almennar stjórnmálaumræður.
Kæru Íslendingar. Það eru miklar væntingar meðal landsmanna um aukna hagsæld og bætta afkomu íslensks almennings og eru þær væntingar endurómur af almennt góðri stöðu í íslensku efnahagslífi. Við finnum það sem betur fer langflest að eftir mögur ár er árangur ötuls starfs við endurreisn íslensks efnahagslífs að skila sér í hús af fullum krafti. Árangur okkar er eftirtektarverður og vekur athygli víða um heim. Styrk stjórn ríkisfjármála á undanförnum árum hefur lagt grunninn að árangrinum ásamt því að ytri skilyrði hafa verið okkur hagfelld. Með bættum efnahag þjóðarbúsins fylgja væntingar um aukin útgjöld til hinna ýmsu málaflokka.
Þessa mátti sjá stað við afgreiðslu síðustu fjárlaga þar sem útgjöld ríkisins voru aukin um 55 milljarða kr. frá árinu áður, en slík útgjaldaaukning á milli ára er einstök og óvarlegt að búast við henni á næstu árum. Í þeirri fjármálaáætlun sem rædd hefur verið á Alþingi undanfarið er til að mynda gert ráð fyrir u.þ.b. 20 milljarða árlegri útgjaldaaukningu.
Það er enginn vafi á því að okkur hefur miðað vel síðastliðin ár. Við Íslendingar upplifum nú lengsta stöðugleikatímabil í sögu þjóðarinnar sem sést m.a. á því að í 40 mánuði samfleytt hefur verðbólga í landinu verið undir verðbólgumarkmiðum Seðlabankans. Við höfum jafnframt orðið vitni að mestu kaupmáttaraukningu sem sögur fara af á umliðnum árum. Þessi góða staða er ekki sjálfsögð. Við sjáum það best á því að við í þessu tilliti skerum okkur úr miðað við þær þjóðir sem við berum okkur gjarnan saman við. Þrátt fyrir þetta er okkur fullljóst að við eigum enn nokkuð í land á ýmsum sviðum og það bíða okkar ýmis krefjandi verkefni við að svara kröfum samfélagsins um úrbætur.
Það er skýrt kveðið á um það í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar að meginverkefni hennar er að stuðla að uppbyggingu á innviðum samfélagsins, í samgöngum, í heilbrigðis- og menntakerfi og kraftmiklu samkeppnishæfu atvinnulífi fyrir íbúa um allt land. Ríkisstjórnin er staðföst að fylgja eftir ábyrgri stefnu sinni sem mun skapa grunn að enn frekari hagsæld en við búum við í dag.
Þrátt fyrir hagstæð skilyrði og styrka stjórn landsmála þá er alveg ljóst að aðstæðurnar í þjóðfélaginu eru mjög krefjandi og ríkisstjórnarinnar bíða mörg erfið verkefni. Við þessar aðstæður er nauðsynlegt að sýna ábyrgð og ráðdeild í opinberum fjármálum og við verðum að temja okkur öguð og gagnsæ vinnubrögð í opinberri stefnumótun og stjórnsýslu. Ef okkur tekst þetta munum við uppskera blómlega tíma, skapa samfélag sem býður þeim kynslóðum sem nú eru að vaxa úr grasi fjölbreytt tækifæri, bæði til menntunar og til fjölbreyttrar atvinnuþátttöku.
Það er alltaf gott að minnast uppruna síns. Ef við lítum um öxl er ekki annað hægt en heillast af því hverju þessi fámenna þjóð í stóru harðbýlu landi hefur áorkað. Árangurinn er engin tilviljun. Íslendingar eru dugmikið fólk sem unnið hefur ötullega að markmiðum sínum, en einnig vegna þess að sú meginstefna og framtíðarsýn um þjóðfélagsskipanina sem hér hefur verið rekin á síðustu áratugum hefur borið árangur. Leiðarljósið í þeirri vegferð hefur verið frelsi einstaklingsins til orða og athafna sem leyst hefur úr læðingi krafta sem hafa smitað út frá sér.
Að hafa þá framtíðarsýn að sem flestir hafi tækifæri til atvinnu hefur leitt það af sér að atvinnuþátttaka fólks á Íslandi á sér vart nokkra hliðstæðu meðal annarra þjóða. Lykilatriðið í þessari vegferð er stefna sem mörkuð var fyrir nærri hálfri öld um skynsamlega nýtingu náttúruauðlinda okkar. Sú stefna hefur lagt grunninn að öflugu samfélagi, samfélagi sem er traustara en nokkru sinni áður. Þetta höfum við gert á okkar eigin forsendum. Í samstarfi við erlenda aðila eftir því sem við hefur átt að við byggjum á einhæfu atvinnulífi í verðmætasköpun í landinu. Nú eru stoðirnar fleiri og sterkari.
Sú skynsamlega ákvörðun sem tekin var fyrir meira en hálfri öld um að virkja fallvötnin og fá til liðs við okkur stóra kaupendur að orkunni olli straumhvörfum í íslensku samfélagi. Okkur hefði verið nánast ómögulegt að svara kalli nútímans um orkuskipti með rafvæðingu landsins án þess að til þessa hefði komið. Nú hálfri öld síðar borgum við lægsta raforkuverð sem þekkist meðal þjóða sem við berum okkur saman við.
Það má líka líta á þetta í öðru samhengi, öðru ljósi. Ef við horfum til frænda okkar í Danmörku þar sem búa tæplega 6 milljónir manna, eða 17 sinnum fleira fólk en við Íslendingar erum, þá gerum við okkur betur grein fyrir því hvílíku grettistaki hefur verið lyft hér á landi á umliðnum árum og áratugum. Við verðum að hafa þetta í huga og vera með þessar staðreyndir að leiðarljósi þegar við hugum að framtíðinni. Við eigum að láta framsýni forvera okkar verða okkur sjálfum að hvatningu til góðra verka íslensku samfélagi til hagsbóta.
Það þarf enginn að efast um að sú stefna sem hér hefur verið rekin í fiskveiðistjórnarmálum hefur reynst þjóðinni happadrjúg. Allt frá því einkaframtakið var leyst úr læðingi fyrir áratugum hefur þróunin verið í rétta átt. Með tækniframförum bæði til lands og sjávar hefur verðmætasköpun stórvaxið og er nú með því besta sem þekkist á alþjóðavettvangi. Við höfum um árabil deilt um það hvernig haga skuli gjaldtöku af þessari atvinnugrein umfram aðrar. En sjávarútvegurinn greiðir nú þegar hæstu gjöldin sem nokkur atvinnugrein greiðir í opinbera sjóði. Nú á að fara af stað með tilraun til að leita sátta um það hve mikið greininni er ætlað að greiða til samneyslunnar. Við skulum öll leggjast á eitt um það að ná þeirri sátt, það á ekki síst við greinina sjálfa, en á sama tíma á að forðast að leika okkur með eitt helsta fjöregg okkar til þess að þjóna óljósum tilfinningalegum markmiðum.
Bæði sjávarútvegur og landbúnaður hafa verið grundvöllurinn að byggðafestu hér á landi um aldir, en nú eru breyttir tímar. Við verðum að horfa til nýrra tækifæra. Byggðastefna hefur verið grunnstef í stefnu Sjálfstæðisflokksins sem og að skapa landsmönnum jöfn tækifæri til athafna. Við Sjálfstæðismenn erum þeirrar skoðunar að stjórnvöld eigi að skapa heilbrigt og hvetjandi umhverfi fyrir atvinnulífið svo nýta megi krafta einstaklinganna til fulls. Öflugt atvinnulíf er forsenda framfara og undirstaða öflugs velferðarkerfis.
Það er stefna ríkisstjórnar á hverjum tíma sem ræður því hvert þjóðinni er stefnt. Treystir hún eingöngu á forsjá sína og heftir þegnana við að bjarga sér eftir því sem þeir best geta, eða treystir hún fyrst og fremst á frumkvæði og kraft borgaranna til að skapa sjálfum sér tækifæri í stað þess að leggja fyrir þá hömlur og hindranir? Um þetta hefur verið tekist á í íslenskum stjórnvöldum í gegnum tíðina. Það er gæfa þessarar þjóðar að sú stefna varð ofan á sem raun ber vitni. Það er sú stefna sem hvetur einstaklingana til dáða.
Við horfum þessa dagana á ákveðna umbyltingu í íslenskri verslun. Það hefur ekki farið fram hjá neinum að erlent stórfyrirtæki opnaði nýlega verslun í Garðabæ og annað er á leiðinni hingað til lands. Hér á ég við Costco og H&M. Jafnvel þó að heyrist gagnrýnisraddir hér úr þinginu sem og annars staðar í samfélaginu þá er engum vafa undirorpið að aukin samkeppni á smásölumarkaði ætti að verða íslenskum neytendum veruleg kjarabót. Því ber að fagna og undrast í raun um leið þau forpokuðu sjónarmið sem frá gagnrýnendum koma. Það er engin tilviljun að þessi fyrirtæki horfa nú til Íslands og ákveði að hefja hér starfsemi. Hér hefur niðurfelling tolla og vörugjalda, sem síðasta ríkisstjórn stóð fyrir og var reyndar gagnrýnd hér á Alþingi af þáverandi minni hluta, haft úrslitaáhrif. Þessi fyrirtæki væru ekki að koma nema þau skref hefðu verið stigin á síðasta kjörtímabili. Þetta sýnir okkur það að við þurfum að skapa vettvang til þess að verslun og atvinnustarfsemi almennt geti blómgast í okkar landi. Við þurfum að skapa það umhverfi sem er samkeppnishæft gagnvart öðrum löndum.
Annað dæmi um furðulega skammsýni og pólitískt trúarofstæki er andúð vinstri manna á einkarekstri ýmsum eða sjálfstætt starfandi rekstri. Þetta á til að mynda við um ýmsa starfsemi á heilbrigðissviði. Hvaða vit er t.d. í því að senda fólk utan í liðskiptaaðgerðir á einkasjúkrahúsum, svo því sé haldið til haga, með ærnum tilkostnaði fyrir samfélagið, þegar hægt er að gera þessar aðgerðir ódýrari á Íslandi? Við berum þá ábyrgð að setja hagsmuni sjúklinga í forgang. Er það að setja hagsmuni sjúklinga í forgang að þeir þurfi að leita til útlanda eftir þjónustu sem er í boði hér út af forpokuðum sjónarmiðum? Fólkið í landinu vill öfluga þjónustu þar sem farið er vel og fengið sem mest fyrir það fjármagn sem skattborgararnir leggja til þessa málaflokks.
Ábyrgð okkar alþingismanna er að sönnu mikil og væntingar sem gefnar eru á Alþingi stundum meiri en við blasir að raunhæft sé að standa við. Samþykkt samgönguáætlunar sl. haust er ágætis dæmi um þetta. Þar berum við alþingismenn mikla ábyrgð.
Það er mikið rætt um að auka þurfi virðingu Alþingis. Það er ekki vanþörf á. Góð byrjun væri held ég að þingmenn temdu sér að gæta hófs og samkvæmni í málflutningi. Það er borin von að þingið nái að endurvinna traust á meðan talað er út og suður í sumum málum. Sem dæmi um það kemur það fram í einu virtasta tímariti í heimi á vettvangi heilbrigðismála að íslenskt heilbrigðiskerfi sé í 2. sæti á heimsvísu. Gefur þetta okkur ekki tilefni til að staldra við í umræðunni um stöðu heilbrigðismála á Íslandi? Ef marka má umræður og umsagnir margra um heilbrigðismál mætti ætla að hér væri allt í kaldakoli. Það er tímabært að við hættum að tala okkur niður þó við vitum að við eigum enn óloknum verkefnum á svo mörgum sviðum. Það er allt í lagi að gagnrýna, en það er ástæðulaust að tala allt niður í svaðið. Það eykur sannarlega ekki virðingu Alþingis þegar slíkar raddir heyrast úr þessum ræðustól.
Í umræðum á Alþingi síðustu daga hefur verið kallað eftir því að ríkisstjórnin segi af sér og boðað verði til kosninga. Skyldi það nú reynast heilladrjúgt fyrir þjóðina? Allir flokkar reyndu fyrir sér um stjórnarmyndun með einum eða öðrum hætti með árangri sem þarf ekki að rifja upp. Núverandi stjórnarflokkar náðu saman um stefnu þar sem fylgt er eftir góðum árangri fyrri ríkisstjórnar af ábyrgð.
Um kröfu stjórnarandstöðunnar er það að segja að það hefur aldrei þótt hyggilegt að hafa hestaskipti í miðri á, hvað þá að reyna það þegar enginn annar hestur er tiltækur. — Góðar stundir.
