Hlutafélög.
Virðulegi forseti. Þegar ég gerði hlé á máli mínu var ég að spyrja hæstv. ráðherra um sparisjóðina, hvaða reglur giltu þar um gagnsæi í starfskjörum stjórnenda sparisjóðanna og hvort ráðherra ætlaði beita sér fyrir reglum um upplýsingaskyldu þeirra með sama hætti og gildir um t.d. bankana. Varðandi lífeyrissjóðina þá setti Fjármálaeftirlitið nokkuð skýrar reglur um upplýsingagjöf lífeyrissjóða í ársreikningum varðandi launakjör stjórnenda þeirra. Þar kemur fram að í ársreikningum eigi að tilgreina heildarfjárhæð launa og þóknunar til stjórnar og framkvæmdastjóra lífeyrissjóðanna vegna starfa í þágu sjóðsins. Upplýsingarnar á að sérgreina á einstaka stjórnarmenn og framkvæmdastjóra. Það er t.d. ekki í þessu frumvarpi eftir því sem ég best fæ skilið varðandi þau ákvæði sem lúta að starfskjörum stjórnenda. Í ákvæðið varðandi lífeyrissjóðina vantar að vísu að ársfundir samþykki starfskjarastefnu fyrir stjórnendur og þar með talið starfslokasamninga. Flutti ég um það frumvarp sem lagt var fram á þinginu fyrir einum eða tveimur dögum að því er varðar lífeyrissjóðina, en út af stendur varðandi sparisjóðina og spyr ég hæstv. ráðherra um það.
Mig langar að fara í 3. gr. frumvarpsins sem ég tel að nú sé komin í allt annan búning en nefnd viðskiptaráðherra lagði til. Sú nefnd lagði til, og ætla ég að vitna orðrétt í skýrslu nefndarinnar, með leyfi forseta:
„Til að tryggja hluthöfum meiri áhrif varðandi starfskjör stjórnenda leggur nefndin til að sett verði lagaákvæði um að stjórnum hlutafélaga og einkahlutafélaga með fleiri en fjóra hluthafa verði skylt að fá samþykki hluthafafundar á starfskjarastefnu fyrir stjórnendur, þar á meðal varðandi kaupréttarsamninga, árangurstengdar greiðslur, hlunnindi, uppsagnarfrest og starfslokasamninga.“
Í frumvarpi ráðherrans segir, með leyfi forseta:
„Félagsstjórn í félagi, sem ber skylda til að kjósa sér endurskoðanda skv. 1.–3. mgr. 59. gr. laga nr. 144/1994, um ársreikninga, eða hlutafélagi sem ríkissjóður á helmingshlut eða meira í og lýtur endurskoðun skv. 2. mgr. 6. gr. laga nr. 86/1997, um Ríkisendurskoðun, skal samþykkja stefnumið félagsins …“
Þarna stendur „skal samþykkja stefnumið félagsins“. Ég spyr ráðherra: Á hluthafafundur samkvæmt þessu ákvæði að samþykkja starfslokasamninga? Taka þeir ekki gildi fyrr en hluthafafundur er búinn að samþykkja þá? Á hluthafafundur að samþykkja kaupréttarsamninga eða einungis stefnumiðin eins og hér stendur?
Ég held áfram lestri úr 3. gr. frumvarpsins:
„… skal samþykkja stefnumið félagsins varðandi laun og aðrar greiðslur til framkvæmdastjóra og annarra stjórnenda félagsins, svo og stjórnarmanna þess. Í stefnumiðunum skulu koma fram grundvallaratriði varðandi starfskjarastefnu stjórnenda og stjórnarmanna og stefnu félags varðandi samninga við stjórnendur og stjórnarmenn. Jafnframt skal koma þar fram hvort og þá við hvaða aðstæður og innan hvaða ramma heimilt sé að umbuna stjórnendum og stjórnarmönnum til viðbótar grunnlaunum …“ — Síðan er talið upp t.d. árangurstengdar greiðslur, starfslokasamningar og þess háttar.
Ég get ekki séð annað en að félagsstjórn eigi að samþykkja stefnumiðin sem leggja á fyrir aðalfund. Ég tel að hér sé miklu skemur gengið en hvað varðar þau ákvæði sem gilda um félög sem skráð eru í Kauphöllinni. Þar er meira að segja gengið svo langt að talað er um að upplýsa eigi um starfskjör einstakra stjórnenda og stjórnarmanna.
Mér finnst þetta mjög loðið ákvæði og óljóst hvað það þýðir. Getur ráðherra t.d. svarað þeirri spurningu: Felur þetta ákvæði í sér að hluthafafundur þurfi að samþykkja t.d. starfslokasamninga? Það var t.d. eitt af þeim ákvæðum sem nefnd ráðherrans lagði til að þeir tækju ekki í gildi fyrr en hluthafafundur væri búinn að samþykkja þá. Eins spyr ég hvort upplýsa eigi um starfskjör einstakra stjórnenda og stjórnarmanna og hvort leggja þurfi það fyrir hluthafafund. Þetta er allt saman mjög óljóst og þarf að fara mjög vel yfir í efnahags- og viðskiptanefnd.
Síðan spyr ég: Hvaða áhrif hefur það ef frumvarpið sem við erum að ræða gengur skemur en reglur Kauphallarinnar? Kauphöllin er með ákveðnar reglur. Verður Kauphöllin að breyta reglum sínum, draga úr þeim ef lögin ganga skemur en reglur Kauphallarinnar? Mér er ekki alveg ljóst hvort svo sé, en það er full ástæða til að skoða það. Ég spyr hvort þessi ákvæði nái líka til endurskoðenda hlutafélaganna. Það er í lögunum um Kauphöllina að ákvæðin ná til endurskoðenda líka. Ég spyr hæstv. ráðherra um það.
Í reglum Kauphallarinnar segir, með leyfi forseta:
„Upplýsingar um laun, greiðslur og hvers konar hlunnindi frá félagi á undangengnu fjárhagsári til einstakra stjórnarmanna og æðsta stjórnanda sérstaklega.“
Þetta eru upplýsingar sem tilgreina á í ársreikningi. Ég spyr: Verður þetta með sama hætti að því er varðar þær breytingar sem verið er að gera á hlutafélögunum varðandi starfskjör stjórnenda. Þetta tel ég mikilvægt að fá fram.
Síðan er rétt að ég fari yfir það, virðulegi forseti, sem ráðherrann tekur út úr sínu frumvarpi en var í tillögum nefndar viðskiptaráðherra. Af hverju, og ég bið ráðherrann að rökstyðja það, var ástæða til að taka út: „… skylt verði að upplýsa stjórn um öll viðskipti félagsins við tengda aðila ef viðskiptin teljast veruleg. Þá er einnig lagt til að stjórn verði gert skylt að gera grein fyrir öllum slíkum viðskiptum sem farið hafa fram á árinu á aðalfundi félagsins.“
Virðulegi forseti. Mér dugar ekki að ráðherra segi bara að komið hafi fram athugasemdir frá einstaka aðilum, kannski hagsmunaaðilum, um að taka þetta út. Það þurfa að vera gild rök fyrir því hjá ráðherra að taka út svo mikilvæga tillögu frá nefnd ráðherrans.
Ég spyr líka: Af hverju var ástæða til að taka út það sem nefndin lagði til: „að stjórnarformanni hlutafélags yrði ekki heimilt að taka að sér önnur störf fyrir félagið en þau sem féllu undir eðlileg störf stjórnarformanns.“ Af hverju var ástæða til að taka þetta út?
Ég spyr um nokkrar mikilvægar tillögur í viðbót. Þær eru einar 10 eða 11 sem ráðherra hefur ekki treyst sér til að taka upp frá nefndinni.
Í fyrsta lagi: „Nefndin mælir með því að í starfsreglum stjórna hlutafélaga og einkahlutafélaga skuli tekin afstaða til þess hvort þörf sé á því að skipa sérstakar undirnefndir, t.d. til að fylgjast með, fjalla um og gera tillögur varðandi innra eftirlit, bókhald og endurskoðun, kjaramál æðstu stjórnenda, tilnefningar í stjórn og stjórnhætti félagsins.“ Af hverju er þessi mikilvæga tillaga felld út hér?
Ég nefni líka: „Nefndin mælir með því að löggjöf um yfirtökur og yfirtökutilboð verði endurskoðuð sem fyrst til að tryggja jafna meðferð hluthafa í yfirtökum og aukna vernd fyrir eigendur minni hluta hlutafjár.“ Er þetta í athugun hjá hæstv. ráðherra sem mælt er með varðandi löggjöf um yfirtöku og yfirtökutilboð?
Ég spyr líka um það sem nefndin leggur hér til: „Nefndin telur tímabært að lagt verði í vinnu við að skoða laga- og rekstrarumhverfi annarra fyrirtækja- og félagaforma. Sérstaklega virðist í mörgum tilfellum ástæða til að huga sérstaklega að því hverjir eiga eigið fé þessara fyrirtækja og hvort og þá hvernig þeir geta framselt þá kröfu.“
Ég fer fram á að ráðherrann rökstyðji af hverju hún hefur fellt út mörg mikilvæg ákvæði sem nefnd viðskiptaráðherra lagði til. Ég fagna því sem fram kemur í frumvarpinu að heimilt sé að höfða skaðabótamál, sem er ákveðin vernd fyrir minni hlutann, og einnig ef ástæða er til og ákveðinn hluti hluthafa minni hluta telur rétt að fram fari sérstaklega rannsókn á ákveðnum málum að það sé þá heimilt samkvæmt þessu.
Það eru nokkur atriði sem ég hefði viljað spyrja ráðherrann að líka sem snerta leikreglur á viðskiptamarkaðnum og fjármálamarkaðnum. Ég spyr ráðherra hvort verið sé að skoða það sem ráðherrann lofaði að huga að, þ.e. að takmarka þann tíma sem viðskiptabankar geta átt eignarhluti í óskiptum fyrirtækjarekstri. Það er nefnilega ástæða til að taka upp verðbréfalöggjöfina líka. Ég er einmitt með það í skoðun og mun væntanlega verða lagt fram frumvarp það að lútandi á næstu dögum, t.d. um þann þátt sem ég nefni hér. Í því sambandi vil ég nefna það sem ráðherra sagði fyrr á þessu þingi í fyrirspurn sem ég var með til ráðherrans. Ég hef gert athugasemdir við, og kalla það spillta fjármálagjörninga, kaup stjórnenda fjármálafyrirtækja á hlutabréfum í fjármálafyrirtækjum sem þeir vinna hjá og þau eru orðin algeng. Þar hafa viðgengist viðskiptahættir sem benda til siðlausra fjármálagjörninga, eins og þegar lykilstjórnendur í fjármálastofnunum kaupa hlutabréf í eigin banka, eiga þau í stuttan tíma og græða svo hundruð milljóna á sölu þeirra. Ofan á það bætist síðan að stjórnendur telja sig ekki hafa neinar skyldur að upplýsa hvernig þessi hlutabréfakaup eru fjármögnuð og hvort stofnanir sem þeir vinna hjá láni fyrir hlutabréfakaupunum og á hvaða kjörum. Ég spurði ráðherra um þetta og þó að ráðherrann vildi ekki banna lánveitingar til stjórnenda og stjórnarmanna úr því fjármálafyrirtæki sem þeir starfa hjá, vildi hún endurskoða hvort núgildandi ákvæði gætu talist fullnægjandi, sem kveða á um að lán til framkvæmdastjóra fjármálafyrirtækja séu háð samþykki stjórnar.
Um slík viðskipti eru ákvæði t.d. hjá Kauphöllinni sem ástæða væri til að skoða. Eru þau undir kaflanum um óvenjuleg viðskipti:. „Þá ber að upplýsa um fjárhæðir lána, svo og veðsetningar, ábyrgðir og tryggingar, sem veitt hafa verið þeim sem getið er í lið 2.5.2 eða nátengdum aðilum sundurliðað ásamt upplýsingum um vexti, greiðslukjör og aðra helstu skilmála.“ Það er mjög skynsamlegt að hafa þetta ákvæði inni og á auðvitað að gilda um aðrar lánastofnanir einnig og ætti vel heima í þessum lögum eða a.m.k. lögum um verðbréfaviðskipti.
Ég vil líka spyrja ráðherrann hvort hún telji ástæðu til að takmarka þann tíma sem viðskiptabankar geta átt eignarhlut í óskyldu fyrirtæki eða rekstri. Ég spurði ráðherrann um þetta fyrir einu eða tveimur árum síðan og þá taldi hún ekki ástæðu til að skoða það á þeirri stundu en vildi sjá hvernig málin þróuðust. Og ég spyr hæstv. ráðherra hér í lokin hvort einhver breyting sé á afstöðu ráðherra til þess að takmarka þann tíma sem viðskiptabankar geta átt eignarhlut í óskyldum fyrirtækjarekstri. Allt snertir þetta bættar leikreglur á fjármálamarkaðnum og að bæta viðskiptaumhverfið og þess vegna vildi ég fá svör ráðherrans við því við þessa umræðu.
