útlendingar.
Frú forseti. Ég hef verið að fjalla um hvernig til stendur að láta ætlaðar athafnir foreldra bitna á börnum þeirra og hvernig þetta stríði gegn ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins og sömuleiðis barnalögum, vegna þess að má ekki mismuna barni eða refsa vegna stöðu eða athafna foreldra þess, lögráðamanna eða fjölskyldumeðlima. Eins og kemur fram á bls. 17 í umsögn Rauða krossins þá beinist ákvæðið einkum gegn því, með leyfi forseta:
„…að börn séu sett í þá aðstöðu að vera látin líða fyrir athafnir foreldra sinna eða ættingja, sem þau eiga engan þátt í né bera ábyrgð á, en eru samt látin gjalda fyrir vegna sérstaklega viðkvæmrar stöðu sinnar. Þá er tilefni til að taka fram að þau rúmlega sjö ár sem Rauði krossinn sinnti talsmannaþjónustu fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd hafa talsmenn félagsins ekki orðið þess áskynja að foreldrar hafi „þvingað fram efnislega málsmeðferð“ með því að viljandi tefja mál sín, líkt og fram kemur í frumvarpinu, og er umrædd staðhæfing því í engu samræmi við reynslu félagsins.“
Það sem Rauði krossinn er að reyna að segja hér er að dómsmálaráðuneytið er að dylgja um umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem ég myndi telja mjög alvarlegt mál, gera þeim upp ásetning um að tefja viljandi mál sín til þess að geta fengið efnismeðferð. Rauði krossinn segir að þetta sé ekki í neinu samræmi við reynslu félagsins og heldur áfram, með leyfi forseta:
„Í frumvarpinu er að auki lagt til að umsækjandi um alþjóðlega vernd missi rétt til efnislegrar meðferðar ef maki, sambúðarmaki eða annar sem kemur fram gagnvart stjórnvöldum fyrir hans hönd á þátt í því að niðurstaða hafi ekki fengist innan tímamarka. Samkvæmt athugasemdum við frumvarpsgreinina á þetta t.d. við um foreldra, umsjónarmenn og talsmenn umsækjenda.
Rauði krossinn leggst alfarið gegn umræddu ákvæði enda getur umsækjandi aldrei borið hallann af athöfnum eða athafnaleysi þriðja aðila nema sýnt sé fram á að þær megi rekja beint til umsækjanda. Þá er ekki skýrt með neinum hætti til hvaða atriða er heimilt að líta þegar meta skal hvort aðrir aðilar en umsækjandi sjálfur teljast hafa tafið mál.
Samkvæmt meginreglu stjórnsýsluréttar ber það stjórnvald, sem bært er til að taka stjórnvaldsákvörðun í máli, ábyrgð á því að mál hafi verið undirbúið forsvaranlega og með það farið í samræmi við ákvæði laga og grundvallarreglur stjórnsýsluréttar. Af málshraðareglunni leiðir að stjórnvaldið verður að ganga á eftir því með ítrekunum og öðrum virkum úrræðum að önnur stjórnvöld svo og málsaðilar skili inn gögnum og umsögnum í samræmi við lög. Það er því ljóst að viðkomandi stjórnvald ber að meginstefnu ábyrgð á málshraða. Allar undantekningar frá þeirri reglu ber að túlka þröngt. Þá ber að gæta þess að ekki séu settar ósanngjarnar kröfur á málsaðila eða umboðsmenn þeirra í krafti málshraða. Þannig getur það ekki talist sanngjarnt að umsækjanda um alþjóðlega vernd eða umboðsmanni hans sé veittur mjög knappur frestur til öflunar gagna eða ritunar umsagna þegar stjórnvöld hafa ekki gætt að málshraðareglunni og fyrirséð er að mál mun falla á fresti fái umsækjandi eða talsmaður hans eðlilegan tíma til að skila inn gögnum. Ljóst er að hagsmunagæsla talsmanna getur verið tímafrek og ýmsar ástæður geta verið fyrir því að talsmenn óski eftir frestum. Verði umrætt ákvæði að lögum er hætta á að talsmenn muni ekki geta sinnt þeim skyldum sem felast í hagsmunagæslu fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Gagnaöflun og ritun lögfræðilegra greinargerða getur tekið langan tíma og verða talsmenn að fá sanngjarnan frest til að sinna þeim störfum án þess að eiga hættu á að umsækjandi verði látinn bera hallann af.
Að lokum kemur fram í breytingartillögunni að við mat á því hvort viðkomandi hafi borið ábyrgð á töfum á afgreiðslu máls skuli m.a. líta til þess hvort viðkomandi hafi dvalist á ókunnum stað um tíma, framvísað fölsuðum skjölum, gefið misvísandi upplýsingar um auðkenni sitt, ekki mætt í boðað viðtal eða læknisskoðun eða að öðru leyti ekki sýnt samstarfsvilja við meðferð, úrlausn eða framkvæmd máls. Hér eru stjórnvöldum veittar afar rúmar heimildir til mats á því hvenær umsækjandi telst hafa borið ábyrgð á töfum á afgreiðslu máls og umsækjanda sömuleiðis settar afar þröngar skorður.“
Hér er rétt að staldra við, virðulegi forseti, vegna þess að það liggur nú þegar fyrir mjög skýr framkvæmd á núverandi löggjöf um hvenær umsækjandi telst hafa tafið mál sitt, hvenær umsækjandi telst í raun vera ábyrgur fyrir því sjálfur að mál hafi tafist umfram það sem góðu hófi gegnir. Það sem er verið að gera með þessu ákvæði er að búa til fullt af einhverjum skilyrðum sem eru hvergi skilgreind almennilega, eru mjög rúm og ganga í rauninni í berhögg við þessa skýru framkvæmd sem komin er (Forseti hringir.) og geta, eins og ég komið inn á, brotið í bága við réttindi barna en líka almennt rétt fólks á flótta.
