greiðsluaðlögun einstaklinga.

Virðulegur forseti. Við í Flokki fólksins erum með nefndarálit með breytingartillögu um frumvarp til laga um breytingu á lögum um greiðsluaðlögun einstaklinga, nr. 101/2010, málsmeðferð og skilyrði.

Fyrsti minni hluti fagnar mörgum þeim breytingum sem lagðar eru til í frumvarpinu en telur að ganga ætti lengra í ákveðnum tilvikum. Í fyrsta lagi koma til skoðunar breytingar á þeim kröfum sem ættu ekki lengur að vera undanþegnar lögum um greiðsluaðlögun. Samkvæmt 1. mgr. 3. gr. laga um greiðsluaðlögun einstaklinga standa vissar kröfur utan greiðsluaðlögunar, þar á meðal kröfur vegna námslána og skulda við opinbera aðila vegna meðlags. Einstaklingar sem lenda í erfiðleikum í tengslum við skuldir af einkaréttarlegum toga, svo sem vegna húsnæðislána og neytendalána, standa oft einnig frammi fyrir óviðráðanlegum skuldum vegna námslána og meðlagsskulda, enda er augljóst að þegar erfitt er að standa í skilum skiptir engu máli hvers konar skuldir um er að ræða. Þess vegna er 1. minni hluti fylgjandi því að kröfur vegna ábyrgðarskuldbindinga á námslánum falli innan greiðsluaðlögunar eins og áformað er við umrædda endurskoðun.

Fyrsti minni hluti vill þó leggja til að gengið verði lengra og séð til þess að allar kröfur vegna námslána og meðlagsskulda við opinbera aðila geti fallið undir greiðsluaðlögun til að auka líkur á því að það markmið náist að leysa greiðsluerfiðleika umsækjenda um greiðsluaðlögun. Í öðru lagi er lagt til að við 13. gr. laganna, þar sem fjallað er um sölu eigna skuldara, bætist nýr málsliður. Í tillögunni felst að áður en ákvörðun verði tekin um sölu fasteignar skuldara sem er jafnframt heimili hans þurfi að veita skuldara eðlilegt svigrúm til að útvega sér annað viðunandi húsnæði.

Að undanförnu hafa verðbólga og vextir hækkað mjög á stuttu tímabili með tilheyrandi áhrifum á húsnæðiskostnað heimilanna, hvort sem um er að ræða leiguhúsnæði eða eigin húsnæði sem er fjármagnað með húsnæðislánum. Þessar hækkanir hafa nú þegar þrengt fjárhagsstöðu margra heimila talsvert. Ljóst er að þeim heimilum mun fjölga á næstunni þegar vextir losna á lánum þeirra sem náðu að semja um að festa þá tímabundið áður en vaxtahækkanir hófust á nýjum lánum og lánum með breytilegum vöxtum. Þannig munu mörg þúsund heimili að óbreyttu standa frammi fyrir stökkbreytingu á greiðslubyrði á næstu misserum. Það sem er ólíkt því ástandi sem skapaðist í kjölfar bankahrunsins þegar þúsundir fjölskyldna misstu heimili sitt er að nú er mikill skortur á húsnæði. Segja má að það sé nánast allt uppselt. 1. minni hluti hefur miklar áhyggjur af því að ef fram heldur sem horfir geti komið upp sú staða að þau sem ráða ekki við stökkbreytta greiðslubyrði og missa húsnæði sitt hefðu raunverulega í engin hús að venda. Þess vegna er lagt til að við 13. gr. laganna verði bætt áskilnaði um að forðast skuli eins og frekast er kostur að knýja umsækjanda um greiðsluaðlögun til að selja húsnæði sitt, nema ef hægt er að sýna fram á að hann geti keypt ódýrara en viðunandi húsnæði í staðinn og leyst þannig úr vandanum.

Fyrsti minni hluti leggur til að frumvarpið verði samþykkt með eftirfarandi breytingu:

„1. Við 3. gr.

a. E-liður orðist svo: G-, h- og i-liður 1. mgr. falla brott.

b. F-liður falli brott.

2. Á undan a-lið 11. gr. komi nýr stafliður, svohljóðandi: Á eftir 1. málsl. 1. mgr. kemur nýr málsliður, svohljóðandi: Umsjónarmaður skal ekki ákveða að selja skuli fasteign skuldara sem er heimili hans án þess að veita honum eðlilegt svigrúm til að útvega sér annað viðunandi húsnæði með hliðsjón af fjölskylduhögum hans og öllum öðrum kringumstæðum.“

Þeir sem hafa lent í því að missa húsnæði sitt eins og skeði í bankahruninu vita hvers lags ömurlegum aðstæðum fólk getur lent í þegar skuldirnar eru orðnar það miklar að það er eiginlega búið að berjast með kjafti og klóm til að reyna að halda heimili sínu. Þarna geta verið undir veikindi, slys og ýmislegt annað sem getur valdið því að fólk lendir í þessum erfiðleikum. Líka þetta ótrúlega ástand á fjármálamarkaði þar sem við höfum verið að sjá ungt fólk sem er að borga 180.000–200.000 kr. af lánunum sínum lenda í því að allt í einu stökkbreytist það og er komið upp í 400.000–500.000 kr., sem segir okkur að ástandið getur orðið grafalvarlegt.

Við skulum átta okkur á því að við erum að tala um fólk með börn. Það er ábyrgðarhluti þegar viðkomandi leitar hjálpar, eins og í þessu tilfelli um greiðsluaðlögun, að ekki sé tekið á því ef fólk er hreinlega að missa húsnæðið sitt og þarf að selja eða hreinlega missir það, að það hafi í engin hús að vernda. Það er skelfileg staða fyrir fólk með börn að lenda í því ástandi að vera kannski á götunni. Það er eðlilegt að gefa fólki svigrúm og ef það er á annað borð verið að hjálpa fólki í greiðsluaðlögun á ekki að vera neitt vandamál í sjálfu sér að sjá til þess að gefa því tækifæri á því að finna sér annað húsnæði. Ef við værum í eðlilegu samfélagi væri hægt og ætti að vera til úrræði sem grípur fólk a.m.k. tímabundið, að það hefði t.d. möguleika á félagslegu húsnæði. En það væri í fullkomnum heimi. Því miður er það ekki hér því bæði félagslega kerfið og almenna húsnæðiskerfið er gjörsamlega sprungið. Í sjálfu sér er eini möguleikinn eins og staðan er í dag að sjá til þess að þetta fólk sem lendir í þessum erfiðleikum fái tækifæri til að bjarga sér um annað húsnæði áður en það lendir á götunni með sig og börn sín.

Þess vegna segi ég: Ég styð þetta frumvarp, við styðjum frumvarpið í Flokki fólksins en eins og maður segir: Allt má bæta. Þetta gæti bætt það og það ætti ekki að vera neitt vandamál að samþykkja svona vegna þess að gott mál verður bara betra ef þetta verður samþykkt.