Ferill 510. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
123. löggjafarþing 1998–99.
Þskj. 822 — 510. mál.
Frumvarp til laga
um Háskólann á Akureyri.
(Lagt fyrir Alþingi á 123. löggjafarþingi 1998–99.)
I. KAFLI
Hlutverk.
1. gr.
II. KAFLI
Kennarar og stúdentar.
2. gr.
Prófessorar, dósentar og lektorar hafa einir kennslu og rannsóknir að aðalstarfi. Aðjúnktar eru ráðnir til eins árs hið skemmsta. Stundakennarar eru ráðnir til eins árs eða skemmri tíma.
Háskólaráð setur nánari reglur um starfsskyldur kennara.
3. gr.
Umsóknum um prófessorsstarf, dósents- og lektorsstörf skulu fylgja upplýsingar um háskólamenntun, vísindastörf og önnur störf, svo og ritsmíðar og rannsóknir umsækjenda.
Rektor skal skipa þriggja manna dómnefnd eftir tilnefningu háskólaráðs og menntamálaráðherra til tveggja ára í senn, til þess að dæma um hæfi umsækjenda til að gegna starfi prófessors, dósents eða lektors. Háskólaráð tilnefnir tvo menn í nefndina og er annar þeirra formaður. Annar fulltrúa háskólaráðs skal starfa utan háskólans. Menntamálaráðherra tilnefnir einn mann í nefndina. Varamenn skulu skipaðir á sama hátt.
Í dómnefnd má skipa þá eina sem lokið hafa meistaraprófi úr háskóla.
Að ábendingu viðkomandi deildar skal rektor hverju sinni tilnefna sérfræðing til ráðgjafar fyrir dómnefnd um mat á fræðistörfum umsækjenda.
Dómnefnd skal gefa rökstutt álit um hvort ráða megi af vísindagildi rita og rannsókna umsækjenda, svo og af námsferli hans og störfum, að hann sé hæfur til að gegna starfinu. Engum manni má veita starf prófessors, dósents eða lektors nema meiri hluti dómnefndar hafi látið það álit í ljós að hann sé til þess hæfur.
Háskólaráði er heimilt að setja reglur sem kveða á um að ákvæði 3. mgr. gildi við ráðningu sérfræðinga á sviði rannsókna og annarra fræðistarfa við háskólann.
Heimilt er að flytja lektor úr lektorsstarfi í dósentsstarf og dósent úr dósentsstarfi í prófessorsstarf, enda liggi fyrir hæfnisdómur dómnefndar.
Háskólaráð setur nánari reglur um nýráðningar og framgang í starfi þar sem einnig er kveðið á um störf dómnefnda og meðferð umsókna.
4. gr.
Við skrásetningu til náms greiðir stúdent skrásetningargjald, 25.000 kr. Heimilt er að taka 15% hærra gjald af þeim sem fá leyfi til skrásetningar utan auglýstra skrásetningartímabila.
III. KAFLI
Stjórnskipulag.
5. gr.
Í háskólaráði eiga sæti:
1. Rektor, sem er sjálfkjörinn í ráðið og er jafnframt forseti þess.
2. Tveir fulltrúar kennara sem ráðnir eru ótímabundið við skólann og tveir til vara, kosnir á almennum fundi þeirra til tveggja ára í senn.
3. Einn fulltrúi stúdenta og einn til vara, kosnir til tveggja ára í senn samkvæmt reglum stúdentafélags háskólans.
4. Einn fulltrúi skipaður af menntamálaráðherra og einn til vara til tveggja ára í senn.
Varaforseta kýs ráðið úr hópi háskólaráðsfulltrúa kennara.
.
6. gr.
Háskólaráðsfundur er ályktunarhæfur, ef helmingur atkvæðisbærra fulltrúa sækja fund hið fæsta. Afl atkvæða ræður úrslitum mála. Ef atkvæði eru jöfn sker atkvæði forseta úr. Varafulltrúar skulu sitja fundi háskólaráðs í forföllum aðalfulltrúa.
7. gr.
8. gr.
Stofnanir og einstakir starfsmenn háskólans, sem ekki lúta sérstakri stjórn, heyra beint undir embætti rektors.
9. gr.
Á grundvelli námskrár skal árlega gefa út kennsluskrá þar sem m.a. er gerð grein fyrir tilhögun náms, kennsluháttum og námsmati. Í kennsluskrá eða öðrum starfsáætlunum einstakra deilda skal enn fremur kveðið á um missira- eða annaskiptingu, kennslutíma, próftímabil, leyfi og önnur atriði er varða skipulag náms.
Háskólaráð staðfestir námskrár og kennsluskrár, en deildarráð ber ábyrgð á gerð þeirra.
IV. KAFLI
Kennsla, framkvæmd prófa, agaviðurlög.
10. gr.
Stúdent á rétt til að fá útskýringar kennara á mati skriflegrar úrlausnar sinnar ef hann æskir þess innan 15 daga frá birtingu einkunnar. Vilji stúdent sem ekki hefur staðist próf þá eigi una mati kennarans getur hann snúið sér til viðkomandi deildarforseta. Skal þá prófdómari skipaður í hverju tilviki. Einnig getur kennari eða meiri hluti stúdenta, telji þeir til þess sérstaka ástæðu, óskað skipunar prófdómara í einstöku prófi. Háskólarektor skipar prófdómendur að fengnum tillögum háskóladeildar.
11. gr.
V. KAFLI
Rannsóknir, bókasafn o.fl.
12. gr.
Rannsóknastofnunin skal eftir því sem aðstæður leyfa veita stúdentum skólans ráðgjöf og fræðslu um skipulagningu og framkvæmd rannsókna.
Háskólaráð skal setja reglur, sem menntamálaráðherra staðfestir, um starfsemi rannsóknastofnunarinnar, um skipan stjórnar og gjaldtöku fyrir þjónustu sem rannsóknastofnunin veitir.
Heimilt er háskólaráði að stofna sérstaka rannsóknasjóði. Skal um þá sett skipulagsskrá.
13. gr.
14. gr.
Háskólaráði er heimilt að semja við félög stúdenta, hollvinasamtök, einstaklinga, samtök þeirra og fyrirtæki eða opinberar stofnanir um að taka að sér þjónustu fyrir hönd Háskólans á Akureyri enda sé farið að ákvæðum í 30. gr. laga um fjárreiður ríkisins.
15. gr.
16. gr.
Háskólaráð setur sérstakar reglur um veitingu doktorsnafnbótar, þ.m.t. um doktorsnám og um vörn doktorsritgerða.
VI. KAFLI
Gildistaka, reglugerð o.fl.
17. gr.
18. gr.
19. gr.
Ákvæði til bráðabirgða.
Núverandi rektor Háskólans á Akureyri situr út yfirstandandi kjörtímabil sitt, en að því loknu skal skipa rektor til fimm ára skv. 7. gr. laga þessara.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
I.
Með frumvarpi þessu er verið að samræma lög um Háskólann á Akureyri lögum um háskóla, nr. 136/1997, en þau lög kveða á um að sérlög, sem nú eru í gildi um einstakar háskólastofnanir, verði endurskoðuð og efni þeirra aðlagað nýju lögunum. Háskólinn á Akureyri var formlega stofnaður með lögum nr. 18/1988 og hafa þau lög verið endurskoðuð, sbr. núgildandi lög nr. 51/1992. Frumvarp þetta hefur verið unnið í náinni samvinnu við yfirstjórn háskólans, bæði rektor og háskólanefnd. Við samningu frumvarpsins var höfð hliðsjón af nýsettum lögum nr. 137/1997, um Kennaraháskóla Íslands.
Lög nr. 136/1997, um háskóla, setja háskólastofnunum almennan ramma varðandi stjórnsýslu stofnunarinnar og fjárveitingar af hálfu ríkisins auk þess sem sett eru meginskilyrði sem skólastofnun þarf að uppfylla til þess að geta talist háskóli.
Ákvæði frumvarpsins um stjórnsýslu Háskólans á Akureyri eru í samræmi við lög um háskóla og hafa verið aðlöguð þeim auknu völdum og ábyrgð sem fylgja í kjölfar aukins sjálfstæðis stofnunarinnar. Lagt er til að háskólaráð komi í stað háskólanefndar samkvæmt gildandi lögum og að um skipun þess fari samkvæmt lögum um háskóla. Tillögur frumvarpsins fela það í sér að fulltrúar í ráðinu verða fimm í stað níu áður. Frumvarpið gerir ráð fyrir að sú tilhögun verði óbreytt að störf deildarforseta séu auglýst laus til umsóknar í samræmi við þá skipan sem verið hefur hjá Háskólanum á Akureyri.
Lög nr. 136/1997, um háskóla, kveða m.a. á um fjárveitingar af hálfu ríkisins til háskólastofnana. Skulu þær ákveðnar á grundvelli fjárhags- og starfsáætlunar hvers skóla. Menntamálaráðherra er heimilt að gera samning við viðkomandi háskólastofnun um þjónustu og verkefni og greiðslur ríkisins fyrir þau í þeim tilgangi að skólarnir taki á sig aukna rekstrarábyrgð. Slíkur samningur tryggir að námsframboð viðkomandi stofnunar sé í samræmi við vilja stjórnvalda og að ákvarðanir þar að lútandi séu teknar á grundvelli heildaryfirlits um þörf fyrir háskólamenntun í landinu. Gera lög um háskóla ráð fyrir að skilgreindar verði almennar hlutlægar grundvallarreglur sem fjárveitingar til háskóla skulu taka mið af, sbr. 20. gr. laganna. Gerð sérstakra reiknireglna fyrir fjárveitingar til háskóla er nú á lokastigi og munu þar mótaðar meginreglur um fjárveitingar ríkisins til háskólastofnana.
II.
1. Lög þessi ásamt háskólalögunum mynda ramma um starfsemi stofnunarinnar. Yfirstjórn skólans verður fengið sjálfdæmi innan þeirra marka sem lög þessi og háskólalögin setja, verði frumvarpið að lögum. Skólinn ákvarðar sjálfur deildaskiptingu og aðrar stjórnunareiningar. Rektor ræður alla kennara, þar með talda prófessora. Í tengslum við aukið sjálfstæði um innri málefni kemur ákvæði um að í háskólaráði sitji fulltrúar sem ekki starfa innan stofnunarinnar og er það í samræmi við lög um háskóla.
2. Ekki er í frumvarpinu nákvæmlega skilgreint hvaða nám skuli vera í boði innan háskólans þó að tilgreind séu tiltekin menntunarsvið sem Háskólanum á Akureyri ber að leggja sérstaka áherslu á. Tekið er fram að skólanum sé heimilt að annast framhaldsmenntun á þeim sviðum sem hann starfar á. Lengd náms verður ákveðin í námskrá háskólans.
3. Ekki er tilgreint í frumvarpinu hvernig deildarskipan skólans skuli vera og er það hlutverk háskólaráðs að ákveða það.
4. Í lögum nr. 136/1997, um háskóla, er skýrt afmarkað hverjir fara með formleg völd og ábyrgð í háskólum og því þarf ekki að tilgreina þá í frumvarpi þessu.
5. Í frumvarpinu er lagt til að háskólaráð komi í stað háskólanefndar og að í háskólaráði sitji fimm fulltrúar.
6. Í lögum nr. 136/1997, um háskóla, er nákvæmlega tilgreint hvernig fjárveitingar til háskóla skulu ákvarðaðar og því er ekki fjallað um það í frumvarpinu.
7. Frumvarpið gerir ráð fyrir að Háskólinn á Akureyri hafi heimild til þess að semja við aðrar stofnanir og fyrirtæki, sem tengjast starfssviði skólans, um kennslu, rannsóknir, ráðningu kennara og annarra starfsmanna. Háskólinn hefur haft heimild til þess að gera slíka samninga við stofnanir og hefur það gefist vel. Með frumvarpinu er lagt til að heimild þessi verði rýmkuð þannig að háskólanum verði einnig heimilt að semja við fyrirtæki og enn fremur til þess að gera samstarfssamninga um ráðningu kennara. Er það í samræmi við þá þróun sem orðið hefur á þessu sviði.
8. Í frumvarpinu er lagt til að haldið verði í það fyrirkomulag núgildandi laga um Háskólann á Akureyri að stöður deildarforseta verði auglýstar lausar til umsóknar. Jafnframt er lagt til að það verði undir háskólaráði komið hvernig yfirstjórn deilda verði háttað. Hvort æðsta ákvörðunarvald verði í höndum deildarráðs eða deildarfunda og hver verði verkaskipting deildarforseta og yfirstjórnar deildarinnar. Þannig er skólanum auðveldað að móta sjálfur starfsemi sína.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Um 2. gr.
Um 3. gr.
Um 4. gr
Í 2. mgr. 4. gr. er ákvæði um skrásetningargjald. Það er sambærilegt við ákvæði 6. mgr. 21. gr. gildandi laga um Háskóla Íslands, nr. 131/1990, sbr. 1. gr. laga nr. 29/1996, en þó með tveimur breytingum.
Í fyrsta lagi er lagt til að upphæð skrásetningargjaldsins, sem kemur til endurskoðunar við afgreiðslu fjárlaga ár hvert, verði hækkuð úr 24.000 kr. í 25.000 kr. Er það gert til að fylgja eftir verðlagshækkunum frá þeim tíma er skrásetningargjald við Háskóla Íslands var síðast ákveðið og enn fremur til samræmis við 4. gr. laga um Kennaraháskóla Íslands, nr. 137/1997. Skrásetningargjaldið og kostnaðarliðir sem undir það falla voru skýrðir í greinargerð með tillögu um lagabreytingu, sbr. lög nr. 29/1996. Gjaldið er bókfært hjá yfirstjórn háskólans í samræmi við fjárlög og stendur undir hluta kostnaðar við háskólastarfið. Þar má sem dæmi nefna margvíslega þjónustu sem stúdentum er veitt á námstímanum utan formlegra kennslustunda, svo sem skráningu þeirra í námskeið og próf, varðveislu upplýsinga um námsferil stúdenta, upplýsingar um námsferil sem sendar eru stúdentum, auglýsing og miðlun upplýsinga vegna skráningar, skipulag kennslu og prófa, kennsluskrá, stúdentaskírteini, aðgang að þjónustu stúdentaskrár, deildaskrifstofum, alþjóðaskrifstofu, námsráðgjöf, bókasafni og tölvum og prenturum háskólans.
Samkvæmt lögum um háskóla á háskólaráð að samþykkja fjárhagsáætlun allra deilda skólans og skólans í heild og síðan að semja við menntamálaráðherra um fjárveitingar til skólans á grundvelli langtímaáætlunar, sbr. ákvæði 19. og 20. gr. laga um háskóla. Þannig hefur menntamálaráðherra tök á því að hafa áhrif á menntastefnu skólans.
Um 5. gr.
Um 6. gr.
Um 7. gr.
Um 8. gr.
Í greininni er kveðið á um að háskólaráð setji reglur um yfirstjórn deilda og hvernig deildarforseti er valinn. Hliðstætt gildir um aðrar stjórnunareiningar sem háskólaráð telur nauðsynlegt að afmarka sérstaklega. Þeir starfsmenn eða stofnanir sem ekki lúta sérstakri stjórn heyra beint undir rektor. Þetta ákvæði breytir engu um að rektor ræður alla starfsmenn skólans.
Um 9. gr.
Um 10. gr.
Um 11.gr.
Um 12. gr.
Um 13. gr.
Um 14. gr.
Í 14. gr. er kveðið á um að heimilt sé að taka gjald fyrir þjónustu sem háskólinn lætur í té. Með hliðsjón af 3. mgr. 19. gr. laga um háskóla, nr. 136/1997, er hér einkum átt við þjónustu sem háskólinn veitir og er fyrir utan hina lögboðnu þjónustu sem háskólanum er skylt að veita. Rökin fyrir gjaldtökuheimildinni eru þau að háskólinn hefur ekki heimild í lögum til að taka gjald fyrir margvíslega þjónustu utan þeirrar lögmæltu þjónustu sem honum er skylt að veita. Dæmi um slíkt gæti verið aukin þjónusta vegna tölvuaðgangs og innhringisambanda fyrir þá stúdenta sem þess óska. Einnig gæti hér fallið undir gjaldtaka fyrir veitingu vottorða um námsástundun og próf sem er utan reglulegrar upplýsingagjafar um þetta efni. Með þessu ákvæði er lagt til að þessi möguleiki verði rýmkaður, en um leið er lögð áhersla á að ákvarðanir um slík þjónustugjöld verða að byggjast á þeim kostnaði sem felst í því að veita þjónustuna.
2. mgr. 14. gr. er ætlað að tryggja með ótvíræðum hætti að háskólaráði sé heimilt að ganga til samninga við félög stúdenta eða önnur félög um tiltekin afmörkuð rekstrarverkefni sem falla ekki undir þá lögmæltu þjónustu sem háskólanum er skylt að veita. Eins má fela fyrirtækjum, samtökum eða stofnunum að sinna þessum verkefnum. Hér undir geta fallið ýmis verkefni er varða til dæmis stoðþjónustu við stúdenta. Gert er ráð fyrir því að það sé á valdi háskólaráðs að semja við félög stúdenta um þjónustu af þessu tagi.
Um 15. gr.
Um 16. gr.
Um 17.–20 gr.
Um ákvæði til bráðabirgða.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um Háskólann á Akureyri.
Að því séð verður hefur frumvarpið óveruleg áhrif á kostnað ríkissjóðs verði það að lögum. Gera má ráð fyrir að skýrari gjaldtökuheimildir geri skólanum kleift að auka þjónustu við stúdenta og aðra í samræmi við eftirspurn.