árangurstenging kolefnisgjalds.
Forseti. Þetta er einföld tillaga:
„Alþingi ályktar að fela fjármála- og efnahagsráðherra í samráði við umhverfis- og auðlindaráðherra að leggja fram frumvarp til breytinga á kolefnisgjaldi á þá leið að gjaldið hækki eða lækki í samræmi við árangur við að uppfylla skuldbindingar Íslands samkvæmt Parísarsamningnum árið á undan álagningu þess og markmið við að ná kolefnishlutlausu Íslandi fyrir 2040. Samhliða því verði fyrirkomulag á birtingu upplýsinga vegna losunarbókhalds kannað. Ráðherra leggi frumvarpið fram eigi síðar en á vorþingi 2021.“
Þingsályktunartillaga þessi var áður lögð fram á 150. löggjafarþingi en hlaut því miður ekki afgreiðslu. Hún er nú lögð fram með uppfærðri greinargerð vegna umsagna sem bárust. Með tillögunni er lagt til að ráðherra leggi fram frumvarp til breytinga á lögum um umhverfis- og auðlindaskatta um að kolefnisgjald hækki eða lækki með hliðsjón af því hvernig gengið hefur að uppfylla skuldbindingar Íslands samkvæmt Parísarsamningnum árið á undan og markmiði um kolefnishlutlaust Ísland árið 2040, t.d. með því að miða við línulega minnkun á útlosun á ári.
Til að tryggja enn betur árangur af þessari aðgerð er lagt til að gjaldið hækki að veldisvexti ef mjög illa gengur að uppfylla skuldbindingar Íslands samkvæmt Parísarsamningnum og markmiðinu um kolefnishlutlaust Ísland fyrir 2040, en að sama skapi lækki gjaldið töluvert ef góður árangur næst við minnkun útblásturs.
Við meðferð málsins á 149. löggjafarþingi benti Umhverfisstofnun á að rauntölur um losun birtast ekki fyrr en tveimur árum síðar. Umhverfisstofnun tiltók jafnframt að hún framreiknaði áætlaða losun miðað við þær stefnur og aðgerðir sem væru í gildi hverju sinni. Þegar tillagan var lögð fram á 150. löggjafarþingi kom fram í umsögn Umhverfisstofnunar að stofnanir og veitendur grunngagna hefðu átt í erfiðleikum með að skila gögnum til Umhverfisstofnunar á þeim tíma sem tilgreindur er í reglugerð um gagnasöfnun og upplýsingagjöf stofnana, sem er mjög áhugavert, vegna bókhalds Íslands yfir losun gróðurhúsalofttegunda og bindingu kolefnis úr andrúmslofti Þessi seinkun skila á réttum gögnum á viðeigandi formi væri helsta fyrirstaðan við að flýta birtingu á losunartölum. Þegar aðgerðaáætlun í loftslagsmálum 2018–2030 hafi verið kynnt á samráðsgátt stjórnvalda hafi stofnunin þess vegna lagt til að stofnaður yrði sjóður fyrir árlega úthlutun til samstarfsstofnana vegna sértækra verkefna hjá þeim til að auðvelda stofnunum að standa skil á gögnum til Umhverfisstofnunar vegna losunarbókhaldsins.
Flutningsmenn taka undir mikilvægi þess að rauntölur séu aðgengilegar fyrr. Það er gríðarlega mikilvægt. Flutningsmenn leggja því til að samhliða verði kannaðar leiðir til að auðvelda stofnunum að skila gögnum á tilgreindum tíma til að styðja við markmið þingsályktunartillögu þessarar.
Flutningsmenn leggja auk þess áherslu á að kolefnisgjaldið verði notað í baráttunni gegn loftslagsbreytingum, m.a. til að styðja við og styrkja þá aðila sem losa mest til þess að draga úr losun. Bent er á að markmið hækkunarinnar er að kostnaður vegna losunar skili sér til þeirra sem losa og því verði aðrar opinberar álögur ekki lækkaðar vegna hækkunar kolefnisgjalds.
Hnattræn hlýnun jarðar sökum kolefnisútblásturs af mannavöldum er stærsta ógn sem steðjar að mannkyni. Álagningu kolefnisgjalds hefur verið beitt í baráttunni gegn loftslagsbreytingum og er ein þeirra aðferða sem hefur bein áhrif á fjárhagslega afkomu fyrirtækja og einstaklinga. Það er ekki vegna þess að það sé í rauninni skattahækkun heldur á þetta að vera greiðsla fyrir þá mengun sem kolefnisútblástur hefur í för með sér.
Hugmyndin að þessu þingmáli og þróun þess átti sér stað á LÝSU – rokkhátíð samtalsins, sem haldin var á Akureyri haustið 2018, þar sem almenningi gafst tækifæri til að koma með tillögur og hugmyndir að aðgerðum í loftslagsmálum. Þær voru lagðar fram og daginn eftir voru greidd atkvæði um hvaða hugmynd væri skilvirkust til að ná árangri.
Við sjáum fram á ákveðið markmið, kolefnishlutlaust Ísland 2040. Það er ákveðinn lokapunktur og við vitum umfangið, vitum hverju við þurfum að ná til að komast þangað. Það er gott og það er mjög jákvætt ef við náum meiri árangri strax. Þá þurfum við ekki að ná eins miklum árangri seinna eða þá erum við bara komin í plús fyrr. Að sjálfsögðu á að hafa áhrif á kolefnisgjaldið því að það á að vera kostnaður við það að menga. Eftir því sem við komumst nær markmiðinu er augljóst að ekki er verið að menga eins mikið og kolefnisgjaldið ætti því að lækka.
Kolefnisgjaldið sjálft er upprunnið að vissu leyti úr Kyoto-bókuninni þar sem var sett ákveðið markmið um efnahagsleg tengsl mengunar með kolefni eða gróðurhúsalofttegundum, sett saman í rauninni undir kolefnisígildi sem slíkt. Alveg eins og við erum með þorskígildi þá erum við með kolefnisígildi. Þetta var í rauninni eina aðgerðin sem þjóðir gátu komið sér saman um að gæti verið raunhæf, að setja á kostnað vegna mengunar. Sá sem mengar borgar. Markmiðið er að kostnaður fylgi þeirri mengun.
Píratar eru almennt séð ekki mikið fyrir það að hafa einhverja refsiskatta eða hegðunarskatta eða eitthvað svoleiðis, það eigi frekar að fylgja kostnaði. Ef einhver mengar með kolefnisútblæstri þá hefur það í þessu tilviki ákveðin hnattræn áhrif. Áhrifin af mengun okkar koma kannski ekki beint fram eða eins mikið fram á Íslandi og þau gera annars staðar. Þetta er hnattrænt vandamál. Það gerir að verkum að ef við erum með svona ákvæði t.d. í lögum, að kolefnisgjaldið eigi að taka mið af markmiðum okkar, þá ættum við að sjálfsögðu líka að taka tillit til þess í viðskiptasamningum sem við gerum við aðrar þjóðir. Það er að sjálfsögðu ekki mjög sanngjarnt ef aðrar þjóðir eru með miklu lægra kolefnisgjald en við, það er brestur á ákveðnum samkeppnisgrundvelli. En það er ekki hluti af þessari tillögu, það er aukaumræða.
Ég er ekki sammála umhverfis- og auðlindaráðherra sem sagði í sérstökum umræðum fyrir nokkrum dögum að kolefnisgjaldið ætti að bíta vel í, mig minnir að hann hafi orðað það þannig. Kolefnisgjaldið á einfaldlega að greiða fyrir þá mengun sem markmiðið er að útrýma og í rauninni einnig fyrir þá nýsköpun sem þarf til að fá sjálfbæra ferla í staðinn. Ef við viljum losna við þessa mengun þá þurfum við að finna upp annars konar framleiðslu eða tæki eða annað sem menga ekki. Ef við ætlum að losa okkur við mengun þurfum við að losa okkur við þau tæki og tól og framleiðsluferla sem menga og skapa sambærileg framleiðsluferli sem geta skilað sama árangri, eru samkeppnishæf á þann hátt. Þegar allt kemur til alls þá höfum við sömu framleiðni, við höfum sömu tækifæri en án þess að menga. Þegar samfélaginu tekst vel til eigum við að hafa innbyggða umbun fyrir þann árangur þannig að þegar mengunin hverfur, hverfur einnig þessi skattur sem hér er undir og á að greiða fyrir þessa mengun.
