fjármálafyrirtæki.
Frú forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti 1. minni hluta efnahags- og viðskiptanefndar í málinu sem hér er til umfjöllunar en þann minni hluta skipar sá sem hér stendur. Í kjölfar bankahrunsins 2008 hefur starfsemi fjármálafyrirtækja verið mjög til endurskoðunar um allan heim. Regluverk hefur verið endurskoðað og reynt að reisa skorður við of mikilli áhættusækni. Sérstaklega hefur verið horft til kerfislega mikilvægra fjármálafyrirtækja. Ísland er hér engin undantekning, en þróunin hér á landi hefur ráðist að miklu leyti af breytingum á löggjöf innan Evrópusambandsins.
Á liðnum árum hefur verið lögð umtalsverð vinna af hálfu fjármála- og efnahagsráðuneytisins í að fara yfir íslenska löggjöf og þróun íslensks fjármálamarkaðar, m.a. um tengsl starfsemi viðskiptabanka og fjárfestingarbanka. Þeir starfshópar og nefndir sem hafa komið að þessari vinnu eru sammála um að rétt sé að takmarka samtvinnun þessarar starfsemi til þess að draga úr áhættu innstæðueigenda og fjármálakerfisins í heild. Niðurstaða þessarar vinnu er að skynsamlegt sé að bein og óbein stöðutaka kerfislega mikilvægra banka verði takmörkuð þannig að eiginfjárþörf vegna hennar verði ekki umfram 10–15% af eiginfjárgrunni þeirra, eins og fram kemur í greinargerð með frumvarpinu.
Fyrsti minni hluti telur að hafa verði í huga að íslenska fjármálakerfið er lítið í alþjóðlegum samanburði og íslenskt efnahags- og atvinnulíf er tiltölulega einsleitt. Hér á landi eru krosseignatengsl umtalsverð. Þetta leiðir til þess að áhættan af sameiginlegu áfalli í fjármálakerfinu getur orðið meiri ef út af bregður.
Fyrsti minni hluti telur að verði takmörk sett á beina eða óbeina stöðutöku kerfislega mikilvægra viðskiptabanka og sparisjóða, eins og frumvarpið gerir ráð fyrir, sé rétt að miða við þau neðri mörk sem voru sett fram í aðdraganda frumvarpsins. Mörkin verði þannig sett við 10% en ekki 15%, eins og gert er ráð fyrir í frumvarpinu. Þannig eru stigin varfærin skref sem veita samt sem áður viðskiptabönkum og sparisjóðum umtalsvert svigrúm miðað við það hlutfall stöðutöku sem nú er, sem er um eða undir 5% samkvæmt nýjustu gögnum, og kemur fram í greinargerðinni.
Fyrsti minni hluti telur jafnframt að rétt sé að taka þetta hlutfall til endurskoðunar að fenginni nokkurri reynslu af þessari takmörkun. Þá verði hægt að leggja mat á hvort rétt sé að hækka eða lækka þetta hlutfall og hvort það skili tilætlaðri vörn gegn áhættutöku eða hvort grípa þurfi til annarra ráðstafana. Þá er hugsanlegt að í ljós komi að takmarkanir af þessu tagi séu óþarfar og að breytingar á áhættuvörnum íslenska fjármálakerfisins með innleiðingu nýrra laga og reglna dugi til. Lagt er til að slík endurskoðun fari fram innan fjögurra ára frá gildistöku.
Í samræmi við þetta eru lagðar fram tvær breytingartillögur sem koma fram í nefndarálitinu:
„1. Í stað „15%“ í 1. málsl. 1. mgr. 1. gr. komi: 10%.
2. Á eftir 1. gr. komi ný grein, svohljóðandi: Við lögin bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða, svohljóðandi:
Ákvæði 28. gr. a skulu endurskoðuð fyrir 1. janúar 2026.“
Nú hef ég í aðalatriðum farið yfir nefndarálitið en ég vil bæta því við að auðvitað tengist þetta mál fyrirhugaðri sölu á hlut í Íslandsbanka. Verið er að stíga það skref, samkvæmt ákvörðun fjármálaráðherra og að fenginni tillögu Bankasýslunnar, að selja hlut í Íslandsbanka. Það er verið að vinna út frá því að selja 25–35% af bankanum. Þetta tengist auðvitað. Í þessari atrennu er sem sagt verið að selja einn hlut af fjórum eða þar um bil af öðrum bankanum sem er í eigu ríkisins. Ég er þeirrar skoðunar að þar sé verið að stíga til þess að gera varfærið skref. Við í Viðreisn teljum reyndar að fyrirkomulaginu á sölunni hefði átt að setja þrengri skorður og gerðum athugasemdir þess efnis bæði á vettvangi efnahags- og viðskiptanefndar og fjárlaganefndar.
Eitt af þeim skilyrðum sem við bentum á að þyrftu að vera fyrir hendi var að búið væri að samþykkja lög um það sem hér er kallað varnarlína um fjárfestingarbankastarfsemi. Nú erum við að ræða það og þar viljum við enn vera á sömu slóðum og stíga varlega til jarðar vegna þess að reynsla okkar í þessum efnum, af sölu banka, hefur því miður ekki verið eins góð og við hefðum viljað vona. Þess vegna teljum við í Viðreisn að það sé afskaplega mikilvægt að vanda mjög til verka og stíga varlega til jarðar. En það breytir ekki þeirri meginskoðun okkar að ríkið eigi ekki að reka fjármálafyrirtæki.
