem þarf að fara að vinna markvisst úr með tilliti til skólastarfs í landinu öllu og námsskrárgerðar.
Einnig er nauðsynlegt að tengja þær hugmyndir og tillögur sem fram koma um breyttar áherslur í skólastarfinu við kennaranám. Í Kennaraháskóla Íslands, við kennsluréttindanám í Háskóla Íslands og í kennaradeild Háskólans á Akureyri hefur verið fjallað um kynferði og jafnrétti á námskeiðum í þróunarsálfræði. Það er í áttina en engan veginn nóg því slík umfjöllun þarf einnig að koma inn í kennslufræðina.
Annars staðar á Norðurlöndum hefur umfjöllun um jafnrétti og kynferði farið vaxandi innan uppeldisgreina. Sú umfjöllun mótast af þeim viðhorfum að kynjamisrétti endurspeglist í skólastarfinu og því sé unnt að vinna gegn misrétti kynja og stuðla að jafnrétti með vinnunni innan skólanna. Í anda þess er þessi tillaga fram komin.
