málefni innflytjenda.

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum um málefni innflytjenda í annað sinn. Lög þessi tóku gildi 28. nóvember 2012 en markmið þeirra er að stuðla að samfélagi þar sem allir geta verið virkir þátttakendur óháð þjóðerni og uppruna. Að þessu markmiði er unnið með því að samþætta hagsmuni innflytjenda í allri stefnumótun, stjórnsýslu og þjónustu hins opinbera, stuðla að víðtæku samstarfi, efla fræðslu og miðlun upplýsinga og styðja við rannsóknir og þróunarverkefni er varða málefni innflytjenda.

Í þessu frumvarpi er lagðar eru til tvær breytingar á lögunum, annars vegar breytingar á hlutverki Fjölmenningarseturs er varða samræmda móttöku flóttafólks og hins vegar breytingar á nefndaskipan í innflytjendaráði.

Virðulegi forseti. Á grundvelli útlendingalaga tökum við á móti fólki sem kemur hingað til lands og sækir um alþjóðlega vernd og/eða dvalarleyfi af mannúðarástæðum. Á síðustu árum hafa orðið töluverðar breytingar á fjölda þeirra einstaklinga sem koma á eigin vegum til landsins og fá hér alþjóðlega vernd eða dvalarleyfi af mannúðarástæðum. Árið 2020 fengu um 630 einstaklingar sem hingað komu á eigin vegum vernd á Íslandi en til samanburðar fengu um 230 einstaklingar vernd árið 2018.

Til þessa hefur ekki verið til staðar formlegt móttökukerfi fyrir flóttafólk sem kemur til landsins á eigin vegum heldur eingöngu fyrir flóttafólk sem kemur hingað í boði stjórnvalda í samstarfi við Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna, og kallast í daglegu tali kvótaflóttamenn. Skýringin á því er sú að þar til fyrir skemmstu var um að ræða tiltölulega fámennan hóp. Vel hefur verið staðið að móttöku flóttafólks sem hingað kemur í boði stjórnvalda en það er ekki síður þörf á því að veita þeim einstaklingum sem hingað koma á eigin vegum og hafa fengið alþjóðlega vernd eða dvalarleyfi af mannúðarástæðum stuðning við að taka sín fyrstu skref í samfélaginu með aukinni félagslegri ráðgjöf, samfélagsfræðslu og ekki síst íslenskunámi.

Í samræmi við stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar og framkvæmdaáætlun í málefnum innflytjenda hefur verið unnið að samræmdri móttöku flóttafólks, óháð því hvort það kemur á eigin vegum, í gegnum alþjóðlega vernd eða dvalarleyfi af mannúðarástæðum eða með samræmdri móttöku flóttafólks. Skýrsla nefndar um samræmda móttöku flóttafólks kom út í janúar 2019 en þar var lagt til samræmt móttökukerfi fyrir flóttafólk og er framlagning þessa frumvarps liður í því.

Tillögum nefndarinnar má skipta í þrjár meginstoðir. Í fyrsta lagi að félagsmálaráðuneytið geri samninga við móttökusveitarfélög um aukna aðstoð og þjónustu við flóttafólk sem felst m.a. í að skipa málstjóra sem hefur það hlutverk að tryggja samfellu í þjónustu sem byggir á einstaklingsmiðaðri áætlun.

Í öðru lagi að Vinnumálastofnun fái aukið hlutverk og annist samfélagsfræðslu og íslenskukennslu fyrir flóttafólk, veiti náms- og starfsráðgjöf auk aðstoðar við atvinnuleit og aðra virkni.

Í þriðja lagi að Fjölmenningarsetur fái aukið hlutverk sem felst í því að tengja saman flóttafólk og móttökusveitarfélög sem hafa gert samning við félagsmálaráðuneytið.

Með frumvarpinu er Fjölmenningarsetri falið aukið hlutverk í samræmi við tillögur nefndar um samræmda móttöku flóttafólks. Fjölmenningarsetri er falið að veita sveitarfélögum faglega ráðgjöf varðandi móttöku flóttafólks og sinnir fræðslu til fagaðila. Nýtt hlutverk stofnunarinnar verður að halda utan um boð móttökusveitarfélaga um búsetu og þjónustu, byggða á þeim upplýsingum sem fyrir liggja og með tilliti til ákveðinna þátta, svo sem möguleika á námi og aðgangi að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, atvinnutækifærum og samgöngum. Fjölmenningarsetur þarf því að hafa aðgang að nauðsynlegum upplýsingum, annars vegar um móttökusveitarfélög og hins vegar upplýsingum frá flóttafólkinu sjálfu og upplýsingum frá Útlendingastofnun eftir því sem við á. Mikilvægt er að kveðið sé skýrt á um heimild Fjölmenningarseturs til upplýsingaöflunar og miðlunar þannig að stofnunin geti sinnt þessu nýja hlutverki sínu. Dæmi um slíkar upplýsingar eru grunnupplýsingar um einstaklinga er varðar menntun, fjölskylduhagi, fyrri atvinnuþátttöku, framtíðarvæntingar sem og heilsufarsupplýsingar.

Fjöldi sveitarfélaga hefur nú þegar lýst yfir áhuga á því að taka þátt í verkefninu til reynslu í eitt ár og hefur félagsmálaráðuneyti gert samninga við sveitarfélög um aukinn stuðning við einstaklinga sem fengið hafa vernd hérlendis. Verkefnið er að hefjast en þó með þeim takmörkunum að Fjölmenningarsetur hefur enn ekki nauðsynlega heimild til vinnslu persónuupplýsinga sem leiðir til þess að móttakan verður ekki jafn markviss. Mikilvægt er að frumvarpið verði samþykkt svo Fjölmenningarsetur geti sinnt því hlutverki að tengja saman einstaklinga við móttökusveitarfélög eftir bæði þörfum einstaklingsins og getu sveitarfélagsins.

Í frumvarpinu er einnig lögð til breyting á 4. gr. laganna sem fjallar um innflytjendaráð. Með uppskiptingu velferðarráðuneytisins í árslok 2018 í heilbrigðisráðuneytið annars vegar og félagsmálaráðuneytið hins vegar er ekki lengur fulltrúi frá ráðherra heilbrigðismála í ráðinu. Þar sem hlutverk þess er að stuðla að samhæfingu og samráði milli ráðuneyta, sveitarfélaga og innan stjórnsýslunnar er talið mikilvægt að fulltrúi ráðherra heilbrigðismála eigi þar sæti og því lagt til að ráðherra heilbrigðismála tilnefni fulltrúa í ráðið.

Frumvarpið var kynnt í samráðsgátt stjórnvalda og bárust tvær umsagnir. Tekið var tillit til þeirra athugasemda sem fram komu við samráðið eftir því sem unnt var og breytingar gerðar á frumvarpinu þar að lútandi.

Virðulegi forseti. Að lokinni þessari umræðu legg ég til að frumvarpinu verði vísað til hv. velferðarnefndar.