virðisaukaskattur.
Herra forseti. Hér er komið til 2. umr. frumvarp til laga um breyting á lögum um virðisaukaskatt sem hefur verið til meðferðar í hv. efnahags- og skattanefnd og fengið þar talsvert viðamikla umfjöllun.
Þær breytingar sem lagðar eru til í frumvarpinu lúta fyrst og fremst að því að hækka endurgreiðsluhlutfall virðisaukaskatts af vinnu manna á byggingarstað við íbúðarhúsnæðisbyggingar og jafnframt vinnu manna við endurbætur eða viðhald íbúðarhúsnæðis úr 60% í 100% á tímabilinu 1. mars 2009 til 1. júlí 2010.
Hugsunin með þessum breytingum er fyrst og fremst sú að reyna að örva atvinnustarfsemi í byggingariðnaði. Það er mikilvægt í því samhengi þegar við horfum fram á gríðarlega mikinn samdrátt í atvinnulífinu, sérstaklega í byggingariðnaðinum og meðal þeirra starfsstétta sem þar vinna og einnig þeirra sem vinna tengd störf, svo sem hönnuða og ráðgjafa í byggingarstarfsemi.
Frumvarpið hefur eins og ég sagði fengið talsvert mikla umfjöllun og á fund nefndarinnar hafa komið fulltrúar frá fjármálaráðuneytinu, ríkisskattstjóra, Samtökum atvinnulífsins, Samtökum iðnaðarins, Alþýðusambandi Íslands, Meistarafélagi húsasmiða, Arkitektafélagi Íslands, Félagi ráðgjafarverkfræðinga og Félagi sjálfstætt starfandi arkitekta, frá félögum verkfræðinga og tæknifræðinga og Knattspyrnusambandi Íslands. Einnig hafa borist skriflegar umsagnir frá ríkisskattstjóra, Seðlabanka Íslands, Samtökum atvinnulífsins, Samtökum iðnaðarins, Samtökum verslunar og þjónustu, Samtökum fjármálafyrirtækja, Viðskiptaráði Íslands, Alþýðusambandi Íslands, Starfsgreinasambandi Íslands, Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja, Neytendasamtökunum, Húseigendafélaginu, Félagi löggiltra endurskoðenda, Knattspyrnusambandi Íslands, Eyþingi, Samtökum sunnlenskra sveitarfélaga, Íbúðalánasjóði og Ríkisendurskoðun. Enn fremur barst sameiginleg umsögn frá Arkitektafélagi Íslands, Félagi ráðgjafarverkfræðinga, Félagi sjálfstætt starfandi arkitekta, Verkfræðingafélagi Íslands, Stéttarfélagi verkfræðinga og Tæknifræðingafélagi Íslands.
Eins og kemur fram af þessari upptalningu hefur þetta mál fengið mikla umfjöllun og margir aðilar hafa sent inn umsögn um málið. Er skemmst frá því að segja að í öllum meginatriðum ganga umsagnirnar á einn veg, þeim breytingum sem frumvarpið gerir ráð fyrir er fagnað og flestir aðilar lýsa sig sammála markmiðum þess og þeim breytingum sem frumvarpið gerir ráð fyrir en jafnframt hafa komið ábendingar frá fjölmörgum umsagnaraðilum um viðbætur við frumvarpið og ég ætla að geta þess þá í stuttu máli í hverju þær felast.
Eins og ég gat um er í frumvarpinu lagt til að hlutfall endurgreiðslu á virðisaukaskatti skv. 1. mgr. 42. gr. virðisaukaskattslaganna hækki tímabundið í 100% með það að markmiði að hvetja til aukinnar starfsemi á byggingarmarkaði og draga úr atvinnuleysi. Þá er einnig lagt til að reglugerðarheimild í 6. málslið umræddrar lagagreinar verði látin taka til verksmiðjuframleiddra húseininga og er hún rökstudd með vísan til breyttra byggingarhátta og jafnræðis í skattalegu tilliti.
Nefndin ræddi hvort aðrar leiðir en sú sem lögð er til í frumvarpinu varðandi tímabundna hækkun á hlutfalli endurgreiðslu væru betur til þess fallnar að ná fram markmiði þess, þ.e. að þeirri tekjuskerðingu sem ríkið kann að verða fyrir vegna endurgreiðslunnar sé betur ráðstafað með öðrum hætti. Telur nefndin að sú leið sem frumvarpið gerir ráð fyrir sé vel til þess fallin að auka atvinnu og draga úr svartri atvinnustarfsemi.
Nefndin ræddi einnig gildistöku frumvarpsins og hvort endurgreiðsla samkvæmt því yrði miðuð við tímasetningu framkvæmda eða útgáfu reiknings. Kom fram sá skilningur að útgáfa reiknings væri ákvarðandi í því efni.
Þá ræddi nefndin hvort ástæða væri til að láta hagræðið taka til fleiri sviða atvinnulífsins og möguleg áhrif þess á samkeppni. Nefndin tók í því sambandi sérstaklega til skoðunar hvort tilefni væri til að láta heimild til endurgreiðslu taka til fleiri starfsstétta en 2. gr. frumvarpsins gerir ráð fyrir og inna ekki þjónustu sína af hendi á vettvangi framkvæmda undir öllum kringumstæðum. Má þar nefna arkitekta, verkfræðinga og tæknifræðinga sem að mati gesta sem nefndin ræddi við búa við sérstaklega slæma verkefnastöðu um þessar mundir.
Við umfjöllun nefndarinnar kom fram að tímabundin hækkun á hlutfalli endurgreiðslu væri í samræmi við tillögur Samtaka atvinnulífsins og Samtaka iðnaðarins. Margir umsagnaraðilar óskuðu eftir að láta skatthagræði frumvarpsins taka til frístundahúsnæðis í ljósi þess að víða um land stæðu frístundahús ókláruð. Enn fremur komu fram kröfur um að sama regla yrði látin gilda um mannvirki í eigu sveitarfélaga önnur en íbúðarhús, þar með talin íþróttamannvirki. Fulltrúi fjármálaráðuneytisins tók fram af því tilefni að erfitt væri að meta kostnaðaráhrif slíkrar breytingar og að hún kynni að valda erfiðleikum í framkvæmd.
Endurgreiðsla virðisaukaskatts rýrir tekjur ríkissjóðs og telur Seðlabanki Íslands að ríkið þurfi í ljósi efnahagsáætlunar stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins að skera niður útgjöld til að mæta umræddu tekjutapi. Á móti hefur verið á það bent á fundum nefndarinnar að tilgangur frumvarpsins er að fjölga störfum sem fært geta fært ríkinu auknar tekjur í formi skatta og dregið úr kostnaði þess vegna atvinnuleysistrygginga. Þá megi búast við að verði frumvarpið samþykkt muni skattskil ýmissa atvinnugreina batna.
Með hliðsjón af framangreindu leggur nefndin til nokkrar breytingar. Nefndin leggur til að tímabil endurgreiðslunnar verði lengt til 1. janúar 2011 og er sú breyting m.a. lögð til með hliðsjón af efnahagsáætlun stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Í annan stað er lagt til að endurgreiðsla skv. 2. gr. frumvarpsins verði ekki einskorðuð við byggingu íbúðarhúsnæðis og endurbætur og viðhald á þess háttar húsnæði, heldur verði hún jafnframt látin taka til frístundahúsnæðis eins og það er skilgreint í lögum nr. 75/2008, um frístundabyggð og leigu lóða undir frístundahús. Einnig er lögð til sú breyting að heimildin taki til virðisaukaskatts af þjónustu arkitekta, verkfræðinga og tæknifræðinga vegna hönnunar, verkumsjónar og eftirlits með umræddum framkvæmdum. Loks er lagt til að 2. gr. frumvarpsins verði látin gilda um annað húsnæði en íbúðarhúsnæði og frístundahús og sé það húsnæði alfarið í eigu sveitarfélaga eða eftir atvikum stofnana og félaga sem alfarið eru í eigu þeirra. Framangreindar breytingar gera ráð fyrir að ráðherra verði veitt heimild til að setja nánari ákvæði um framkvæmd endurgreiðslunnar í reglugerð.
Af ástæðum sem þegar hafa verið raktar telur nefndin að erfitt sé að geta sér til um áhrif þessara breytinga á tekjur ríkissjóðs en að fengnum upplýsingum frá fjármálaráðuneyti má ætla að sú breyting sem mestu veldur sé sú sem varðar sveitarfélögin.
Það er rétt að geta þess sérstaklega í þessu samhengi að í mörgum tilvikum er hér verið að örva framkvæmdir sem ella ættu sér ekki stað og mundu þannig ekki skila virðisaukaskattstekjum í ríkissjóð hvort eð er. Í öðrum tilvikum er sömuleiðis verið að auka almenna starfsemi og veltu í samfélaginu með því að hvetja til framkvæmda af þessu tagi sem valda því að ríkissjóður og væntanlega sveitarfélög fá auknar skatttekjur af þeirri starfsemi sem hér fer trúlega af stað verði þetta frumvarp samþykkt með þeim breytingum sem hér eru lagðar til. Það er álit nefndarinnar, og að því leyti tökum við undir með fjármálaráðuneytinu, að það er erfitt að meta nettó fjárhagsleg áhrif þessara breytinga en það er að sjálfsögðu í báðar áttir, það er bæði útgjaldaauki eða við getum sagt að ríkið muni ekki fá nákvæmlega sömu tekjur inn af virðisaukaskatti og ella en á móti kemur veltuaukning í samfélaginu sem skilar ríkinu viðbótartekjum.
Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með framangreindum breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali. Í þskj. 638 er gerð grein fyrir þeim en þar eru breytingar á 2. gr. frumvarpsins:
a. Í stað orðanna „1. júlí 2010“ í 1. málsl. komi: 1. janúar 2011.
b. Á eftir orðinu „íbúðarhúsnæðis“ í 1. og 2. málsl. komi: og frístundahúsnæðis.
c. Við bætist tvær nýjar málsgreinar, svohljóðandi, með leyfi forseta:
Á tímabilinu 1. mars 2009 til 1. janúar 2011 skal endurgreiða byggjendum íbúðarhúsnæðis og frístundahúsnæðis 100% þess virðisaukaskatts sem þeir hafa greitt af þjónustu arkitekta, verkfræðinga og tæknifræðinga vegna hönnunar eða eftirlits með byggingu þess háttar húsnæðis. Jafnframt skal á sama tímabili endurgreiða eigendum íbúðarhúsnæðis og frístundahúsnæðis 100% þess virðisaukaskatts sem þeir hafa greitt af þjónustu arkitekta, verkfræðinga og tæknifræðinga vegna hönnunar eða eftirlits við endurbætur eða viðhald þess háttar húsnæðis. Fjármálaráðherra er heimilt að setja reglugerð um framkvæmd þessarar endurgreiðslu.
Ákvæði 1. mgr. nær á viðkomandi tímabili jafnframt til annars húsnæðis sem er alfarið í eigu sveitarfélaga eða stofnana og félaga sem alfarið eru í eigu sveitarfélaga.
Grétar Mar Jónsson sat fund nefndarinnar sem áheyrnarfulltrúi og er samþykkur áliti þessu. Undir nefndarálitið skrifa Björgvin G. Sigurðsson, formaður, Pétur H. Blöndal, Ellert B. Schram, Gunnar Svavarsson, Bjarni Benediktsson, Ragnheiður E. Árnadóttir, Jón Bjarnason, Birkir J. Jónsson og Árni Þór Sigurðsson, framsögumaður með þessu nefndaráliti.
Ég vil segja í þessari umræðu, virðulegur forseti, að ég tel að hér sé um afar brýnt og þýðingarmikið mál að ræða. Þetta er einn af þeim þáttum í verkefnaáætlun ríkisstjórnar Samfylkingar og Vinstri hreyfingarinnar – græns framboðs sem er liður í því að örva atvinnulíf í landinu. Fjölmörg mál hafa þegar litið dagsins ljós í þá veru, en þetta er tvímælalaust eitt af þeim sem ég tel brýnast í því augnamiði að hvetja til aukinnar starfsemi í byggingargeiranum sem er eins og við vitum í mikilli lægð um þessar mundir, það er mikill samdráttur hvarvetna á landinu í byggingariðnaði.
Það er gríðarlega erfið verkefnastaða hjá arkitektum, hönnuðum og verkfræðingum af þessum sökum og upplýsingar sem við höfum fengið benda til þess að jafnvel 70–80% allra arkitekta í landinu séu meira og minna verkefnalausir. Þess vegna er sérstaklega mikilvægt að í meðförum nefndarinnar hefur nefndin fallist á sjónarmið þessara starfsstétta og ákveðið að bæta þeim inn í frumvarpið þannig að endurgreiða skuli að fullu virðisaukaskatt af þjónustu þeirra.
Ég fagna því líka sérstaklega að það skuli vera alger pólitísk samstaða um þær breytingar sem hér eru lagðar til og ég vil leyfa mér að þakka hv. nefndarmönnum fyrir samstarfið í nefndinni við umfjöllun um þetta mál og þakka starfsmönnum nefndasviðs Alþingis sem hafa lagt henni lið við umfjöllun um þetta mál. Enn fremur þakka ég öllum þeim fjölmörgu sem komu á fund nefndarinnar og veittu umsagnir um þetta mál fyrir þeirra framlag sem tvímælalaust hefur orðið til þess að gera þetta mál enn betur úr garði.
Ég vænti þess að málið fái góða umfjöllun á Alþingi og verði samþykkt með þeim breytingum sem hv. efnahags- og skattanefnd hefur lagt til og ég hef hér gert grein fyrir.
