tekjuskattur og staðgreiðsla opinberra gjalda.
Herra forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti frá efnahags- og skattanefnd á þskj. 804 um frumvarp til laga um breyting á lögum um tekjuskatt og lögum um staðgreiðslu opinberra gjalda. Nefndin hefur fjallað um þetta mál á allmörgum fundum, fengið fjölda aðila á sinn fund og sömuleiðis margar umsagnir um málið.
Helstu breytingar sem frumvarpið gerir ráð fyrir eru:
1. Að vaxtagreiðslur íslenskra skattaðila til aðila sem ekki hafa heimilisfesti hér á landi og bera því takmarkaða skattskyldu verði skattlagðar.
2. Að eftirgjöf skulda samkvæmt nauðasamningi um greiðsluaðlögun skuli ekki teljast til skattskyldra tekna.
3. Að heimilt verði að skattleggja tekjur félags sem heimilisfesti hefur á lágskattasvæði með tekjum íslensks skattaðila sem á eða fer með umráð yfir því félagi.
4. Að sjálfvirk upplýsingaskylda banka og fjármálafyrirtækja gagnvart skattyfirvöldum verði útvíkkuð frá því sem verið hefur frá samþykkt laga nr. 164/2008 og að hún taki til hvers kyns vaxtaberandi eigna og hvers kyns skulda.
5. Að íslensku móðurfélagi verði skylt að veita skattyfirvöldum upplýsingar um viðskipti erlendra dótturfélaga eða útibúa sinna sem varða íslenska skattaðila eða lögaðila í lágskattaríkjum.
6. Að aðilum sem veita alþjóðlega skattaráðgjöf verði skylt að halda skrá yfir viðskiptavini sína sem skattyfirvöldum sé heimill aðgangur að.
Á fundum nefndarinnar var um það rætt hvort skattlagning vaxta úr landi í samræmi við 1. gr. frumvarpsins væri almenn regla í skattalöggjöf í okkar heimshluta eins og haldið er fram í almennum athugasemdum frumvarpsins. Reyndar töldu sumir sem komu á fund nefndarinnar þvert á móti að þessi skattlagning væri undantekning en í yfirferð fjármálaráðuneytisins kom fram að í ljósi tvísköttunarsamninga sem Ísland hefur gert væri óhætt að tala um almenna reglu í þessu sambandi.
Rædd voru þau sjónarmið sem fram komu, að skattlagning vaxtagreiðslna úr landi mundi torvelda aðgang innlendra fyrirtækja að erlendu lánsfé. Að fengnum upplýsingum frá fjármálaráðuneyti bendir nefndin á í þessu sambandi að vegna tvísköttunarsamninga sem Ísland hefur gert megi ætla að erlendi lánveitandinn muni í flestum tilvikum ekki bera neinn íslenskan skatt.
Nefndin ræddi einnig um röksemdir sem liggja að baki skattlagningu vaxtagreiðslna úr landi, m.a. í ljósi þess að slíkum hugmyndum hafa stjórnvöld áður hafnað. Þá var rætt hvort ástæðulaust hefði verið að taka upp skattlagningu af þessum toga ef hér á landi giltu reglur um lágmarks eigið fé fyrirtækja. Nefndin vekur athygli á því að yfirlýstur tilgangur 1. gr. frumvarpsins er að draga úr undanskotum frá skatti, koma á meira jafnræði í skattframkvæmd og auka tekjur ríkissjóðs.
Þá má segja að á fundum nefndarinnar hafi komið fram almenn ánægja með að eftirgjöf skulda samkvæmt nauðasamningi um greiðsluaðlögun yrði skattfrjáls, sbr. 2. gr. frumvarpsins. Hins vegar voru gerðar athugasemdir við þau ummæli í athugasemdum að 3. tölul. 28. gr. laga um tekjuskatt bæri að skilja samkvæmt orðanna hljóðan og á það bent að á liðnum árum hefði niðurfelling afskriftanefnda fjármálafyrirtækja ekki verið talin til skattskyldra tekna.
Að höfðu samráði við fjármálaráðuneyti og ríkisskattstjóra og í ljósi núverandi aðstæðna í efnahagsmálum leggur nefndin til að umrædd grein tekjuskattslaga verði skýrð nánar og að ráðherra fái heimild til að samræma matsferli skuldaeftirgjafar, þar með talið afskriftir afskriftanefnda fjármálafyrirtækja þannig að uppfyllt séu skilyrði umræddrar undanþágu, í því tilviki þegar eignir eru ekki til fyrir skuldum.
Í umfjöllun nefndarinnar kom fram að svokallaðar CFC-reglur (Controlled Foreign Corporation) frumvarpsins sem fjallað er um í 3. gr. þess væru ekki eins skýrar og vera bæri og í ljósi þess hversu sérhæft og flókið svið skattaréttarins þær snertu hefði verið æskilegt að viðhafa meira samráð við atvinnulífið við gerð þeirra. Vísað var til þess að óljóst orðalag greinarinnar gerði íslenskum skattaðilum erfitt fyrir að meta hvaða fjárfestingar féllu þar undir og að huga þyrfti að því að beiting þeirra samrýmdist meðalhófi.
Í athugasemdum sem nefndinni bárust frá ríkisskattstjóra kemur fram að þessar reglur séu mikilvægar í baráttunni við skattundanskot og þann feluleik sem viðgengist hefur í kringum eignarhald á íslenskum lögaðilum. Telur nefndin í því ljósi og, ekki síður í skugga efnahagshruns, tímabært að þessar reglur verði lögfestar.
Nefndin bendir á að málefni tengd skattaskjólum hafa lengi verið til umfjöllunar og í því sambandi er m.a. bent á skýrslu um umfang skattsvika sem kynnt var á Alþingi árið 2004. Þá hafi komið fram að lögfesting þessara reglna sé í samræmi við þróun innan OECD-ríkja og byggist á norskri fyrirmynd sem falli vel að uppbyggingu tekjuskattslaganna hér á landi.
Nefndin leggur til í ljósi athugasemda sem fram hafa komið að í reglugerð sem ráðherra setur á grundvelli lokamálsgreinar 3. gr. frumvarpsins verði m.a. tilgreind þau ríki og svæði sem greininni er ætlað að taka til og að nánar verði gerð grein fyrir hugtökunum eignarhald og stjórnunarleg yfirráð. Það var sem sagt niðurstaða nefndarinnar í umfjöllun að það væri eðlilegt að slíkur listi væri birtur í reglugerðinni.
Í tengslum við 5. gr. frumvarpsins komu fram athugasemdir þar sem áréttað var mikilvægi þess að upplýsingaskylda fjármálafyrirtækja væri ekki umfram það sem skattyfirvöld hefðu eðlilega eftirlitshagsmuni af. Samtök fjármálafyrirtækja tóku jafnframt fram að upplýsingar sem fyrirtækin búa yfir um viðskiptamenn sína væru viðkvæmar persónuupplýsingar sem almennt væri talið að væru bundnar þagnarskyldu starfsmanna, sbr. 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki.
Nefndin bendir á að Persónuvernd hafi talið að 5. gr. frumvarpsins ætti við gild rök að styðjast en lagt jafnframt til, að gættum sjónarmiðum um friðhelgi einkalífs, að ákvæðinu yrði markaður gildistími til þriggja ára.
Fram komu athugasemdir við 6. gr. frumvarpsins, um upplýsingaskyldu móðurfélags, að a-liður gæti skarast á við löggjöf í heimaríki þess dótturfélags sem hlut ætti að máli, en þau rök komu fram fyrir ákvæðinu að móðurfélög væru ráðandi um starfsemi dótturfélaga sinna og gætu þar af leiðandi ráðið því hvernig miðlun upplýsinga væri háttað þeirra í milli. Til að hægt væri að afla upplýsinga um viðskipti íslenskra aðila við útibú íslenskra fjármálafyrirtækja þyrfti ákvæðið að vera í lögum. Hins vegar þyrfti að skoða í hverju tilviki fyrir sig hvort þetta ákvæði færi í bága við löggjöf í ríki dótturfélagsins.
Einnig komu fram athugasemdir við 6. gr. að því er lýtur að upplýsingaskyldu aðila sem veita skattaráðgjöf, að b-liður væri ósamrýmanlegur þeim trúnaðarskyldum sem aðilar sem undir ákvæðið heyra bera gagnvart viðskiptavinum sínum. Þá var vísað til þess að aðilar sem krafnir væru upplýsinga af skattyfirvöldum ættu lögvarinn rétt til að bera faglegan ágreining undir dómstóla, samanber ákvæði laga um tekjuskatt. Einnig kom fram að trúnaðarskyldan væri grundvöllur í viðskiptum endurskoðenda, lögmanna og fjármálafyrirtækja og því gæti ákvæðið orðið til þess að fyrirtæki sem veita hér alþjóðlega skattaráðgjöf flyttust úr landi.
Í umsögn frá skattrannsóknarstjóra um þetta álitaefni kemur hins vegar fram að við rannsókn ætlaðra refsiverðra brota hafi embættinu verið neitað um afhendingu gagna og upplýsinga, til að mynda af hálfu endurskoðenda og lögmanna. Nefndin bendir jafnframt á að upplýsingaskylda b-liðar 6. gr. sé skýrt afmörkuð og að baki henni búi ríkir almannahagsmunir sem gangi framar ákvæðum um trúnaðar- og þagnarskyldu umræddra stétta.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að ákvæði þess um upplýsingaskyldu og upplýsingagjöf komi þegar til framkvæmda sem hafa mun þýðingu við rannsókn bankahrunsins. Þau ákvæði sem varða skattskyldu sem ekki voru áður fyrir hendi koma til framkvæmda síðar að teknu tilliti til sjónarmiða um afturvirkni laga.
Efnahags- og skattanefnd leggur til að frumvarpið verði samþykkt með breytingum sem gerð er grein fyrir í nefndarálitinu og ég ætla að reifa stuttlega:
1. Við 2. gr. Greinin orðist svo:
Eftirfarandi breytingar verða á 28. gr. laganna:
a. Á eftir orðinu „Eignaauki“ í 3. tölul. kemur: eða aukning ráðstöfunartekna.
b. Við 3. tölul. bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Hið sama á við um eftirgefnar skuldir sem mælt er fyrir um í nauðasamningi til greiðsluaðlögunar skv. X. kafla í lögum um gjaldþrotaskipti o.fl., nr. 21/1991, með áorðnum breytingum, eða á annan fullnægjandi hátt er sannað að eignir eru ekki til fyrir, að uppfylltum skilyrðum samkvæmt reglugerð sem fjármálaráðherra setur um hlutlægt mat á forsendum eftirgjafar, skilyrði þess að eftirgjöf teljist ekki til tekna, upplýsingagjöf skv. 92. gr. o.fl.
2. Við 3. gr. Við lokamálsgrein greinarinnar bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Ráðherra skal birta lista yfir þau lönd og svæði sem skattlagning samkvæmt þessari grein tekur til.
3. Við bætist ný grein, er verði 5. gr., svohljóðandi:
Í stað orðanna „5.–8. tölul.“ í 3. mgr. 75. gr. laganna kemur: 5.–9. tölul.
4. Við 11. gr. Á eftir orðinu „Ákvæði“ í 4. mgr. komi: 5.
Pétur H. Blöndal og Ólöf Nordal skrifa undir álitið með fyrirvara. Gunnar Svavarsson og Ragnheiður E. Árnadóttir voru fjarverandi við afgreiðslu málsins. Guðjón A. Kristjánsson sat fund nefndarinnar sem áheyrnarfulltrúi og styður þetta álit.
Nefndarálitið er dagsett 24. mars 2009 og undir það skrifa Árni Þór Sigurðsson, Björgvin G. Sigurðsson, formaður nefndarinnar, Pétur H. Blöndal, með fyrirvara, Ellert B. Schram, Jón Bjarnason, Helga Sigrún Harðardóttir og Ólöf Nordal, með fyrirvara.
Ég vil aðeins segja í þessari umræðu, herra forseti, að ég tel ákaflega þýðingarmikið mál á ferðinni. Frumvarpinu er fyrst og fremst ætlað að styrkja skattframkvæmd og vinna gegn skattundanskotum. Eins og kom fram í þeim töluliðum sem ég rakti í upphafi um breytingar á frumvarpinu eru allir þeir liðir einmitt ætlaðir til þess að styrkja skattframkvæmdina. Ég hygg að um þetta mál sé nokkuð góður samhljómur jafnvel þó að ólík sjónarmið hafi komið fram um einstaka þætti í umræðum í nefndinni og í álitum umsagnaraðila og á fundum nefndar. Ég hygg að varla nokkur maður telji ekki rétt og eðlilegt að við gerum allt sem við getum til að styrkja skattframkvæmdina og koma í veg fyrir undanskot á skatti. Ríkir almannahagsmunir eru í húfi.
Það má kannski spyrja sig þeirrar spurningar hvers vegna breytingar eins og hér eru lagðar til á tekjuskattslögunum og lögunum um staðgreiðslu opinberra gjalda hafi ekki verið gerðar fyrir löngu. Það er kannski ekki alveg einfalt að svara því. Sjálfur tel ég að fullt tilefni hefði verið til að gera þessar breytingar fyrir löngu. Á þeim tímapunkti sem við erum nú, eftir hrun bankakerfisins og þau áföll sem við höfum orðið fyrir í fjármálalífinu og efnahagslífinu hygg ég að það sé gríðarlega þýðingarmikið að við látum verða af því að samþykkja þær breytingar sem lagðar eru til á þessum lögum. Ég held að það megi þess vegna orða það þannig að þær séu tvímælalaust liður í því, fyrir utan markmið frumvarpsins sjálfs með skattframkvæmdina á skattundanskotum, að ná meiri sátt í samfélaginu um þessi málefni og vissulega einn liður af mörgum í því að gera upp, ef svo má segja, við efnahagshrunið, það kerfi allt saman og það sem olli efnahagshruninu. Ég held að við séum að stíga mjög mikilvægt og rétt skref í þessu efni og ég fagna því sérstaklega að um þetta mál var prýðilega góð samstaða í hv. efnahags- og skattanefnd. Þótt tveir nefndarmenn hafi undirritað álitið með fyrirvara sem þeir munu væntanlega gera grein fyrir í umræðunni um málið er samhljómur um að þetta mál beri að afgreiða. Nefndin var einnig samhljóða í breytingartillögum sínum við frumvarpið og þar held ég að stærsta efnisbreytingin, ef svo má segja, lúti að skattleysi eftirgjafa skulda samkvæmt ákvæðum um greiðsluaðlögun í lögum um gjaldþrotaskipti og sömuleiðis þegar um er að ræða eftirgjöf skulda sem afskriftanefndir fjármálafyrirtækja taka ákvarðanir um á grundvelli reglna sem gert er ráð fyrir að fjármálaráðherra setji.
Ég held að þetta sé mikilvægt, ekki síst í ljósi þeirra aðstæðna sem núna eru í íslensku efnahagslífi. Það er mikilvægt að það sé engin réttaróvissa um skattalega meðferð slíkra hluta og þess vegna taldi nefndin mikilvægt að kveða skýrt á um það, bæði í lagatextanum sjálfum og eins í nefndaráliti eins og ég hef þegar rakið.
Virðulegur forseti. Ég þakka nefndarmönnum í efnahags- og skattanefnd fyrir ágæta samvinnu um þetta mál og þeim fjölmörgu sem komu að vinnslu nefndarálitsins, starfsmönnum nefndasviðs, þeim sem komu til fundar við nefndina og þeim sem sendu umsagnir til nefndarinnar um málið og hafa m.a. átt þátt í því að gera það enn þá betur úr garði en upphaflega var þegar mælt var fyrir því við 1. umr.
