Ferill 316. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.

---

145. löggjafarþing 2015–2016.
Þingskjal 364 —  316. mál.

Tillaga til þingsályktunar

um innleiðingu opinberra mótframlaga við fyrstu húsnæðiskaup.

Flm.: Elsa Lára Arnardóttir, Jóhanna María Sigmundsdóttir,
Silja Dögg Gunnarsdóttir, Ásmundur Einar Daðason.

    Alþingi ályktar að fela fjármála- og efnahagsráðherra að móta áætlun um innleiðingu opinberra mótframlaga í húsnæðissparnaði að breskri fyrirmynd. Áætlunin taki mið af og verði samræmd þeirri vinnu sem er í gangi á sviði húsnæðismála innan ráðuneytanna, m.a. þeirri fyrirætlun að gera nýtingu séreignarsparnaðar að varanlegu úrræði í húsnæðissparnaði. Ráðherra kynni áætlunina fyrir Alþingi eigi síðar en í maí 2016.

Greinargerð.

    Þingsályktunartillaga þessi miðar að því að greiða leið fólks, sem ekki á fasteign fyrir, inn á fasteignamarkaðinn með opinberum mótframlögum við uppsafnaðan sparnað kaupenda í þeirri stöðu. Úrræðið kæmi þannig til hjálpar þeim sem stefna að sínum fyrstu fasteignakaupum sem og þeim sem hafa af einhverjum sökum misst húsnæði í sinni eigu og stefna inn á fasteignamarkaðinn að nýju. Ekki skipti máli hvort kaupendur sem hygðust nýta sér úrræðið væru þátttakendur á vinnumarkaði eða ekki og því gæti þessi leið nýst þeim sem ekki geta nýtt séreignarsparnað til húsnæðiskaupa.
    Með þetta fyrir augum er lagt til að ráðherra kynni sér nýja húsnæðissparnaðarleið sem breska ríkisstjórnin kynnti í mars 2015 og kemur til framkvæmda í desember 2015. ¹ Ráðherra meti hvernig unnt sé að innleiða sambærilegt kerfi á Íslandi og miði í því skyni við að nýja kerfið verði samofið þeim úrræðum sem þegar eru fyrir hendi og þeim áætlunum sem fyrir liggja í húsnæðissparnaðarmálum.

Megindrættir bresku leiðarinnar.
    Grunnhugmynd bresku leiðarinnar er að aðstoða ungt fólk við sín fyrstu íbúðarkaup með opinberu mótframlagi við sparnað. Frá og með 1. desember 2015 munu einstaklingar 16 ára og eldri, sem aldrei hafa átt hlut í fasteign, geta stofnað húsnæðissparnaðarreikning sem lýtur sérstökum skilmálum í þessa veru. Í upphafi býðst reikningsstofnanda að setja allt að 1.000 bresk pund (um 200.000 kr.) inn á reikninginn og mánaðarlegur sparnaður getur orðið allt að 200 pund (um 40.000 kr.). Engin neðri mörk eru skilgreind á innborgunum, heldur eru aðeins tilgreindar hámarksupphæðir.
    Ríkið greiðir innstæðueigendum 25% mótframlag við uppsafnaðan sparnað að því gefnu að hann sé nýttur til kaupa á fasteign í Bretlandi. Kaupandi þarf að hafa safnað a.m.k. 1.600 pundum (um 320.000 kr.) til að öðlast rétt á mótframlagi, sem þá næmi 400 pundum (um 80.000 kr.). Mótframlagið getur í hæsta lagi numið 3.000 pundum (um 600.000 kr.), sem miðast við að einstaklingur hafi sparað 12.000 pund (um 2.400.000 kr.) áður en til fasteignakaupa kemur. Ríkisstyrkur þessi er einstaklingsbundinn og heimilt er að nýta styrk tveggja einstaklinga til kaupa á einni íbúð, standi þeir í sameiningu að sínum fyrstu íbúðarkaupum. Styrkurinn er skattfrjáls.
    Áætlað er að opið verði fyrir stofnun nýs reiknings af þessu tagi í fjögur ár frá og með 1. desember 2015. Eftir að reikningur hefur verið stofnaður eru hins vegar engin tímamörk á nýtingu úrræðisins.

Innleiðing á Íslandi, kostnaður ríkissjóðs o.fl.
    George Osborne, fjármálaráðherra Bretlands, segir úrræðinu ætlað að vega á móti tveimur af stærstu hindrunum sem verða á vegi nýrra fasteignakaupenda, annars vegar lágum vöxtum á innlánsreikningum og hins vegar kröfum lánveitenda um háar útborganir í upphafi. Í Bretlandi mun úrræði þetta eingöngu standa þeim til boða sem hafa aldrei fyrr átt hlut í fasteign. Flutningsmenn þessarar þingsályktunartillögu telja rétt að við útfærslu sambærilegs úrræðis hér á landi verði miðað við að það standi einnig þeim til boða sem hyggja á endurkomu á fasteignamarkaðinn, t.d. eftir að hafa misst fasteign sína í kjölfar efnahagshrunsins. Til að koma í veg fyrir misnotkun væri unnt að setja ákveðin tímamörk að þessu leyti, t.d. þannig að þeim stæði úrræðið til boða sem ekki hefðu verið þinglýstir eigendur að fasteign á undanförnum 3–5 árum. Reiknað er með að nánari útfærslur á borð við þessa verði ígrundaðar og unnar í ráðuneytinu.
    Á meðal þess sem nauðsynlegt er að ráðast í við útfærslu þessa verkefnis er gerð kostnaðaráætlunar fyrir ríkissjóð, sem ætti að vera tiltölulega auðvelt í framkvæmd. Þess má geta að Bretar áætla að kostnaður vegna innleiðingar úrræðisins þar muni nema tveimur milljörðum punda á næstu fimm árum. ² Sé sú upphæð heimfærð að gjaldmiðli og höfðatölu jafngildir hún um tveimur milljörðum íslenskra króna.

Um þörfina á nýju úrræði.
    Löngu er orðin ljós þörfin á úrræðum til að greiða leið ungs fólks inn á fasteignamarkaðinn. Ör hækkun fasteignaverðs undanfarin ár, auknar kröfur lánveitenda til lántaka um að standast greiðslumat, lækkun lánshlutfalls lánastofnana við fasteignakaup og mikil hækkun leiguverðs eru meðal þeirra þátta sem gera ungu fólki erfitt að fóta sig á húsnæðismarkaði og kalla á aðgerðir hins opinbera. Möguleikinn á nýtingu séreignarsparnaðar til uppgreiðslu lána eða útborgunar í fasteign er skref í rétta átt en nýtist ekki öllum þjóðfélagshópum. Þannig nýtist sú leið tæplega námsmönnum eða nýútskrifuðum nemum sem hafa ekki aflað tekna á vinnumarkaði nema að takmörkuðu leyti. Flutningsmenn þessarar tillögu telja brýna nauðsyn á nýjum úrræðum og leggja til að þegar verði hafin vinna í þá veru.

Neðanmálsgrein: 1

¹     HM Treasury. Help to Buy: ISA, scheme outline. Mars 2015. Sjá hér: www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/413899/Help_to_Buy_ISA_Guidance.pdf

Neðanmálsgrein: 2

²     Hilary Osborne. Budget 2015: help-to-buy Isas a boost for first-time-buyers. The Guardian 18. mars 2015. Sjá hér: www.theguardian.com/money/2015/mar/18/budget-2015-how-the-help-to-buy-isa-will-work