Ferill 261. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
126. löggjafarþing 2000–2001.
Þskj. 288 — 261. mál.
Frumvarp til laga
um framkvæmd samnings um bann við notkun, birgðasöfnun, framleiðslu og flutningi jarðsprengna gegn liðsafla og um eyðingu þeirra.
(Lagt fyrir Alþingi á 126. löggjafarþingi 2000–2001.)
1. gr.
Bann við jarðsprengjum gegn liðsafla.
2. gr.
Innlent eftirlit.
Á varnarsvæðum fer utanríkisráðherra með lögsögu, sbr. lög um yfirstjórn mála á varnarsvæðunum o.fl.
3. gr.
Alþjóðlegt eftirlit.
Þeir sem eru í rannsóknarsendinefnd sem starfar á grundvelli samningsins skulu njóta friðhelgi og forréttinda hér á landi eins og kveðið er á um í samningnum.
4. gr.
Reglugerðarheimild.
5. gr.
Refsiákvæði.
Tilraun eða hlutdeild í brotum samkvæmt lögum þessum er refsiverð skv. III. kafla almennra hegningarlaga.
6. gr.
Gildistaka.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Með frumvarpi þessu er lagt til að sett verði nauðsynleg lagaákvæði til að unnt verði að fullnægja skuldbindingum samkvæmt samningi um bann við notkun, birgðasöfnun, framleiðslu og flutningi jarðsprengna gegn liðsafla og um eyðingu þeirra sem samþykktur var í Ósló 18. september 1997 (hér eftir nefndur samningurinn). Jafnframt því að samningurinn bannar notkun, birgðasöfnun, framleiðslu og flutning jarðsprengna sem beint er gegn liðsafla skuldbindur hann aðildarríkin til að eyða slíkum sprengjum sem þau eiga eða hafa umráð yfir. Samningurinn tekur hins vegar ekki til jarðsprengna sem beint er gegn skriðdrekum. Samningurinn, sem stundum er nefndur Ottawa-samningurinn, er þriðji alþjóðasamningurinn sem lýtur að jarðsprengjum sem beint er gegn liðsafla. Fyrri samningar, sem gerðir voru árin 1980 og 1996, miða að því að takmarka notkun jarðsprengna gegn liðsafla en þeir skuldbinda ekki aðildarríki líkt og Ottawasamningurinn til að framleiða ekki jarðsprengjur og eyða birgðum. Með þingsályktun 10. mars 1999 veitti Alþingi ríkisstjórninni heimild til að fullgilda samninginn fyrir Íslands hönd. Samningurinn var síðan fullgiltur 5. maí 1999 og öðlaðist gildi að því er Ísland varðar 1. nóvember sama ár. Samningurinn er birtur á þingskjali 964 á 123. löggjafarþingi 1998–99.
Aðdragandi samningsins er hin mikla dreifing og notkun jarðsprengna gegn liðsafla í heiminum og þær afleiðingar sem þetta hefur haft í för með sér. Þrátt fyrir víðtæka hreinsun á jarðsprengjum víða um heim á undanförnum árum er talið að a.m.k. 60–70 milljónir sprengna séu enn faldar í jörðu. Að öllum líkindum er um helmingur sprengnanna á landsvæði tólf ríkja. Talið er að um 10 milljónir sprengna séu í Angóla og svipað magn í hinum kúrdíska hluta Írak. Í Afganistan er álitið að um sex milljónir sprengna liggi niðurgrafnar og um fimm milljónir í Kambódíu. Mikill fjöldi sprengna er og í Bosníu-Hersegóvínu, El Salvador, Eþíópíu, Króatíu, Mósambík og Súdan.
Samningurinn sem hefur að geyma 22 greinar hafði hinn 27. október 2000 verið undirritaður af 133 ríkjum og fullgiltur af hálfu 107 ríkja. Samningurinn öðlaðist gildi á fyrsta degi sjötta mánaðar eftir að 40. fullgildingarskjalið var afhent, þ.e. 1. mars 1999. Með samningnum var stigið stórt skref til að uppræta jarðsprengjur sem beint er gegn liðsafla. Þó ber að hafa í huga að allmörg ríki hafa ekki gerst aðilar að samningnum. Þar á meðal eru Bandaríkin, Indland, Kína, Rússland og Suður-Kórea.
Með samþykkt þessa lagafrumvarps, sem samið var í dómsmálaráðuneytinu í samráði við utanríkisráðuneytið, hefur Ísland komið í framkvæmd ákvæðum samningsins hér á landi eins og krafist er af aðildarríkjunum skv. 9. gr. samningsins.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Í 2. gr. samningsins er að finna skilgreiningu á hugtökum, m.a. þessar:
1. „Jarðsprengja gegn liðsafla“ merkir jarðsprengju sem er ætlað að springa sakir nærveru manns, nálægðar hans eða snertingar og gerir einn mann eða fleiri ófæra, særir þá eða drepur. Jarðsprengjur, sem er ætlað að springa sakir nærveru ökutækis, nálægðar eða snertingar þess, en ekki manns, og hafa meðhöndlunarvarnarbúnað, teljast ekki jarðsprengjur gegn liðsafla af þeirri ástæðu að þær eru með þeim búnaði.
2. „Jarðsprengja“ merkir hergagn sem koma á fyrir undir yfirborði jarðar eða öðru yfirborði, leggja á það eða koma fyrir í námunda við það og er ætlað að springa sakir nærveru, nálægðar eða snertingar manns eða ökutækis.
3. „Flutningur“ merkir, auk eiginlegs flutnings jarðsprengna gegn liðsafla inn á innlent yfirráðasvæði eða út af því, flutning eignarréttar á og yfirráða yfir jarðsprengjunum, en ekki afsal yfirráðasvæðis þar sem jarðsprengjum gegn liðsafla hefur verið komið fyrir.
Um 2. gr.
Um 3. gr.
Með 1. mgr. 3. gr. frumvarpsins er lagt til að lögfest verði heimild fyrir slíku alþjóðlegu eftirliti hér á landi í samræmi við ákvæði samningsins. Gert er ráð fyrir að fulltrúar utanríkisráðuneytisins og ríkislögreglustjóra skuli vera viðstaddir skoðanir samkvæmt greininni.
Í 2. mgr. 3. gr. frumvarpsins er þeim sem eru í rannsóknarsendinefnd sem starfar á grundvelli samningsins veitt friðhelgi og forréttindi hér á landi eins og kveðið er á um í samningnum. Í 10. mgr. 8. gr. samningsins segir að þeir sem eru í rannsóknarsendinefnd skuli njóta réttinda og griðhelgi skv. VI. gr. samningsins um réttindi og griðhelgi Sameinuðu þjóðanna sem var samþykktur 13. febrúar 1946. Sá samningur hefur lagagildi hér á landi, sbr. lög nr. 13/1948.
Um 4. gr.
Um 5. gr.
Um 6. gr.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um framkvæmd samnings um bann við notkun, birgðasöfnun, framleiðslu og flutningi jarðsprengna gegn liðsafla
og um eyðingu þeirra.