Ferill 153. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
150. löggjafarþing 2019–2020.
Þingskjal 562 — 153. mál.
Svar
sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra við fyrirspurn frá Andrési Inga Jónssyni um hvalreka.
Ráðuneytið óskaði umsagnar Hafrannsóknastofnunar um þessa fyrirspurn og byggist svar ráðuneytisins að hluta til á umsögn stofnunarinnar.
1. Hversu oft hefur verið tilkynnt um hvalreka á undanförnum 10 árum? Svarið óskast sundurliðað eftir dagsetningu, strandstað, tegund og fjölda dýra á hverjum stað.
Í gagnagrunni Hafrannsóknastofnunar eru skráðir 237 hvalrekar á tímabilinu 1. janúar 2009 til 9. október 2019. Eftirfarandi listi sýnir þá hvalreka sem skráðir eru í gagnagrunn Hafrannsóknastofnunar undanfarin 10 ár samkvæmt umbeðinni sundurliðun.
Listi yfir hvalreka 1. janúar 2009–9. október 2019 samkvæmt óbirtum gögnum Hafrannsóknastofnunar.
| Dagsetning | Tegund | Fjöldi dýra | Strandstaður |
| 5/1/2009 | búrhvalur | 1 | Barðaströnd |
| 28/1/2009 | búrhvalur | 1 | Meðalland |
| 3/3/2009 | hnísa | 1 | Súgandafjörður |
| 16/4/2009 | búrhvalur | 1 | Skagafjörður |
| 21/4/2009 | andarnefja | 1 | Reynisfjara |
| 23/4/2009 | hnúfubakur | 1 | Reykjanes |
| 5/5/2009 | hnýðingur | 1 | Reykjanes |
| 20/5/2009 | hnúfubakur | 1 | Reykjanes |
| 31/5/2009 | leiftur | 1 | Landeyjasandur |
| 15/6/2009 | hnýðingur | 1 | Skagafjörður |
| 15/6/2009 | háhyrna | 1 | Reykjanes |
| 17/6/2009 | hnýðingur | 1 | Ísafjarðardjúp |
| 2/7/2009 | hnísa | 1 | Þorlákshöfn |
| 10/7/2009 | hnýðingur | 1 | Reykjanes |
| 20/7/2009 | hnýðingur | 1 | Strandir |
| 22/9/2009 | leiftur | 1 | Öræfi |
| 25/11/2009 | háhyrna | 1 | Vestmannaeyjar |
| 17/1/2010 | leiftur | 1 | Breiðdalsvík |
| 29/1/2010 | hnísa | 1 | Landbrot |
| 15/2/2010 | rákahöfrungur | 1 | Fagradalsfjara |
| 15/2/2010 | hrefna | 1 | Fagradalsfjara |
| 1/3/2010 | andarnefja | 1 | Reyðarfjörður |
| 11/3/2010 | hnúfubakur | 1 | Reynisfjara |
| 24/3/2010 | hnúfubakur | 1 | Eyjafjallasandur |
| 26/3/2010 | hnísa | 1 | Skagafjörður |
| 21/5/2010 | háhyrna | 1 | Reykjanes |
| 1/6/2010 | háhyrna | 1 | Skjálfandaflói |
| 5/8/2010 | ógr. meðalstór | 1 | Strandir |
| 24/8/2010 | steypireyður | 1 | Skagi |
| 25/8/2010 | steypireyður | 1 | Vatnsnes |
| 26/8/2010 | hnýðingur | 1 | Vatnsnes |
| 26/8/2010 | hnýðingur | 1 | Skagi |
| 31/8/2010 | leiftur | 1 | Héraðssandur |
| 31/8/2010 | höfrungar ógreint | 1 | Héraðssandur |
| 20/9/2010 | hnýðingur | 1 | Eyjafjörður |
| 26/10/2010 | hnýðingur | 1 | Snæfellsnes |
| 20/12/2010 | hnýðingur | 1 | Reykjanes |
| 3/1/2011 | búrhvalur | 1 | Hornafjörður |
| 20/1/2011 | ógr. meðalstór | 1 | Langanes |
| 27/2/2011 | hnúfubakur | 1 | Héraðssandur |
| 21/3/2011 | rákahöfrungur | 1 | Vopnafjörður |
| 30/3/2011 | búrhvalur | 1 | Landeyjasandur |
| 30/3/2011 | grindhvalur | 1 | Landeyjasandur |
| 2/4/2011 | rákahöfrungur | 1 | Víkurfjara |
| 22/4/2011 | háhyrna | 1 | Snæfellsnes |
| 26/4/2011 | búrhvalur | 1 | Reykjanes |
| 2/5/2011 | andarnefja | 1 | Snæfellsnes |
| 7/5/2011 | ógr. meðalstór | 1 | Reykjanes |
| 29/6/2011 | hnýðingur | 1 | Siglufjörður |
| 1/7/2011 | búrhvalur | 1 | Borgarfjörður eystri |
| 14/7/2011 | hnýðingur | 1 | Strandir |
| 1/9/2011 | rákahöfrungur | 1 | Reykjanes |
| 12/12/2011 | búrhvalur | 1 | Vopnafjörður |
| 18/1/2012 | grindhvalur | 1 | Hornafjörður |
| 18/1/2012 | búrhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 1/3/2012 | hnúfubakur | 1 | Stokkseyri |
| 5/3/2012 | búrhvalur | 1 | Barðaströnd |
| 25/3/2012 | búrhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 1/4/2012 | andarnefja | 1 | Álftarver |
| 1/4/2012 | rákahöfrungur | 1 | Breiðdalsvík |
| 30/4/2012 | hnísa | 1 | Álftafjörður |
| 27/6/2012 | hnísa | 1 | Reykjavík |
| 29/6/2012 | ógr. meðalstór | 1 | Selvogur |
| 12/7/2012 | norðsnjáldri | 1 | Eyjafjallasandur |
| 16/7/2012 | ógr. meðalstór | 1 | Strandir |
| 7/8/2012 | grindhvalur | 1 | Barðaströnd |
| 18/8/2012 | andarnefja | 1 | Fáskrúðsfjörður |
| 22/8/2012 | búrhvalur | 1 | Landeyjasandur |
| 13/10/2012 | hrefna | 1 | Snæfellsnes |
| 15/11/2012 | háhyrna | 1 | Snæfellsnes |
| 16/11/2012 | hnúfubakur | 1 | Landeyjasandur |
| 20/1/2013 | hnýðingur | 1 | Skógarsandur |
| 11/2/2013 | hnýðingur | 1 | Reykjanes |
| 14/2/2013 | hnísa | 1 | Reykjanes |
| 13/4/2013 | hnýðingur | 1 | Álftanes |
| 13/4/2013 | hnýðingur | 1 | Álftanes |
| 2/5/2013 | hnísa | 1 | Snæfellsnes |
| 4/5/2013 | háhyrna | 5 | Langanes |
| 22/6/2013 | grindhvalur | 1 | Eyjafjallasandur |
| 22/6/2013 | hrefna | 1 | Borgarbyggð |
| 3/7/2013 | háhyrna | 1 | Strandir |
| 22/7/2013 | hrefna | 1 | Hrútafjörður |
| 7/8/2013 | ógr. meðalstór tannhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 21/8/2013 | háhyrna | 1 | Landeyjasandur |
| 28/8/2013 | búrhvalur | 1 | Langanes |
| 7/9/2013 | grindhvalur | 53 | Snæfellsnes |
| 11/9/2013 | grindhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 13/9/2013 | grindhvalur | 1 | Barðaströnd |
| 19/9/2013 | grindhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 21/9/2013 | grindhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 1/10/2013 | langreyður | 1 | Borgarbyggð |
| 1/10/2013 | búrhvalur | 1 | Reykjanes |
| 2/10/2013 | grindhvalur | 1 | Borgarbyggð |
| 14/10/2013 | búrhvalur | 1 | Borgarbyggð |
| 23/10/2013 | hnýðingur | 1 | Snæfellsnes |
| 27/1/2014 | búrhvalur | 1 | Melrakkaslétta |
| 29/1/2014 | hnýðingur | 1 | Landeyjasandur |
| 6/3/2014 | hrefna | 1 | Barðaströnd |
| 13/3/2014 | rákahöfrungur | 1 | Reyðarfjörður |
| 2/3/2014 | hnúfubakur | 1 | Skarðströnd |
| 7/5/2014 | háhyrna | 1 | Barðaströnd |
| 19/6/2014 | hnúfubakur | 1 | Barðaströnd |
| 8/8/2014 | búrhvalur | 1 | Strandir |
| 11/8/2014 | grindhvalur | 1 | Melasveit |
| 29/9/2014 | ógr. meðalstór | 1 | Skagafjörður |
| 3/10/2014 | hrefna | 1 | Selvogur |
| 13/10/2014 | grindhvalur | 1 | Skagafjörður |
| 13/10/2014 | háhyrna | 1 | Reykjanes |
| 17/10/2014 | búrhvalur | 1 | Breiðdalsvík |
| 28/10/2014 | grindhvalur | 1 | Þykkvabæjarfjara |
| 2/12/2014 | hnýðingur | 1 | Borgarbyggð |
| 1/1/2015 | ógr. meðalstór | 1 | Skógarsandur |
| 17/2/2015 | hnúfubakur | 1 | Hvammsfjara |
| 11/4/2015 | léttir | 1 | Hornafjörður |
| 6/5/2015 | hrefna | 1 | Reykjanes |
| 13/5/2015 | andarnefja | 1 | Skagafjörður |
| 9/6/2015 | hnúfubakur | 1 | Hornafjörður |
| 9/6/2015 | búrhvalur | 1 | Barðaströnd |
| 21/6/2015 | langreyður | 1 | Snæfellsnes |
| 4/8/2015 | grindhvalur | 1 | Víkurfjara |
| 17/8/2015 | hnísa | 1 | Snæfellsnes |
| 22/9/2015 | búrhvalur | 1 | Sólheimasandur |
| 27/9/2015 | hrefna | 1 | Langanes |
| 26/11/2015 | hrefna | 1 | Seltjarnarnes |
| 19/1/2016 | búrhvalur | 1 | Öxarfjörður |
| 2/3/2016 | háhyrna | 1 | Snæfellsnes |
| 13/3/2016 | grindhvalur | 1 | Eyrabakki |
| 28/3/2016 | norðsnjáldri | 1 | Reykjanes |
| 5/5/2016 | búrhvalur | 1 | Eyjafjörður |
| 6/5/2016 | hnúfubakur | 1 | Þykkvabæjarfjara |
| 7/6/2016 | ógr. meðalstór | 1 | Eyjafjörður |
| 3/7/2016 | búrhvalur | 1 | Strandir |
| 13/7/2016 | langreyður | 1 | Strandir |
| 13/7/2016 | háhyrna | 1 | Strandir |
| 23/7/2016 | hrefna | 1 | Strandir |
| 27/7/2016 | hnýðingur | 1 | Hafnarfjörður |
| 29/7/2016 | grindhvalur | 1 | Landeyjasandur |
| 7/8/2016 | grindhvalur | 1 | Patreksfjörður |
| 15/8/2016 | grindhvalur | 1 | Reykjanes |
| 25/8/2016 | andarnefja | 1 | Héraðssandur |
| 27/8/2016 | grindhvalur | 1 | Strandir |
| 27/8/2016 | grindhvalur | 1 | Strandir |
| 28/8/2016 | hnúfubakur | 1 | Borgarfjörður eystri |
| 1/9/2016 | hnýðingur | 1 | Seltjarnarnes |
| 1/9/2016 | hnýðingur | 1 | Seltjarnarnes |
| 20/9/2016 | leiftur | 1 | Hestgerðisfjara |
| 1/10/2016 | hrefna | 1 | Borgarfjörður |
| 25/11/2016 | hnúfubakur | 1 | Strandir |
| 26/12/2016 | leiftur | 1 | Borgarfjörður |
| 26/12/2016 | ógr. meðalstór | 1 | Siglufjörður |
| 8/1/2017 | andarnefja | 1 | Héraðssandur |
| 25/1/2017 | búrhvalur | 1 | Melrakkaslétta |
| 25/1/2017 | langreyður | 1 | Snæfellsnes |
| 12/4/2017 | leiftur | 1 | Snæfellsnes |
| 25/4/2017 | búrhvalur | 1 | Selvogur |
| 6/6/2017 | búrhvalur | 1 | Borgarfjörður |
| 14/6/2017 | hrefna | 1 | Reykjanes |
| 17/6/2017 | ógr. stór reyðarhvalur | 1 | Fossfjara |
| 9/7/2017 | grindhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 3/10/2017 | sandreyður | 1 | Hrútafjörður |
| 10/10/2017 | andarnefja | 1 | Húnafjörður |
| 8/1/2018 | langreyður | 1 | Reykjanes |
| 31/1/2018 | andarnefja | 1 | Reykjavík |
| 15/2/2018 | norðsnjáldri | 1 | Snæfellsnes |
| 1/3/2018 | búrhvalur | 1 | Þjórsárósar |
| 9/3/2018 | hnúfubakur | 1 | Héðinsfjörður |
| 19/3/2018 | andarnefja | 1 | Vattarnes |
| 25/3/2018 | andarnefja | 1 | Seyðisfjörður |
| 28/3/2018 | búrhvalur | 1 | Strandir |
| 4/4/2018 | hnýðingur | 1 | Húnafjörður |
| 16/4/2018 | andarnefja | 1 | Héraðssandur |
| 21/4/2018 | grindhvalur | 1 | Stokkseyri |
| 21/4/2018 | andarnefja | 1 | Skagafjörður |
| 23/5/2018 | búrhvalur | 1 | Ísafjarðardjúp |
| 23/5/2018 | hnúfubakur | 1 | Strandir |
| 26/5/2018 | rákahöfrungur | 1 | Reykjanes |
| 27/6/2018 | hnýðingur | 1 | Skjálfandaflói |
| 28/6/2018 | háhyrna | 1 | Barðaströnd |
| 28/6/2018 | andarnefja | 1 | Þvottárskriður |
| 28/6/2018 | skugganefja | 1 | Hornafjörður |
| 17/7/2018 | grindhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 5/8/2018 | hrefna | 1 | Barðaströnd |
| 6/8/2018 | andarnefja | 4 | Skjálfandaflói |
| 7/8/2018 | hnúfubakur | 1 | Skagafjörður |
| 10/8/2018 | grindhvalur | 1 | Reykjavík |
| 17/8/2018 | andarnefja | 2 | Reykjavík |
| 20/8/2018 | skugganefja | 1 | Eskifjörður |
| 20/8/2018 | skugganefja | 1 | Norðfjarðarflói |
| 20/8/2018 | skugganefja | 1 | Breiðdalsvík |
| 23/8/2018 | andarnefja | 1 | Suðursveit |
| 23/8/2018 | andarnefja | 1 | Berufjarðarströnd |
| 23/8/2018 | hnísa | 1 | Bolungarvík |
| 26/8/2018 | hrefna | 1 | Reykjanes |
| 28/8/2018 | andarnefja | 1 | Strandir |
| 28/8/2018 | hrefna | 1 | Reykjanes |
| 28/8/2018 | andarnefja | 1 | Ingólfshöfði |
| 29/8/2018 | andarnefja | 1 | Skagafjörður |
| 31/8/2018 | andarnefja | 1 | Snæfellsnes |
| 11/9/2018 | andarnefja | 3 | Skjálfandaflói |
| 21/9/2018 | andarnefja | 1 | Skagafjörður |
| 11/10/2018 | andarnefja | 1 | Skjálfandaflói |
| 22/10/2018 | grindhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 22/10/2018 | grindhvalur | 1 | Ingólfshöfði |
| 19/11/2018 | norðsnjáldri | 1 | Vestmannaeyjar |
| 26/11/2018 | ógr. meðalstór | 1 | Reykjavík |
| 26/11/2018 | grindhvalur | 1 | Hrútafjörður |
| 26/12/2018 | andarnefja | 1 | Skjálfandaflói |
| 21/3/2019 | búrhvalur | 1 | Súgandafjörður |
| 21/3/2019 | búrhvalur | 1 | Ingólfshöfði |
| 21/3/2019 | hnísa | 1 | Vestmannaeyjar |
| 21/3/2019 | andarnefja | 1 | Vestmannaeyjar |
| 21/3/2019 | hnúfubakur | 1 | Suðursveit |
| 28/5/2019 | hrefna | 1 | Reykjavík |
| 29/5/2019 | ógr. stór reyðarhvalur | 1 | Landeyjasandur |
| 29/5/2019 | háhyrna | 1 | Strandir |
| 15/6/2019 | andarnefja | 1 | Hrútafjörður |
| 3/7/2019 | grindhvalur | 14 | Reykjanes |
| 9/7/2019 | hnýðingur | 1 | Reykjanes |
| 21/7/2019 | grindhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 22/7/2019 | hnúfubakur | 1 | Ísafjarðardjúp |
| 23/7/2019 | grindhvalur | 50 | Snæfellsnes |
| 29/7/2019 | grindhvalur | 1 | Breiðamerkursandur |
| 6/8/2019 | búrhvalur | 1 | Reykjanes |
| 6/8/2019 | grindhvalur | 1 | Snæfellsnes |
| 8/8/2019 | grindhvalur | 1 | Álftanes |
| 8/8/2019 | grindhvalur | 1 | Reykjanes |
| 13/8/2019 | grindhvalur | 1 | Seltjarnarnes |
| 13/8/2019 | grindhvalur | 2 | Reykjanes |
| 15/8/2019 | grindhvalur | 1 | Reykjanes |
| 16/8/2019 | grindhvalur | 1 | Reykjanes |
| 16/8/2019 | grindhvalur | 1 | Reykjavík |
| 16/8/2019 | hrefna | 1 | Breiðdalsvík |
| 30/8/2019 | háhyrna | 1 | Langanes |
| 7/9/2019 | grindhvalur | 60 | Langanes |
| 12/9/2019 | grindhvalur | 1 | Hvalfjörður |
| 15/9/2019 | ógr. meðalstór tannhvalur | 1 | Reykjanes |
| 9/10/2019 | búrhvalur | 1 | Óseyrartangi |
2. Hefur verið skoðað hvaða tengsl kunna að vera á milli hvalreka og:
a. umferðar skipa nálægt hvalavöðum, til að mynda hvalaskoðunarbáta,
b. umferðar skipa sem senda frá sér öflug hljóðsjármerki, til að mynda herskipa og kafbáta,
c. bergmálsrannsókna olíuleitarskipa,
d. notkunar hvalafæla til að halda hvölum frá veiðarfærum skipa,
e. notkunar hljóðsjárbauja og annarra hljóðmyndandi verkfæra við kafbátaleit, eða
f. annarrar hljóðmengunar af mannavöldum?
a. Ekki hefur verið gerð fræðileg úttekt á hugsanlegum tengslum milli almennrar skipaumferðar og tíðni hvalreka hér við land. Ýmsar erlendar rannsóknir á hvalrekum sýna að árekstrar skipa og hvala geti verið mikilvægur þáttur í dánartíðni hvala, einkum þar sem saman fer mikil skipaumferð og viðkvæmir stofnar hvala. Má þar m.a. nefna stofn langreyðar í Miðjarðarhafi en alvarlegasta dæmið er líklega sléttbakur (Íslandssléttbakur) í Norður-Atlantshafi. Þessi tegund var útbreidd í Norður-Atlantshafi fyrr á öldum en leifar stofnsins telja nú fáein hundruð dýra sem halda til við austurströnd Bandaríkjanna og Kanada. Mikil skipaumferð á því svæði er talin hamla endurreisn stofnsins og hafa verið settar sérstakar siglingareglur vegna þess.
Hvalaskoðun hefur aukist gífurlega um allan heim og er víða áhyggjuefni enda beinist hún oft sérstaklega að svæðum sem eru mikilvæg hvalastofnum. Vísindanefnd Alþjóðahvalveiðiráðsins hefur á undanförnum árum fjallað í auknum mæli um þær hættur sem steðja að hvölum vegna siglinga bæði almennt ( iwc.int/ship-strikes) og sérstaklega vegna hvalaskoðunar ( iwc.int/whalewatching).
Gerðar hafa verið nokkrar rannsóknir hér við land á áhrifum hvalaskoðunar á hegðun og möguleg langtímaáhrif á hvali. Niðurstöðurnar benda til að ágangur hvalaskoðunarskipa og báta í Faxaflóa hafi neikvæð áhrif á hegðun hrefnu, sérstaklega hvað varðar fæðunám (Christiansen et al., 2013). Hins vegar er ólíklegt að þessi truflun hafi varanleg alvarleg áhrif á líffræði (æxlunargetu) hvalanna til lengri tíma litið vegna hreyfanleika hvalanna innan hafsvæðisins við Ísland (Christiansen et al., 2015).
b. Í gangi er fjölþjóðleg rannsókn þar sem reynt er að kanna orsakir óvenjulegs fjölda andarnefju og svínhvalareka, á árinu 2018, á ströndum margra landa við Norðaustur-Atlantshaf, m.a. hér við land. Í því sambandi er m.a. er litið til við viðveru herskipa og heræfingar sem fram fóru sumarið 2018. Erfiðlega hefur þó gengið að afla upplýsinga frá hernaðaryfirvöldum. Engar rannsóknir hafa verið gerðar hér við landa á tengslum hvalreka og umferðar skipa sem senda frá sér öflug hljóðsjármerki.
c. Ekki er vitað til að könnuð hafi verið tengsl milli hvalreka og bergmálsrannsókna olíuleitarskipa hér við land. Hins vegar eru sérfræðingar víð erlendis um borð í olíuleitarskipum sem fylgjast náið með og skrá niður sjáanlegt dýralíf í kringum skipin (fuglar og sjávarspendýr). Tilraunir fara að jafnaði ekki fram þegar hvalir sjást innan 180 desíbel marka frá rannsóknaskipi og náið er fylgst með þeim sjávarspendýrum sem sjást innan 160 desíbel marka. Þessir aðilar hafa vald til að stöðvað rannsóknir og notkun hljóðbúnaðar eftir þörfum. 1
d. Hjá Hafrannsóknastofnun hafa verið framkvæmdar tilraunir með hnísufælur á þorskanetum en árangur slíkra tilrauna er takmarkaður enn sem komið er.
e. Ekki er vitað til að slík gögn hafi verið tekin saman hér við land.
f. Almennt er lítil aðgengileg vitneskja um slíkar rannsóknir í tengslum við hvalreka og ekki vitað til að slík gögn hafi verið tekin saman hér við land.
3. Hafa verið gerðar viðeigandi krufningar og sýnataka á strönduðum hvölum sem geta gefið upplýsingar um dánarorsök, svo sem:
a. sjúkdómsvaldandi örverur,
b. köfunarveiki, eða
c. skaði á innra eyra vegna hljóðmengunar í nálægð við hvalina?
Samkvæmt samkomulagi frá árinu 2005 um aðkomu opinberra aðila að hvalrekum var Hafrannsóknastofnun falið meginhlutverk hvað varðar skráningu og rannsóknir. 2 Aðstæður ráða mestu um hvað hægt er að gera í hverju tilfelli. Oft eru hræin það gömul að notagildi sýna er mjög takmarkað. Reynt er að safna að lágmarki erfðasýnum úr öllum strönduðum hvölum til að fá áreiðanlegar tegundagreiningar en eins og segir að framan er ekki alltaf ljóst af útliti hræanna hvaða tegund er um að ræða. Jafnframt er reynt að safna öðrum sýnum, svo sem kjötsýnum, spiksýnum og magasýnum sem nýst geta við greiningu á fæðuvistfræði (ísótópar, fæðuleifar) og mengunarálagi (PCB, þungmálmar). Sérstök áhersla er lögð á að afla sýna úr þeim tegundum sem litlar upplýsingar eru til um, svo sem svínhvölum, þar sem sérhver viðbót getur gefið mikilvægar upplýsingar um líffræði tegundarinnar, svo sem kynfærum og sýnum sem nýst geta til aldursgreiningar (tennur, eyrnatappar, augu). Dánarorsök er, miðað við núverandi áherslur, sjaldnast hægt að ákvarða nema í tilfellum þar sem sjá má skýr ytri ummerki, t.d. um veiðarfæri eða skipsskrúfur. Það gildir einnig á heimsvísu að sjaldnast er hægt að segja fyrir með vissu um dánarorsök, enda þyrfti til þess umfangsmiklar og kostnaðarsamar krufningar sérhæfðra dýralækna.
Hvað varðar sjúkdómsvaldandi örverur þá hefur hefur Hafrannsóknastofnun undanfarin ár tekið reglulega sýni sem nýtast í samstarfi við aðrar stofnanir til rannsókna á mögulegum veirusýkingum, svo sem Tilraunastöð Háskóla Íslands á Keldum. Hér er þó ekki um kerfisbundið eftirlit að ræða heldur rannsóknir sem helgast af fræðilegum áhuga einstakra vísindamanna.
4. Er fyrirhugað að vinna slík sýni og leita niðurstaðna?
Lengi vel var upplýsingum um hvalreka ekki safnað kerfisbundið en frá árinu 1981 hefur Hafrannsóknastofnun framkvæmt slíka skráningu með skipulögðum hætti (sjá m.a. Sigurjónsson o.fl., 1993; Víkingsson and Halldórsson, 2006). Með tímanum hefur safnast upp töluverður vefja og sýnabanki sem undanfarin ár hefur sýnt sig að vera mikilvægt innlegg í ýmsar alþjóðlegar rannsóknir. Litlu fjármagni hefur hins vegar verið varið til beinnar úrvinnslu þeirra sýna sem til eru enda um langtíma verkefni að ræða sem nú er farið að skila upplýsingum.
Tilraunastöð Háskóla Íslands að Keldum hefur reglulega fengið sýni til skimunar á mögulegum sjúkdómsvöldum og Hafrannsóknastofnun hefur tekið þátt í fjölmörgum alþjóðlegum rannsóknum sem m.a. byggjast á sýnatöku úr hvalrekum. Starfshópur opinberra aðila sem koma með einum eða öðrum hætti að hvalrekum hefur unnið að endurskoðun verklagsreglna síðan 2018. Vinnunni er ólokið en ljóst er að Hafrannsóknastofnun mun áfram gegna lykilhlutverki varðandi skráningar hvalreka og annarra almennra líffræðirannsókna, en krufningar til að meta sjúkdómsvalda eða aðrar dánarorsakir verða væntanlega í umsjón dýralækna MAST. Ekki er þó líklegt að teknar verði upp slíkar krufningar nema e.t.v. í sérstökum tilfellum eins og tíðast víðast erlendis.
Tilvitnanir.
Christiansen, F., Bertulli, C.G., Rasmussen, M.H., Lusseau, D., 2015. Estimating cumulative exposure of wildlife to non-lethal disturbance using spatially explicit capture-recapture models. J. Wildl. Manag. 79, 311–324. doi.org/doi.org/10.1002/jwmg.836
Christiansen, F., Rasmussen, M., Lusseau, D., 2013. Whale watching boats disrupt the foraging activities of Minke whales in Faxaflói Bay, Iceland. Mar. Ecol. Prog. Ser. 478, 239–251.
Sigurjónsson, J., Víkingsson, G., Lockyer, C., 1993. Two mass strandings of pilot whales (Globicephala melas) on the coast of Iceland. Rep Int Whal. Comm Spec. Issue 14, 407-423.
Víkingsson, G.A., Halldórsson, S.D., 2006. Hvalrekar. Starfsemi Hafrannsóknastofnunar 2005, 20–21.
1 Sjá: www.pge.com/includes/docs/pdfs/shared/edusafety/systemworks/dcpp/seismic_survey8.pdf,
www.fisheries.noaa.gov/action/incidental-take-authorization-oil-and-gas-industry-geophysical-survey-activity-atlantic ,
https://www.fisheries.noaa.gov/webdam/download/84146686
2 www.ust.is/library/Skrar/Atvinnulif/Heilbrigdiseftirlit/VerklagsreglurHvalreki.pdf
