skýrsla Ríkisendurskoðunar um Landhelgisgæslu Íslands.
Virðulegi forseti. Upphaflegt hlutverk Landhelgisgæslu Íslands var fyrst og fremst að tryggja yfirráð Íslands yfir fiskveiðiauðlindum þjóðarinnar og standa vörð um efnahagslögsöguna. Hlutverkið hefur hins vegar breyst í tímans rás og áherslan á björgunar- og leitarstörf ásamt sjúkraflutningum, bæði á sjó og landi, orðið ríkari. Í skýrslu Ríkisendurskoðunar er lögð áhersla á að stjórnendur Landhelgisgæslu Íslands leiti allra leiða til að hagræða í rekstri stofnunarinnar og skoða þurfi gaumgæfilega áhrif ýmissa tækniframfara og sjálfvirknimöguleika á mannaflaþörf við einstök störf. Horfa þurfi til þess hversu álagspunktar eru mismunandi og haga mannahaldi í samræmi við það. Sérstaklega þurfi að gæta að því að starfsemi stoðdeilda sé haldið í lágmarki þannig að mönnun skipa og loftfara sé hámörkuð. Þá telur Ríkisendurskoðun vera tækifæri til að einfalda rekstrarfyrirkomulag vaktstöðvar siglinga.
Fyrir hv. stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd kom fram að Landhelgisgæslan hafi hagkvæmni að leiðarljósi og leiti sífellt leiða til hagræðingar innan þeirra marka sem viðmið um viðbragðsgetu, lög og reglugerðir og kjarasamningar leyfa. Landhelgisgæslan hafi jafnframt verið leiðandi í að nýta nýjustu tækni í starfsemi sinni með tilheyrandi hagræðingu. Megi þar nefna fjareftirlit með efnahagslögsögunni, nýtingu snjallforrita og notkun ómannaðra loftfara. Landhelgisgæslan taki jafnframt þátt í þróun tækninýjunga og vorið 2021 hafi nýtt vaktakerfi verið innleitt í stjórnstöðvum sem hafi veitt svigrúm til að aðlaga mönnun enn frekar að álaginu hverju sinni. Þá ber að nefna að huga verður að mikilvægi starfsaldurslista flugmanna sem er mikilvægt öryggisatriði og jafnvel enn mikilvægara í tilfelli flugmanna Landhelgisgæslunnar sem starfa oft undir gríðarlegu álagi, standa í framlínu í björgunaraðgerðum þar sem mannslíf eru iðulega í húfi og fljúga loftförum við afar krefjandi aðstæður með veikt og slasað fólk. Það þarf að huga vel að þessu þegar við tölum um að hagræða.
Virðulegur forseti. Mér finnst mikilvægt þegar kemur að því að gera hagræðingarkröfur á stoðir og störf þeirra sem er falið að tryggja öryggi og björgun hér á landi að varlega sé stigið til jarðar. Að mínu mati er gjörsamlega galið að við séum með slíka kröfu þegar kemur að þessum málaflokki. Við þurfum að búa vel að öryggi okkar Íslendinga í sínu víðasta samhengi og við gerum það ekki alltaf með því að draga úr og sýna málaflokknum skilningsleysi.
Ljóst er að það þarf að bæta nýtingu og afköst varðskipa og auka viðveru flugvélarinnar TF-SIF á Íslandsmiðum. Skortur á raunsærri langtímaáætlanagerð þegar kemur að rekstri og fjárfestingum í skipakosti Landhelgisgæslunnar reynist vera alvarlegur veikleiki í starfsemi Gæslunnar, eins og fram kemur í skýrslu Ríkisendurskoðunar. Þá segir að hvað varðar flugkost Landhelgisgæslunnar þurfi að gera raunhæfar áætlanir um fjárfestingar og rekstur loftfara svo viðunandi björgunargeta sé tryggð. Í skýrslunni er skýrt tekið fram að mikilvægt sé að TF-SIF sé fyrst og fremst notuð til eftirlits og annarra verkefna hérlendis í ljósi meginhlutverks Landhelgisgæslunnar sem sé að sinna öryggisgæslu, björgun og löggæslu á hafinu við Ísland.
Virðulegi forseti. Verkefni Landhelgisgæslunnar eru talin upp í 4. gr. laga nr. 52/2006. Meðal þeirra verkefna eru aðkallandi sjúkraflutningar og aðstoð við almannavarnir. Ég velti fyrir mér hvert hlutverk þyrlu Landhelgisgæslunnar er varðandi almenna sjúkraflutninga þar sem vegalengdir eru langar eða jafnvel ómögulegar. Í gildi er samningur milli Landhelgisgæslunnar og Sjúkratrygginga Íslands um sjúkraflutninga með þyrlum á flugsvæði sjúkraflugs á norður- og austursvæði landsins, auk Vestmannaeyja og Vestfjarða vegna erfiðra veðurskilyrða. Í þessu samhengi þurfum við einnig að huga að því að tryggja viðunandi lendingaraðstæður fyrir þyrlur víða um land og að aðeins 10% af sjúkraflutningum með þyrlum Landhelgisgæslunnar falla undir þennan samning. Á Suðurlandi nánast þrefaldast fólksfjöldi landshlutans yfir sumartímann og því þurfum við að vera vel í stakk búin til að bregðast við með réttum hætti og búa viðbragðsaðilum okkar þannig aðstæður og búnað að fumlaus vinnubrögð séu sjálfsögð. Í samfélagi okkar er uppi rík krafa um jafnt aðgengi allra að heilbrigðisþjónustu. Vegna þess hve fá við erum og byggðin dreifð er þetta göfuga markmið langsótt. Hins vegar er heilbrigðiskerfi okkar Íslendinga gott og það eru til leiðir til að jafna aðgengi landsmanna að þeirri sérhæfðu þjónustu sem ekki er raunhæft að halda úti í hverju héraði fyrir sig. Annað úrræði sem þekkist víða í vestrænum heimi er notkun á sjúkraþyrlum sem geta bæði stytt flutningstíma til muna ásamt því að koma viðbragðsaðilum fyrr til skjólstæðinga. Þyrlur sem sinna þessu hlutverki væru gríðarlega góð viðbót við kerfið sem við nú þegar höfum og það er jákvætt að segja frá því að starfshópur á vegum heilbrigðisráðherra skilaði skýrslu 2018 um þetta og nú er kominn tími til að hrinda því í framkvæmd.
Virðulegi forseti. Við treystum öll á Landhelgisgæsluna en Gæslan treystir líka á okkur. Við verðum að skapa betri starfsaðstæður til þess að öryggi okkar Íslendinga sé tryggt.
