Ferill 1. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
149. löggjafarþing 2018–2019.
Þingskjal 587 — 1. mál.
3. umræða.
Nefndarálit
um frumvarp til fjárlaga fyrir árið 2019.
Frá 1. minni hluta fjárlaganefndar.
Þrátt fyrir mikla gagnrýni tekur fjárlagafrumvarpið sáralitlum breytingum á milli umræðna. Enn stendur meiri hlutinn við áform sín um að lækka fyrirhugaða fjármuni til öryrkja frá því sem var boðað þegar fjárlagafrumvarpið var lagt fram fyrir einungis rúmum tveimur mánuðum. Enn þurfa hjúkrunarheimili að búa við óviðunandi rekstrarskilyrði og sama má segja um heilbrigðisstofnanir út á landi. Ekki er staðið við fyrirheit um stórsókn í menntamálum og enn stendur til að lækka heildarfjárframlög til framhaldsskóla á milli ára. Þá stendur enn þá til að auka skerðingar barnabóta hjá millitekjuhópum og lægri upphæð á að renna til vaxtabóta á næsta ári en til stóð á yfirstandandi ári. Aldraðir þurfa enn að bíða eftir sínum kjarabótum og sjúkrahúsþjónusta þarf meiri fjármuni til að mæta þeim markmiðum sem stjórnvöld hafa sett sér í þann málaflokk. Einn mikilvægasti málaflokkur opinberra fjármála sem kallast Húsnæðisstuðningur stendur nánast í stað á milli ára og þá er almenn löggæsla og samgöngumál enn í talsverðri fjárþörf.
Fyrsti minni hluti fjárlaganefndar vill vekja athygli á tveimur nýjum ályktunum sem hafa borist síðan 2. umræðu um fjárlagafrumvarpið lauk.
ASÍ: Aðgerðaleysi og skilningsleysi stjórnvalda.
Hinn 30. nóvember sl. sendi miðstjórn Alþýðusambands Íslands frá sér eftirfarandi áskorun til stjórnvalda:
„Alþýðusamband Íslands skorar á stjórnvöld að hraða allri vinnu er lýtur að kröfum verkalýðshreyfingarinnar í komandi kjaraviðræðum. Ef aðgerða- og skilningsleysið sem hefur einkennt viðbrögð stjórnvalda heldur áfram er ljóst að erfitt mun reynast fyrir aðila vinnumarkaðarins að ganga frá nýjum kjarasamningi. Það er aðeins rétt rúmur mánuður þangað til kjarasamningar renna út. Stjórnvöld hafa ekki lagt neitt handfast fram til lausnar þeim gríðarlega vanda sem blasir við í húsnæðismálum. Þá vantar tillögur í skattamálum sem eru þó lykillinn að kröfum um aukinn jöfnuð.
Það hefur verið ljóst árum saman að gera þarf þjóðarátak í húsnæðismálum. Fjöldi fólks er fastur í viðjum okurleigu, húsnæðisóöryggis, það getur ekki keypt og margir búa við óviðunandi aðstæður. Þessi staða er m.a. tilkomin vegna aðgerðaleysis stjórnvalda og sveitarstjórna. Og hefur verkalýðshreyfingin þó í langan tíma bent á vandann. Það er orðið sjálfstætt úrlausnarefni að laga húsnæðismarkaðinn, enda liggur fyrir að þær kjarabætur sem samið hefur verið um síðustu ár hafa brunnið upp á báli húsnæðiskostnaðar. Það þarf róttækar breytingar á kerfinu þannig að hagsmunir launafólks og heimila verði teknir fram yfir hagsmuni fjármagnseigenda. Breyting á skattkerfinu er mikilvægur áfangi á þeirri vegferð að vinda ofan af þeirri stóru skattatilfærslu sem orðið hefur síðustu ár þar sem láglaunahópar hafa verið látnir borga reikninginn fyrir ríkasta hluta þjóðarinnar. Hér þarf breytta forgangsröð. Það er kominn tími til að hagsmunir lág- og millitekjufólks verði hafðir að leiðarljósi með breytingum á skattkerfinu og hækkun á barna- og vaxtabótakerfinu.“
Gagnrýni ÖBÍ.
Hinn 19. nóvember sendi Öryrkjabandalag Íslands frá sér eftirfarandi ályktun:
„Fjármálaráðherra og meiri hluti fjárlaganefndar leggja til við Alþingi að lög um almannatryggingar verði brotin við afgreiðslu fjárlaga.
Í fjárlagafrumvarpi 2019 leggur fjármálaráðuneytið fram nýja túlkun á ákvæði 69. gr. almannatryggingalaga. Í frumvarpinu segir um bætur almannatrygginga: „Hækkun bótanna tekur mið af spá Hagstofu Íslands um þróun vísitölu neysluverðs að viðbættri 0,5% kaupmáttaraukningu. Það er sama forsenda og gildir um launahækkanir í frumvarpinu …“ Það er rangt að það sé sama forsenda og gildir um launahækkanir í frumvarpinu. Frumvarpið byggir eins og fjárlagafrumvörp hingað til á þjóðhagsspá Hagstofu Íslands en samkvæmt henni er áætluð hækkun launavísitölu 6% og má sjá þá forsendu fjárlagafrumvarpsins í frumvarpinu þar sem kemur skýrt fram að gert er ráð fyrir 6% nafnhækkun launa: „Þá er gert ráð fyrir að nafnlaun hækki um 6% á næsta ári …“ Þá kemur einnig fram að gert er ráð fyrir því að kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann vaxi um 2,7%. Þrátt fyrir þetta leggur fjármálaráðherra til við Alþingi að það samþykki 0,5% kaupmáttaraukningu lífeyrisþega, að því gefnu að verðbólga fari ekki yfir 2,9%.
Ákvæði 69. gr. laga um almannatryggingar var lögfest með 10. gr. laga nr. 130/1997. Í greinargerð með frumvarpinu segir í skýringum við ákvæðið: „Jafnframt er eðlilegt að fjárhæð bótanna verði ákveðin á fjárlögum hverju sinni, enda byggist viðmiðun þeirra á sömu forsendum og fjárlög um almenna þróun launa og verðlags á fjárlagaárinu.“
Í ræðu Davíðs Oddssonar, þáverandi forsætisráðherra, 9. desember 1997 sagði hann við innleiðingu ákvæðisins: „Lásinn er tvöfaldur. [...] Það á ekki að láta nægja að miða við neysluvísitöluna. Það á jafnframt að gæta þess að huga sérstaklega að og hafa viðmiðun á launaþróuninni og þá auðvitað er bara hægt að gera það þegar launaþróunin er vænlegri kostur en vísitala neysluverðs.“
Við fjárlög 2019 er launaþróunin vænlegri kostur en vísitala neysluverðs, en samt er ætlun ríkisstjórnarinnar og meiri hluta fjárlaganefndar að miða einungis við neysluverðsvísitöluna við ákvörðun um hækkun lífeyris almannatrygginga. Í áliti meiri hlutans er gert ráð fyrir að bætur almannatrygginga og atvinnuleysisbætur hækki um 3,6% í stað 3,4% sem er í takt við verðbólguspá næsta árs.
Verðbólguspáin hefur hækkað í 3,6% og á hækkun lífeyris almannatrygginga einungis að vera í samræmi við verðbólguspá, sem hækkaði úr 2,9% í 3,6% frá júní til nóvember.
Hvers vegna er gengið fram hjá áætlaðri 6% hækkun launavísitölu?
Hvað varð um 0,5% kaupmáttaraukningu og hvað gerist ef verðbólga verður enn meiri?“
Allar breytingartillögur felldar.
Við 2. umræðu um fjárlagafrumvarpið lagði 1. minni hluti fram breytingartillögur upp á um 24 milljarða kr. sem væri hægt að öllu leyti að fjármagnaðar með breyttum tekjuúrræðum. Þessar tillögur og hugmyndir hefðu gert ráð fyrri hærri afgangi á ríkissjóði á næsta ári en ríkisstjórnarflokkarnir gera ráð fyrir í þessu fjárlagafrumvarpi. Því miður voru allar breytingartillögur Samfylkingarinnar og í reynd allra annarra stjórnarandstöðuflokka felldar við 2. umræðu.
Nú við 3. umræðu leggur 1. minni hluti aftur fram nokkrar breytingartillögur sem allar líta til framtíðar. Kostnaður við þessar breytingartillögur er um 4 milljarðar kr. sem er sama upphæð og stendur til að lækka veiðileyfagjöldin um milli ára. Því væri hægt að fjármagna þær allar með því að hafa óbreytt veiðileyfagjöld á næsta ári.
Breytingartillögur 1. minni hluta við 3. umræðu um fjárlagafrumvarpið.
1. Framlag til öryrkja (málefnasvið 27 Örorka og málefni fatlaðs fólks) hækki um 1 milljarð kr.
2. Stofnframlög til almennrar íbúða (málefnasvið 31 Húsnæðisstuðningur) hækki um 1 milljarð kr.
3. Barnabætur (málefnasvið 29 Fjölskyldusvið) hækki um 500 millj. kr.
4. Háskólar (málefnasvið 21 Háskólastig), framlag hækki um 500 millj. kr.
5. Heilbrigðisþjónusta úti á landi, almenn sjúkrahúsþjónusta (málefnasvið 23 Sjúkrahúsþjónusta), framlag hækki um 500 millj. kr.
6. Hjúkrunarheimili (málefnasvið 25 Hjúkrunar- og endurhæfingarþjónusta), framlag hækki um 400 millj. kr.
7. Skattrannsóknarstjóri (málefnasvið 5 Skatta-, eigna- og fjármálasýsla), frmlag hækki um 100 millj. kr. til að fylgja eftir rannsókn á Panamaskjölunum, skattaskjólum og skattsvikum vegna peningaþvættis.
8. Framlög til Rannsóknasjóðs Vísinda- og tækniráðs hækki um 147 millj. kr.
Hins vegar tryggir fjárlagafrumvarpið því miður hvorki félagslegan né efnahagslegan stöðugleika. Ríkisstjórnin ætlar hvorki að ráðast í nauðsynlegar fjárfestingar í innviðum samfélagsins né í nauðsynlega tekjuöflun fyrir hið opinbera sem kemur niður á velferðarkerfi okkar allra.
Alþingi, 3. desember 2018.
Ágúst Ólafur Ágústsson.
