Ferill 115. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
123. löggjafarþing 1998–99.
Þskj. 115 — 115. mál.
Frumvarp til laga
um breyting á almennum hegningarlögum, nr. 19 12. febrúar 1940, með síðari breytingum (mútur til opinbers starfsmanns).
(Lagt fyrir Alþingi á 123. löggjafarþingi 1998–99.)
1. gr.
Fyrir háttsemi, sem greinir í samningi um baráttu gegn mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna í alþjóðlegum viðskiptum frá 21. nóvember 1997.
2. gr.
Hver sem gefur, lofar eða býður opinberum starfsmanni gjöf eða annan ávinning til að fá hann til að gera eitthvað eða láta eitthvað ógert sem tengist opinberum skyldum hans skal sæta fangelsi allt að 3 árum eða sektum ef málsbætur eru fyrir hendi.
Sömu refsingu skal sá sæta sem beinir slíku að erlendum opinberum starfsmanni eða starfsmanni opinberrar alþjóðastofnunar í því skyni að ná eða halda viðskiptum eða öðrum ótilhlýðilegum ávinningi í alþjóðaviðskiptum.
3. gr.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
I.
Inngangur.
Frumvarp þetta er samið á vegum refsiréttarnefndar að tilhlutan dómsmálaráðherra. Var nefndinni falið með bréfi ráðuneytisins, dags. 4. febrúar 1998, að semja frumvarp til laga um nauðsynlegar breytingar á lögum svo unnt yrði að fullgilda samning um baráttu gegn mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna í alþjóðlegum viðskiptum, sem undirritaður var í París 17. desember 1997.
Til að unnt verði að fullnægja skuldbindingum samkvæmt samningnum þarf að gera breytingar á almennum hegningarlögum, nr. 19/1940. Einnig er nauðsynlegt að með lögum verði lögð ábyrgð á lögaðila vegna mútugreiðslna til erlendra opinberra starfsmanna og er samhliða flutt frumvarp þess efnis.
Samningurinn um baráttu gegn mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna í alþjóðlegum viðskiptum var saminn á vettvangi Efnahagssamvinnu- og þróunarstofnunarinnar (OECD) að frumkvæði Bandaríkjastjórnar. Viðræðum um gerð samningsins lauk 21. nóvember 1997 og var samningurinn undirritaður 17. desember það ár af öllum aðildarríkjum OECD að Ástralíu undanskilinni. Einnig var samningurinn undirritaður af eftirtöldum ríkjum sem ekki eiga aðild að stofnuninni: Argentínu, Brasilíu, Búlgaríu, Chile og Slóvakíu. Samhliða undirritun samningsins var undirrituð sérstök yfirlýsing þar sem ríkin skuldbinda sig til að gera ráðstafanir til að samningurinn öðlist gildi fyrir árslok 1998. Með ályktun Alþingis 2. júní 1998 var ríkisstjórninni veitt heimild til að fullgilda samninginn af Íslands hálfu.
Á alþjóðavettvangi hefur verið lögð rík áhersla á samstöðu um aðgerðir gegn spillingu og skipulagðri glæpastarfsemi. Samningur OECD um baráttu gegn mútugreiðslum er viðleitni af því tagi. Á vegum Evrópuráðsins er einnig unnið að gerð alhliða samnings á sviði refsiréttar gegn spillingu og er stefnt að því að samningu hans verði lokið seinni hluta árs 1998. Spilling og tengd brotastarfsemi virðir engin landamæri og almennt hvílir yfir henni mikil leynd. Til að uppræta slíka starfsemi er náið samstarf á alþjóðavettvangi mikilvægt. Alþjóðleg samstaða er einnig nauðsynleg til að mælt verði fyrir um refsinæmi mútugreiðslna til erlendra opinberra starfsmanna. Að öðrum kosti er hætt við að samkeppnisstöðu verði raskað milli þeirra ríkja sem lýsa slíka háttsemi refsiverða og þeirra ríkja sem líða óréttmæta viðskiptahætti af því tagi.
II.
Efni mútusamningsins.
Þessi verknaðarlýsing tekur til hvers konar ívilnunar til erlends opinbers starfsmanns án tillits til verðmætis eða hvort ívilnunin bar tilætlaðan árangur eða ekki, staðbundinnar venju, umburðarlyndis viðkomandi stjórnvalda fyrir slíkum greiðslum eða hvort ívilnunin var nauðsynleg til að ná eða halda viðskiptum. Verknaðarlýsingin tekur þó ekki til minni háttar fyrirgreiðslu sem viðgengst í sumum löndum til að hvetja opinbera starfsmenn til að sinna starfsskyldum sínum, svo sem útgáfu skilríkja eða leyfa. Fyrirgreiðsla af því tagi er almennt ekki innt af hendi í þeim tilgangi að ná eða halda viðskiptum eða öðrum ótilhlýðilegum ávinningi í alþjóðlegum viðskiptum.
Í samningnum hafa eftirfarandi hugtök þessa merkingu:
— Með hugtakinu „erlendur opinber starfsmaður“ er átt við hvern þann sem gegnir starfi hjá löggjafarvaldi, í stjórnsýslu eða við réttarvörslu í erlendu ríki, hvort sem hann er skipaður til starfans eða kjörinn. Einnig á hugtakið við um hvern þann sem gegnir opinberum störfum á vegum erlends ríkis, þar á meðal fyrir hönd opinberrar stofnunar eða fyrirtækis. Með opinberri stofnun er átt við stofnun sem lögum samkvæmt fer með verkefni í þágu almennings. Með opinberu fyrirtæki er hins vegar átt við rekstur, án tillits til þess hvert er lögbundið forms hans, þar sem stjórnvöld geta beint eða óbeint haft veruleg áhrif. Verður starfsmaður slíks fyrirtækis talinn gegna opinberum störfum, nema fyrirtækið starfi án opinberrar fyrirgreiðslu á almennum markaði, sem öldungis verður jafnað til reksturs einkaaðila. Þá nær hugtakið „erlendur opinber starfsmaður“ yfir hvern þann embættismann eða starfsmann sem starfar á vegum opinberrar alþjóðastofnunar. Til slíkra stofnana teljast hvers konar stofnanir, sem komið er á fót af ríkjum eða ríkisstjórnum, án tillits til skipulags viðkomandi stofnunar eða þeirra verkefna sem hún hefur með höndum. Tekur þetta einnig til stofnana sem sjálfstætt er komið á fót á vegum opinberra alþjóðastofnana.
— Hugtakið „erlent ríki“ nær yfir öll stig og deildir stjórnsýslunnar frá ríkistjórn til sveitarstjórna. Er hugtakið ekki bundið við ríki heldur tekur það einnig til hvers konar svæðis eða einingar erlendis, sem bundin er skipulagi eins og sjálfsstjórnarhéraða.
— Með því „að vinna eða láta ógert að vinna einhver verk sem tengjast opinberum skyldum“ er átt við hvers kyns beitingu opinbers starfsmanns á stöðu sinni, hvort sem það er á valdsviði hans eða ekki. Þannig er talið falla undir þessa lýsingu sú háttsemi að múta hátt settum opinberum starfsmanni til að hann í krafti embættis síns en utan valdbærni þess beiti sér fyrir því að annar opinber embættismaður stofni til viðskipta.
Samkvæmt 3. gr. samningsins skulu viðurlög við mútugreiðslum vera virk, hæfileg og letjandi refsiviðurlög. Skulu refsimörk vera sambærileg við þau sem gilda um mútugreiðslur til opinberra starfsmanna samningsaðilans sjálfs og fela meðal annars í sér frjálsræðissviptingu um nægilega langan tíma til að skilvirk gagnkvæm réttaraðstoð og framsal geti átt sér stað. Hver samningsaðili skal einnig gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að tryggja að leggja megi hald á og gera upptækar mútur til erlends opinbers starfsmanns og hagnað af þeim, ellegar eignir sem samsvara að verðmæti slíkum hagnaði, eða að beita megi fjársektum sem hafa sambærileg áhrif.
Í 2. gr. samningsins segir að hver samningsaðili skuli, í samræmi við meginreglur eigin laga, gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að lögaðilar verði ábyrgir vegna mútugreiðslu til erlends opinbers starfsmanns. Þetta felur ekki í sér skuldbindingu til að lögfesta reglur um refsiábyrgð lögaðila, ef slíka heimild er ekki að finna í lögum samningsríkis. Þá skal samningsaðili hins vegar sjá til þess að við mútugreiðslum liggi virk, hæfileg og letjandi viðurlög, þar á meðal fjárhagsviðurlög, sbr. 2. mgr. 3. gr.
Samkvæmt 10. gr. skulu mútugreiðslur til erlends opinbers starfsmanns teljast til þeirra brota sem leitt geta til framsals samkvæmt lögum samningsaðila og framsalssamningum, sem þeir gera með sér. Er samningsaðila heimilt að líta á samninginn sem lagalegan grundvöll framsals að því er þessi brot varðar, ef hann gerir það að skilyrði að framsalssamningur sé fyrir hendi. Þá skal hver samningsaðili gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að tryggja annaðhvort að hann geti framselt eigin ríkisborgara eða að hann geti ákært eigin ríkisborgara fyrir mútugreiðslu til erlends opinbers starfsmanns. Ber samningsaðila að vísa máli til þar til bærra yfirvalda til ákæru, ef hann synjar beiðni um framsal af þeirri ástæðu einni að um er að ræða eigin ríkisborgara.
Í 4. gr. samningsins er að finna nánari ákvæði er lúta að refsilögsögu, en þar segir að samningsaðili, sem hefur lögsögu til að sækja eigin ríkisborgara vegna brota sem framin eru erlendis, skuli gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að tryggja lögsögu sína vegna mútugreiðslna til erlends opinbers starfsmanns samkvæmt sömu reglum. Þá skal hver samningsaðili taka til athugunar hvort núverandi grundvöllur lögsögu hans skilar árangri í baráttu gegn mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna og skal ráðist í viðeigandi úrbætur ef svo er ekki.
Í samningnum eru síðan nánari ákvæði um meðferð mútumála, fyrningarfrest, gagnkvæma réttaraðstoð og eftirlit til að fylgjast með framkvæmd samningsins.
III.
Lagabreytingar vegna fullgildingar samningsins.
Með samningnum um baráttu gegn mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna í alþjóðlegum viðskipum skuldbinda samningsaðilar sig til að gera það að refsiverðri háttsemi í löggjöf sinni að bjóða erlendum opinberum starfsmanni, gefa honum loforð um eða færa honum óhæfilegar ívilnanir. Á hinn bóginn nær samningurinn ekki til brots viðkomandi opinbers starfsmanns, sem áskilur sér eða þiggur mútugreiðslu.
Samkvæmt 109. gr. almennra hegningarlaga skal hver sem gefur lofar eða býður opinberum starfsmanni gjafir eða annan ávinning til þess að fá hann til að gera eitthvað eða láta eitthvað ógert, er hann með því bryti gegn starfsskyldu sinni, sæta fangelsi allt að 3 árum eða, séu málsbætur fyrir hendi, fangelsi allt að 1 ári eða sektum. Þetta ákvæði er bundið við innlenda opinbera starfsmenn og því væri að gildandi lögum refsilaust að múta erlendum opinberum starfsmanni. Til að fullnægja skyldum samkvæmt mútusamningnum verður að kveða sérstaklega á um að mútur til erlendra opinberra starfsmanna varði refsingu. Þar sem samningurinn tekur ekki eingöngu til starfsmanna erlendra ríkja er einnig ástæða til að fram komi ótvírætt í lögum að refsiverndin nái einnig til starfsmanna opinberra alþjóðastofnana.
Þáttur í verknaðarlýsingu 109. gr. hegningarlaga er að viðkomandi starfsmaður brjóti gegn starfsskyldum sínum með því að gera eitthvað eða láta eitthvað ógert. Þannig væri væntanlega refsilaus greiðsla til opinbers starfsmanns fyrir athöfn eða athafnaleysi sem er utan verkahrings hans. Að þessu leyti er verknaðarlýsing mútusamningsins rýmri, en þar segir í c-lið 4. mgr. 1. gr. að með því „að vinna eða láta ógert að vinna einhver þau verk sem tengjast opinberum skyldum“ sé átt við hvers kyns beitingu opinbers starfsmanns á stöðu sinni, hvort sem það er á valdsviði hans eða ekki. Við aðlögun refsilaga að mútusamningnum þykir ekki koma til álita að veitt verði ríkari refsivernd gegn mútugreiðslum til erlendra starfsmanna en á við um innlenda opinbera starfsmenn. Því er talið nauðsynlegt að gerðar verði breytingar á 109. gr. hegningarlaga þannig að sama verknaðarlýsing eigi við hvort heldur opinberi starfsmaðurinn er innlendur eða erlendur.
Með mútusamningnum skuldbinda samningsaðilar sig til að gera að refsiverðri háttsemi í löggjöf sinni ívilnanir sem hafa þann tilgang að ná eða halda viðskiptum eða öðrum ótilhlýðilegum ávinningi í alþjóðaviðskiptum. Skv. 109. gr. hegningarlaga er refsinæmi verknaðar hins vegar ekki bundið við viðskipti. Með frumvarpi þessu er ekki lagt til að gengið verði lengra að þessu leyti en nauðsynlegt er samkvæmt ákvæðum samningsins. Þannig verði mútugreiðslur til erlendra opinberra starfsmanna refsiverðar þegar þær hafa þann tilgang að greiða fyrir viðskiptum, en slíkar greiðslur til innlendra starfsmanna verði eftir sem áður refsiverðar án tillits til þess.
Í 2. og 3. gr. samningsins er gert ráð fyrir að lögaðilar verði gerðir ábyrgir fyrir mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna, en í gildandi lögum er ekki mælt fyrir um slíka ábyrgð. Með frumvarpi þessu er ekki lagt til að sett verði í hegningarlög ákvæði þar að lútandi, en hegningarlögin hafa ekki að geyma ákvæði sem mæla fyrir um refsiábyrgð lögaðila. Þess í stað er samhliða flutt sjálfstætt frumvarp til laga um refsiábyrgð lögaðila vegna mútugreiðslna. Þótt samningurinn leggi aðilum hans ekki þá skyldu á herðar að mæla fyrir um refsiábyrgð þykir hún heppilegust og helst til þess fallin að ná markmiðum samningsins.
Samkvæmt 3. mgr. 10. gr. samningsins eru þær skyldur lagðar á samningsaðila, að hann annaðhvort framselji eigin ríkisborgara eða ákæri þá fyrir mútugreiðslu til erlends opinbers starfsmanns. Skv. 2. gr. laga um framsal sakamanna og aðra aðstoð í sakamálum, nr. 13/1984, má ekki framselja íslenska ríkisborgara. Því er nauðsynlegt að í hegningarlögum verði mælt fyrir um heimild til að sækja mann til sakar hér á landi, þótt brotið hafi verið framið utan refsilögsögu landsins. Sú tilhögun yrði í sem bestu samræmi við 4. gr. samningsins, þar sem lögð er sú skylda á samningsaðila að ráðast í úrbætur til að reglur um lögsögu skili árangri í baráttunni gegn mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna. Í því sambandi skiptir máli að gera verður ráð fyrir að brot þau sem samningurinn tekur til séu gjarnan framin í landi viðkomandi starfsmanns og því utan íslenskrar refsilögsögu.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Í greininni er lagt til að refsilögsagan verði færð út þannig að refsað verði eftir íslenskum hegningarlögum fyrir háttsemi sem greinir í mútusamningnum, enda þótt brotið sé framið utan íslenska ríkisins og án tillits til þess hver er að því valdur.
Um 2. gr.
Hér er lagt til að gerðar verði nokkrar breytingar á 109. gr. almennra hegningarlaga til samræmis við mútusamninginn.
Í 1. mgr. er lögð til sú breyting á verknaðarlýsingu ákvæðisins að gjöf eða annar ávinningur miði að því að opinber starfsmaður geri eitthvað eða láti eitthvað ógert sem tengist opinberum skyldum hans. Þetta er rýmra en verknaðarlýsing 109. gr. að því leyti að brot gegn ákvæðinu er bundið við athöfn starfsmanns eða athafnaleysi, sem fæli í sér brot á starfsskyldum hans. Þannig yrði refsivert að ívilna opinberum starfsmanni til að hann beitti stöðu sinni til að hafa áhrif á niðurstöðu máls þótt meðferð þess væri utan valdsviðs hans. Þá skiptir engu um refsinæmi verknaðar þótt ívilnun miði að því að fá fyrirgreiðslu sem viðkomandi á rétt á, enda verður almennt ekki fullyrt að hún hafi engin áhrif haft við meðferð máls. Þykir rétt að reynt verði að hamla gegn mútugreiðslum af öllu tagi til opinberra starfsmanna. Gert er ráð fyrir viðteknum skilningi á hugtakinu opinber starfsmaður.
Í 2. mgr. er lagt til að það varði einnig refsingu að beina gjöfum eða öðrum ávinningi að erlendum opinberum starfsmanni eða starfsmanni opinberrar alþjóðastofnunar. Tekur ákvæðið til þeirra starfsmanna sem mútusamningurinn nær til. Aftur á móti verður ívilnunin að miða að því að ná eða halda viðskiptum eða öðrum ótilhlýðilegum ávinningi í alþjóðaviðskiptum en þann áskilnað er ekki að finna í 1. mgr.
Um 3. gr.
Fylgiskjal I.
Samningur
um baráttu gegn mútugreiðslum
til erlendra opinberra starfsmanna
í alþjóðlegum viðskiptum.
Inngangsorð.
Samningsaðilarnir
hafa í huga að mútugreiðslur eru algengar í alþjóðlegum viðskiptum, meðal annars á vettvangi verslunar og fjárfestinga, en það vekur upp mikilvæg álita mál á sviði siðferðis og stjórnmála, grefur undan góðri stjórnsýslu og efnahagsþróun og raskar sam keppnisskilyrðum á alþjóðavettvangi,
hafa í huga að öllum löndum ber að axla sameiginlega þá ábyrgð að vinna gegn mútugreiðslum í alþjóðlegum viðskiptum,
hafa hliðsjón af endurskoðuðum tilmælum um baráttu gegn mútugreiðslum í alþjóðlegum við skiptum sem samþykkt voru af ráði Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) 23. maí 1997, C(97)123/FINAL, en þar var meðal annars leitað eftir skilvirkum ráðstöfunum til þess að forðast, koma í veg fyrir og vinna gegn mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna í alþjóðlegum viðskiptum, einkum að slíkar mútugreiðslur séu sem fyrst gerðar refsiverðar á skilvirkan og samræmdan hátt og á grundvelli sameiginlegra umsaminna þátta sem fram koma í téðum tilmælum, svo og í samræmi við lögsögureglur og aðrar meginreglur laga í hverju landi,
fagna þeirri þróun sem átt hefur sér stað annars staðar að undanförnu og stuðlar enn frekar að alþjóðlegum skilningi og samstarfi í baráttunni gegn mútugreiðslum til opinberra starfsmanna, en þar á meðal eru aðgerðir Sameinuðu þjóðanna, Alþjóðabankans, Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar, Samtaka Ameríkuríkja, Evrópuráðsins og Evrópusambandsins,
fagna framtaki fyrirtækja, samtaka atvinnurekenda, stéttarfélaga og annarra félagasamtaka í baráttunni gegn mútugreiðslum,
viðurkenna að stjórnvöld hafa hlutverki að gegna við að koma í veg fyrir að óskað sé mútugreiðslna frá einstaklingum og fyrirtækjum í alþjóðlegum viðskiptum,
viðurkenna að eigi árangur að nást á þessu sviði nægir ekki að brugðist sé við innanlands heldur þarf einnig að koma til alþjóðlegt samstarf, vöktun og eftirfylgni,
viðurkenna að einn helsti tilgangur og markmið samningsins er að ná fram jafngildum ráðstöfunum hjá samningsaðilum, en það krefst þess að samningurinn verði fullgiltur án nokkurra fyrirvara sem vinna gegn þessu markmiði,
og hafa komið sér saman um eftirfarandi:
1. gr.
Mútugreiðslur til erlendra opinberra starfsmanna
sem lögbrot.1. Hver samningsaðili skal gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að gera það að refsiverðri háttsemi í löggjöf sinni, hver sem í hlut á, að bjóða erlendum opinberum starfsmanni, gefa honum loforð um eða færa honum, vísvitandi, beint eða í gegnum milliliði, óhæfilegar ívilnanir, hvort sem er fjármuni eða annað, sem ætlaðar eru honum sjálfum eða þriðja aðila, til þess að fá hann til að vinna eða láta ógert að vinna einhver þau verk sem tengjast opinberum skyldum hans í því skyni að ná eða halda viðskiptum eða öðrum ótilhlýðilegum ávinningi í alþjóðaviðskiptum.
2. Hver samningsaðili skal gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að gera það að refsiverðri háttsemi að eiga hlutdeild í mútugreiðslum til erlends opinbers starfsmanns, þar á meðal með því að hvetja til þeirra, veita aðstoð við þær eða veita leyfi til þeirra. Tilraunir og samsæri um mútugreiðslur til erlends opinbers starfsmanns skulu vera refsiverð háttsemi að því leyti sem tilraunir og samsæri um mútugreiðslur til opinbers starfsmanns samningsaðilans sjálfs eru refsiverð háttsemi.
3. Lögbrotin, sem tilgreind eru í 1. og 2. mgr. hér að framan, eru hér á eftir nefnd „mútugreiðslur til erlends opinbers starfsmanns“.
4. Í þessum samningi
a. merkir „erlendur opinber starfsmaður“ hvern þann sem gegnir starfi hjá löggjafarvaldi, í stjórnsýslu eða við réttarvörslu í erlendu ríki, hvort sem hann er skipaður til starfans eða kjörinn, hvern þann sem gegnir opinberum störfum á vegum erlends ríkis, þar á meðal fyrir hönd opinberrar stofnunar eða fyrirtækis, og hvern þann embættismann eða starfsmann sem starfar á vegum opinberrar alþjóðastofnunar;
b. nær „erlent ríki“ yfir öll stig og deildir stjórnsýslunnar, frá ríkisstjórn til sveitarstjórna;
c. felur „að vinna eða láta ógert að vinna einhver þau verk sem tengjast opinberum skyldum“ í sér hvers kyns beitingu opinbers starfsmanns á stöðu sinni, hvort sem það er á valdsviði hans eða ekki.
2. gr.
Ábyrgð lögaðila.
Hver samningsaðili skal, í samræmi við meginreglur eigin laga, gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að lögaðilar verði ábyrgir vegna mútugreiðslu til erlends opinbers starfsmanns.
3. gr.
Viðurlög.
1. Við mútugreiðslum til erlends opinbers starfsmanns skulu vera virk, hæfileg og letjandi refsiviðurlög. Refsiramminn skal vera sambærilegur við þann sem gildir um mútugreiðslur til opinberra starfsmanna samningsaðilans sjálfs og fela meðal annars í sér, þegar um einstaklinga er að ræða, frjálsræðissviptingu um nægilega langan tíma til að skilvirk gagnkvæm réttaraðstoð og framsal geti átt sér stað.
2. Nú háttar svo til í réttarkerfi einhvers samningsaðila að refsiábyrgð nær ekki til lögaðila og skal samningsaðilinn þá sjá til þess að við mútugreiðslum lögaðila til erlendra opinberra starfsmanna liggi virk, hæfileg og letjandi viðurlög, þar á meðal sektir.
3. Hver samningsaðili skal gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að tryggja að leggja megi hald á og gera upptækar mútur til erlends opinbers starfsmanns og hagnað af þeim, ellegar eignir sem samsvara að verðmæti slíkum hagnaði, eða að beita megi fjársektum sem hafa sambærileg áhrif.
4. Hver samningsaðili skal taka til athugunar hvort beita beri viðbótarviðurlögum einkamálaréttar eða stjórnsýsluréttar gagnvart þeim sem beittur er viðurlögum fyrir mútugreiðslur til erlends opinbers starfsmanns.
4. gr.
Lögsaga.
1. Hver samningsaðili skal gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að tryggja lögsögu sína vegna mútugreiðslna til erlends opinbers starfsmanns þegar brotið á sér stað að öllu leyti eða að hluta til á forráðasvæði samningsaðilans.
2. Hver sá samningsaðili, sem hefur lögsögu til að sækja ríkisborgara sína til saka vegna brota sem framin eru erlendis, skal gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að tryggja lögsögu sína vegna mútugreiðslna til erlends opinbers starfsmanns samkvæmt sömu meginreglum.
3. Nú hafa fleiri en einn samningsaðili lögsögu yfir meintu broti sem þessi samningur nær til og skulu þeir þá hafa samráð sín í milli, samkvæmt ósk eins þeirra, til að ákveða hver fari með saksókn.
4. Hver samningsaðili skal taka til athugunar hvort núverandi grundvöllur lögsögu hans skilar árangri í baráttu gegn mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna og skal, sé ekki svo, ráðast í viðeigandi úrbætur.
5. gr.
Fullnusta.
Um rannsókn og ákæru vegna mútugreiðslna til erlends opinbers starfsmanns skal fara eftir þeim reglum og meginreglum sem eiga við hjá hverjum samningsaðila. Þar mega ekki hafa áhrif ástæður sem varða efnahagslega hagsmuni landsins, hugsanleg áhrif á tengsl við annað ríki eða deili viðkomandi einstaklings eða lögaðila.
6. gr.
Fyrningarfrestur.
Ákvæði um fyrningu brots, sem felur í sér mútugreiðslur til erlends opinbers starfsmanns, skulu vera nægilega rúm til að tími gefist til rannsóknar og ákæru vegna brotsins.
7. gr.
Peningaþvætti.
Hver sá samningsaðili, sem hefur gert mútugreiðslur til eigin opinberra starfsmanna að yfirlýstu lögbroti í eigin löggjöf um peningaþvætti, skal fara eins að með mútugreiðslur til erlendra opinberra starfsmanna án tillits til þess hvar brotið á sér stað.
8. gr.
Bókhald.
1. Til þess að baráttan gegn mútugreiðslum til erlendra opinberra starfsmanna skili árangri skal hver samningsaðili grípa til þeirra ráðstafana sem nauðsynlegar eru, innan ramma eigin laga og reglugerða um bókhald og bókhaldsskráningu, reikningsskilaupplýsingar og staðla um bókhald og endurskoðun, til að leggja bann við að fyrirtæki, sem falla undir þessi lög og reglugerðir, haldi óskráð bókhald, stundi viðskipti sem ekki eru skráð eða eru tilgreind með ófullnægjandi hætti, skrái útgjöld sem ekki eru greidd, skrái lánaskuldbindingar undir fölsku yfirskini og notist við fölsuð skjöl, með það fyrir augum að greiða erlendum opinberum starfsmönnum mútur eða hylma yfir slíkar greiðslur.
2. Hver samningsaðili skal setja virk, hæfileg og letjandi viðurlög í einkamála-, stjórnsýslu- eða refsirétt vegna slíkrar vanrækslu eða fölsunar í bókhaldi, skrám, bókhaldsreikningum og reikningsskilum téðra fyrirtækja.
9. gr.
Gagnkvæm réttaraðstoð.
1. Hver samningsaðili skal, eftir því sem lög hans og viðeigandi alþjóðasamningar frekast leyfa, veita öðrum samningsaðilum skjóta og skilvirka réttaraðstoð við rannsókn og málsmeðferð í sakamálum sem samningsaðili hefur með höndum vegna brota sem falla undir þennan samning og við dómsmál, önnur en sakamál, sem falla undir þennan samning og samningsaðili rekur gegn lögaðilum. Samningsaðilinn, sem leitað er til, skal án tafar senda samningsaðilanum, sem leggur beiðnina fram, upplýsingar um hvert það atriði eða hver þau skjöl sem nauðsynlegt er að leggja fram til viðbótar til að styðja beiðni um aðstoð og, sé þess óskað, upplýsingar um hvernig farið hafi verið með beiðnina um aðstoð.
2. Nú gerir samningsaðili að skilyrði fyrir gagnkvæmri réttaraðstoð að brotið sé refsivert í báðum löndunum og skal það þá teljast eiga við ef brotið, sem er tilefni beiðninnar, fellur undir þennan samning.
3. Samningsaðili má ekki neita að veita gagnkvæma réttaraðstoð í sakamálum, sem falla undir þennan samning, á grundvelli bankaleyndar.
10. gr.
Framsal.
1. Mútugreiðslur til erlends opinbers starfsmanns skulu teljast til þeirra brota sem leitt geta til framsals samkvæmt lögum samningsaðila og framsalssamningum sem þeir gera með sér.
2. Nú fær samningsaðili, sem gerir það að skilyrði fyrir framsali að framsalssamningur sé fyrir hendi, framsalsbeiðni frá öðrum samningsaðila sem hann hefur ekki gert framsalssamning við og má hann þá líta á þennan samning sem lagalegan grundvöll framsals að því er varðar mútugreiðslur til erlends opinbers starfsmanns.
3. Hver samningsaðili skal gera þær ráðstafanir sem nauðsynlegar eru til að tryggja annaðhvort að hann geti framselt eigin ríkisborgara eða að hann geti ákært eigin ríkisborgara fyrir mútugreiðslur til erlends opinbers starfsmanns. Nú synjar samningsaðili beiðni um framsal manns vegna mútugreiðslna til erlends opinbers starfsmanns af þeirri ástæðu einni að um er að ræða hans eigin ríkisborgara og skal hann þá vísa málinu til eigin lögbærra yfirvalda til ákæru.
4. Framsal vegna mútugreiðslna til erlends opinbers starfsmanns lýtur þeim skilyrðum sem sett eru í landslögum og gildandi samningum hvers samningsaðila um sig. Nú gerir samningsaðili að skilyrði fyrir framsali að brotið sé refsivert í báðum löndunum og skal það þá teljast eiga við ef brotið, sem er tilefni framsalsbeiðninnar, fellur undir ákvæði 1. gr. þessa samnings.
11. gr.
Lögbær yfirvöld.
Að því er varðar 3. mgr. 4. gr. um samráð, 9. gr. um gagnkvæma réttaraðstoð og 10. gr. um framsal skal hver samningsaðili senda framkvæmdastjóra OECD tilkynningu um yfirvald eða yfirvöld sem annast sendingu og móttöku beiðna og taka að sér samskipti vegna þessara mála af hálfu samningsaðilans, með fyrirvara um aðra tilhögun milli samningsaðilanna.
12. gr.
Vöktun og eftirfylgni.
Samningsaðilarnir skulu starfa saman að gerð áætlunar um kerfisbundna eftirfylgni til að stuðla að og fylgja því eftir að þessum samningi sé beitt til fulls. Geri samningsaðilarnir ekki með sér samkomulag um annað skal þetta gert á vettvangi vinnuhóps OECD um mútugreiðslur í alþjóðlegum viðskiptum og í samræmi við umboð þess hóps, eða á vettvangi hvers þess hóps sem kann að taka við af honum og í samræmi við umboð hans, og skulu samningsaðilarnir bera kostnað af áætluninni í samræmi við reglur sem gilda um þennan hóp.
13. gr.
Undirritun og aðild.
1. Þar til þessi samningur öðlast gildi skal hann liggja frammi til undirritunar fyrir aðildarríki OECD, auk þeirra ríkja sem eru ekki aðilar að stofnuninni en hefur verið boðið að gerast fullgildir þátttakendur í vinnuhópi hennar um mútugreiðslur í alþjóðlegum viðskiptum.
2. Eftir að þessi samningur hefur öðlast gildi skal öllum þeim ríkjum heimilt að gerast aðilar að honum sem eru ekki undirritunaraðilar en eru aðilar að OECD eða fullgildir þátttakendur í vinnuhópnum um mútugreiðslur í alþjóðlegum viðskiptum eða hverjum þeim hópi sem kann að taka við af honum. Að því er varðar hvert það ríki, sem er ekki undirritunaraðili, skal samningurinn öðlast gildi á sextugasta degi eftir að aðildarskjal þess er afhent til vörslu.
14. gr.
Fullgilding og vörsluaðili.
1. Þessi samningur er háður staðfestingu, samþykki eða fullgildingu af hálfu undirritunaraðila í samræmi við lög þeirra hvers um sig.
2. Skjöl um staðfestingu, samþykki, fullgildingu eða aðild skulu afhent framkvæmdastjóra OECD til vörslu og skal hann vera vörsluaðili þessa samnings.
15. gr.
Gildistaka.
1. Þessi samningur öðlast gildi á sextugasta degi eftir að fimm lönd af þeim tíu, sem eiga stærstan hlut í útflutningi (sjá viðauka) og flytja út samtals að minnsta kosti sextíu hundraðshluta samanlagðs heildarútflutnings þessara tíu landa, hafa afhent skjöl sín um staðfestingu, samþykki eða fullgildingu til vörslu. Að því er varðar hvern undirritunaraðila, sem afhendir skjal sitt til vörslu eftir slíka gildistöku samningsins, skal samningurinn öðlast gildi á sextugasta degi eftir að hann afhendir skjalið.
2. Hafi samningurinn ekki öðlast gildi 31. desember 1998 samkvæmt 1. mgr. getur hver sá undirritunaraðili, sem hefur afhent skjal sitt um staðfestingu, samþykki eða fullgildingu, lýst því yfir skriflega við vörsluaðilann að hann sé reiðubúinn að samþykkja að samningurinn öðlist gildi samkvæmt þessari 2. mgr. Samningurinn öðlast gildi að því er varðar þann undirritunaraðila á sextugasta degi eftir að slík yfirlýsing hefur verið afhent til vörslu af að minnsta kosti tveimur undirritunaraðilum. Að því er varðar undirritunaraðila, sem afhendir yfirlýsingu sína til vörslu eftir slíka gildistöku samningsins, öðlast samningurinn gildi á sextugasta degi eftir að yfirlýsingin er afhent til vörslu.
16. gr.
Breytingar.
Sérhver samningsaðili getur lagt til breytingar á þessum samningi. Breytingartillöguna skal senda vörsluaðila en hann skal dreifa henni til hinna samningsaðilanna að minnsta kosti sextíu dögum áður en hann boðar samningsaðila til fundar til að fjalla um tillöguna. Sérhver breyting, sem samningsaðilarnir ná samstöðu um eða samþykkt er með hverjum þeim hætti öðrum sem þeir koma sér saman um, skal öðlast gildi sextíu dögum eftir að allir samningsaðilarnir hafa afhent skjöl um fullgildingu, staðfestingu eða samþykki til vörslu, eða í samræmi við önnur skilyrði sem samningsaðilarnir kunna að tilgreina þegar breytingin er samþykkt.
17. gr.
Uppsögn.
Samningsaðili getur sagt þessum samningi upp með skriflegri tilkynningu sem er afhent vörsluaðila. Uppsögnin öðlast gildi einu ári eftir að tilkynningin berst. Eftir uppsögn skal samstarf haldast milli samningsaðilanna og samningsaðilans, sem sagt hefur samningnum upp, vegna allra beiðna um aðstoð eða framsal sem lagðar eru fram áður en uppsögnin öðlast gildi.
Viðauki.
Tölur yfir útflutning frá OECD-ríkjum.
| Útflutningur frá OECD-ríkjum |
|||
| 1990–1996 milljónir USD |
1990–1996 % af OECD í heild |
1990–1996 % af 10 stærstu |
|
| Bandaríkin | 287 118 | 15,9 | 19,7 |
| Þýskaland | 254 746 | 14,1 | 17,5 |
| Japan | 212 665 | 11,8 | 14,6 |
| Frakkland | 138 471 | 7,7 | 9,5 |
| Breska kon- ungsríkið |
121 258 |
6,7 |
8,3 |
| Ítalía | 112 449 | 6,2 | 7,7 |
| Kanada | 91 215 | 5,1 | 6,3 |
| Kórea (1) | 81 364 | 4,5 | 5,6 |
| Holland | 81 264 | 4,5 | 5,6 |
| Belgía- Lúxemborg |
78 598 |
4,4 |
5,4 |
| 10 stærstu samtals |
1 459 148 |
81,0 |
100 |
| Spánn | 42 469 | 2,4 | |
| Sviss | 40 395 | 2,2 | |
| Svíþjóð | 36 710 | 2,0 | |
| Mexíkó (1) | 34 233 | 1,9 | |
| Ástralía | 27 194 | 1,5 | |
| Danmörk | 24 145 | 1,3 | |
| Austurríki* | 22 432 | 1,2 | |
| Noregur | 21 666 | 1,2 | |
| Írland | 19 217 | 1,1 | |
| Finnland | 17 296 | 1,0 | |
| Pólland (1)** | 12 652 | 0,7 | |
| Portúgal | 10 801 | 0,6 | |
| Tyrkland* | 8 027 | 0,4 | |
| Ungverja- land** |
6 795 |
0,4 |
|
| Nýja-Sjáland | 6 663 | 0,4 | |
| Lýðveldið Tékkland*** |
6 263 |
0,3 |
|
| Grikkland* | 4 606 | 0,3 | |
| Ísland | 949 | 0,1 | |
| OECD samtals |
1 801 661 |
100 |
|
Athugasemdir: * 1990–1995; ** 1991–1996;
*** 1993–1996.
Heimild: OECD, (1) Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn.
Belgía-Lúxemborg: Hagskýrslur fyrir Belgíu og Lúxemborg eru ekki til nema fyrir bæði löndin í sameiningu. Að því er varðar 1. mgr. 15. gr. samningsins skal litið svo á, ef annaðhvort Belgía eða Lúxemborg afhendir skjal sitt um staðfestingu, samþykki eða fullgildingu, eða ef bæði Belgía og Lúxemborg afhenda skjöl sín um staðfestingu, samþykki eða fullgildingu, að eitt þeirra tíu ríkja sem eiga stærstan hlut í útflutningi hafi afhent skjal sitt og samanlagður útflutningur beggja ríkjanna skal talinn með upp í þá 60 hundraðshluta samanlagðs heildarútflutnings þessara tíu ríkja sem krafist er til að samningurinn geti öðlast gildi samkvæmt þessu ákvæði.
Convention
on Combating Bribery
of Foreign Public Officials
in International Business Transactions
Preamble
The Parties,
Considering that bribery is a widespread phenomenon in international business transactions, including trade and investment, which raises serious moral and political concerns, undermines good governance and economic development, and distorts international competitive conditions;
Considering that all countries share a responsibility to combat bribery in international business transactions;
Having regard to the Revised Recommendation on Combating Bribery in International Business Transactions, adopted by the Council of the Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) on 23 May 1997, C(97)123/FINAL, which, inter alia, called for effective measures to deter, prevent and combat the bribery of foreign public officials in connection with international business transactions, in particular the prompt criminalisation of such bribery in an effective and co-ordinated manner and in conformity with the agreed common elements set out in that Recommendation and with the jurisdictional and other basic legal principles of each country;
Welcoming other recent developments which further advance international understanding and co-operation in combating bribery of public officials, including actions of the United Nations, the World Bank, the International Monetary Fund, the World Trade Organisation, the Organisation of American States, the Council of Europe and the European Union;
Welcoming the efforts of companies, business organisations and trade unions as well as other non-governmental organisations to combat bribery;
Recognising the role of governments in the prevention of solicitation of bribes from individuals and enterprises in international business transactions;
Recognising that achieving progress in this field requires not only efforts on a national level but also multilateral co-operation, monitoring and follow-up;
Recognising that achieving equivalence among the measures to be taken by the Parties is an essential object and purpose of the Convention, which requires that the Convention be ratified without derogations affecting this equivalence;
Have agreed as follows:
Article 1
The Offence of Bribery of Foreign Public Officials
1. Each Party shall take such measures as may be necessary to establish that it is a criminal offence under its law for any person intentionally to offer, promise or give any undue pecuniary or other advantage, whether directly or through intermediaries, to a foreign public official, for that official or for a third party, in order that the official act or refrain from acting in relation to the performance of official duties, in order to obtain or retain business or other improper advantage in the conduct of international business.
2. Each Party shall take any measures necessary to establish that complicity in, including incitement, aiding and abetting, or authorisation of an act of bribery of a foreign public official shall be a criminal offence. Attempt and conspiracy to bribe a foreign public official shall be criminal offences to the same extent as attempt and conspiracy to bribe a public official of that Party.
3. The offences set out in paragraphs 1 and 2 above are hereinafter referred to as “bribery of a foreign public official”.
4. For the purpose of this Convention:
a. “foreign public official” means any person holding a legislative, administrative or judicial office of a foreign country, whether appointed or elected; any person exercising a public function for a foreign country, including for a public agency or public enterprise; and any official or agent of a public international organisation;
b. “foreign country” includes all levels and subdivisions of government, from national to local;
c. “act or refrain from acting in relation to the performance of official duties” includes any use of the public official's position, whether or not within the official's authorised competence.
Article 2
Responsibility of Legal Persons
Article 3
Sanctions
2. In the event that, under the legal system of a Party, criminal responsibility is not applicable to legal persons, that Party shall ensure that legal persons shall be subject to effective, proportionate and dissuasive non-criminal sanctions, including monetary sanctions, for bribery of foreign public officials.
3. Each Party shall take such measures as may be necessary to provide that the bribe and the proceeds of the bribery of a foreign public official, or property the value of which corresponds to that of such proceeds, are subject to seizure and confiscation or that monetary sanctions of comparable effect are applicable.
4. Each Party shall consider the imposition of additional civil or administrative sanctions upon a person subject to sanctions for the bribery of a foreign public official.
Article 4
Jurisdiction
2. Each Party which has jurisdiction to prosecute its nationals for offences committed abroad shall take such measures as may be necessary to establish its jurisdiction to do so in respect of the bribery of a foreign public official, according to the same principles.
3. When more than one Party has jurisdiction over an alleged offence described in this Convention, the Parties involved shall, at the request of one of them, consult with a view to determining the most appropriate jurisdiction for prosecution.
4. Each Party shall review whether its current basis for jurisdiction is effective in the fight against the bribery of foreign public officials and, if it is not, shall take remedial steps.
Article 5
Enforcement
Article 6
Statute of Limitations
Article 7
Money Laundering
Article 8
Accounting
2. Each Party shall provide effective, proportionate and dissuasive civil, administrative or criminal penalties for such omissions and falsifications in respect of the books, records, accounts and financial statements of such companies.
Article 9
Mutual Legal Assistance
2. Where a Party makes mutual legal assistance conditional upon the existence of dual criminality, dual criminality shall be deemed to exist if the offence for which the assistance is sought is within the scope of this Convention.
3. A Party shall not decline to render mutual legal assistance for criminal matters within the scope of this Convention on the ground of bank secrecy.
Article 10
Extradition
2. If a Party which makes extradition conditional on the existence of an extradition treaty receives a request for extradition from another Party with which it has no extradition treaty, it may consider this Convention to be the legal basis for extradition in respect of the offence of bribery of a foreign public official.
3. Each Party shall take any measures necessary to assure either that it can extradite its nationals or that it can prosecute its nationals for the offence of bribery of a foreign public official. A Party which declines a request to extradite a person for bribery of a foreign public official solely on the ground that the person is its national shall submit the case to its competent authorities for the purpose of prosecution.
4. Extradition for bribery of a foreign public official is subject to the conditions set out in the domestic law and applicable treaties and arrangements of each Party. Where a Party makes extradition conditional upon the existence of dual criminality, that condition shall be deemed to be fulfilled if the offence for which extradition is sought is within the scope of Article 1 of this Convention.
Article 11
Responsible Authorities
Article 12
Monitoring and Follow-up
Article 13
Signature and Accession
2. Subsequent to its entry into force, this Convention shall be open to accession by any non-signatory which is a member of the OECD or has become a full participant in the Working Group on Bribery in International Business Transactions or any successor to its functions. For each such non-signatory, the Convention shall enter into force on the sixtieth day following the date of deposit of its instrument of accession.
Article 14
Ratification and Depositary
2. Instruments of acceptance, approval, ratification or accession shall be deposited with the Secretary-General of the OECD, who shall serve as Depositary of this Convention.
Article 15
Entry into Force
2. If, after 31 December 1998, the Convention has not entered into force under paragraph 1 above, any signatory which has deposited its instrument of acceptance, approval or ratification may declare in writing to the Depositary its readiness to accept entry into force of this Convention under this paragraph 2. The Convention shall enter into force for such a signatory on the sixtieth day following the date upon which such declarations have been deposited by at least two signatories. For each signatory depositing its declaration after such entry into force, the Convention shall enter into force on the sixtieth day following the date of deposit.
Article 16
Amendment
Article 17
Withdrawal
Annex
STATISTICS ON OECD EXPORTS
| Statistics on OECD Exports | |||
| |
1990–1996 US$ million |
1990–1996 % of total OECD |
1990–1996 % of total 10 |
| United States | 287 118 | 15 .9 | 19 .7 |
| Germany | 254 746 | 14 .1 | 17 .5 |
| Japan | 212 665 | 11 .8 | 14 .6 |
| France | 138 471 | 7 .7 | 9 .5 |
| United Kingdom |
121 258 |
6 .7 |
8 .3 |
| Italy | 112 449 | 6 .2 | 7 .7 |
| Canada | 91 215 | 5 .1 | 6 .3 |
| Korea (1) | 81 364 | 4 .5 | 5 .6 |
| Netherlands | 81 264 | 4 .5 | 5 .6 |
| Belgium- Luxembourg |
78 598 |
4 .4 |
5 .4 |
| Total 10 |
1 459 148 |
81 .0 |
100 |
| Spain | 42 469 | 2 .4 | |
| Switzerland | 40 395 | 2 .2 | |
| Sweden | 36 710 | 2 .0 | |
| Mexico (1) | 34 233 | 1 .9 | |
| Australia | 27 194 | 1 .5 | |
| Denmark | 24 145 | 1 .3 | |
| Austria* | 22 432 | 1 .2 | |
| Norway | 21 666 | 1 .2 | |
| Ireland | 19 217 | 1 .1 | |
| Finland | 17 296 | 1 .0 | |
| Poland (1)** | 12 652 | 0 .7 | |
| Portugal | 10 801 | 0 .6 | |
| Turkey* | 8 027 | 0 .4 | |
| Hungary** |
6 795 |
0 .4 |
|
| New Zealand | 6 663 | 0 .4 | |
| Czech Re- public*** |
6 263 |
0 .3 |
|
| Greece* | 4 606 | 0 .3 | |
| Iceland | 949 | 0 .1 | |
| Total OECD |
1 801 661 |
100 |
|
Notes: * 1990–1995; ** 1991–1996; *** 1993–1996
Source: OECD, (1) IMF
Concerning Belgium-Luxembourg: Trade statistics for Belgium and Luxembourg are available only on a combined basis for the two countries. For purposes of Article 15, paragraph 1 of the Convention, if either Belgium or Luxembourg deposits its instrument of acceptance, approval or ratification, or if both Belgium and Luxembourg deposit their instruments of acceptance, approval or ratification, it shall be considered that one of the countries which have the ten largest exports shares has deposited its instrument and the joint exports of both countries will be counted towards the 60 percent of combined total exports of those ten countries,which is required for entry into force under this provision.
Fylgiskjal II.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um breyting á almennum hegningarlögum,
nr. 19/1940, með síðari breytingum (mútur til opinbers starfsmanns).
