Ferill 585. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Microsoft Word.
151. löggjafarþing 2020–2021.
Þingskjal 993 — 585. mál.
Stjórnarfrumvarp.
Frumvarp til laga
um breytingu á ýmsum lögum vegna laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr. 90/2018 (mennta- og menningarmál).
Frá mennta- og menningarmálaráðherra.
I. KAFLI
Breyting á lögum um leikskóla, nr. 90/2008.
1. gr.
1. Á eftir 30. gr. kemur ný grein, 30. gr. a, ásamt fyrirsögn, svohljóðandi:
Vinnsla persónuupplýsinga.
Leikskólum, skólaþjónustu og þeim aðilum sem lögbundið hlutverk hafa samkvæmt lögum þessum er heimilt að afla og miðla persónuupplýsingum frá og til stofnana og fagaðila sem veita börnum lögbundna þjónustu, þ.m.t. Greiningar- og ráðgjafarstöðvar ríkisins, félagsþjónustu sveitarfélaga, grunnskóla, stofnana og fagaðila sem tilgreindir eru í reglugerð sem ráðherra setur, enda sé slík miðlun nauðsynleg til þess að þessir aðilar geti gegnt hlutverkum sínum.
Leikskólum, skólaþjónustu og þeim aðilum sem lögbundið hlutverk hafa samkvæmt lögum þessum ber að upplýsa foreldra og forsjáraðila í skilningi barnalaga um vinnsluna í samræmi við lög um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga.
Ráðherra setur reglugerð um vinnslu persónuupplýsinga. Í henni skulu koma fram nánari skilyrði um vinnsluna, svo sem hvaða persónuupplýsingar heimilt er að vinna með og í hvaða tilgangi vinnsla þeirra er heimil, verklag við vinnslu persónuupplýsinga, auk tilgreiningar þeirra fagaðila og stofnana sem er heimil vinnslan.
2. Fyrirsögn kaflans verður: Meðferð ágreiningsmála og vinnsla persónuupplýsinga.
2. gr.
II. KAFLI
Breyting á lögum um grunnskóla, nr. 91/2008.
3. gr.
4. gr.
Vinnsla persónuupplýsinga.
Grunnskólum, skólaþjónustu og þeim aðilum sem lögbundið hlutverk hafa samkvæmt lögum þessum er heimilt að afla og miðla persónuupplýsingum frá og til stofnana og fagaðila sem veita nemendum lögbundna þjónustu, þ.m.t. Greiningar- og ráðgjafarstöðvar ríkisins, félagsþjónustu sveitarfélaga, félagsmiðstöðva, frístundaheimila, leikskóla, stofnana og fagaðila sem tilgreindir eru í reglugerð sem ráðherra setur, enda sé slík miðlun nauðsynleg til þess að þessir aðilar geti gegnt hlutverki sínu.
Grunnskólum, skólaþjónustu og þeim aðilum sem lögbundið hlutverk hafa samkvæmt lögum þessum ber að upplýsa foreldra og forsjáraðila í skilningi barnalaga um vinnsluna í samræmi við lög um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga.
Ráðherra setur reglugerð um vinnslu persónuupplýsinga. Í henni skulu koma fram nánari skilyrði um vinnsluna, svo sem hvaða persónuupplýsingar heimilt er að vinna með og í hvaða tilgangi vinnsla þeirra er heimil, verklag við vinnslu persónuupplýsinga, auk tilgreiningar þeirra fagaðila og stofnana sem er heimil vinnslan.
III. KAFLI
Breyting á lögum um framhaldsskóla, nr. 92/2008.
5. gr.
1. Við greinina bætast tvær nýjar málsgreinar, svohljóðandi:
Framhaldsskólum er heimil vinnsla persónuupplýsinga að því marki sem nauðsynlegt er til að sinna lögbundnu hlutverki sínu, þ.m.t. vinnsla viðkvæmra persónuupplýsinga um heilsufar nemenda, um vímuefna- og áfengisnotkun í tengslum við viðburði á vegum nemendafélaga skv. 39. gr. laganna og heilsufarsupplýsingar um nemendur með sérþarfir í skilningi 34. gr. laganna.
Um þagnarskyldu starfsmanna framhaldsskóla fer eftir X. kafla stjórnsýslulaga og gildir hún einnig um þriðja aðila sem rækir þjónustu í þágu framhaldsskóla. Um trúnað og þagnarskyldu fer að öðru leyti eftir ákvæðum annarra laga.
2. Fyrirsögn greinarinnar orðast svo: Upplýsingagjöf og vinnsla persónuupplýsinga.
IV. KAFLI
Breyting á lögum um Menntamálastofnun, nr. 91/2015.
6. gr.
Vinnsla persónuupplýsinga.
Menntamálastofnun er heimil vinnsla persónuupplýsinga, að því marki sem nauðsynlegt er, um skólastjórnendur og starfsfólk til að sinna lögbundnu hlutverki sínu, svo sem vegna ytra mats og kannana. Menntamálastofnun er heimil vinnsla viðkvæmra persónuupplýsinga um heilsufar skólastjórnenda og starfsfólks, svo sem við veitingu leyfisbréfa og veitingu undanþágu til kennslustarfa, í tengslum við alþjóðlegar rannsóknir á aðstæðum og vinnuumhverfi kennara og skólastjórnenda.
Menntamálastofnun er heimil öflun persónuupplýsinga um nemendur í tengslum við lögbundin verkefni stofnunarinnar, svo sem frá leikskóla, grunnskóla, framhaldsskóla, háskóla, sveitarfélögum og frá þeim aðilum sem veita nemendum þjónustu samkvæmt sérlögum.
Ráðherra setur reglugerð um vinnslu persónuupplýsinga. Í henni skulu koma fram nánari skilyrði um vinnsluna, svo sem hvaða persónuupplýsingar heimilt er að vinna með og í hvaða tilgangi vinnsla þeirra er heimil, verklag við vinnslu persónuupplýsinga, auk tilgreiningar þeirra fagaðila og stofnana sem er heimil vinnslan.
V. KAFLI
Breyting á íþróttalögum, nr. 64/1998.
7. gr.
Aðila sem fer með framkvæmd lyfjaeftirlits er heimil vinnsla viðkvæmra persónuupplýsinga, að því marki sem nauðsynlegt er í þeim tilgangi að sinna lyfjaeftirliti, um lyfja-og vímuefnanotkun og heilsufar þegar íþróttamaður fer í lyfjapróf ef grunur leikur á eða ábendingar berast um að hann hafi neytt efna eða beitt aðferðum sem bannaðar eru samkvæmt Alþjóðalyfjaeftirlitinu. Samkeyrsla skráa aðila sem fara með framkvæmd lyfjaeftirlitsins við kennitölur félagakerfis Íþrótta- og Ólympíusambands Íslands er heimil í tengslum við athugun á meintri lyfja- og vímuefnanotkun, meðal annars í tengslum við uppljóstrunarkerfi
VI. KAFLI
Breyting á bókasafnalögum, nr. 150/2012.
8. gr.
Hljóðbókasafni Íslands er heimil vinnsla persónuupplýsinga að því marki sem nauðsynlegt er til að sinna lögbundnu hlutverki sínu, svo sem vegna afgreiðslu umsókna um afnot af safninu. Heimil er vinnsla viðkvæmra persónuupplýsinga um heilsufar, svo sem greiningar og vottorð til staðfestingar á þjónustu við einstaklinga með prentleturshömlun. Safninu er heimil vinnsla persónuupplýsinga sem því berast frá umsækjendum eða frá þriðja aðila í umboði umsækjanda, svo sem frá Þjónustu- og þekkingarmiðstöð fyrir blinda, sjónskerta og einstaklinga með samþætta sjón- og heyrnarskerðingu, heilbrigðisstofnunum, menntastofnunum og sérfræðingum í lestrargreiningu.
VII. KAFLI
Breyting á lögum um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra, nr. 129/1990
9. gr.
1. Á eftir 2. gr. laganna kemur ný grein, 2. gr. a, svohljóðandi:
Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra er heimil vinnsla persónuupplýsinga að því marki sem nauðsynlegt er í þeim tilgangi að sinna lögbundnu hlutverki sínu, svo sem vinnsla viðkvæmra persónuupplýsinga um heilsufar vegna beiðna um táknmálstúlkaþjónustu, kennslu táknmáls, máltöku barna og í þágu rannsókna á íslensku táknmáli.
Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra er heimil öflun og miðlun persónuupplýsinga þegar nauðsyn krefur, þ.m.t. til og frá leikskólum, grunnskólum og framhaldsskólum, félags- og skólaþjónustu sveitarfélaga, Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins, Heyrnar- og talmeinastöð Íslands, Þjónustu- og þekkingarmiðstöð fyrir blinda, sjónskerta og einstaklinga með samþætta sjón- og heyrnarskerðingu og aðilum samkvæmt lögum um heilbrigðisþjónustu.
Ráðherra er heimilt að kveða nánar á um vinnslu persónuupplýsinga í reglugerð samkvæmt þessu ákvæði.
2. Fyrirsögn kaflans verður: Markmið, gildissvið og vinnsla persónuupplýsinga.
VIII. KAFLI
Breyting á lögum um opinberan stuðning við vísindarannsóknir, nr. 3/2003.
10. gr.
Vinnsla persónuupplýsinga.
IX. KAFLI
Breyting á lögum um fjölmiðla, nr. 38/2011.
11. gr.
1. Við greinina bætast tvær nýjar málsgreinar, svohljóðandi:
Fjölmiðlanefnd er heimil vinnsla persónuupplýsinga að því marki sem hún er nauðsynleg við athugun á þeim málum sem nefndin vinnur að í þeim tilgangi að sinna lögbundnu hlutverki sínu samkvæmt lögum þessum. Fjölmiðlanefnd er heimil vinnsla viðkvæmra persónuupplýsinga um heilsufar, kynhneigð og kynhegðun vegna kvartana sem henni berast á grundvelli þess að fjölmiðlaveita hafi brotið gegn grundvallarréttindum einstaklinga um friðhelgi einkalífs og mannréttindi þeirra.
Ráðherra er heimilt að kveða nánar á um vinnslu persónuupplýsinga í reglugerð samkvæmt þessu ákvæði.
2. Fyrirsögn greinarinnar orðast svo: Málsmeðferð og vinnsla persónuupplýsinga.
X. KAFLI
Breyting á lögum um háskóla, nr. 63/2006.
12. gr.
Háskólum er heimil vinnsla persónuupplýsinga að því marki sem nauðsynlegt er um umsækjendur og nemendur til að sinna lögbundnu hlutverki sínu , þ.m.t. vinnsla viðkvæmra persónuupplýsinga, um heilsufar nemenda í tengslum við inntöku og vegna þeirra þjónustu sem til þarf samkvæmt 19. gr. laganna. Háskólum er heimil vinnsla persónuupplýsinga að því marki sem nauðsynleg þykir í tengslum við meint brot sem geta leitt til brottrekstrar nemenda og annarra viðurlaga. Háskólum er heimil vinnsla um þjóðernislegan bakgrunn nemenda sem eru af erlendu bergi brotnir í þeim tilgangi að styðja við þá og komast hjá brotthvarfi þeirra.
13. gr.
Greinargerð.
Frumvarp þetta er samið í mennta- og menningarmálaráðuneyti í samráði við stofnanir sem heyra undir ráðuneytið, Samband íslenskra sveitarfélaga, Íþrótta- og Ólympíusamband Íslands og persónuverndarfulltrúa Stjórnarráðsins. Frumvarpið er samið til samræmis við lög um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr. 90/2018, sem tóku gildi hér á landi 15. júlí 2018 og komu í stað laga um persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga, nr. 77/2000, í tengslum við innleiðingu reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) 2016/679 frá 27. apríl 2016 um vernd einstaklinga í tengslum við vinnslu persónuupplýsinga og um frjálsa miðlun slíkra upplýsinga og niðurfellingu tilskipunar 95/46/EB, einnig nefnd almenna persónuverndarreglugerðin (e. GDPR).
Í nýjum lögum um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga eru gerðar auknar kröfur til ábyrgðar- og vinnsluaðila um skýrar heimildir til vinnslu persónuupplýsinga. Í ýmsum lögum sem heyra undir málefnasvið mennta- og menningarmálaráðuneytis sem stofnanir ráðuneytisins vinna eftir er gert ráð fyrir vinnslu almennra og viðkvæmra persónuupplýsinga og í einhverjum tilvikum án þess að gert hafi verið ráð fyrir skýrum lagaheimildum til slíkrar vinnslu í samræmi við auknar kröfur persónuverndarlöggjafar. Með frumvarpinu er leitast við að skerpa og styrkja heimildir til vinnslu persónuupplýsinga.
Dómsmálaráðherra setti af stað vinnuhóp vegna innleiðingar persónuverndarreglugerðarinnar við undirbúning frumvarpsins sem varð að lögum nr. 90/2018. Upphaflega var gert ráð fyrir því að lögin yrðu safnlög en horfið var frá því eftir að í ljós kom að gera þyrfti ýmsar efnislegar breytingar á ákvæðum sérlaga á málefnasviðum Stjórnarráðsins. Hverju einstöku fagráðuneyti er því gert að leggja til viðeigandi breytingar á lögum sem heyra undir málefnasvið þess svo að ákvæði er kveða á um vinnslu persónuupplýsinga samrýmist lögum nr. 90/2018, sbr. reglugerð (ESB) 2016/679.
2. Tilefni og nauðsyn lagasetningar.
Við vinnslu frumvarpsins sem varð að lögum um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr. 90/2018, var ákveðið að gera aðeins lágmarksbreytingar á ákvæðum annarra laga vegna tilvísana til eldri laga um persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga, nr. 77/2000, með síðari breytingum. Gert var ráð fyrir að hvert og eitt ráðuneyti færi í frekari efnislega endurskoðun á ákvæðum laga sem falla undir málefnasvið viðkomandi ráðuneytis. Með þeim breytingum sem eru lagðar til í frumvarpi þessu er veitt viðhlítandi lagastoð fyrir vinnslu persónuupplýsinga til samræmis við gildandi lög um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga hjá þeim stofnunum sem heyra undir mennta- og menningarmálaráðuneyti og starfa samkvæmt þeim lagabálkum sem heyra undir málefnasvið ráðuneytisins
3. Meginefni frumvarpsins.
Með frumvarpinu eru lagðar til breytingar á ýmsum lögum er heyra undir málefnasvið mennta- og menningarmálaráðuneytis til að skýra nánar heimildir stofnana sem heyra undir ráðuneytið til vinnslu persónuupplýsinga til samræmis við kröfur laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, sérstaklega um skýrleika lagaákvæða sem heimila vinnslu viðkvæmra persónuupplýsinga.
Margir lagabálkar á málefnasviðum ráðuneytisins fela í sér lögbundna þjónustu við börn og ungmenni í tengslum við menntastofnanir, þar á meðal lög um leikskóla, lög um grunnskóla og lög framhaldsskóla. Mikilvægt er að lagastoð fyrir vinnslu persónuupplýsinga á þessu sviði sé skýr og að heimild til vinnslu persónuupplýsinga grundvallist á lagaheimild. Við vinnslu frumvarpsins var einnig horft til þess að afnema hindranir í skólakerfinu með því að veita þeim stofnunum og aðilum sem veita börnum lögbundna þjónustu heimildir til vinnslu nauðsynlegra persónuupplýsinga en samhliða að réttindi einstaklinga séu tryggð.
Málefnasvið mennta- og menningarmálaráðuneytis nær til fjölbreyttrar starfsemi, þ.m.t. háskóla, vísindarannsókna, fræðslumála, námsaðstoðar, safnamála, menningarminja, lista og menningar, fjölmiðla og íþrótta- og æskulýðsmála, en nauðsynlegt er að styrkja lagagrundvöll fyrir heimild til vinnslu persónuupplýsinga í ýmsum lögum er lúta að framangreindri starfsemi. Um er að ræða breytingu á lögum um leikskóla, nr. 90/2008, lögum um grunnskóla, nr. 91/2008, lögum um framhaldsskóla, nr. 92/2008, lögum um Menntamálastofnun, nr. 91/2015, lögum um opinberan stuðning til vísindarannsókna, nr. 3/2003, íþróttalögum, nr. 64/1998, bókasafnalögum, nr. 150/2012, lögum um Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra, nr. 129/1990, lögum um fjölmiðla, nr. 38/2011, og lögum um háskóla, nr. 63/2006.
Auk þess eru gerðar minni háttar breytingar á ákvæðum laga um leikskóla og grunnskóla.
4. Samræmi við stjórnarskrá og alþjóðlegar skuldbindingar.
Ísland hefur leitt reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) 2016/679 í íslenskan rétt með lögum um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr. 90/2018, í samræmi við skyldu. Með frumvarpi þessu eru því lagðar til breytingar á ýmsum lögum er heyra undir málefnasvið mennta- og menningarmálaráðuneytis til að skýra nánar heimildir stofnana sem heyra undir ráðuneytið til vinnslu persónuupplýsinga til samræmis við kröfur laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, einkum með tilliti til kröfu um skýrleika lagaákvæða sem heimila eða fela í sér vinnslu viðkvæmra persónuupplýsinga.
Fram hefur komið að margir lagabálkar á málefnasviðum ráðuneytisins fela í sér lögbundna þjónustu við börn og ungmenni í tengslum við menntastofnanir, þar á meðal lög um leikskóla, lög um grunnskóla og lög framhaldsskóla. Mikilvægt er að tryggja lagastoð fyrir vinnslu persónuupplýsinga á þessu sviði og öðrum sé skýr og grundvallist á lagaheimild. Ákvæði frumvarpsins eiga ekki að ganga gegn stjórnarskrá lýðveldisins Íslands eða alþjóðlegum skuldbindingum enda einungis verið að tryggja að ákvæðin gangi ekki gegn lögum um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga.
5. Samráð.
Frumvarpið var samið í mennta- og menningarmálaráðuneyti í samráði við þær stofnanir sem falla undir málefnasvið ráðuneytisins og starfa á grundvelli þeirra laga sem lagt er til í frumvarpinu að verði breytt. Ráðuneytið hafði samráð við forstöðumenn stofnana og þá aðila sem þekkja til vinnslunnar sem fer fram hjá viðkomandi stofnun. Ítarlegt samráð var haft við Samband íslenskra sveitarfélaga en fundað var með sambandinu í nokkur skipti um breytingar á skólalöggjöfinni. Í undirbúningsvinnu að frumvarpinu sendi mennta- og menningarmálaráðuneyti bréf til stofnana þar sem óskað var eftir ábendingum eða athugasemdum vegna fyrirhugaðra lagabreytinga á sérlögum. Stofnanir eins og Hljóðbókasafn Íslands, Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra, Rannsóknamiðstöð Íslands, Menntamálastofnun, framhaldsskólar, fjölmiðlanefnd, Háskóli Íslands, auk Íþrótta- og Ólympíusamband Íslands voru í góðu samstarfi við ráðuneytið. Persónuverndarfulltrúi Stjórnarráðsins veitti góðar ábendingar. Þá kom velferðarsvið Reykjavíkurborgar með ábendingar.
Drög að frumvarpinu voru send Persónuvernd og var haldinn einn fundur með stofnuninni þar sem komu fram góðar leiðbeiningar. Áform um lagasetningu voru birt í samráðsgátt stjórnvalda á vefnum Ísland.is, mál nr. S-2/2020, en engar umsagnir bárust um þau. Frumvarpsdrögin birtust til samráðs í samráðsgátt stjórnvalda á vefnum Ísland.is, mál nr. S-233/2020, 3. til 16. nóvember 2020, þar sem kallað var eftir umsögnum. Þrjár umsagnir bárust, frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga, skóla- og frístundasviði Reykjavíkurborgar og ein frá einstaklingi. Ábendingarnar lutu að breytingu á lögum um leikskóla og grunnskóla til samræmingar á orðalagi og upptalningu stofnana. Tekið var tillit til þeirra og lítilsháttar breytingar gerðar á orðalagi til samræmis við þær og bætt við grunnskóla í upptalningu í samræmi við ábendingu skóla- og frístundasviðs Reykjavíkurborgar. Samband íslenskra sveitarfélaga óskaði auk þess eftir breytingum á heimild til að afla sakavottorðs starfsmanna sem ráðnir eru til starfa í leik- og grunnskólum á grundvelli laga um leikskóla og laga um grunnskóla. Ábendingin beindist að því hvort hægt væri að bæta við heimild til þess að kalla eftir endurnýjun sakavottorða eftir að einstaklingar hafa hafið störf. Að auki hvatti Sambandið ráðuneytið til að skoða sambærileg lagaákvæði í öðrum lögum á málefnasviði þess. Ráðuneytið hefur þetta mál nú þegar til skoðunar og verður það kannað sérstaklega. Persónuvernd sendi ráðuneytinu umsögn um framvarpsdrögin 24. nóvember 2020 þar sem aðallega voru gerðar athugasemdir um heimildir Menntamálastofnunar til vinnslu persónuupplýsinga. Ráðuneytið gerði úrbætur á frumvarpsdrögunum og óskaði eftir viðbótarumsögn Persónuverndar eftir þá vinnu. Viðbótarumsögn barst 16. febrúar 2021. Þar kom fram að mati Persónuverndar að umtalsverð vinna hafi verið færði í lagfæringar hjá ráðuneytinu og engar efnislegar athugasemdir gerðar við frumvarpsdrögin.
6. Mat á áhrifum.
Frumvarpið felur ekki í sér breytingar á þjónustu við einstaklingana sem eiga í hlut eða aukið umfang stofnana. Eingöngu er verið að styrkja þann lagagrundvöll sem fyrir er svo að viðkomandi stofnanir geti sinnt lögbundnu hlutverki sínu þegar kemur að vinnslu persónuupplýsinga, sérstaklega vinnslu viðkvæmra persónuupplýsinga. Auk þess er verið að tryggja betur réttindi einstaklinga vegna vinnslu persónuupplýsinga þannig að hún samrýmist persónuverndarlöggjöfinni. Frumvarpið ætti því ekki að hafa áhrif á hagsmuni almennings að öðru leyti eða hagsmunaaðila.
Þar sem ekki er gert ráð fyrir því að frumvarpið muni hafa í för með sér frekari fjárhagsáhrif en það frumvarp sem varð að lögum um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr. 90/2018, ætti enginn viðbótarkostnaður að falla á þá opinberu aðila sem frumvarpið snertir umfram það sem varð með gildistöku framangreindra laga. Verði frumvarpið að lögum er ekki gert ráð fyrir að lögfesting þess hafi fjárhagsáhrif á ríkissjóð eða sveitarfélögin. Ekki er talið að frumvarpið hafi áhrif á jafnrétti eða stöðu kynjanna.
Með frumvarpinu er meginmarkmið að skýra lagagrundvöll fyrir vinnslu persónuupplýsinga sem fer nú þegar fram innan hlutaðeigandi stofnana. Þar af leiðandi er það mat ráðuneytisins að ekki þurfi að fara fram frekara mat á áhrifum á persónuvernd fyrir þá vinnslu sem fer þegar fram þótt æskilegt kunni að vera að stofnanir framkvæmi slíkt mat reglulega og þá sérstaklega ef fyrirkomulagi vinnslu er breytt eða teknar eru í notkun nýjar tæknilausnir við vinnslu persónuupplýsinga.
Um einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Lagt er til að leikskólum, skólaþjónustu og þeim aðilum sem lögbundið hlutverk hafa verði veitt heimild til að afla og miðla persónuupplýsingum að því marki sem nauðsynlegt er til að veita börnum lögbundna þjónustu en nánari skilyrði verða sett í reglugerð. Um getur verið að ræða ólíka sérfræðinga, svo sem talmeinafræðinga, sálfræðinga, táknmálstúlka eða aðra fagaðila. Sérfræðingarnir geta verið starfandi hjá félagsþjónustu sveitarfélaga, barnavernd, Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins, heilsugæslu eða öðrum sambærilegum stofnunum. Með ákvæðinu er stuðlað að samþættri og heildstæðri þjónustu við börn á fyrsta skólastigi til samræmis við lög um leikskóla og önnur lög en börn geta nauðsynlega þurft á ólíkri þjónustu að halda svo þau fái notið sín í samræmi við þroska og aldur.
Vinnslan getur falið í sér íhlutun í einkalíf barna og skal forsjáraðilum í skilningi barnalaga tilkynnt um vinnsluna í samræmi við lög um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga.
Ráðherra kveður nánar á um vinnslu persónuupplýsinga í reglugerð, í hvaða tilgangi nauðsynlegt er að vinna með persónuupplýsingar og í tengslum við hvaða verkefni. Í henni skal koma fram verklag við vinnsluna, hvaða fagaðilar og stofnanir um er að ræða og til hvaða ráðstafana skuli grípa til eftir atvikum til þess að vernda grundvallarréttindi og hagsmuni barna á leikskóla.
Um 2. gr.
Um 3. gr.
Um 4. gr.
Við gerð frumvarpsins var annars vegar lagt mat á hvort starfsfólk grunnskóla og þeir aðilar sem starfa samkvæmt lögum um grunnskóla þurfi nauðsynlega að fá heimild til vinnslu viðkvæmra persónuupplýsinga um nemendur með tilliti til þeirra grundvallarréttinda sem börn njóta á grundvelli friðhelgi einkalífs. Hins vegar voru skoðaðir hagsmunir barna af því að aðilar sem veita nemendum þjónustu fái heimild til vinnslunnar. Í samræmi við lögbundið hlutverk og starfsemi grunnskóla var það metið nauðsynlegt að starfsfólk í tilteknum málum og við sérstakar aðstæður nemenda hafi heimild til að vinna með viðkvæmar persónuupplýsingar um nemendur í grunnskólum. Dæmi má taka um aðkomu umsjónarkennara, sérkennara og námsráðgjafa að ýmsum málum nemenda, svo sem greiningum, andlegri og líkamlegri líðan nemenda. Þá má nefna nemendaverndarráð sem gegnir þýðingarmiklu hlutverki en mörg málefni rata á borð þess þegar nemendur eiga í félagslegum eða heilsufarslegum erfiðleikum af ýmsum toga. Í mörgum skólum sitja sálfræðingar fundi með nemendaverndarráði. Ætlunin er að tryggja að þeir sem gegna lögbundinni þjónustu við nemendur hafi fullnægjandi heimild til vinnslu persónuupplýsinga, þ.m.t. starfsfólk grunnskóla, frístundaheimila, skólaþjónustu, starfsfólk sem vinnur í tómstunda- og félagsstarfi nemenda, í félagsmiðstöðum, skólanefnd og nemendaverndarráði. Snemmtæk íhlutun er ekki síður mikilvæg á grunnskólastigi eins og á fyrsta skólastiginu til þess að tryggja velferð nemenda, meðal annars þegar um þroskafrávik er að ræða eða aðrar raskanir.
Með greininni er lagt til að lögfest verði heimild til öflunar og miðlunar persónuupplýsinga frá og til stofnana og fagaðila er veita nemendum þjónustu samkvæmt lögum um grunnskóla. Nauðsynlegt getur verið að afla og miðla upplýsingum frá einum sérfræðingi til annars þannig að grunnskólinn geti sinnt lögbundnu hlutverki sínu með hagsmuni barnsins í forgrunni. Um getur verið að ræða ólíka sérfræðinga, svo sem talmeinafræðinga, sálfræðinga og táknmálstúlka. Sérfræðingar geta verið starfandi hjá skólaþjónustu, félagsþjónustu sveitarfélaga, barnavernd, Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins, heilsugæslu og öðrum stofnunum eða fagaðilum sem gert hafa þjónustusamning á grundvelli laga um grunnskóla. Upplýsingarnar geta falið í sér miðlun viðkvæmra persónuupplýsinga í skilningi laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga og því mikilvægt fyrir þá sem starfa á grundvelli laga um grunnskóla að hafa heimild til þess að afla og miðla upplýsingum frá þeim sérfræðingum sem nemendur þurfa nauðsynlega á að halda. Nauðsynlegt er að frístundaheimili fái heimild til þess að miðla upplýsingum til nemendaverndarráðsins eða skóla um líðan nemenda í þeim tilgangi að tryggja velferð þeirra, þ.m.t. um líðan og heilsu nemenda, t.d. um fæðuofnæmi. Frístundaheimili eru yfirleitt opin öllum þeim grunnskólanemendum sem vilja og dvelja nemendur oft á frístundaheimilum í nokkrar klukkustundir á dag. Í starfsemi þeirra eru skipulagðir viðburðir sem þarfnast skráningu persónuupplýsinga.
Vinnslan getur falið í sér íhlutun í einkalíf barna og skal forsjáraðilum í skilningi barnalaga tilkynnt um vinnsluna í samræmi við lög um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga.
Ráðherra kveður nánar á um vinnslu persónuupplýsinga í reglugerð, í hvaða tilgangi nauðsynlegt er að vinna með persónuupplýsingar og í tengslum við hvaða verkefni. Í henni skal koma fram verklag við vinnsluna, hvaða fagaðilar og stofnanir um er að ræða og til hvaða ráðstafana skuli grípa eftir atvikum til þess að vernda grundvallarréttindi og hagsmuni barna í grunnskóla.
Um 5. gr.
Talin er þörf á því að lögfesta ákvæði um þagnarskyldu en með lögum nr. 71/2019 um breytingu á stjórnsýslulögum, nr. 37/1993, var þagnarskylduákvæði um starfsmenn ríkis og sveitarfélaga lögfest í stjórnsýslulögum. Þá hafa þagnarskylduákvæði verið lögfest víðar í lögum til áréttingar, sbr. lög um grunnskóla og lög um leikskóla. Þagnarskyldan gildir einnig um þriðju aðila, t.d. þá sem gera þjónustusamninga um þjónustu sem veitt er á grundvelli laga um framhaldsskóla.
Um 6. gr.
Upplýsingar sem stofnunin vinnur með geta verið viðkvæmar persónuupplýsingar um heilsufar nemenda vegna líðanar nemenda í skólum og andlegs og líkamlegs heilbrigðis, m.a. í tengslum við könnunarpróf. Við vinnslu persónuupplýsinga í vissum tilvikum eru almannahagsmunir af því að stofnunin hafi heimild til vinnslu viðkvæmara persónuupplýsinga um heilsufar taldir ríkari en grundvallarhagsmunir nemenda sem þeir njóta til einkalífsverndar. Ávallt þarf að leggja mat á grundvallarréttindi nemenda, um réttinn til einkalífsins á móti almannahagsmunum um nauðsyn til vinnslunnar, sérstaklega þegar vinnslan varðar börn sem er tryggð sérstök vernd samkvæmt lögum um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga. Öllum börnum er einnig tryggður stjórnarskrárvarinn réttur til menntunar við hæfi og því er nauðsynlegt og mikilvægt að veita stofnuninni heimild með lögum til vinnslu viðkvæmra persónuupplýsinga um heilsufar til að hún geti sinnt lögbundnu hlutverki sínu. Í vissum tilvikum teljast almannahagsmunir því ríkari til vinnslu persónuupplýsinga en réttindi nemenda til einkalífsverndar þegar unnið er með upplýsingar um skólagöngu nemenda og niðurstöður námsmats þar sem fram koma upplýsingar umheilsufar nemenda í skólum. Við matið verður þó stofnunin alltaf að leggja mat á vinnslu persónuupplýsinga þannig að sem minnst inngrip verði í einkalífsverndina og umfang vinnslu persónuupplýsinga ekki umfram það sem er nauðsynlegt.
Menntamálastofnun vinnur persónuupplýsingar í tengslum við leyfisveitingu ólíkra starfsheita, svo sem vegna leyfisbréfa til kennsluréttinda og vegna undanþágunefndar kennara á grundvelli laga um menntun, hæfni og ráðningu kennara og skólastjórnenda við leikskóla, grunnskóla og framhaldsskóla. Stofnunin tekur við umsóknum og gefur út leyfisbréf kennara og fer með umsjón með skrá yfir þá sem hlotið hafa leyfisbréf. Stofnunin fer með eftirlitshlutverk og getur þurft að staðreyna hvort upplýsingar frá skólastjórnendum séu réttar í tengslum við undanþágunefndina en fyrir kemur að slíkar upplýsingar séu rangar. Menntamálastofnun staðfestir leyfi til að nota starfsheitið kennari frá ríkisborgurum frá ríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu. Erlendir ríkisborgarar leggja fram vottorð um viðurkennd kennsluréttindi frá slíkum ríkjum í samræmi við lög um mat á faglegri menntun og hæfi til starfa hér á landi. Um getur verið að ræða vinnslu persónuupplýsinga um ríkisfang. Að auki vinnur Menntamálastofnun með leyfisbréf náms- og starfsráðgjafa og bókasafns- og upplýsingafræðinga. Með greininni er einnig lagt til að Menntmálastofnun fái heimild til vinnslu viðkvæmra persónuupplýsinga um skólastjórnendur og starfsfólk í tengslum alþjóðleg verkefni, svo sem vegna TALIS, sem er framkvæmd af OECD, þar sem aflað er upplýsinga frá kennurum og skólastjórnendum um vinnuumhverfi, aðstæður og störf þeirra.
Menntamálastofnun vinnur með persónuupplýsingar í tengslum við læsisverkefni í grunnskólum þar sem upplýsingum er safnað um nemendur til þess að meta árangur í lestri til að geta lagt mat á þær umbætur sem þörf er á í þeim tilgangi að meta stöðu menntunar hér á landi. Nauðsynlegt getur verið fyrir Menntamálastofnun að kalla eftir gögnum vegna nemenda sem þurfa á sérúrræðum að halda í framhaldsskólum í tengslum við innritun nemenda og vegna þjónustuþarfa fatlaðra nemenda til að geta tryggt þeim lögbundin rétt til skólavistar. Þetta geta verið heilsufarsupplýsingar eins og greiningar og fatlanir viðkomandi nemenda. Upplýsingaöflun birtist einnig í verkefnum í tengslum við skólaforðun og vegna nemenda með íslensku sem annað tungumál. Mikilvægt er að námsferill nemenda hafi einn uppruna upplýsinga til að tryggja vörslu námsmats þrátt fyrir að skólar leggist af eða aðstæður breytist á annan hátt.
Ráðherra kveður nánar á um vinnslu persónuupplýsinga í reglugerð, í hvaða tilgangi nauðsynlegt er að vinna með persónuupplýsingar og í tengslum við hvaða verkefni. Í henni skal koma fram verklag við vinnsluna, tilgang hennar, hvaða fagaðilum og stofnunum er heimil vinnslan og til hvaða ráðstarfana skuli grípa til eftir atvikum til þess að vernda grundvallarréttindi og hagsmuni nemenda. Í Svíþjóð er kveðið á um Skolverket, sem er sambærileg stofnun og Menntamálastofnun, í svokölluðum skólalögum (skollag (2010:800)) en þau lög ná yfir öll skólastig í Svíþjóð, auk fullorðinsfræðslu, sérskóla, frístundastarfsemi o.fl. Í sænsku skólalögunum er sérstakur kafli um vinnslu persónuupplýsinga sem nær til allra menntastofnana sem lögin gilda um. Heimild er fyrir því að setja reglugerð um vinnslu viðkvæmra persónuupplýsinga þar sem vinnslan er útfærð í samræmi við persónuverndarlöggjöfina.
Um 7. gr.
Um 8. gr.
Um 9. gr.
Um 10. gr.
Um 11. gr.
Ráðherra er veitt heimild til að setja reglugerð um vinnslu persónuupplýsinga.
Um 12. gr.
Um 13. gr.
