almannatryggingar.
Virðulegur forseti. Ég flyt hér frumvarp til laga um breytingu á lögum um almannatryggingar, nr. 100/2007 (fjárhæðir fylgi vísitölu). Ég flyt mál þetta fyrir hönd Flokks fólksins en meðflutningsmenn eru: Inga Sæland, Ásthildur Lóa Þórsdóttir, Guðmundur Ingi Kristinsson, Jakob Frímann Magnússon og Tómas A. Tómasson.
Í frumvarpinu sem er tvær greinar, segir, með leyfi forseta:
„1. gr. 69. gr. almannatryggingalaga orðist svo:
Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við launavísitölu, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs.“
Í 2. gr. segir einfaldlega, með leyfi forseta:
„Lög þessi öðlast þegar gildi.“
Frumvarp þetta var lagt fram á 150., 151. og 152. löggjafarþingi en náði ekki fram að ganga. Á 150. löggjafarþingi bárust þrjár umsagnir um málið, frá Alþýðusambandi Íslands, frá Landssamtökunum Þroskahjálp og Öryrkjabandalagi Íslands. Á 151. löggjafarþingi barst umsögn frá Öryrkjabandalagi Íslands. Umsagnaraðilar lýstu allir yfir ánægju með frumvarpið.
Samkvæmt 69. gr. laga um almannatryggingar, nr. 100/2007, skulu fjárhæðir bóta almannatrygginga, meðlagsgreiðslur skv. 63. gr. laganna og fjárhæð tekjutryggingar, skv. 22. gr. laganna, breytast árlega í samræmi við fjárlög og skal ákvörðun þeirra taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs.
Breytingin sem frumvarp þetta felur í sér, verði frumvarpið að lögum, er sú að bætur almannatrygginga muni breytast í framtíðinni þá árlega í samræmi við launavísitölu þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Hér er verið að leggja til að árlega breytingin verði samkvæmt launavísitölu. Um grundvallarbreytingu er að ræða.
Í núgildandi lögum segir að fjárhæðin breytist árlega í samræmi við fjárlög. Það er raunverulega allt önnur breyting. Það þýðir það að bætur almannatrygginga eru algerlega háðar fjárveitingavaldinu á hverjum tíma. Hér er lagt til að þetta verði sjálfkrafa hækkun sem tengist launavísitölu. Mögulega hefur verið stefnt að því í upphafi að tryggja að öryrkjar og ellilífeyrisþegar njóti hækkunar á ráðstöfunartekjum í sama hlutfalli og almenningur. Í reynd hefur framkvæmdin þó verið önnur og virðist meginreglan vera sú að vísitölu neysluverðs er fylgt við ákvörðun bóta þó að hún hækki mun minna en launavísitölur. Þar sem Alþingi fer með fjárstjórnarvaldið, samkvæmt 41. gr. stjórnarskrárinnar, og núverandi löggjöf felur Alþingi að ákvarða hækkanir bóta, hafa dómstólar talið það hafa fallið utan hlutverks síns að dæma um hvort rétt hafi verið staðið að hækkun bóta skv. 69. gr. laga um almannatryggingar.
Því er hér lagt til að hækkun bóta fylgi ávallt launaþróun, eins og hún kemur fram í launavísitölu Hagstofu Íslands. Hér er um mikilvæga breytingu að ræða þar sem Alþingi Íslendinga myndi taka af skarið um það hver árleg hækkun yrði á bótum almannatrygginga og að það yrði ekki háð fjárlögum á hverjum tíma heldur launavísitölu. Tenging bótafjárhæða við vísitölur þekkist í öðrum lögum, t.d. breytast fjárhæðir skaðabóta mánaðarlega í samræmi við lánskjaravísitölu, sbr. 15. gr. skaðabótalaga nr. 50/1993.
Í frumvarpi þessu er lagt til að fjárhæðir bóta og annarra greiðslna, samkvæmt lögum um almannatryggingar, taki mið af þróun launavísitölu eins og hér hefur verið bent á. Verður að telja það fyrirkomulag sanngjarnt, þar sem bætur greiddar á grundvelli laganna eiga almennt að koma í stað atvinnutekna sem öryrki getur ekki aflað sér eða ellilífeyrisþegi nýtur ekki lengur. Þá nýtur ríkissjóður aukinna tekna þegar laun hækka þar sem stofn tekjuskatts hækkar. Því er ákveðið samræmi á milli aukinna útgjalda ríkissjóðs og aukinna tekna. Þá er lagt til að bætur hækki þó aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs og er það í samræmi við núgildandi lög. Þannig er tryggt að bætur lækki ekki skyndilega ef launaþróun er neikvæð.
Hér er um að ræða einfalda og litla breytingu sem getur haft mjög mikil áhrif á kjör öryrkja og ellilífeyrisþega, öryrkja sem geta ekki aflað sér tekna og ellilífeyrisþega sem njóta ekki atvinnutekna fyrir. Að tengja bætur við launavísitölu í landinu er mikilvægt réttlætismál.
