Ferill 171. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
144. löggjafarþing 2014–2015.
Þingskjal 576 — 171. mál.
Svar
fjármála- og efnahagsráðherra við fyrirspurn frá Þorsteini Sæmundssyni
um sparnað af sameiningu ráðuneyta.
1. Hver var heildarkostnaðurinn við sameiningu ráðuneyta á síðasta kjörtímabili?
Á tímabilinu voru verulegar skipulagsbreytingar á ráðuneytum í Stjórnarráðinu. 1. október 2009 tók gildi breyting á reglugerð nr. 177/2007, um Stjórnarráð Íslands, en þá tóku gildi ýmsar breytingar á verkefnum og skipulagi ráðuneytanna. Hinn 1. janúar 2011 tóku gildi lög nr. 121/2010, um breytingu á lögum um Stjórnarráð Íslands. Þá tók innanríkisráðuneyti til starfa með samruna dómsmála- og mannréttindaráðuneytis annars vegar og samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytis hins vegar. Á sama tíma tók velferðarráðuneyti til starfa með sameiningu heilbrigðisráðuneytis annars vegar og félags- og tryggingamálaráðuneytis hins vegar. Hinn 1. september 2012 tók gildi forsetaúrskurður nr. 99/2012, um skiptingu Stjórnarráðs Íslands í ráðuneyti. Breytingarnar fólu í sér að í stað iðnaðarráðuneytis, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytis, umhverfisráðuneytis, efnahags- og viðskiptaráðuneytis og fjármálaráðuneytis komu atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti, fjármála- og efnahagsráðuneyti og umhverfis- og auðlindaráðuneyti.
Á síðasta kjörtímabili urðu þannig til þrjú ný ráðuneyti með sameiningu, atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti, innanríkisráðuneyti og velferðarráðuneyti. Einnig voru ýmsar tilfærslur á verkefnum og málaflokkum á milli ráðuneyta sem leiddu til nafnabreytinga á öðrum ráðuneytum. Hver tilfærsla á málaflokki eða verkefnum á milli ráðuneyta er ekki talin vera sameining þó að nafnabreyting hafi átt sér stað. Litið er svo á að minni háttar tilfærslur hafi verið á verkefnum þriggja ráðuneyta, þ.e. forsætisráðuneytis, utanríkisráðuneytis og mennta- og menningarmálaráðuneytis. Í töflu 1 hér á eftir má sjá yfirlit yfir einskiptiskostnað vegna sameiningar atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins, innanríkisráðuneytisins og velferðarráðuneytisins auk annars kostnaðar sem varð vegna tilfærslu verkefna og málaflokka til fjármála- og efnahagsráðuneytisins og umhverfis- og auðlindaráðuneytisins.
Tafla 1. Yfirlit yfir einskiptiskostnað vegna sameiningar
á síðasta kjörtímabili á verðlagi ársins 2013.
| Verkefni | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | Samtals |
| Ásýnd og kynning | 1.748.266 | 3.145.434 | 4.893.699 | |||
| Húsnæði | 16.804.303 | 14.251.179 | 265.455.576 | 28.047 | 5.000.000 | 301.539.105 |
| Tæki og búnaður | 22.593.058 | 3.734.216 | 26.327.274 | |||
| Annað | 24.589.284 | 20.954.059 | 38.844.746 | 19.621.120 | 104.009.209 | |
| Samtals | 16.804.303 | 38.840.463 | 310.750.958 | 45.752.442 | 24.621.120 | 436.769.287 |
Hjá sumum ráðuneytum fóru starfsmenn á biðlaun. Í töflu 1 er ekki að finna kostnað vegna biðlauna þar sem óljóst er hvort slíkt hafi falið í sé kostnaðarauka í öllum tilvikum. Greiðsla biðlauna telst ekki til kostnaðar nema ráðinn sé annar starfsmaður í staðinn í sambærilegt starf. Sumt af því húsnæði sem lagfæra þurfti í tengslum við sameiningu ráðuneyta var vegna uppsafnaðrar viðhalds- og endurnýjunarþarfar. Fyrir vikið er ekki hægt að fullyrða að allur húsnæðiskostnaður sé vegna sameiningar ráðuneyta þar sem þörfin á viðhaldi var þegar til staðar og þurfti að ganga í lagfæringar óháð sameiningu.
2. Hvaða áhrif höfðu sameiningarnar á rekstrarkostnað Stjórnarráðsins og hversu mikið hefur sparast á ári síðan þær voru gerðar?
Í töflu 2 hér á eftir má finna yfirlit yfir útgjöld aðalskrifstofa ráðuneyta sem sameinuðust á tímabilinu og þeirra sem fengu umfangsmeiri málaflokka og verkefni. Útgjaldatölur í töflunni miðast við fjárveitingar til aðalskrifstofa í fjárlögum og fjáraukalögum fyrir árin 2008– 2013 og fjárlög fyrir árið 2014. Á þessu tímabili hafa verkefni flust á milli ráðuneyta og jafnvel ráðuneyta og stofnana, breytingar verið gerðar á skipulagi ráðuneyta, ýmis tímabundin átaksverkefni verið unnin og þeim hætt o.s.frv.
Til viðbótar við breytingar innan Stjórnarráðsins á þessu tímabili var farið í umtalsverðar hagræðingaraðgerðir innan ráðuneytanna óháð skipulagsbreytingum. Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2013 má finna í kafla 3.5 umfjöllun um þær sparnaðaraðgerðir sem gripið var til á árunum 2009–2013 og þær sundurliðaðar eftir málaflokkum og hagrænni skiptingu. Þar kemur fram að aðhaldsmarkmið í málaflokknum opinber stjórnsýsla var 31,9% á aðalskrifstofur ráðuneytanna í fjárlögum fyrir árin 2009–2013.
Tafla 2. Útgjöld aðalskrifstofa ráðuneyta sem voru sameinaðar eða urðu fyrir umtalsverðum breytingum á tímabilinu 2008–2013 á verðlagi* ársins 2013
auk fjárheimilda 2014 samkvæmt fjárlögum þess árs.
| Ráðuneyti | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 |
| Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti** | -40,6 | 818,7 | 737,1 | ||||
| Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneyti | 610,7 | 564,9 | 518,7 | 501,3 | 489,7 | ||
| Iðnaðarráðuneyti | 296,8 | 269,3 | 243,5 | 219,3 | 224,2 | ||
| Efnahags- og viðskiptaráðuneyti | 258,7 | 337,4 | 319,3 | 308,6 | 296,6 | ||
| Fjármála- og efnahagsráðuneyti*** | 826,5 | 971,4 | 707,6 | 635,5 | 743,3 | 896 | 878,7 |
| Innanríkisráðuneyti**** | 778,7 | 731,3 | 734,8 | 710,5 | |||
| Dómsmála- og mannréttindaráðuneyti | 457,5 | 433,4 | 384,3 | ||||
| Samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneyti | 428,5 | 466,5 | 436,6 | ||||
| Umhverfis- og auðlindaráðuneyti | 391,4 | 372,1 | 341 | 321,8 | 369,4 | 407,5 | 398,2 |
| Velferðarráðuneyti***** | 906,8 | 889,8 | 919 | 914,2 | |||
| Heilbrigðisráðuneyti | 651 | 654,9 | 680,6 | ||||
| Félags- og tryggingamálaráðuneyti | 399,2 | 399,9 | 366,8 | ||||
| Samtals | 4.320,3 | 4.469,8 | 3.998,4 | 3.672 | 3.703,7 | 3.776 | 3.638,7 |
| * Miðað er við meðaltal vísitölu neysluverðs hvers árs. | |||||||
| ** Verður til við sameiningu sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytisins, iðnaðarráðuneytisins og efnahags- og viðskiptaráðuneytisins í september 2012. | |||||||
| *** Fjármálaráðuneytið tók við efnahagsmálum efnahags- og viðskiptaráðuneytis og jarðaskrifstofu sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytisins í september 2012. | |||||||
| **** Verður til við sameiningu dómsmála- og mannréttindaráðuneytisins og samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytisins í janúar 2011. | |||||||
| ***** Velferðarráðuneyti verður til við sameiningu heilbrigðisráðuneytis og félags- og tryggingamálaráðuneytis í janúar 2011. | |||||||
Ekki er hægt að greina á milli árangurs af sameiningu ráðuneyta og almennrar hagræðingar sem átti sér stað á tímabilinu. Þegar tafla 2 er skoðuð nánar má sjá að útgjöld eru um 16% lægri árið 2014 en þau voru árið 2008 á verðlagi ársins 2013. Fjárveitingar til ráðuneyta voru 681,6 millj. kr. lægri árið 2014 en árið 2008.
Í töflu 3 hér á eftir má finna yfirlit yfir útgjöld allra ráðuneyta. Útgjaldatölur í töflunni miðast við fjárveitingar til aðalskrifstofa í fjárlögum og fjáraukalögum fyrir árin 2008–2013 og fjárlögum fyrir árið 2014. Þegar tafla 3 er skoðuð nánar má sjá að útgjöld eru um 11% lægri árið 2014 en þau voru árið 2008 á verðlagi ársins 2013. Fjárveitingar til ráðuneyta voru 717,8 millj. kr. lægri árið 2014 en þau voru árið 2008.
Tafla 3. Útgjöld aðalskrifstofa ráðuneyta 2008–2013 á verðlagi* ársins 2013
auk fjárheimilda 2014 samkvæmt fjárlögum þess árs.
| 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | |
| Aðalskrifstofur ráðuneyta | 6.675 | 6.937 | 6.280,1 | 5.730,3 | 6.119,4 | 6.099,3 | 5.957,2 |
| * Miðað er við meðaltal vísitölu neysluverðs hvers árs. | |||||||
Áhrif sameiningar ráðuneyta og almennra hagræðingaraðgerða hafa haft þau áhrif að rekstrarkostnaður ráðuneytanna hefur almennt lækkað. Launakostnaður hefur lækkað, stöðugildum fækkað, þar á meðal skrifstofustjórum án skrifstofu. Með sameiningunni varð ýmis stoðþjónusta hagkvæmari, svo sem símaþjónusta, móttaka, skjalavistun, rekstur bókasafns og mötuneytis þar sem það á við. Hagræðingin hefur þannig komið fram í fækkun starfsmanna sem sinna símsvörun, ritarastörfum, skjalavörslu og bókhaldi. Það hefur leitt til þess að hlutfall sérfræðinga hefur hækkað. Ekki þarf að halda úti jafnmörgum vefjum á netinu og áður. Þá má benda á ýmis samlegðaráhrif sem tengjast rekstrar- og starfsmannamálum, svo sem innkaup og afleysingar.
Með stærri skipulagsheildum hefur skipulag ráðuneyta verið einfaldað og skrifstofum fækkað. Ráðuneytin geta nýtt betur sérhæfingu starfsmanna, styrkt faglegt starf og komið í veg fyrir óskýra verkaskiptingu eða tvíverknað. Stærri ráðuneyti hafa þannig burði til að takast á við fleiri verkefni sem tengjast málefnasviði þess.
3. Hvernig hefur fjöldi stöðugilda þróast á sama tíma?
Samkvæmt launakerfi ríkisins voru 504 stöðugildi á aðalskrifstofum ráðuneytanna í maí 2009 en þau voru 477 í maí 2014. Í töflu 4 hér á eftir er yfirlit yfir fjölda stöðugilda sundurliðað eftir aðalskrifstofum ráðuneyta. Lítil breyting er á fjölda stöðugilda í ráðuneytunum á árunum 2009–2011. Frá maí 2011 til maí 2013 fjölgar stöðugildum í Stjórnarráðinu um 4,5% en svo fækkar þeim aftur og voru orðin 477 talsins í maí 2014. Eins og fram kemur í svari við 1. tölul. fyrirspurnarinnar þá var á þessu tímabili þónokkuð um að verkefni og málaflokkar væru að færast á milli ráðuneyta sem kann að skýra fjölgun og fækkun milli ára. Óljóst er hverju fjölgunin árin 2012–2013 sætir en fækkunina 2014, um rúm 10%, má rekja bæði til 5% hagræðingarkröfu í síðustu fjárlögum á aðalskrifstofur ráðuneyta og til þeirra forsendna sem sameiningin skapaði fyrir fækkun starfa.
Tafla 4. Þróun fjölda stöðugilda* í Stjórnarráðinu
á tímabilinu 2009–2014.
| Ráðuneyti | maí 2009 | maí 2010 | maí 2011 | maí 2012 | maí 2013 | maí 2014 |
| Forsætisráðuneyti | 27 | 24 | 27 | 27 | 29 | 30 |
| Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti | 63 | 54 | ||||
| Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneyti | 33 | 33 | 34 | 32 | ||
| Iðnaðarráðuneyti | 21 | 20 | 20 | 17 | ||
| Efnahags- og viðskiptaráðuneyti | 20 | 23 | 24 | 24 | ||
| Fjármála- og efnahagsráðuneyti | 71 | 61 | 59 | 63 | 77 | 74 |
| Innanríkisráðuneyti | 64 | 68 | 74 | 66 | ||
| Dómsmála- og mannréttindaráðuneyti | 34 | 34 | ||||
| Samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneyti | 32 | 32 | ||||
| Mennta- og menningarmálaráðuneyti | 70 | 70 | 70 | 77 | 71 | 68 |
| Umhverfis- og auðlindaráðuneyti | 30 | 31 | 31 | 31 | 35 | 35 |
| Utanríkisráðuneyti | 87 | 95 | 89 | 95 | 97 | 73 |
| Velferðarráðuneyti | 89 | 84 | 84 | 77 | ||
| Heilbrigðisráðuneyti | 46 | 50 | ||||
| Félags- og tryggingamálaráðuneyti | 33 | 37 | ||||
| Samtals | 504 | 510 | 507 | 518 | 530 | 477 |
| * Tekið er tillit til gjaldfallinna orlofsgreiðslna og biðlauna. | ||||||
4. Hvað eru skrifstofustjórar án skrifstofu margir? Hvernig hefur fjöldi þeirra þróast frá árinu 2009?
Í töflu 5 hér á eftir má sjá þróun skrifstofustjóra eftir flokkum á tímabilinu 2009–2014 samkvæmt launakerfi ríkisins. Skrifstofustjórar eru í eftirfarandi þremur flokkum:
– Skrifstofustjóri I er skrifstofustjóri sem ekki stýrir skrifstofu eða heyrir undir annan skrifstofustjóra eða sviðsstjóra.
– Skrifstofustjóri II er skrifstofustjóri sem stýrir skrifstofu og hefur mannaforráð.
– Skrifstofustjóri III er skrifstofustjóri sem stýrir skrifstofu og hefur mannaforráð og er jafnframt staðgengill ráðuneytisstjóra.
Sjá má að veruleg fækkun hefur orðið meðal skrifstofustjóra án skrifstofu á tímabilinu. Einnig hefur skrifstofustjórum sem skilgreindir eru í flokk III fækkað samkvæmt upplýsingum frá kjara- og mannauðssýslu ríkisins. Um er að ræða flokkun, sbr. launatöflu, sem gefur til kynna að í einhverjum ráðuneytum kunna að vera skrifstofustjórar sem gegna stöðu staðgengils ráðuneytisstjóra án þess að fá laun í samræmi við það. Mögulegt er að staðgenglar hafi verið skipaðir án þess að upplýsingar hafi borist inn í launakerfið.
Tafla 5. Fjöldi skrifstofustjóra í flokkum I–III á tímabilinu 2009–2014.
| Dagsetning | Skrifstofustjóri I | Skrifstofustjóri II | Skrifstofustjóri III | Samtals |
| ágúst 2009* | 22 | 39 | 13 | 74 |
| maí 2010 | 17 | 41 | 9 | 68 |
| maí 2011 | 11 | 39 | 9 | 59 |
| maí 2012 | 7 | 39 | 8 | 54 |
| maí 2013 | 4 | 42 | 6 | 52 |
| maí 2014 | 4 | 43 | 5 | 52 |
| * Tók gildi 1. ágúst 2009 samkvæmt úrskurði kjararáðs #2009.4.004 um laun og starfskjör skrifstofustjóra í Stjórnarráði Íslands. | ||||
