131. löggjafarþing 2004–2005.
Þskj. 1028 — 675. mál.
Frumvarp til laga
um happdrætti.
(Lagt fyrir Alþingi á 131. löggjafarþingi 2004–2005.)
1. gr.
Gildissvið.
Ráðherra mælir nánar fyrir um skilgreiningu, gerðir og flokka happdrætta í reglugerð.
2. gr.
Starfræksla happdrætta.
Happdrætti þar sem spilað er um peninga eða peningaígildi er óheimilt að reka nema samkvæmt sérstakri lagaheimild. Skal í lögunum kveðið á um fyrirkomulag happdrættis, gjöld, rekstrarskilyrði og rekstrarform. Um happdrætti samkvæmt þessari málsgrein skulu að öðru leyti gilda ákvæði 1. mgr. 3. gr., 1. mgr. 5. gr., 6. gr. og 9.–11. gr.
3. gr.
Leyfisveiting.
Leyfi fyrir happdrætti má eigi veita sama aðila oftar en tvisvar sinnum á hverju almanaksári.
Ráðherra getur ákveðið með reglugerð að sýslumenn annist leyfisveitingar fyrir minni háttar happdrættum þar sem heildarfjárhæð vinninga fer eigi fram úr nánar tilteknum fjárhæðarmörkum. Þá getur ráðherra heimilað með reglugerð að sýslumenn veiti leyfi fyrir staðbundnum veðmálahappdrættum.
4. gr.
Undanþága frá leyfisskyldu.
5. gr.
Skilyrði leyfisveitingar.
Happdrættisleyfi skal að jafnaði bundið því skilyrði að ekki megi draga oftar en einu sinni í happdrættinu. Skal sölutímabil happdrættisins að hámarki vera tveir mánuðir frá þeim degi sem tiltekinn er í happdrættisleyfi. Heimilt er þó, ef sérstakar ástæður mæla með því, að framlengja sölutímann um einn mánuð. Ráðherra kveður nánar á um fyrirkomulag útdráttar í reglugerð.
6. gr.
Lágmarksaldur.
7. gr.
Verðmæti vinninga.
8. gr.
Leyfisgjald.
9. gr.
Skyldur leyfishafa.
10. gr.
Eftirlit.
11. gr.
Refsingar.
a. af ásetningi eða stórfelldu gáleysi rekur happdrættis- eða veðmálastarfsemi hér á landi án þess að hafa til þess happdrættisleyfi samkvæmt lögum þessum,
b. af ásetningi eða stórfelldu gáleysi auglýsir, kynnir eða miðlar hvers konar upplýsingum um happdrætti sem ekki hefur verið veitt leyfi fyrir samkvæmt lögum þessum eða uppfyllir ekki skilyrði laganna.
Nú er brotastarfsemi sem fellur undir 1. mgr. umfangsmikil eða ítrekuð, og getur hún þá varðað fangelsi allt að einu ári.
Það varðar sektum ef maður af ásetningi eða stórfelldu gáleysi
a. í atvinnuskyni og án heimildar happdrættisleyfishafa auglýsir, kynnir, miðlar eða stuðlar að þátttöku í happdrætti sem rekið er samkvæmt lögum þessum,
b. falbýður án heimildar happdrættisleyfishafa hvers konar happdrættisgögn.
Nú er brot framið í starfsemi lögaðila og má þá gera lögaðilanum fésekt skv. II. kafla A almennra hegningarlaga.
12. gr.
Reglugerð.
13. gr.
Gildistökuákvæði og brottfall eldri laga.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Frumvarp þetta er samið í dómsmálaráðuneytinu og felur það í sér heildarendurskoðun á reglum um leyfisveitingu til starfrækslu almennra happdrætta, sbr. lög nr. 6 15. júní 1926, um happdrætti (lotterí) og hlutaveltur (tombólur).
Umræður um endurskoðun happdrættislaganna frá 1926 er ekki ný af nálinni. Fróðlega umfjöllun um lagaumgjörð happdrætta á Íslandi er að finna í skýrslu nefndar um framtíðarskipan happdrættismála á Íslandi sem gefin var út af dóms- og kirkjumálaráðuneytinu árið 1999, sjá www.domsmalaraduneyti.is/utgefid-efni/skyrslur_til_radherra/nr/685.
Nefndin um framtíðarskipan happdrættismála komst að þeirri niðurstöðu að margt mætti betur fara í skipan happdrættisstarfsemi hér á landi. Löggjöfin væri ófullkomin og ósamstæð og nauðsynlegt væri að bæta úr því þannig að fyrir hendi væri skýr lagagrundvöllur um þessa umfangsmiklu starfsemi. Í niðurstöðukafla nefndarinnar segir að nefndin telji brýnt að fram fari endurskoðun og setning nýrra laga um happdrættismálefni.
Þá hefur þróunin í Evrópu og kröfur vegna aðildar Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu knúið dyra og þykja ákvæði laganna frá 1926 ekki vera í fullu samræmi við skyldur vegna aðildarinnar. Stefna Evrópusambandsins í happdrættismálefnum er í mótun. Innan þess hafa öflugir hagsmunaaðilar í einstökum löndum lagt þunga áherslu á að ekki verði hróflað við þeirri skipan sem tryggir að unnt sé að nýta tekjur af happdrættum til þjóðþrifamála heima fyrir auk þess sem gerðar séu ráðstafanir til að sporna gegn afbrotum og fíkn vegna happdrætta og fjárhættuspila hvers konar. Á þessari stundu verður ekkert fullyrt um inntak þeirra efnisreglna sem um þetta munu gilda á Evrópska efnahagssvæðinu þegar fram líða stundir. Í mörgum ríkjum eru meginreglur hinar sömu og hér á landi og byggjast á siðfræðilegum og menningarlegum grunni; happdrættisstarfsemi er bönnuð nema með leyfi eða í umsjá yfirvalda. Er ágóðanum fundinn vís staður þannig að tryggt sé að hann renni til fyrir fram ákveðinna málefna.
Núverandi skipan happdrættismála hér á landi hefur sætt gagnrýni Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA). Stofnunin telur það brjóta í bága við samninginn um Evrópska efnahagssvæðið að hér skuli happdrættisstarfsemi bundin við íslensk fyrirtæki. Í frumvarpinu er komið til móts við þessa gagnrýni ESA, án þess að horfið sé frá þeirri meginreglu að starfsemin sé háð leyfi dóms- og kirkjumálaráðuneytisins.
Við endurskoðun happdrættislaganna frá 1926 hefur ekki verið hróflað við sérlögum um peningahappdrætti og vöruhappdrætti, þ.e. Happdrætti Háskóla Íslands, sbr. lög nr. 13 13. apríl 1973, Happdrætti Dvalarheimilis aldraðra sjómanna, sbr. lög nr. 16 13. apríl 1973, Happdrætti Sambands íslenskra berkla- og brjóstholssjúklinga, sbr. lög nr. 18 22. apríl 1959, um getraunir (Íslenskar getraunir), sbr. lög nr. 59 29. maí 1972, um talnagetraunir (Íslenska getspá), sbr. lög nr. 26 2. maí 1986, og um söfnunarkassa, sbr. lög nr. 73 19. maí 1994.
Gert er ráð fyrir að áfram verði mælt fyrir um þessi happdrætti í sérstökum lögum, sbr. 2. mgr. 2. gr. frumvarpsins. Samkvæmt ákvæðinu er jafnframt gert ráð fyrir að ýmis ákvæði laganna, ef samþykkt verða, gildi jafnframt um peningahappdrætti sem fá leyfi til starfrækslu samkvæmt sérstakri lagaheimild. Í dóms- og kirkjumálaráðuneytinu er verið að undirbúa breytingar á sérlögum um peningahappdrætti þar sem meðal annars verður tekin afstaða til þess, hvort afnema beri einkaleyfi Happdrættis Háskóla Íslands og fella niður einkaleyfisgjald þess en bæta ríkissjóði tekjutap vegna þess með sérstakri gjaldtöku á þá sem fá leyfi til að starfrækja peningahappdrætti og annað sem fellur undir leyfilegt fjárhættuspil.
Frumvarpið hefur að geyma ákvæði um ýmis grundvallaratriði sem dóms- og kirkjumálaráðherra ber að hafa í huga við veitingu happdrættisleyfis. Má þar sérstaklega nefna ákvæði frumvarpsins, sem er að finna í 1. mgr. 3. gr., um að einungis megi veita leyfi félagi, samtökum eða stofnun sem staðfestu hafa á Evrópska efnahagssvæðinu ef þau starfa í þeim tilgangi að afla fjár til almannaheilla hér á landi, svo sem til þjóðfélags-, líknar-, menningar-, íþrótta- eða góðgerðarmála, svo og til alþjóðlegs mannúðarstarfs.
Þá er lagt til í 1. mgr, 5. gr. að ráðherra hafi heimild til að binda leyfi til að reka happdrætti því skilyrði að útgjöld vegna auglýsinga séu innan ákveðinna marka auk þess sem leyfishafi leggi af mörkum fé til rannsókna og aðgerða sem miða að því að sporna gegn spilafíkn og afleiðingum hennar.
Eins og áður sagði er markmið frumvarpsins að setja almenna lagaumgjörð um happdrætti. Fjallað verði um leyfisveitingarnar, hverjir geti sótt um leyfi, skilyrði fyrir þeim, undanþágur, leyfisgjöld og þær skyldur er hvíla á leyfishöfum. Núgildandi lög eru hljóð um þessi atriði og er það mjög til baga.
Frumvarpið gerir ekki ráð fyrir neinu sérstöku eftirlitskerfi með happdrættum heldur verði það í höndum dóms- og kirkjumálaráðuneytisins sem getur leitað til sérfróðra aðila til að sinna einstökum þáttum eftirlitsins, ef svo ber undir, og er í slíkum tilvikum heimilt að krefja viðkomandi leyfishafa um greiðslu á reikningsfærðum kostnaði við eftirlitið, sbr. 11. gr. frumvarpsins.
Um efni frumvarpsins vísast að öðru leyti til athugasemda við einstakar greinar hér á eftir.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Um 2. gr.
Önnur happdrætti verði einungis heimilt að starfrækja með leyfi ráðherra nema lög eða reglugerðir mæli fyrir um undantekningu þar á.
Um 3. gr.
Í ljósi athugasemda, sem borist hafa frá Eftirlitsstofnun EFTA um 2. gr. gildandi happdrættislaga, er lagt til að leyfisveitingin verði ekki bundin við innlenda lögaðila heldur nái til lögaðila sem hafi staðfestu á Evrópska efnahagssvæðinu. Þeir aðilar eru þó bundnir hinum almennu skilyrðum um leyfi sem lýst er í þessari grein frumvarpsins.
Um 4. gr.
Hér er við það miðað að vinningar skuli vera annaðhvort vörur eða þjónusta en ekki peningar. Þá er það jafnframt skilyrði að vinningar skuli dregnir út á samkomunni sjálfri. Nauðsynlegt þykir að þessi tegund happdrætta, sem verði undanþegin leyfisskyldu, verði afmörkuð nánar, þar á meðal um hámarksfjárhæð vinninga. Því þykir rétt að sett verði nánari ákvæði í reglugerð um þau.
Um 5. gr.
Í 2. mgr. er að finna ákvæði um skilyrði sem sett eru um fyrirkomulag happdrættisins. Miða þau að því að hafa skýr tengsl á milli þess happdrættis sem á að halda og þess leyfis sem veitt er í því sambandi. Auðveldar það m.a. eftirlit með happdrættum.
Um 6. gr.
Um 7. gr.
Um 8. gr.
Hingað til hafa skyndihappdrætti verið gjaldskyld skv. 48. tölul. 11. gr. laga um aukatekjur ríkissjóðs, nr. 88/1991, með síðari breytingum. Er gjaldið í dag 5.500 kr. Ekki er gert ráð fyrir að verulegar breytingar verði á gjaldtöku fyrir skyndihappdrætti, en aftur á móti er hér miðað við að lagt verði gjald á allar tegundir happdrætta. Er það m.a. í samræmi við það sem tíðkast í öllum nágrannaríkjum okkar.
Gert er ráð fyrir að um peningahappdrætti gildi sérreglur og að kveðið verði á um gjald vegna þeirra í sérlögum um þau.
Um 9. gr.
Fyrrgreind skilyrði gilda um venjuleg happdrætti þar sem miðar eru prentaðir út og seldir. Að því er snertir önnur form happdrætta, t.d. skafmiða, bingó o.fl., er um líkar skyldur að ræða, en einnig aðrar skyldur sem leiðir af formi happdrættisins og er nauðsynlegt að kveðið verði nánar á um þær í reglum sem settar verða. Þær lúta fyrst og fremst að skyldu um upplýsingar til þátttakenda um vinninga, um útdrátt þeirra, um birtingu og greiðslu vinninga, svo og skýrslur og reikningsskil um viðkomandi happdrætti til stjórnvalda.
Í reglugerð yrði unnt að setja ákvæði um tímabundið leyfi til ákveðinnar starfsemi, t.d. til að reka bingó, og skilyrði um að leyfi yrði ekki endurnýjað nema að fullnægðum kröfum um reikningsskil og yfirlit yfir starfsemina.
Um 10. gr.
Um 11. gr.
Um 12. gr.
Um 13. gr
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um happdrætti.
Samkvæmt núverandi ákvæði aukatekjulaga er innheimt leyfisgjald af skyndihappdrættum, sem nú nemur 5.500 kr. Í frumvarpinu er lagt til að gjaldið verði lagt á allar tegundir happdrætta en þar sem gjaldið er lágt skilar það óverulegum tekjum. Í frumvarpinu er einnig gert ráð fyrir að krefja megi leyfishafa um greiðslu fyrir sérstakan kostnað við eftirlitsathuganir sérfróðra aðila, t.d. endurskoðenda eða tæknimanna. Um er að ræða heimildarákvæði sem ekki virðist ástæða til að ætla að reyni oft á og er því ekki reiknað með að þær tekjur verði umtalsverðar.