Ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs, munnleg skýrsla utanríkisráðherra.
Virðulegi forseti. Síðustu vikur höfum við margfaldað framlög til mannúðaraðstoðar á Gaza og til rannsóknar á ábendingum um stríðsglæpi. Við höfum meðflutt og stutt ályktanir Sameinuðu þjóðanna um vopnahlé, óheft aðgengi neyðaraðstoðar tafarlausa lausn gísla og virðingu við alþjóðalög. Við höfum fordæmt öll möguleg brot á alþjóðalögum, rétt eins og við fordæmdum hrottalega hryðjuverkaárás Hamas, þar sem við þekkjum lýsingar á morðum, mannránum og kynferðisbrotum. Við höfum látið rödd okkar heyrast í opinberum yfirlýsingum á vettvangi alþjóðastofnana og í beinu samtali við yfirvöld á svæðinu. Þetta er kjarni málsins. Allt frá hryðjuverkaárásinni 7. október höfum við horft upp á óbærilegan harmleik og mannúðarkrísu á svæðinu. Þar, líkt og svo oft, eru það almennir borgarar sem bera þyngstu byrðarnar.
Ég hygg að við séum flest sammála um meginatriðin sem eru þessi: Neyðin á Gaza er átakanleg, mannfallið óásættanlegt og takmörkunum á neyðaraðstoð verður að ryðja úr vegi. Þetta kristallast í ályktun Alþingis og skýrum málflutningi stjórnvalda allt frá upphafi.
Virðulegi forseti. Ísland sendi bréf til forseta öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna í síðustu viku ásamt hinum Norðurlöndunum. Þar var tekið undir ákall aðalframkvæmdastjórans til öryggisráðsins og alþjóðasamfélagsins um tafarlausar aðgerðir og vopnahlé af mannúðarástæðum. Slíkt ákall er fátítt og til marks um alvarleika málsins. Í beinu framhaldi var Ísland ásamt ríkjum á borð við Noreg, Finnland, Nýja-Sjáland og nokkur ESB-ríki meðflytjandi að ályktun sama efnis í öryggisráðinu. Því miður náði hún ekki fram að ganga. Síðast á þriðjudaginn var Ísland svo meðflytjandi að sams konar ályktun á allsherjarþinginu og var ályktunin samþykkt með miklum meiri hluta aðildarríkja en aðrir meðflytjendur voru m.a. Finnland, Noregur og nokkur ríki ESB. Við studdum einnig breytingartillögur Austurríkis og Bandaríkjanna um skýra fordæmingu á hryðjuverkum Hamas. Það var sannarlega miður að ekki náðist samstaða um að fordæma hryðjuverk með skýrum hætti og það tókum við fram í atkvæðaskýringu okkar. Í ljósi alvarleika stöðunnar á Gaza nú og gríðarlegs mannfalls meðal óbreyttra borgara síðustu vikur töldum við rétt að vera bæði meðflutningsríki og kjósa með ályktuninni að þessu sinni. Þegar svipuð staða var uppi snemma í október sáum við fram á að nauðsynlegt væri að gera breytingar á ályktuninni sem þá lá fyrir þinginu á þann veg að voðaverk Hamas yrðu sérstaklega hörmuð og fordæmd. Þegar það náði ekki fram að ganga tók Ísland að öðru leyti undir ályktunina en sat hjá við endanlega afgreiðslu málsins.
Virðulegi forseti. Ályktunin í vikunni var ekki bindandi en við berum von í brjósti um að hún verði skref í átt að friði. Ályktanir og ávörp lina hins vegar ein og sér ekki þjáningar almennra borgara. Þess vegna höfum við stóraukið stuðning við mannúðaraðstoð á svæðinu og erum í ár meðal hæstu framlagsríkja Palestínuflóttamannaaðstoðar Sameinuðu þjóðanna miðað við höfðatölu. Stofnunin gegnir lykilhlutverki á svæðinu og virkt eftirlit er með störfum og ráðstöfun fjármuna hennar líkt og annarra stofnana Sameinuðu þjóðanna. Ísland hefur gefið skýr skilaboð um að rannsaka verði allar vísbendingar um brot á mannúðarlögum og að þau þurfi að hafa afleiðingar. Í samræmi við það höfum við veitt viðbótarframlög til alþjóðlega sakamáladómstólsins. Við höfum enn fremur veitt 100 millj. kr. viðbótarframlag til neyðarsjóðs Sameinuðu þjóðanna sem nýtist ekki síst á Gaza. Áfram mætti telja. Á morgun hefur Noregur boðað til fundar í Ósló þar sem saman koma utanríkisráðherrar frá Norðurlöndunum og Benelux ásamt ráðherrum nokkurra arabaríkja. Fundurinn er tækifæri til að ræða friðarhorfur, heyra viðhorf annarra og koma afstöðu okkar á framfæri. Þar reikna ég með að eiga tvíhliða fund með utanríkisráðherra palestínsku heimastjórnarinnar en nýlega átti ég símafund með ísraelskum kollega mínum. Þar reifaði ég afstöðu og áhyggjur Íslands og ítrekaði innihald ályktunar Alþingis auk þess að hlýða á sjónarmið utanríkisráðherrans.
Virðulegi forseti. Áður en ég lýk máli mínu vil ég víkja stuttlega að því sem sums staðar er sagt um viðskiptaþvinganir og stjórnmálasamband. Það er í sjálfu sér skiljanlegt að fólk vilji leita allra leiða til að hafa áhrif á átökin. Hins vegar eru engar heimildir í lögum og engin fordæmi fyrir því að Ísland setji á einhliða viðskiptaþvinganir. Við innleiðum aðgerðir Evrópusambandsins og öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna og munum gera það áfram en engar slíkar aðgerðir hafa verið til umræðu á þeim vettvangi og það þjónar ekki hagsmunum neins, ekki heldur Palestínu, að Ísland slíti stjórnmálasambandi við Ísrael. Stjórnmálasamband milli ríkja er forsenda þess að koma afstöðu sinni á framfæri, eiga samskipti og hafa áhrif. Í sögulegu ljósi hefur Ísland aðeins einu sinni slitið stjórnmálasambandi, þ.e. við Breta í þriðja þorskastríðinu í febrúar 1976. Það er reyndar almenn sýn vestrænna lýðræðisríkja að við höfum mest áhrif með diplómatískum samskiptum og beinum framlögum til mannúðaraðstoðar. Ég heyri Rússland stundum nefnt í þessu samhengi en raunin er sú að einungis tvö ríki hafa nýverið slitið stjórnmálasambandi við Rússland. Það eru Úkraína og Georgía, bæði eftir að á þau var ráðist. Ég hygg því að hv. þingmenn sjái að þótt ýmsar upphrópanir kunni að hljóma vel í fyrstu þá er sagan ekki öll sögð með því.
Virðulegi forseti. Að lokum vil ég segja að það eru sameiginlegir hagsmunir allra að hörmungum linni. Við getum aldrei sætt okkur við að börnum sé fórnað fyrir stríð sem þau hafa ekkert um að segja. Það má líka vera flestum ljóst að engar raunverulegar framfarir verða án pólitískrar lausnar. Í huga okkar Íslendinga er tveggja ríkja lausnin sú eina sem getur bundið enda á hringrás ofbeldis og hörmunga. En það er að sjálfsögðu visst áhyggjuefni að ráðandi stjórnvöld í Ísrael á þessum tímum virðast ekki hlynnt tveggja ríkja lausn sem setur málið í enn frekari hnút. Þótt Ísland eitt geti ekki stöðvað átök á fjarlægum slóðum þá höfum við alltaf okkar vigt í alþjóðlegri umræðu og við munum áfram láta til okkar taka af krafti. Ég vona að umræðurnar hér í dag verði gott innlegg í þann málflutning.
