virðisaukaskattur.
Herra forseti. Enn heldur Flokkur fólksins heldur áfram að berjast fyrir réttlætinu, berjast fyrir þá sem eru minni máttar í samfélaginu. Hér legg ég fram frumvarp til laga um breytingu á lögum um virðisaukaskatt, nr. 50/1988, með síðari breytingum, hjálpartæki. Með mér frumvarpinu er gjörvallur þingflokkur Flokks fólksins: Ásthildur Lóa Þórsdóttir, Eyjólfur Ármannsson, Guðmundur Ingi Kristinsson, Jakob Frímann Magnússon og Tómas A. Tómasson.
Frumvarpið hljóðar svo:
„1. gr. Á eftir 6. mgr. 2. gr. laganna kemur ný málsgrein, svohljóðandi:
Hjálpartæki skv. 2. mgr. 26. gr. laga um sjúkratryggingar, nr. 112/2008, eru undanþegin skattskyldu.
2. gr.: Lög þessi öðlast þegar gildi.“
Í greinargerð með frumvarpinu er tekið fram að þetta er í fjórða sinn sem þetta frumvarp er lagt fyrir Alþingi. Mér hefur ekki auðnast sú gifta að ná því alltaf að mæla fyrir málinu. Það hefur oftar en ekki verið fryst í hinni víðþekktu frystikistu fastanefnda þingsins, eitt af þessum málum sem hefur sennilega ekki þótt við hæfi að greiða atkvæði gegn ef það hefði fengið að njóta lýðræðislegrar meðferðar hins háa Alþingis. Löggjafinn hefur sem sagt aldrei, enn sem komið er, fengið að greiða um það atkvæði.
Með frumvarpinu er lagt til að hjálpartæki skv. 2. mgr. 26. gr. laga um sjúkratryggingar verði undanþegin virðisaukaskatti. Hugtakið hjálpartæki er samkvæmt ákvæðinu skilgreint sem hjálpartæki sem ætluð eru — og hlustið nú vel, herra forseti, takið eftir þessu: Þessum hjálpartækjum er ætlað draga úr fötlun, aðstoða fatlað fólk við að takast á við umhverfi sitt, auka eða viðhalda færni og sjálfsbjargargetu eða auðvelda umönnun.
Hvað þýðir þetta? Hvað er ég að reyna að segja? Ég er að segja að viðkvæmasti þjóðfélagshópurinn, hópur fatlaðs fólks, er leynt og ljóst jaðarsettur hér í samfélaginu. Þetta er fátækasta fólkið í flestum tilvikum, þau sem hafa ekki ráð á því að fjárfesta í hjálpartækjum og fylgja eftir þróun á þeim markaði sem hefur verið mjög svo hröð á mörgum sviðum og hefði í mörgum tilvikum getað auðveldað fötluðu fólki svo sannarlega lífið. Jafnframt verður hjálpartæki sem við erum að tala um að teljast nauðsynlegt og hentugt til að auðvelda athafnir daglegs lífs. Sjúkratryggingar Íslands greiða eða taka þátt í kaupum á hjálpartækjum eftir ákveðnum reglum, sbr. reglugerð nr. 1155/2013 um styrki vegna hjálpartækja, með síðari breytingum, en notendur þurfa gjarnan að greiða sjálfir fyrir hluta kostnaðarins og því miður í mörgum tilvikum svo miklu stærri hluta.
Markmiðið með þessu frumvarpi er að jafna aðstöðumun notenda sem þurfa á slíkum hjálpartækjum að halda og létta efnahagslega byrði þeirra. Ég ítreka: Við erum hér að stærstu leyti að tala um langfátækustu einstaklingana í samfélaginu í dag, jaðarsetta viðkvæma einstaklinga sem við hér, löggjafinn, eigum alveg skilyrðislaust að taka utan um. Fjárveitingavaldið á alveg skilyrðislaust að sjá sóma sinn í því að reyna að gera allt sem í okkar valdi stendur til að auðvelda þeim lífið eins og kostur er. Við, stórasta og besta landi í heimi, við sem tölum um jafnrétti, jafnræði og hvaðeina, það er enginn eins frábær og við en samt sem áður þá er það augljóslega mannanna verk, í boði ríkisstjórnar hverju sinni, að halda áfram, ekki bara að múra þessa einstaklinga inn í rammgerða fátækt heldur líka að múra þá inn í ákveðna einangrun og útiloka þá frá því að geta tekið raunverulega þátt í samfélaginu. Þannig að markmið frumvarpsins er að jafna aðstöðumun notenda sem þurfa á slíkum hjálpartækjum að halda og að létta efnahagslega byrði þeirra. Áhrif frumvarpsins á tekjur ríkissjóðs yrðu ekki veruleg en ríkissjóður greiðir nú þegar hluta þess virðisaukaskatts sem innheimtur er af þessum vörum.
Mig langar til að koma hér með litla sögu, sanna sögu. Við erum oft að hittast í kaffinu okkar. Við erum mjög félagslynd í Flokki fólksins, við tökum á móti öllum, það eru allir velkomnir til okkar og við höfum venjulega gaman saman. En það koma líka þær stundir að til okkar leitar fólk sem á alveg ofboðslega mikið bágt. Það er það erfiðasta við þetta starf að geta hreinlega ekki tekið utan um þetta fólk sem er í góðri trú um að það sé nóg að kjósa fulltrúa á hið háa Alþingi, að þá séum við búin að geta hrint í framkvæmd öllu því sem við boðuðum fyrir kosningar. En staðreyndin er jú sú að í lýðræðislegu þjóðfélagi er það í höndum kjósenda hvort þeir gefa nákvæmlega þessum áherslumálum þessa einstaka þingflokks eða stjórnmálaflokks umboð til að komast í þær álnir að geta hrint hlutunum í framkvæmd.
Í þetta skiptið kemur til mín fullorðin kona. Hún kom með reikning, kvittun fyrir heyrnartækjum sem hún hafði fengið, og var að sýna mér fram á að hún væri að reyna að fá að greiða þetta í mörgum bitum og mörgum áföngum vegna þess að hún hafði ekki efni á því að kaupa sér heyrnartæki. Hún hafði einfaldlega ekki ráð á því. Sjúkratryggingar Íslands niðurgreiða settið. Ef viðkomandi þarf að nýta sér þessi hjálpartæki í bæði eyru, sem er að stærstum hluta en þó ekki alltaf, þá greiða Sjúkratryggingar 60.000 kr. á hvort eyra, sem sagt 120.000 kr. fyrir parið. Ódýrustu heyrnartækin, sem eru líka um margt ekki hentug fyrir alla, kosta hátt í 300.000 kr. Þannig að viðkomandi þyrfti þá að snara fram 150.000–180.000 kr. úr eigin vasa. Af hátt í 60.000 eldri borgurum eru um 7.000 þeirra í sárri fátækt.
Við skulum átta okkur á því að það að glíma við það að missa heyrnina þegar aldurinn færist yfir þýðir aðeins eitt: Smám saman, hægt og bítandi, einangrast viðkomandi, þá einangrar hann sig frá samfélaginu. Það er orðið erfitt að tala í síma, það er orðið erfitt að vera innan um fólk. Fólk hættir í rauninni og lokar sig af. Það er ekki hægt að fara í leikhús, þú heyrir ekki hvað sagt er, eða að vera innan um fólk yfir höfuð. Þú ert að einangrast.
Þetta á líka við einstakling sem segir: Ég er búin að berjast fyrir því að fá nýtt sjúkrarúm í 20 ár. Ég er fötluð og ég þarf á mikilli aðstoð að halda, ég þarf hjálpartæki og sérútbúið rúm og ég þarf sérútbúinn hjólastól. Ég er búin að bíða eftir þessu rúmi í tæp 20 ár.
Ég vil ekki heyra svona sögur. Fyrir mér eru þetta sorgarsögur og lýsa vanhæfum stjórnvöldum sem ítrekað og ævinlega snúa blinda auganu að þeim sem bágast eiga í samfélaginu. Þau munar ekkert um að setja milljarða hér og milljarða þar og milljarða alls staðar. Og hver er það sem borgar alla þessa milljarða? Skattgreiðandinn, íslenskur almenningur. Meira að segja fátækasta fólkið hér er skattlagt í sinni sárafátækt. Um leið og þú ert kominn yfir 156.000 kr. þá ertu skattlagður fullum fetum. Það sem er verið að grobbast með þetta þriðja skattþrep sem á að nýtast aðallega þeim tekjulægstu, það nýtist mér líka. Við skulum ekki gleyma því. Við skulum hætta að hlusta á þennan tvískinnung þegar sagt er: Sjáið þið bara hvað við vorum góð, við bjuggum til þriðja skattþrepið sem nýtist þeim tekjulægstu best. Það er rangt. Þeir fá ekki meira notið af því heldur en ég og aðrir sem flokkast sem sérhagsmunahópur á hálaunum. Þannig að ég segi: Ég veit ekki hversu oft maður þarf að koma hér upp til að berjast fyrir einhverju sem á í rauninni að vera sýnilega sjálfsagt öllum sem vilja heyra og sjá.
Nú erum við að tala um að það sé gott að eldast t.d. á Íslandi. Við eigum að tryggja og byggja öldruðum áhyggjulaust ævikvöld. Er þetta liður í því t.d.; að einangra fullorðna fólkið okkar, sem er jafnvel farið að búa eitt heima, sem er jafnvel búið að missa maka eða er bara alveg félagslega einangrað, að það heyri ekki heldur og geti ekki tekið þátt í samfélaginu þó að við gætum auðveldlega hjálpað þeim til þess í takt við allar alþjóðaskuldbindingar sem við höfum undirgengist? Og nú er verið að tala um að fara að löggilda sáttmála Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks — loksins, loksins, loksins. Ég hef aldrei skilið eftir hverju hefur verið beðið með það. Flokkur fólksins hefur mælt fyrir þessari löggildingu sáttmála Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Þegar við urðum til árið 2016 var þetta efst á blaði í okkar stefnumálum, það var löggilding samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. En ég veit af hverju það er ekki búið að löggilda hann enn þá og ríkisstjórnin er núna með stefnuna að við skulum löggilda hann áður en kjörtímabilinu lýkur. Þau ætla sem sagt að teygja lopann í þessi átta ár sem þau ætla að hanga saman og sennilega löggilda hann daginn fyrir næsta kjördag.
Þessir sáttmálar eru allir að tryggja það að stjórnvöldum, þeim sem eiga að bera hag þjóðarinnar fyrir brjósti og eiga að vinna fyrir alla jafnt, þeim beri skylda til þess að tryggja að þessu fólki verði í rauninni úthlutað því sem kostur er og mögulegt er til þess að þeirra líf geti færst eins nálægt því að vera eðlilegt og kostur er miðað við fötlun og miðað við aðstæður hjá einstaklingi hverju sinni. Gerum við það? Nei, herra forseti, við gerum það ekki.
Við höfum verið að berjast hér fyrir NPA-þjónustu, notendastýrðri persónulegri aðstoð fyrir mjög svo fatlað fólk sem er algerlega upp á náð og miskunn og aðstoð annarra komið. Við kvótasetjum það, svona barasta eins og þorskinn í sjónum. Það fá ekki allir notendastýrða persónulega aðstoð sem þurfa. Nei, það er kvóti. Við höfum nefnilega ekki efni á því að hjálpa þeim öllum. Einhverjir þurfa að sitja eftir og fá ekki þessa hjálp. En getum við keypt 6 milljarða hæð niðri í Snobbhill á Austurbakka, nýja Landsbankahúsinu? Já, við getum það. Getum við lækkað bankaskattinn niður fyrir 0,2% og ríkissjóður tapaði bara á því 9 milljörðum með einu pennastriki hæstv. fjármálaráðherra? Já, við getum það. Eru bankarnir á flæðiskeri staddir? Nei, þeir eru það ekki. Hefði það komið sér vel fyrir okkur og samfélagið í heild sinni að halda þessum bankaskatti undir þessu hálfa prósent sem hann var í? Já, það hefði komið sér verulega vel fyrir samfélagið.
Og alltaf heyrast harmakvein hjá stórútgerðinni sem fórnar höndum skelfingu lostin yfir því ef við hér ætluðum nú að hækka veiðigjöldin á stórútgerðina. Nei, það má ekki gera það. Það er alveg bara hræðilegt. Það eru ekki nógu margir tugir milljarða sem þeir græða á hverju einasta ári á sameiginlegri auðlind okkar allra. Ég segi frábært. Ég vil bara absalút skipta því 50/50 — fyrirgefðu, forseti, ég ætla ekki að vera í einhverjum enskuslettum en helmingaskipti á ebítunni, takk fyrir. Samfélagið ætti að fá helminginn af ebítunni til þess í rauninni að þessir aðilar, sem oftar en ekki eru með tekjur upp á einhverja 100.000 kalla á mánuði og komast meira að segja hjá því að taka þátt í því á margan hátt að greiða til samfélagsins sem er það er þó að nýta — það myndi a.m.k. tryggja að við fengjum að njóta til helminga á við stórútgerðina arðseminnar af auðlindinni okkar. Við skulum taka það fram, þetta er auðlindin okkar og ekkert annað.
Þegar ég tala hér fyrir því að niðurgreiða eða afnema virðisaukaskatt á hjálpartæki fyrir fatlað fólk, fullorðið fólk, þá er okkur í lófa lagið að gera það. Í rauninni fær þetta mig til að líta til þess að það er í rauninni sama hvert er litið, það er alltaf verið að spara aurinn og fleygja krónunni. Það er alltaf verið að draga fólkið til baka inn í skelina. Öryrkjum er ekki leyft að vinna án skerðinga þó svo að það væri stór liður í því að hjálpa þeim til sjálfsbjargar og í rauninni að hjálpa þeim til að komast úr rammgerðri fátæktargildru almannatrygginga. Við meira að segja hömlum því að gamalt fólk, fullorðið fólk, ráði því sjálft hvort það heldur áfram að vinna vegna þess að við skerðum það svo mikið að eftir 200.000 kr. er það skert um 86% sem er nú eiginlega hæsti skattur sem ég veit til að sé sjálfsagður á byggðu bóli. Ég veit það ekki. En múrum fólkið inni, gerum allt til að koma í veg fyrir að það geti hjálpað sér sjálft. Við skulum reyna að hafa hjálpartæki fyrir fatlað fólk svo dýr að þeir sem eru fátækastir og þurfa mest á hjálpinni að halda geti ekki keypt þau. Þeir þurfi að sitja hjá og fylgjast með og horfa á.
Mamma mín er 85 ára gömul. Hún var búin að missa heyrnina allnokkuð mikið. Stór hluti af símtalinu okkar þegar við vorum að tala saman fór í „Ha?“ vegna þess að hún heyrði ekki í mér. Ég var oft hrædd vegna þess að það síminn hringdi út hjá mömmu minni, bæði heimasíminn og GSM-síminn, af því að hún heyrði ekki í honum. Ef hún var ekki á akkúrat á réttum stað í íbúðinni sinni, þessari pínulitlu íbúð, þá heyrði hún ekkert í símanum. Ég var stundum hrædd þegar það hringdi út ítrekað og hélt að eitthvað hefði komið fyrir mömmu mína. Núna er mamma mín búin að fá hjálpartækið, heyrnartækin, pínulítil og nett, sem eru algerlega búin að breyta hennar lífi. Fyrst þegar við vorum að tala saman — og þetta er kannski meira í gamni sagt en er samt sem áður satt — eftir að mamma mín fékk heyrnartækin sín, og hún sagði „Ha?“, þá sagði ég: Mamma, eru þau ekki að virka þessi tæki? Heyrirðu ekkert með þessu? Jú, elskan mín, þau eru að virka, ég er bara svo vön að segja „Ha?“ að það tekur mig ábyggilega einhvern tíma að hætta því.
Hennar líf hefur gjörbreyst, algjörlega gjörbreyst eins og líf hundraða annarra myndi gjörbreytast ef við sæjum sóma okkar í því að gefa fólkinu okkar, a.m.k. standa við það sem ríkisstjórnin þykist vera að boða um betra líf og að það eigi í rauninni að vera uppskeruhátíð að eldast á Íslandi, frábæra Íslandi. Hér drýpur smjör af hverju strái, maður sér það núna bara út í Hörpu. Hér drýpur smjör af hverju strái og við höfum efni á að gera allt fyrir alla. Hvers vegna tökum við þá ekki utan um þá sem hrópa hæst á hjálp okkar og þurfa mest á okkur að halda? Af hverju sækjum við ekki fjármuni þangað sem er nóg af þeim fyrir og miðlum þeim þangað sem er mest þörf á þeim? Af hverju gerum við það ekki?
Eitt er alveg víst, að Flokkur fólksins hefur alla tíð sett fólkið í fyrsta sæti. Flokkur fólksins er hreinn og sannur í því sem hann er að gera. Við höfum enn ekki fengið tækifæri til að haldi um stýrið og sýna okkar djörfung og dug og hvernig við myndum gjörbreyta því landslagi sem þúsundir, tugþúsundir fátækra barna og fátækra fjölskyldna þurfa að búa við í dag í boði þessarar ríkisstjórnar og margra á undan, vegna þess að þessi fátækt sem hér er við lýði er viðvarandi, hún er ekki ný af nálinni. Hún er algerlega viðvarandi, virðulegi forseti. Það er í rauninni hjákátlegt að horfa upp á það hvernig jafnvel stjórnarandstæðingar eða pólitískir andstæðingar eru að reyna að troða sér í skó Flokks fólksins, reyna að gera okkar mál að sínum og skammast sín ekki fyrir það. En ég efast ekkert um að kjósendur varast lélegar eftirlíkingar.
Nú er þetta orðið að einhverri framboðsræðu, herra forseti, sem það átti ekki að verða. Ég fattaði ekki fyrr en ég sagði þetta að ég væri bara hreinlega komin þangað. Það er samt sem áður þannig að það er mannanna verk að viðhalda þessari fátækt. Það er mannanna verk að á síðustu sex árum hefur fátækt íslenskra barna vaxið um 44% og það hjá hæstv. ráðherra sem gefur sig út fyrir að vera besti vinur barnanna.
Virðulegi forseti. Þetta mál kostar ekki mikla peninga. Í stóra samhenginu getur þetta mál um að afnema virðisaukaskatt á hjálpartæki fyrir fatlað fólk skipt sköpum fyrir hundruð einstaklinga, hvernig lífið þeirra yrði sælla og ánægjulegra heldur en það er í dag. Þess vegna segi ég: Ef við erum ekki hér til þess að taka utan um samfélagið í heild sinni, til hvers erum við þá hérna? Til hvers erum við þá hérna? Erum við bara stimpilpúði á einhverja löggjöf sem í raun og veru skiptir bara hluta samfélagsins máli? Erum við ekki hér til að taka utan um alla? Erum við hér til að mismuna fólki eftir stétt og stöðu? Ég skil ekki hvernig nokkur getur vogað sér að koma hér upp og segja að hér drjúpi smjör af hverju strái, að hér sé ekki gríðarlega kaupmáttarrýrnun hjá fátækasta fólkinu í landinu og þau hafi ekki verið skilin eftir, hvernig óprúttnir aðilar græðgisvæddra leigufélaga segja að það sé aldrei nóg, það þurfi að hækka leiguna meira. Það er fátækasta fólkið sem lendir í því, það er fólkið, líka fjölskyldurnar og foreldrarnir sem eru með fötluðu börnin sín, þar sem annað foreldrið er iðulega skuldbundið nánast til að vera heima og sinna barninu sínu. Við elskum ekkert meira en börnin okkar og það er ekki hægt að skilja þau eftir ein heima — er það? Þá er ein fyrirvinna eða jafnvel engin ef þetta er einstætt foreldri.
Virðulegi forseti. Afnemum virðisaukaskatt af hjálpartækjum. Sýnum það í verki að við erum með hjarta úr gulli en ekki steini. Og að gefnu tilefni þá vil ég bara segja þetta við hæstv. ríkisstjórn: Það er löngu, löngu tímabært að þið hættið að skattleggja fátækt.
