breyting á ýmsum lögum til að mæta efnahagslegum áhrifum heimsfaraldurs kórónuveiru.
Frú forseti. Ég flyt nefndarálit 1. minni hluta velferðarnefndar um frumvarp til laga um breytingu á ýmsum lögum til að mæta efnahagslegum áhrifum heimsfaraldurs kórónuveiru, sem sagt frekari aðgerðir vegna vinnumarkaðar.
Fyrsti minni hluti vekur athygli á því að nefndinni var ætlaður allt of skammur tími til að fjalla um málið og veita álit sitt á þeim þáttum sem falla undir starfssvið hennar. Augljóst er að svo hraður málsmeðferðartími veitir nefndinni ekki heldur tækifæri til að bregðast við þeim álitaefnum sem nauðsynlegt er að finna lausn á. Sér í lagi vil ég nefna stöðu listafólks og önnur flókin ráðningarsambönd. Í þessu samhengi telur 1. minni hluti ástæðu til að árétta mikilvægi þess að umsóknir til Vinnumálastofnunar hljóti skjóta afgreiðslu. Það er ljóst að mikið álag hefur verið á starfsfólki stofnunarinnar en þá er enn meiri nauðsyn að tryggja henni þau stöðugildi sem þarf til að sinna þeim verkefnum. Þá bendir 1. minni hluti á að engar líkur eru á að atvinnuleysi minnki á næstu mánuðum, þvert á móti, og því sérstakt að ekki sé horft til aðgerða til lengri tíma í tillögum meiri hlutans. Auk þess bendir 1. minni hluti á hvort ekki sé ástæða til að skoða sérstaklega hvort réttur þeirra sem þiggja tekjutengdar bætur sé tryggður, t.d. ef þau fá tímabundna vinnu. Þá er full ástæða til að leita leiða til að framlengja rétt þeirra sem missa bætur eftir 30 mánuði án atvinnu í ljósi þess ástands sem ríkir og blasir við næstu mánuði.
Fyrsti minni hluti getur þó tekið undir ýmislegt í nefndaráliti meiri hlutans, eins og mikilvægi þess að tímabundinn réttur til tekjutengdra atvinnuleysisbóta geti orðið allt að sex mánuðir og að ellilífeyrir komi ekki til lækkunar á hlutabótum. Þrátt fyrir að þær breytingar sem lagðar eru til samkvæmt nefndaráliti meiri hlutans séu til bóta er það mat 1. minni hluta að þær breytingar gangi ekki nógu langt hvað varðar annars vegar réttindi foreldra langveikra eða alvarlegra fatlaðra barna sem geta ekki sinnt störfum vegna lokunar skólastiga eða vegna þess að þjónusta liggur niðri vegna áhrifa faraldursins og hins vegar framlengingar á hlutabótaleiðinni.
Þá er fjallað um breytingu á lögum um tímabundnar greiðslur vegna launa einstaklinga sem sæta sóttkví samkvæmt fyrirmælum heilbrigðisyfirvalda án þess að vera sýktir, nr. 24/2020. Á fundum nefndarinnar var nokkuð fjallað um stöðu foreldra langveikra eða alvarlega fatlaðra barna sem geta ekki sinnt störfum vegna lokunar skólastiga eða vegna þess að þjónustan liggur niðri vegna áhrifa faraldursins, án þess að til komi sérstök tilmæli heilbrigðisyfirvalda. Fram kom að um 500 fjölskyldur eru í þeirri stöðu að geta ekki nýtt sér þá þjónustu sem börn þeirra þurfa vegna fötlunar sinnar og eiga lagalegan rétt á að nýta. Þá liggur fyrir að færri hafa nýtt sér þann rétt að sækja um tímabundnar greiðslur samkvæmt lögunum heldur en upphaflegt kostnaðarmat vegna laganna miðaði við og 1. minni hluti sér þess vegna ekkert því til fyrirstöðu að skilyrði laga um tímabundnar greiðslur vegna launa einstaklinga sem sæta sóttkví samkvæmt fyrirmælum heilbrigðisyfirvalda án þess að vera sýktir, verði útvíkkað og nái til foreldra í þessum tilvikum. Þá hefði verið betra fyrir nefndina að fjalla nánar um flókna stöðu sem fjölskyldufólk er í, svo sem um stöðu foreldra almennt vegna skerðingar á þjónustu og lokunar skólastiga sökum sóttvarnaráðstafana og foreldra þeirra barna sem eru með undirliggjandi sjúkdóma eins og bælt ónæmiskerfi og er ráðlagt að sækja ekki þá þjónustu vegna hættu á smiti.
Vegna atvinnutengdrar starfsendurhæfingar: Samkvæmt 4. gr. frumvarpsins verður heimilt að atvinnutengd starfsendurhæfing sem launamaður hefur stundað á þeim tíma sem hann telst óvinnufær svari til 13 vikna vinnuframlags í fullu starfi, enda hafi hann sannarlega lokið atvinnutengdri starfsendurhæfingu og starfað í a.m.k. þrjá mánuði á innlendum vinnumarkaði á ávinnslutímabilinu. Í 9. gr. frumvarpsins er kveðið á um tímabundið átak stjórnvalda, Nám er tækifæri, þannig að gert er ráð fyrir að þeir sem hafa verið skráðir án atvinnu hjá Vinnumálastofnun og í virkri atvinnuleit í sex mánuði eða lengur eftir atvinnumissi fái tækifæri til að stunda nám sem fellur undir átakið án þess að það hafi áhrif á rétt viðkomandi atvinnuleitanda til atvinnuleysistrygginga. Við meðferð málsins var bent á að meðaltími einstaklinga í atvinnutengdri starfsendurhæfingu er 13–14 mánuðir og á þeim tíma eigi sér stað mikil vinna með einstaklingunum sem krefst bæði tíma og virkrar þátttöku. Mikil áhersla er lögð á að efla starfsgetu og auka tengsl við vinnumarkaðinn. Að mati 1. minni hluta getur staða atvinnuleitenda sem lokið hefur atvinnutengdri starfsendurhæfingu því verið sambærileg stöðu þess sem hefur verið í virkri atvinnuleit og skráður án atvinnu í a.m.k. sex mánuði. Sanngirnisrök hníga þess vegna að því að einstaklingar sem lokið hafa atvinnutengdri starfsendurhæfingu fái einnig tækifæri til að stunda nám sem fellur undir framangreint átak. 1. minni hluti leggur því til breytingar þess efnis á 9. gr. frumvarpsins.
Um hámark ECTS-eininga: Með frumvarpinu er lögð til hækkun á leyfilegum fjölda ECTS-eininga úr 10 í 12 án þess að atvinnuleysistryggingar skerðist. Að mati 1. minni hluta þarf að ganga mun lengra. Hækkunin virðist byggð á því að námsfólk á háskólastigi sé almennt í 6 eininga námskeiðum. Það er þó allur gangur á einingafjölda eftir fræðasviðum, deildum og námsleiðum. Sem dæmi má nefna að námskeið í grunnnámi við lagadeild Háskóla Íslands eru allt frá 5 upp í 18 ECTS-einingar og námskeið í íslensku- og menningardeild eru öll 10 ECTS-einingar. Þá miðast fullt nám við 30 ECTS-einingar og því veitir hækkunin stúdentum ekki meira svigrúm en fyrir eitt til tvö námskeið. 1. minni hluti leggur því til að hækka leyfilegan fjölda ECTS-eininga án þess að atvinnuleysistryggingar skerðist úr 10 í allt að 22 ECTS-einingar. 1. minni hluti vill jafnframt beina því til hæstv. ráðherra að tryggja að rödd stúdenta heyrist við þá heildarendurskoðun á lögum um atvinnuleysistryggingar sem nú er í vinnslu. Um 70% stúdenta vinna samhliða námi og í 86% tilvika er það til þess eins að geta framfleytt sér. Atvinnuleysistryggingasjóður er fjármagnaður með atvinnutryggingagjaldi sem greitt er af launum vinnandi fólks, þar á meðal stúdenta. Þrátt fyrir það er stúdentum ekki veittur réttur til atvinnuleysisbóta og þess öryggisnets sem þær veita þegar þörfin er mest.
Um tímamark hlutabótaleiðar: Í frumvarpinu er lagt til að hlutabótaleiðin verði framlengd til 31. október 2020, samanber 8. gr. frumvarpsins. Samkvæmt nefndaráliti meiri hlutans er lögð til sú breyting að það tímabil verði framlengt til 31. desember 2020. Fyrir nefndinni kom fram það sjónarmið að óheppilegt væri að framlengja hlutabótaleiðina til skamms tíma í senn. Þess í stað þurfi að tryggja fyrirsjáanleika í þessum efnum. 1. minni hluti tekur undir það og leggur þess vegna til að tímabilið verði framlengt um 6 mánuði eða til 28. febrúar 2021. Samhliða þeirri breytingu eru lagðar til breytingar á dagsetningum í 7. og í 10. gr. frumvarpsins og ákvæðin tekin upp í heild til samræmis við þær skýringar sem fram koma í nefndaráliti meiri hlutans.
Að framangreindu virtu leggur 1. minni hluti til að frumvarpið verði samþykkt með þeim breytingum sem lagðar eru til í sérstöku þingskjali og undir þetta ritar sú sem hér stendur, Anna Kolbrún Árnadóttir.
