Ferill 350. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
123. löggjafarþing 1998–99.
Þskj. 473 — 350. mál.
Frumvarp til laga
um breyting á lögum um fangelsi og fangavist, nr. 48 19. maí 1988, með síðari breytingum.
(Lagt fyrir Alþingi á 123. löggjafarþingi 1998–99.)
1. gr.
Í fangelsum skal starfa hæfilegur fjöldi fangavarða og annars starfsliðs. Ráðherra skipar yfirfangaverði til fimm ára í senn. Forstjóri fangelsismálastofnunar skipar fangaverði til fimm ára í senn. Áður en fangavörður er skipaður til starfa skal hann hafa lokið prófi frá Fangavarðaskóla ríkisins. Forstöðumaður fangelsis ræður aðra starfsmenn.
2. gr.
Einnig getur fangelsismálastofnun leyft fanga að ljúka afplánun utan fangelsis enda stundi hann vinnu eða nám sem fangelsismálastofnun hefur samþykkt, búi á sérstakri stofnun eða heimili þar sem hann er undir eftirliti og vinnan eða námið er liður í aðlögun hans að samfélaginu á ný. Fangi skal greiða gjöld sem slíkar stofnanir eða heimili innheimta hjá vistmönnum.
3. gr.
4. gr.
a. (26. gr. a.)
Nú innheimtist fésekt ekki og lögreglustjóri hefur ákveðið að maður skuli afplána vararefsingu hennar og er þá heimilt, ef almannahagsmunir mæla ekki gegn því, að fullnusta vararefsinguna með ólaunaðri samfélagsþjónustu, minnst 20 klukkustundir og mest 480 klukkustundir.
Hafi dómþoli í einni eða fleiri refsiákvörðun verið dæmdur í óskilorðsbundið fangelsi og gert að greiða fésekt verður vararefsing ekki fullnustuð með samfélagsþjónustu ef samanlögð fangelsisrefsing og vararefsing er lengri en eitt ár. Sama gildir ef fullnusta á í einu lagi vararefsingu samkvæmt fleiri en einni sektarákvörðun.
b. (26. gr. b.)
Ákvæði 23.–26. gr. laganna gilda um fullnustu vararefsingar samkvæmt þessum kafla að öðru leyti en því að í stað þess að umsókn um afplánun vararefsingar með samfélagsþjónustu sé send fangelsismálastofnun skal sektarþoli senda lögreglustjóra slíka beiðni skriflega eigi síðar en sjö dögum eftir að honum barst tilkynning um fyrirhugaða afplánun vararefsingar.
Þegar lögreglustjóra berst beiðni um fullnustu vararefsingar með samfélagsþjónustu skal hann framsenda fangelsismálastofnun beiðnina til ákvörðunar ásamt gögnum máls og umsögn sinni.
5. gr.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Frumvarp þetta er samið á vegum refsiréttarnefndar að tilhlutan dómsmálaráðherra. Með frumvarpinu er lögð til sú breyting á lögum um fangelsi og fangavist, nr. 48/1988, að heimilt verði að fullnusta vararefsingu með samfélagsþjónustu. Þá er lagt til að forstjóri Fangelsismálastofnunar ríkisins skipi fangaverði og að lögfest verði heimild til að ljúka afplánun refsingar utan fangelsis.
Með lögum nr. 55/1994 var lögfest heimild til að afplána þriggja mánaða óskilorðsbundna refsivist með ólaunaðri samfélagsþjónustu. Ákvæði um samfélagsþjónustu eru nú að finna í IV. kafla laganna um fangelsi og fangavist, svo sem þeim lögum var breytt með lögum nr. 123/1997, en þau lög rýmkuðu heimild til afplánunar með samfélagsþjónustu, þannig að hún getur tekið til dóma þar sem refsing er allt að sex mánaða óskilorðsbundið fangelsi. Samkvæmt þessum lagaákvæðum hefur hvorki verið heimilt að fullnusta fésekt né vararefsingu hennar með samfélagsþjónustu.
Samkvæmt 53. gr. almennra hegningarlaga skal fangelsi koma í stað fésektar verði hún ekki greidd, nema háttsemi hafi verið manni ósaknæm og er vararefsing þá eigi ákveðin. Fésekt er vægasta tegund refsingar og því er þungbært fyrir sektarþola að þurfa að þola fullnustu sektar með vararefsingu í fangelsi. Einnig orkar tvímælis að sá sem hlotið hefur óskilorðsbundin fangelsisdóm geti fullnustað refsingu sína að fullu utan fangelsa með samfélagsþjónustu meðan mildari refsing leiðir til afplánunar vararefsingar í fangelsi af þeirri ástæðu að sekt fæst ekki greidd. Þegar þannig stendur á þykir rétt að sektarþola verði með öðru móti en skerðingu á frjálsræði sínu gert kleift að þola fullnustu refsingar sinnar og er því lagt til að heimilt verði að afplána vararefsingu með samfélagsþjónustu. Þó verður áfram að búa við að vararefsing verði fullnustuð með fangelsi þegar sektarþoli fullnægir ekki skilyrðum fyrir samfélagsþjónustu eða sinnir henni ekki. Að öðrum kosti yrði verulega dregið úr varnaðaráhrifum refsinga ef ekki væri unnt að fullnusta sektarrefsingu af þeirri ástæðu einni að hún fæst ekki greidd.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Þá er lagt til að próf frá Fangavarðaskóla ríkisins verði lögbundið skilyrði skipunar í embætti fangavarðar.
Um 2. gr.
Um 3. gr.
Um 4. gr.
Um a-lið (26. gr. a).
Í 1. mgr. er lagt til að heimilt verði að afplána vararefsingu fésektar með ólaunaðri samfélagsþjónustu og að þjónustan verði minnst að vara í 20 klukkustundir en geti lengst orðið 480 klukkustundir. Þetta eru rýmri mörk en gilda um samfélagsþjónustu vegna óskilorðsbundinnar fangelsisrefsingar, en hún getur minnst varað í 40 klukkustundir og mest í 240 klukkustundir, sbr. 1. mgr. 22. gr. laganna. Með hliðsjón af varnaðaráhrifum refsinga og tilgangi samfélagsþjónustu þykir nauðsynlegt að henni sé markað 20 klukkustunda lágmark þótt tímalengd vararefsingar sé styttri en fangelsi í 15 daga. Á hinn bóginn er lagt til að hámarksvararefsing í eitt ár verði fullnustuð með 480 klukkustunda samfélagsþjónustu. Þó svo að ekki sé unnt að fullnusta þyngri dóm en sex mánaða óskilorðsbundið fangelsi með samfélagsþjónustu þykir ekki óvarlegt að þessi heimild taki til vararefsingar allt að einu ári, enda eru sektir ávallt vægari refsing en óskilorðsbundið fangelsi.
Samkvæmt 2. mgr. verður vararefsing ekki fullnustuð með samfélagsþjónustu ef dómþoli hefur í einni eða fleiri refsiákvörðunum verið dæmdur í óskilorðsbundið fangelsi og gert að greiða sekt og samanlögð fangelsisrefsing og vararefsing er lengri en eitt ár. Sama gildir ef fullnusta á í einu lagi vararefsingu samkvæmt fleiri en einni sektarákvörðun. Þykir ekki rétt að heimila fullnustu vararefsingar með samfélagsþjónustu þegar refsing vegna brotastarfsemi í heild sinni er þyngri en fangelsi í eitt ár. Þetta ákvæði tekur vitanlega aðeins til fullnustu vararefsingar með samfélagsþjónustu og því gildir eftir sem áður skilyrði 1. mgr. 22. gr. um að þyngri refsing en sex mánaða óskilorðsbundið fangelsi verður ekki fullnustuð með samfélagsþjónustu.
Um b-lið (26. gr. b).
Lagt er til að ákvæði 23.–26. gr. laganna gildi um fullnustu vararefsingar með samfélagsþjónustu að öðru leyti en því að í stað fangelsismálastofnunar ber að senda lögreglustjóra umsókn um samfélagsþjónustu, enda fer hann með innheimtu sekta, sbr. 2. mgr. 52. gr. hegningarlaga. Lögreglustjóri sendir síðan fangelsismálastofnun beiðnina ásamt umsögn sinni til ákvörðunar. Þykir heppilegast að fangelsismálastofnun taki einnig ákvörðun um fullnustu vararefsingar með samfélagsþjónustu þannig að stofnunin fari í heild sinni með þau mál sem lúta að samfélagsþjónustu.
Um 5. gr.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Frumvarp til laga um breyting á lögum um fangelsi og fangavist,
nr. 48 19. maí 1988, með síðari breytingum.